Mazllum Saneja: Magjia e fjalës poetike e Xhemil Bytyçit

MAGJIA E FJALËS POETIKE E XHEMIL BYTYÇIT

/ Xhemil Bytyçi : „Rreze yjesh”, „Piramida”, Prishtinë, 2010 /

Nga MAZLLUM SANEJA

     Emri i Xhemil Bytyçit , urologut të njohur shqiptar në përmasa evropiane, po na imponohet gjithnjë më tepër si një poet i veçantë, duke ngjallur kureshtjen me poezinë e tij interesante.

    Vëllimi më i  ri poetik i poetit Xhemil Bytyçi  „Rreze yjesh”ndryshe nga vëllimet e mëparshme poetike: „Dëgjoj shushurimën”(2007), „Zjarr i lënë në harresë”(2008),”Fijet e fjalëve”(2009)   pa mëdyshje shënon një kthesë të madhe në artin e tij poetik, duke lëvruar me sukses llojin e poezisë japoneze çfarë janë  Haiku dhe Tanka. Dhe në këtë udhëtim poetik, poeti ynë ka shënuar një arritje të rëndësishme.

     Libri hapet me poezinë „Liria shpirtërore” – një himn kushtuar jetës, këngës, lirisë dhe njeriut, që përputhet me poezinë përmbyllëse të librit „Platoja e yllësisë”, që mesazhi poetik i poetit është që në botë të mbretërojë dashuria, harmonia dhe liria, e që fatkeqësisht jetojmë në një epokë marramendëse të frikës dhe të trishtimit.

     I lidhur shpirtërisht me fatin e atdheut të vet, ku deri dje „lëviznin gjarpërinjtë”, dhe në shpirtin e paepur të poetit „Nga Ilirida e humbur/Një grusht dhe mbeti/Për shpirt Kosove...”/, se erëra Arbërie fryjnë këtej pari, për ta përjetësuar qeniesinë tonë kombëtare, se „Vdekjen  nuk e kisha frikë” thotë poeti, i cili nuk e humb dot shpresën dhe besimin, se në shtegtimin e tij kërkon paqë, që sot është e trazuar në planetën tonë të shqetësuar.

     Duke qenë një vëzhgues analitik i realitetit qe e rrethon poetin, na kthen ne nje kohë jo fort të largët në atdheun e vet, ku skuadronet paramilitare serbe mbillnin shkrumb e hi, dhe vrisnin, thernin e masakronin fëmijë, burra e gra të pambrojtura dhe gjithçka shqiptare:

            „Nënat flinin të qeta mbi imazhe

            Të fëmijëve

            Të burrave

            Të vëllezërve e motrave

            Në një kasaphane

            Të quajtur luftë

            Flinin në hapësirën që nuk i përkiste askujt

            Nënat ecnin me flakën e zjarrit”

                                          (“Në hapësirën që nuk i përkiste askujt”)

        Dhe, së këtejmi ajo porosia e poetit që të nderojmë gjakun e derdhur të bijëve më të vetëdishëm të kombit, që të mos nëpërkëmbim lirinë e fituar me gjak. Është ky zëri i poetit që vjen si jehonë, që kërkon shoqëri të pastër e dinjitoze.

       Ndërkaq, duke lexuar me kujdes Haiku dhe Tanka të poetit Xhemil Bytyçi kam përshtypjen sikur kam para vetes një imazh të gjallë, sikur plotësojnë një çast, një moment. Leximi i vëmendshëm i  Haiku-t dhe Tanka-së të poetit tonë më shpuri deri te leximi i Haiku-t japonez, kur për një moment shoh fluturimin e patave, dëgjoj fëshfërimën e gjetheve, këngën e bulkthit, e sikur shoh djaloshin e ulur diku në një shkëmb duke përsiatur. Duke shkruar këtë shkrim për poetin Xhemil Bytyçi me kujtohet një mendim kontemplativ i nobelistit polak Czeslaw Mi?osz, i cili me të drejtë  shkroi: “Për mua është kjo një mjeshtëri e botës, e kondensuar në tri vargje, kaq emocione dhe çfarë imazhi të gjallë, tri vargje, aq shumë flasin. Diçka gjeniale...”

       Poeti ynë Xhemil Bytyçi, duke qenë i vetëdishëm se iu ka përveshur  një lloji kaq të vështirë e të ndërlikuar të vjershërimit çfarë është Haiku dhe Tanka (ku zanafillën e ka në Japoni, me prijatarin e vet të parë Matsuo Basho(1644-1695), vazhdon me sukses të lëvrojë edhe më tej Haiku-n dhe Tanka-në, që me siguri më vonë do të frymëzojë brezin e ri të poetëve shqiptar. Duke lexuar me vëmendjen e lexuesit kureshtar Haiku-n dhe Tanka-në, ku me minimum fjalë ngërthen një porosi  të thellë brenda tri vargjeve dhe pesë vargjeve:

           “Kur gjinkallat këndojnë

          Llafazanët qetësohen

          Dëgjojnë këngën në vijim”

                                  (Haiku, fq. 46)

         Patkoin e kalit të bardhë

         E gozhdova mbi pragun e lartë të derës

         Që fati të skalitet në ballë...

                                 (Haiku, fq. 49)

         apo:

         Mes shtyllave elektrike

         Në tela shënojnë zogjtë

         Notat e melodisë

         Në fërfëllizë dëgjohet

         Koncerti i simfonisë së tyre

                                 (Tanka, fq. 76)

        Turma e njerëzve

        Në çark u zu

        Mbi shtratin e varreve

        Shpirtrat lundronin

        Në ëndrra mbi gjak.

                               (Tanka, fq.83)

       Këtu brenda Haiku –t dhe Tanka-së poeti ka paraqitur dhe dëshmuar një përqëndrim maksimal, në përshkrimin e atij imazhi që e sheh dhe e ndien, duke i lënë vend imagjinatës së lexuesit. Dhe në këtë mënyrë, krijohet dialogu i mirëfilltë: autori-lexuesi.

       Si përfundim, mund të theksojmë se poeti Xhemil Bytyçi është një poet i kursyer në fjalë, duke shkruar poezi të shkurtra, lakonike dhe domethënëse përplot metafora, të kondensuara e të sakta, që përbëjnë një tërësi të fuqishme poetike. Dhe, kjo është garancia më e fuqishme  e poezisë së Xhemil Bytyçit, i cili me ndjeshmërinë e vet dëshmon  magjinë poetike të fjalës.

Varshavë,

fillimi i marsit 2011