A. Shkodrani: Tregimi mediokër

A. Shkodrani

Tregimi mediokër

Si intelektual i impenjuar që ishte, ishte i inatosur në vetveten që, në kohë të fundit,  e kishte kapluar një rutinë e pasivitet, i ngjashëm me një flamë, pas një shiu të ftohtë dimri.

Por, si gjithnjë, rutinën dhe pasivitetin, ai donte t’i shndërronte në diç pozitive, siç kishte arritur ta bënte, jo vetëm njëherë, edhe në situatat më të rënda të jetës së tij.

Iu kujtua, prandaj, më në fund, se një gjë me rëndësi, që mund ta bënte, ishte shkrimi i prozë së shkurtër, me të cilën do të mund të merrte pjesë edhe në konkursin letrar të  qytetit të tij. Pse të mos e bënte një gjë të tillë, kur ashtu veprojnë shpesh shkrimtarët, duke theksuar, madje, që në fillim të veprës së tyre, se e shkruajnë veprën, qëllimisht, për të marrë pjesë, konkretisht, në konkursin e caktuar. Pse të mos e bënte e theksonte këtë gjë, mendonte ai, rrëfyesi, kur kështu kishte vepruar edhe Rexhep Qosja, me veprën Nata pa hënë, i cili, në fillim të veprës, kishte shkruar se e shkruante veprën që të merrte pjesë në konkursin vjetor, dhe me të cilën vepër, vërtet, e fitoi shpërblimin e LShK-së, më 2008.

Por, si do të komentohej ai në një qytet provincial, po të vepronte ashtu, si do të fitonte ai në një konkurs të një qyteti provincial, me një lloj proze që nuk ishte provuar ndonjëherë dhe ku fitorja në një konkurs të një qyteti provincial i dukej më e vështirë sesa në një metropol letrar ?! E, megjithatë, nuk e mohonte se ka edhe të tillë që kuptojnë dhe çmojnë risitë dhe vlerat.

Sado skeptik që ndjehej për mundësinë e rrëmbimit të çmimit letrar të qytetit provincial, nuk u tërhoq, po nguli këmbë t’i hynte shkrimit të një tregimi të shkurtër e të dëshmonte fuqinë e tij krijuese. Kështu edhe iu rrek seriozisht punës të zgjidhte temën dhe lëndën për tregimin e konkursit provincial.

Për një çast iu duk se s’do të mund të gjente dot një përmbajtje, as një ton interesant tregimi, me të cilat do të tërhiqte vëmendjen dhe do të bëhej një konkurrent i pamposhtur. 

Me mendimin se duhej pritur çastin e frymëzimit dhe plot shpresë për suksesin e mundshëm, doli si e kishte zakon të dilte, si edhe çdo ditë tjetër, të ecte, para se t‘ia caktonte mjeku të ecte, si ia kishte caktuar atij profesorit të gjuhës shqipe, dhe që, më në fund, të pinte një kafe në restorantin Victoria, ku rrinë gratë, burrat, fëmijët, të martuarit, të dashuruarit, të vetmuarit, të dëshpëruarit, intelektualët, arsimtarët, mjekët, policët, tregtarët, të papunët, badihavxhinjtë etj., etj., pra, një qytezë në miniaturë, ku ai mund të takonte atë që donte, dhe atë që nuk donte, si drejtorin e arsimit, Tajarin, p.sh., i cili, kur dikush e thirrë me emër, thotë: “unë nuk jam Tajari, po drejtori i arsimit. Unë, unë…”.

Në atë mes, së paku, do ta takonte profesorin Alban, të cilësuar, nga ata që nuk e donin, si anarkist e radikalist, i cili, ku ta dish, ndoshta edhe ai si ky, del aty të frymëzohet e të zgjedhë tipat e prototipat për veprat e tij…Me Albanin, të urrejtur për shkak të dijes, talentit krijues e meritave të tij krijuese dhe, veçmas, urrejtjes për shkak të dashurive të tij të mëdha, me të cilat ishte marrë i tërë qyteti provincial me rrethinë, ai, rrëfyesi, mund të diskutojë lirisht për filozofinë, historinë kombëtare e botërore, letërsinë, gjuhësinë, psikanalizën, pedagogjinë…dhe, njëkohësisht, të vërente edhe vetë botën interesante për veprat e tij. Madje, vetë Albani mund të ishte një personazh interesant i veprës së tij, me qëndrimin e tij ironik ndaj realitetit të ulët, me komentet e tij për gjërat e dukuritë e ndryshme, e, edhe për teatrin që, siç thotë ai, nuk shkon më për të parë komedi, as tragjedi, sepse ato po i sheh e përjeton edhe më fuqishëm në jetë, se, siç e përsëritë ai, shpesh, një proverb të vjetër: “Realiteti është më i çuditshëm se fantazia”.    

Do ta takonte, pastaj, në restorantin Victoria, të vetëquajturin poetin më të mirë të Kosovës, Keqanin, i cili merr pjesë në çdo konkurs letrar dhe që ankohet gjithnjë se nuk i japin shpërblime, të cilat ai i kërkon, jo për para (nga paratë do të hiqte dorë me dëshirë), po për të krijuar famën e tij.

Do ta takonte djaloshin plak (“djaloshin”, i cili, ndonëse në moshën njëzeteshtatë-tetë-vjeçare, e quan veten “djalosh”); filozofin nga periferia e provincës, filozofin që bërtet (quhet kështu, pasi çdo fjali ai e fillon me: “i bërtita”); filozofin e interpretimit të empirive më të thjeshta, gjërave e dukurive më triviale, atë “filozofin” që shkruan për hiçpoetin (Keqanin), “mendimet e thella” të të cilit i krahason me idetë e filozofit From…

Do ta takonte intelektualin e madh të provincës, Malo Malushin, i cili duket aq madhështor dhe imponues me kravatën, po edhe me çantën e tij të madhe e të fryrë, si me kashtë, dhe të rëndë, ndoshta nga pesha e ndonjë tulle, siç e kanë komentuar qytetarët që e njohin mirë.                                    

Do të takonte drejtorë shkollash, si drejtorin Serat Serminin, i cili, ndonëse dikur kishte luftuar për disa planprograme mësimore të huajat, ishte çmuar i përshtatshëm për drejtor; drejtorin Lush, i cili, duke harruar se dikur ishte përjashtuar nga shkolla për shkaqe imorale, është bërë drejtor dhe, madje, edhe në prani të të tjerëve, vazhdon t’ua fusë duart nxënëseve në vende intime e t’ua lavdërojë e shajë publikisht (e zyrtarisht) nënat e bukura; drejtorin Rasim, i cili me emërimin e tij drejtor shkolle, ka përjetuar kulmin e suksesit, famës e kënaqësisë së tij…

Do të takonte edhe përzgjedhësin e drejtorëve të arsimit, i cili, si kuadër i ish-sistemit dhe me po ato njohuritë të para dyzet vjetëve, po tregohet i suksesshëm me zgjedhjen e kuadrit të sërës së tij…

Do të takonte aktivistët partiakë, që, në shfaqjet e ndryshme kulturore, duke menduar se janë më të çmuarit, se politika është më e çmuar se kultura, ulen plot krenari në rreshtat e parë.

Do të takonte aventurierët e pagdhendur, vulgarë, me rrëfimet e tyre për aventurat e pështira dhe dëshirat e tyre që t’u vdisnin gratë, për t’u martuar sa më parë me të tjera.

Do të takonte edhe ndonjë rrëfimtar për malësorin, Dullë Karadakun, i cili, aq shumë kishte dashur dhe aq shumë e kishte treguar tregimin për ndodhinë e tij: “M’takoi hoxha i Stançiçit, te Ura e Dunavit. Si ke përmi kali, qi erdh me vrap, e m’tha:

“Dullë, shka ke bâ ?!”

“Shka kam bâ, o hoxhë ?”

“Ke marrë gruen e fesë qeter !”

“Ani, o hoxhë. Ti, a ke thân vet qi grate s’kanë fe ?!”

“E di, shejtan je ti, o Dullë!” 

E të tjerë. E të tjerë.

Për një çast, në mendje pa gjeografinë e tregimit të tij, i cili, për gjithë atë botë sa ishte shtrirë në të, iu duk tepër mediokër. Megjithatë, iu duk interesant, pasi në të nuk po gjëllonin vetëm personazhe mediokre dhe se, në të, kishte përjetësuar atë botë, e cila ishte zgjedhur në mënyrën më spontane dhe më të natyrshme. Iu duk, madje interesant, që ajo botë t’i paraqitej dikujt për vlerësim. Për pak sekonda, imagjinoi sesi kritiku, profesor Albani, ia vlerësoi si një tregim të suksesshëm, që, guximshëm, trajton absurdet e realitetit tonë provincial. Pastaj, vlerësimi i jurisë së konkursit. Vlerësimi i jurisë së konkursit! Cili vlerësim do të ishte më i rëndësishëm se vlerësimi i jurisë, kur tregimi po shkruhej, jo vetëm të vlerësohej, po edhe të shpërblehej?! E. Nuk është pak të fitosh gati gjysmën e shpenzimeve të botimit të një vepreje njëqindfaqëshe. Në kokë i kumboi fuqishëm një që ai, në idiolektin e tij,  e quajti “trilog”: 

Anëtari i parë: “S’paska gjâ n’tâ !”

Anëtari i dytë: “I poshtri! Manjaki! Haptas pe kërkon shperblimin! Çite!”

Anëtari i tretë: “Jo, jo.”

Anëtari i parë: “? ?! “

Anëtari i dytë: “Shka ?!”

Anëtari i tretë: “Kërkon një lexim tjetër, ky; lexim edhe të asaj që mund të mos kuptohet, edhe të asaj që nuk  thuhet.”

Anëtari i parë: “?sht shum konkret.“

Anëtari i dytë: “E perqesh pushtetin!“  

Anëtari i tretë: “Arti nuk domethënë se duhet t’i pëlqejë pushtetit. Arti dhe pushteti rrallë janë pajtuar.”

Anëtari i parë: “Jo, more! Unë jam kundër!”

Anëtari i dytë: “Edhe unë jam kundër!

Anëtari i tretë: “Unë: për!”

…?!

…?!