Thani Naqo: Murmashët

KAPITULLI I PARË NGA ROMANI  " MURMASHËT"

 

Thani Naqo

 

DEMONËT BËJNË SIKUR FLENË

 

       1.

 

         Letrën e kishte lexuar disa herë dhe sot në mëngjes Artan Bareli pati ndjesinë se ç’shkruhej në të i dinte të gjitha përmendësh. Ardhja e Anita Traboninit në Amerikë i zgjoi kujtesën e një çerek shekulli të shkuar dhe ai kishte rënë në kurthin e ankthit që sjell pritja.

 

         Ndezi cigaren dhe hodhi shikimin mbi kurorat gjigante të pemëve tropikale. Tufa e shpendëve murmashë oqeanorë vinte rrotull mbi to dhe kjo i kujtoi se shiu do të befte së shpejti. Thëthiu etshëm cigaren dhe pa dashje i doli psherëtima që u pasua me rrathë tymi mbi kokën e tij.

 

         -Eh, Anita Trabonini - tha gati me zë.

 

         Termometri amerikan tregonte 90 gradë nën hije, zagushi e mbetur pezull, por e nxehta e tropikut Artan Barelin nuk e bezdiste aspak. Nëse qëndronte në sallonin e pritjes, atij i duhej të përballej me ankimet e përditshme të nënës për dhimbjen e kockave nga reumatizma, ndërsa pompa, që përdorte i ati me astmë, lëshonte kërcitje dhe atij i linin përshtypjen se dikush ecte përmbi lajthi.

 

Pasioni i dikurshëm për gdhendje në dru iu rizgjua tre muaj të shkuara kur ai u ndje i ngeshëm nga papunësia për shkak të krizës ekonomike. Rastësisht i pati zënë syri në një garash-shitje gleta, thika dhe çekiçë; i zoti i tyre kishte ndërruar jetë dhe, mikesha e tij, trupmadhe e tejet e shëndoshë, i kërkoi dhjetë dollarë për to.

 

-Mjaftojnë për qirinjtë e përshpirtjes - kishte thënë ajo, ndërsa ai u pati hedhur një sy relieveve në dru. Talenti i gdhendësit të vdekur tregonte haptazi maninë e tepruar ndaj frutave dhe perimeve.

 

-Ishte vegjetarian. Sa kam unë njërën këmbë - kishte bërë shaka e zonja e shtëpisë - aq peshonte trupi i Xhonit.  Ama, i tha lamtumirë kësaj bote, i ngopur me të gjitha - dhe ai mezi kishte mbajtur të qeshurën kur përfytyroi skenën romantike të seksit të tyre.

 

Mikesha e Xhonit qëlloi gazmore. Bebëzat e syve, në ngjyrën e lendeve të lisit, shfaqnin hapur melankolinë dhe karakterin e saj paqësor. Ajo tregoi relievet e mbështetura pas murit. Bëri disa lëvizje të mistershme duarsh, sikur të donte të thoshte “nuk di ç’të bëj me to” dhe purpurimi u përhap nga fytyra bardhoshe deri në pulpat gjigante.

 

-Gjer ditën që vdiq, Xhonin e terrorizoi mendimi se arti ka rënë në kthetrat e djallit - kishte thënë ajo. Pastaj tregoi   me kokë tabelën për shitjen e shtëpisë, varur në një kryq druri; hapi krahët e dëshpëruar dhe tha:

 

-Amerika ka dalë për shitje, por nuk e ble kush.

 

Hapësira e parkingut qe mbushur me mobilje e rraqe shtëpiake. Mbi tavolina kishte enë kuzhine, kukulla e zogj gdendur në dru, një bust i vogël po prej druri, të cilin ai e njohu menjëherë se qe i ortokulistit rus, Miçurinit. Midis mallrave elektronike atij i zuri syri një model telefoni të shekullit të XIX, telefon me dorezë rrotulluese, i njëjtë me ato të zyrave në fermën bujqësore të Shëmturit, ku ai kishte punuar agronom njëzet vite të shkuara. Mbi një tel të tendosur paq qenë varur fustane dhe bluza të gjëra, madhësia e të cilave tregonin se ato veshje ishin nga gardëroba e të zonjës së shtëpisë. Në një këmbalec qenë varur kostumet e këmishët e Xhonit dhe, përfund këmbalecit, nja dhjetë palë këpucë, të gjitha me majë, me thembrat ngrënë nga jashtë, të gjitha në ngjyrë të zezë.

 

Përmasat e rrobave dhe këpucëve tregonin se kolegu amerikan kishte qenë vërtet trupvogël siç e pati përshkruar mikesha e tij.

 

Ajo qe treguar e gatshme për të ndihmuar në vendosjen e veglave në bagazhin e makinës. Fryma i kundërmonte thartësirë vere por, nënsqetullat e bëshme i dilnin gulshe aromë të ngjashme me atë të borzilokut. Pa dashje, a mbase enkas, ajo e preku me llërë, përveshi buzën e poshtme dhe, me një të fryrë, balluket e verdha i morën formën natyrale.

 

Artan Bareli qe habitur me fytyrën e purpurt të asaj femre, buzët e fryra e të lëngshme dhe gjoksi i saj gjigant i kishte kujtuar Shkëmbin e Cicave në vendlindjen e tij në Bërxhuk.

 

-Njëherë tjetër - i qe përgjigjur ai ftesës së saj për të pirë së bashku verë Erotika. Ajo i kishte thënë se verën e përgatiti Xhoni me duart e tij nga rrush Kalifornie, një vit përpara se ai të ndronte jetë.

 

Ai kishte ndezur makinën për të ikur, kur ajo klithi, ”prisni një minutë” dhe hyri në garazh duke u lëkundur në të dyja anët si patë bardhoshe. Buzët e lëngshme dhe, zëri i saj kristal, i kujtuan moshataren e tij, Kaurkën e Bukur. Ndërkohë mikesha e Xhonit qe kthyer me një shishe në dorë dhe ai i nderi asaj një dhjetë dollarësh për verën, por ajo nuk e pranoi. Atë ditë ai qe treguar vërtet kavalier i shkathët: kartëmonedhën e ngjeshi në qendër të sytjenave. Mbase gishtat e tij e patën gudulisur sadopak, sepse ajo qeshi  hareshëm dhe atij i mbeti në mendje, përpëlitja e qerpikëve, përdredhja e syve dhe goja e vogël në fytyrën gjëroshe. Pastaj ajo qe larguar me ecjen nazemadhe dhe, para se të hynte në shtëpi, ktheu nga ai edhe njëherë fytyrën e purpurt si gjethja e dushkut të porsa dalë në pranverë.

 

Pulpat e saj gjigante atij i ngjasuan me vozat e zahireve të dimrit që sajonte i ati dikur me dru të kuqërremë nga vishnjat e pyjeve të Bërxhukut.

 

Erën e rëndë të hudhrës ai e kishte ndjerë vërtet mbi dorëzat e veglave. I spërkati me klor dhe i shpëlau me ujë të rrjedhshëm. Po atë ditë, në njërën nga këndet e verandës mbrapa shtëpisë, sajoi tavolinën e punës me dërrasa dograma. Në çastin që po vendoste veglat nëpër sirtarë, trokëlliti shiu mbi llamarinat e çatisë së verandës dhe gjëmuan bubullima të një pas njëshme. Donika, e shoqja, fytyrëpudruar dhe peshqirin mbledhur mbi flokë porsi çallmë, kishte hapur vrulltas derën e xhamtë.

 

-Edhe këto na mungonin në shtëpi! - kishte klithur ajo e xhindosur. 

 

I ati kishte hequr tubin e oksigjenit nga hunda dhe qe nderur nga përtej xhamave me pamje habitore duke kruar kokën. E ëma i kishte sjellë kafen në verandë, tregoi me majën bastunit qiellin që rrjetëzohej nga shkrepëtimat dhe, para se të ikte, lëshoi frazën zemërake:

 

-Mos u mërzit biro. Edhe Ali Pasha kishte frikë nga Vasiliqia.

 

Artan Bareli i kishte sjellë prindërit në Amerikë tre vite të shkuara. Fillimisht pati menduar se ata do të ambientoheshin me jetën në kontinentin e largët, mirëpo qe gabuar. Ditën, kur ai vari në mur dy relievet me pamje nga vendlindja, e ëma lëshoi sinjalin:

 

-Tashi më duket sikur jam në Bërxhuk.

 

Asaj iu zgjua malli për pyjet e livadhet, mburri lëvoren e lisave tek Kroi i Bilbilave, sepse me lëvore lisi e çaçanikë arre, bërxhukasit kishin ngjyer denbabaden tufët e penjve. Përmendi netët e gjata në dimrat e rënduar nga dëbora, këndin ku ajo mbante vegjën për thurrjen e qilimave dhe rrugicave dhe, u ankua, se modelet që nxirrte mendja e saj, ia vidhnin pa pikë turpi graria e fshatit. Përmendi kazmën e lopatën, që asaj nuk iu ndanë nga duart në gjysmëshekullin komunist, kupet e plehut në oborr dhe dhe bajgat nëpër rrugë. Për bukën e misrit, tha:

 

-T’i bije me plumb, plumbi nuk e shponte.

 

Pasi mbaroi me listën e të këqijave të komunizmit, ajo puliti sytë ëndërrimtarë dhe ia filloi lavdërimeve për veten e saj, si ndrynte me dorë brumin për kuleçtë dhe lakrorët e byrekët me lëpjeta e radhiqe. Poçet e bulmetit i mbështolli hamendshëm me velenxe leshi që kosi të mos thartohej. Atë ditë tregoi me hollësi si i kontrollonte vezët një e nga një nën dritën e llambës me vajguri, a prapa flakës së qiririt, pavarësisht se mbante dy e tre këndesa. Furrikët e klloçkave i vinte në ahurin e bagëtive, mirëpo, gjersa vinte vjeshta, zogat e jariçkat fironin më shumë se gjysmat. Ca i rrëmbenin në mes të ditës shqiponjat e skifterët dhe, pjesën tjetër, qelbësit e maçokët zullumqarë të mëhallës.

 

Dy javë të shkuara, me lotin e fshehur në cep të syrit, e ëma i tha se e kishte zënë malli të zjente si qëmoti fasule në poçe balti dhe të mbushte kadet me domate turshi e arme lakre. Piperkat do t’i mbushte me gjizë dhie. Pastaj ajo mbushi edhe një qyp të madh me salcë kosi prej qumësht deleje dhe tregoi me hollësi si i grinte hollë thelpinjtë e  hudhrës dhe spërkatjen me spec djegës. Shqerrën dhe kecin atë ditë ajo i poqi me një hamendje tejet fantastike: jo me saç, por në furrë dhe furrën e nxehu me shkarpa ahu.

 

Pasi shtroi tavolinën iluzive në verandën e shtëpisë në Bërxhuk, tha:

 

-Edhe amerikanët do të lëpinin gishtat.

 

Pas trazirave politike të 97-ës prindërit e tij kishin jetuar tre vjet në Gjermani dhe dy vite të tjera në Greqi. Kur erdhën në Amerikë ishin shëndoshur dhe zbardhur, por nuk patën ndryshuar aspak të folurën dialektore dhe as mënyrën e jetesës të dikurshme. Megjithëse e ëma ankohej se i dhimbnin kockat dhe gjumin e bënte copa-copa, ajo kishte mbetur njëlloj si dikur: syfortë dhe ironike kur fliste për të tjerët.

 

Sa herë shikonte gratë që shëtisnin me qen, thoshte:

 

-Më vjen të pëlcas nga inati, që ato nuk mbajnë për dore nipër e mbesa, por qen.

 

Asaj i vinte ndot kur i shihte që ato mblidhnin të dhjerat e qenve nëpër qeska plastike, çukiste bastunin mbi çimento dhe, mbante rritmin e fjalëve, sikur recitonte ndonjë vjershë:

 

-Ku bajga e lopës, ku e dhjera e qenit.

 

Ku kakërdhia e dhisë, ku muti i maces.

 

         Për gratë që shëtisnin me pantallona të shkurta e gjokszbuluara, lëshonte mërmërimën bërxhukjane:

 

-Femra, po zbuloi shalët dhe gjinjtë, është bërë për në plehrat.

 

Zemërimi i saj arriti kulmin disa muaj të shkuara kur dyshoi për dy burrat që jetonin në shtëpinë përballë. Ajo i kishte parë të putheshin buzë në buzë teksa shëtisnin zënë për beli në rruginën përpara shtëpisë.

 

-Gjesh më ra qielli mbi kokë. Turp, turp, turp - kishte thënë ajo duke përpjekur pëllëmbët e flakëruar në fytyrë - Të qe gjallë merhumi ynë, do t’i varte për gjuhe. Botës po i vjen fundi - dhe, që nga ajo ditë, e ëma nuk doli më në verandën përpara shtëpisë.

 

         I shoqi nuk komentonte haptazi ato që thoshte ajo, por nënqeshte hidhur dhe lëshonte fraza hidhnake dy kuptimshe:

 

         -Arat, në këto anë, i ka mbytur gjembaçi më keq se në Gjermani.

 

         Mirëpo e shoqja nuk kuptonte hidhësinë se ç’donte të thoshte dhe i përgjigjej:

 

         -Ti, more burrë, shiko arat e tua. Thonë se i ka hipur filizi i ahut e i lisit. Ato po kthehen në pyll.

 

         Ai i përgjigjej asaj sërish me ironinë e fshehur:

 

         -Më mirë pyll. Gjembaçët i hanë vetëm gomarët.

 

         Të atit i pëlqente të fliste me nostalgji për tokat që i patën rënë në short pas shpërbërjes së kooperativës, por nuk i dilte e keqja që i shiti zgjojet e bletëve. Ai mburrej me Selishtën e tij, sepse ajo arë pas bregut të lumit e bënte pataten si popël dhe të ëmbël si asnjë arë tjetër në botë. Selishta bënte grurë, elb dhe misrin me dy e tre kallëpë. Selishtën nuk e këmbente sikur t’i falnin gjithë Kanadanë. Po të mos e kishte braktisur Bërxhukun, sot, bahça e tij, do të qe me mollë, dardha, kumbulla dhe qershi belica. 

 

         -Djalli më shtyu t’i shes bletët - e ngrinte zërin i ati - Ia shita për hiç gjë krushkut Skuraj. Krushku Skuraj nuk dinte nga lidhej e zgjidhej gomari. M’u desh një muaj gjersa i mësova atij sekretet e bletëve. Mos më kishte marrë koka erë, sot do të zotëroja jo njëqind zgjoje, saç i ka bërë ai, por do të mbushja Selishtën të paktën me dyqind, në mos ca më shumë - dhe fajin ia hidhte vajzës së madhe që kishte emigruar në Gjermani. Ajo i prishi mendjen të linte Bërxhukun.

 

         Mirëpo, Artan Bareli e dinte me kohë, se i ati nuk kishte të shkuar me asnjërin nga të dy dhëndurët. Së fundi ai ishte grindur edhe me dhëndrin e vogël, i cili qe nga fisi i Skurajve, emigruar në Greqi.

 

         -Kapitalizmi dhëndurët i prish fare.

 

         Sepse dhëndri Skuraj nuk ishte më i dashur e kokulur si dikur. Nga kovaç i ploreve e kazmave, i qe rritur mendja se paskej mësuar tornon në Greqi dhe kush e di ç’i dukej vetja. I ati nxirrte dufin edhe me të birin që i tha të vinte në Amerikë; ndërsa e vërteta qëndronte krejt ndryshe: ishte dhëndri Skuraj që i dha ultimatumin e prerë:

 

         -Hej, kunat, Artan Bareli! Prindërit e tu më janë bërë ferrë nëpër këmbë. O, merri në Amerikë ose, përndryshe, i dërgova në Bërxhuk. Që të mos prishemi bashkë, dilu zot pleqve të tu. Ti ma di kokën mua: ia shkela syrin ndonjë greçke dhe!..Dhe!...”

 

         Pavarësisht nga kundërshtimet e Donikës, ai i solli prindërit në Florida. Mbas pesëmbëdhjetë vjetësh që takohej me ta, dalloi se jo vetëm ishin thinjur e plakur, por ata zemëroheshin për hiçgjë dhe çdo fjalë që t’u thoshje e merrnin së prapthi.

 

         Pa mbushur ende muajin e ardhjes, Donika renditi për ta akuzat e mëposhtme:

 

         l.Nuk pranojnë të bëjnë banjë çdo ditë. (Dhoma e tyre mban erë thartësirë, njëlloj si dhomat e rojeve operative në kohën e komunizmit.)

 

        2.Këmbëngulin të mbajnë llogarinë tonë familjare. (Pikë e zezë!)

 

         3.Vjehrra më akuzoi se unë nuk di të gatuaj, s’di të kursej, prandaj kemi mbetur trokë dhe s’kemi lek mënjanë. (I thuaj të mbajë gojën, përndryshe, i vura kyçin frigoriferit!)     

 

         4.Sa herë i shikoj, më kujtojnë se do të bëhem plakë.  Unë s’kam mbushur akoma dyzet vjeç dhe pleqëria po më bëhet fiksim qysh tani. (Kjo është çmenduri e pa shpallur!)

 

         5.Përgjigjen shqip në telefon dhe kolegët e mi tallen me mua.

 

         6.Vjehrra më tregoi bastunin si plakat qëmoti në kohën e turkut. (Thuaji të mbledhë mendjen se do t’ia thyej bastunin pas koke!)

 

         -Të ikin nga kanë ardhur - lëshoi Donika ultimatumin ditën kur mori vesh se vjehrri e vjehrra nuk përfitonin ndihmë sociale nga shteti i Floridës. Por çudia erdhi një muaj më vonë: Donika e zbuti inatin me vjehrrën kur ajo la mënjanë bastunin dhe iu përvesh pastrimit të shtëpisë, larjes së pjatave dhe gatimit. Donika e mësoi si të përdorte stufën elektrike, bleu erëzat që nga majdanozi, rigoni, piper speci e salcë të trashë domateje, sikundër kërkoi e vjehrra. Në dyqanin e Italianit gjeti llojin e miellit për bukë. Në dyqanin e Kinezit bleu çaj nga ai i rrafshnaltës së Tibetit, që erëmonte njëlloj me atë të malit në Bërxhuk. Dy e tri herë në javë kërciste okllaia e stufa piqte lakrorë, byrekë dhe pispili me miell misri. E ëma filloi të bënte banjë çdo mëngjes e darkë, zhytej në vaskë dhe e nxiste të shoqin me zë të lartë që të dëgjonte nusja e djalit:

 

         -Bëj banjë çdo ditë, përndryshe, të zuri zgjebja!

 

         Kështu, kaluan dy vite të qeta, harmonia u vendos në familje dhe gjithkush shikonte punën e vet: e ëma merrej me pastrime e gatime, i ati qërronte luspat e patateve, të qepëve apo preshve. Ai i mprehu thikat me limë guri dhe mburrej se e priste mishin në thela më mirë se kasapët. Ndërkohë, Bona, vajza e tyre e vetme, iku në Uashington për studime. Ai dhe Donika dilnin nga shtëpia herrët në mëngjes e ktheheshin nga puna natën vonë.

 

         Harmonia familjare do të kishte vazhduar për bukuri por, ajo mori të krisur, kur kriza financiare nxorri brirët. Donika shkurtoi listën e faturave për të paguar sa më pak: hoqi stacionet televizive, shkëputi lidhjen telefonike për jashtë Amerikës dhe, vetëm nga këto dy ndryshime, u kursyen treqind dollarë në muaj.

 

         -Bllokadë, si në kohën e Enverit - protestoi i ati.

 

         E ëma kishte shtuar:

 

         -Bijat e nënës s’do ta marin vesh vdekjen time dhe, nuk do të jenë këtu, ditën e varrimit.

 

         Donika urdhëroi vjehrrën të mos piqte më lakrorë e byrekë dhe të hiqte dorë nga kuleçtë, pasi fatura e korentit i kalonte katërqind dollarë në muaj.

 

         -Vaskën nuk do ta mbushni më me ujë. Një e mbushur vaske kushton pesë dollarë. Të bëni dush çdo ditë, ama çesma të mos rrjedhë në kohën që ju sapuniseni. Kurse ti - i tha të shoqit - harroi cigaret Malboro. Tymos duhan të hapur ose, lere fare - sepse ai blinte një stekë Malboro në javë për pesëdhjetë dollarë, që bënin dyqind në muaj. Me duhan të hapur, do të harxhonte jo më shumë se tridhjetë dollarë. Ai e provoi duhanin amerikan të markës Lumi i Kuq, por nuk i pëlqeu.

 

         -Të dredhësh cigare në Amerikë, apo të pish duhan me llullë, është njëlloj sikur të kthehesh në komunizëm - u shpreh i ati pasi i mori erë duhanit, drodhi një cigare, e thëthiu dy a tri herë, e fiku, mburri duhanin Kaçak, që ai e mbillte në bahçen e tij dhe hodhi poshtë propozimin e nuses së djalit me shprehjen e vetme:

 

         -Lule o, Kaçak i Bërxhukut!

 

         Shkurto andej e kurse këtej, dolën pesëqind dollarë në muaj, por kjo shifër nuk përmirësoi llogarinë bankare. Të ardhurat nga rroga e Donikës u përgjysmuan sepse kriza bllokoi edhe shitblerjen e shtëpive. Përveç kësaj, e shoqja mori një gjobë nga policia rrugore e Miamit e një gjobë tjetër nga ajo e Orlandos. Gjobat ishin për shkak shpejtësie dhe mos ndalim plotësisht në stope. Ato kushtuan afërsisht një mijë dollarë.

 

         -Ç’dreqin ke kërkuar në Miami dhe Orlando - i kishte thënë ai, por Donika qe përgjigjur gjakftohtë dhe me ironi:

 

         -Isha me shërbim bankar. I mëshova pedalit që të ndodhesha sa më parë në vatrën e ngrohtë familjare.

 

         Këto të hedhura dhe të pritura midis nuses e djalit nuk i shpëtonin syrit e veshit të prindërve të tij. Pas urdhërit të Donikës, për të mos pjekur më lakrorë e byrekë, i ati u zemërua dhe trasferoi pompën e oksigjenit në dhomën e gjumit, ndërsa e ëma qëndroi një javë të tërë në shtrat, hundë e buzë dhe nuk shkoi në kuzhinë për të gatuar.

 

         -Do të kalbem shtrirë - tha ajo e zemëruar - U mbajtka trupi me sanduiçka dhe patatka të skuqura franceze.

 

         Por i ati, pas tre ditëve, nxorri sërish pompën në sallon, rrojti mjekrën dhe bëri dush. Përlau dy pjata me makarona, u kapardis në kolltuk dhe thirri që të dëgjonte e shoqja:

 

         -Ka ikur koha e grevave të urisë.

 

         Muajin tjetër erdhi si predhë mortaje një gjobë pesëqindshe nga inspektorati i ujit për barin e lulet. Ishte çakorduar automatiku. Qe shkelur jo vetëm orari i ujitjes, por edhe dita e përcaktuar me ligj. Këtë gjobë, Barelinjtë nuk e paguan dhe kompania preu ujin. U shfaqën vatrat e tharjes së barit. Lulet përqark shtëpisë hodhën petalet dhe mblodhën gjethet si guaska oqeani.

 

         -Më mirë pa lule dhe bar jeshil, se sa të mbetemi pa shtëpi - tha Donika.

 

         -Kurse mua më shkon mendja - kishte thënë i ati - gjobat ndihmojnë që të dalë vendi nga kriza.

 

         Ditën, kur Artan Bareli vari në mur relievin Shkëmbi i Dëllinjës, të atit iu zgjua në kokë gumëzhitja e bletëve, pallja e lopëve, blegërimat e dhenve, malli për Selishtën dhe për ujin e ftohtë të burimeve të Bërxhukut. Në drekëherë ai lëshoi fjalë se, tavolina kishte më shumë lezet me ndonjë pite të freskët mjalti, por Donika u çua rrëmbimthi. Ajo lëshoi zemërimin se oborri i shtëpisë së tyre nuk ishte në Bërxhuk dhe as në Ballkan, por në Florida.

 

         -Oborret në Amerikë janë për lule dhe jo për perime e kasone druri - tha ajo.

 

         I ati, kokëngjeshur, kishte vazhduar në të tijën:

 

         -Edhe në motin më të thatë, unë kam nxjerrë, të paktën, dhjetë kile mjaltë për zgjua.

 

         Atë ditë ai kërkoi letër e laps. Letrën e ndau në tre kolona: në të parën shënoi sasinë e prodhimeve bujqësore e blegtorale, të kthyera në kilogram dhe, në kolonën e dytë, çmimet për çdo zë. Pasi bëri shumëzimet mblodhi shumën. Hoqi tubin e oksigjenit nga hunda e deklaroi të ardhurat nga mjalti, qumështi e mishi, nga pemët frutore dhe deri tek rakia e kumbullës. Artan Bareli ia kishte shkrepur të qeshurit. Iu bë se dëgjoi raportin vjetor të drejtorit të fermës bujqësore.

 

         Donika u shpreh me ironi:

 

         -Të ishte gjallë im atë, do ta emëronte kryetar komiteti.                  

 

         Në ato ditë të nxehta llogarish e ëma qe kujtuar për hudhrat, preshtë, domatet e specat, pavarësisht se ato ishin për nevoja familjare e jo për treg, por i shoqi ia preu:

 

         -Kjo është llogari në para të thata - mirëpo, kur e ëma i solli të birit kafen në verandë, pëshpëriti me tallje:

 

         -Tët’eti i ka marrë koka erë. Kërkon të bëjë çudira tani që i kanë rënë verigat dhe i këmbehen këmbët. Ai shkon në banjë pesë herë në natë. Gjoksi i gërvin si menteshe e ndryshkur. Në gjumë godet me shkelma sikur thërrmon plisa dheu.

 

  Në ligjërimet e të atit shkrihej ëndrra e fshatarit lidhur pas tokës dhe pyjeve. Për të mos i prishur qejfin, Artan Bareli bënte sikur e dëgjonte me vëmendje, gjersa e ndjeu se moralizimi atëror po i ngacmonte ndjenjën e mallit për bujqësinë dhe vendlindjen. Ishin dy ndjenja të tulatura dhe mbetur në harresë në këto njëzet vjet rrugëve të mërgimit. Ai kishte marrë leksione në shkollën e lartë edhe mbi mbarështimin e bletëve dhe, nga ana teorike ai dinte më tepër se i ati, por nuk i qe dhënë mundësia të merrej praktikisht me to.

 

Qe shkëputur për një çast nga gdhendja mbi relievin e filluar dy javë të shkuara dhe, për të mos i prishur qejfin, dëgjoi për të kushedi sa herën si mblidhet bleta kur roit, si bëhet seleksionimi i meshkujve dembelë, Selishta ishte karshi Jug-Lindjes dhe, vendi më i mirë në botë për zgjojet e bletëve, ishte vetëm Bërxhuku.

 

-Paraja fshihet në çdo tumbë bari dhe në çdo ferrë që ka Shqipëria - tha ai - Mirëpo koka e shqiptarëve është çoroditur nga reklama e qytetërimit dhe ata tjerin ëndrra në tym rrugëve të botës.

 

Pastaj i ati kishte vazhduar me florën e luleve përqark fshatit, mburri sherbelën dhe akacien, ama, mjaltin nga tërfili dhe zhumbrica e klasifikoi në vend të parë:

 

-Është për mbretër e perandorë.

 

Frymëmarrja e të atit ishte rënduar nga e nxehta dhe Artan Bareli e pati ndërprerë:

 

-Harroje Selishtën. Hiqi nga mendja edhe zgjojet bletëve - dhe i përmendi moshën shtatëdhjetë vjeçare, reumatizmin e së ëmës dhe dimrin e egër bërxhukas me dëborë dhe akull - Në rast emergjence... - por nuk arriti të mbaronte atë ç’ka donte të thoshte për spitalet e doktorët e Amerikës, sepse i ati qe çuar rrëmbimthi nga karrigia dhe i tundi gishtin para hundës:

 

-Kur të vish në moshën time, do të kuptosh se burri nuk ka frikë nga vdekja.

 

       Artan Bareli shkundi hirin e cigares dhe atëherë u kujtua se në dorë mbante akoma letrën e Anita Traboninit. E lëshoi zarfin mbi tavolinë dhe treti vështrimin mbi kurorat e pemëve. Nuk lëvizte asnjë gjethe. Zagushia i veshi trupin me bulëza djerse dhe ai ndjeu rrëkezat që shkisnin poshtë nënsqetullave dhe përgjatë shpinës. Këqyri hapësirën mbi kurorat e pemëve. Qielli iu duk sikur të qe lyer me tretësirë zinku. Nuk dukej gjëkundi një re, por ai e dinte se gishtëza e tokës, ku ndodhej qyteti i tij, rrethohej nga të tria anët me ujra dhe stuhitë e shiut dhe të erërave vinin befasisht nga oqeani.

 

         Ndërsa mendonte për pabesinë e motit tropikal, dëgjoi fishkëllimën ngjethëse të një anije. Përmes degëve të pemëve, shqoi imazhin e larushitur të saj. Ishte anije çisternë, që u shfaq përtej gjelbërimit, me vozitjen e zakonshme drejt gjirit të Golf Meksikos.

 

         Sirena e saj u dëgjua për së dyti dhe atëherë u nçua një tufë tjetër zogjsh, edhe ata të murmë, të cilët filluan të vijnë rrotull mbi majat e grataçielave të qytetit të Tampës.