Reshat Kripa: Rini e copëtuar (VI)

RESHAT KRIPA

 

RINI E COPËTUAR

 

Kujtime

 

DASHURIA   E   PARË

 

Shtatori i vitit 1948. Një fatkeqësi e rëndë goditi familjen e xhaxha Shyqyriut.  Gruaja e tij, Sabrija, ndërroi jetë, duke lënë jetim katër fëmijë, më e vogla prej të cilave Lejlaja ishte vetëm një vjeç. Fillimisht u bë shkak sëmundja e verdhëzës që në fillim zuri fëmijtë dhe xhaxhanë. Pastaj  u shfaq në një formë shumë më të rëndë te ajo. Kishte dhimbje të tmerrshme. Me gjithë përpjekjet e doktor Aliut dhe doktor Litos, dy prej mjekëve më të mirë të Vlorës, nuk mundi të jetonte.

-          Merr   Gencin   dhe   shkoni   bashkë    me Bujarin nga Ryvejdeja -  tha nëna  ditën  që ajo vdiq.

Genci ishte djali i vogël i  xhaxhajt, vetëm nëntë vjeç, ndërsa Ryvejdeja vajza e hallës, që banonte aty pranë. Bujari kishte disa ditë që kishte ardhur së bashku me të ëmën. Shkuam atje dhe u munduam që me lodra dhe sende të tjera t’i hiqnim mendjen Gencit nga fatkeqësia që e kishte gjetur.

Qëndruam dy ditë dhe pastaj u kthyem në shtëpi. Genci nuk e kërkoi më t’ ëmën. Ai e ndjente që ajo kishte fluturuar për të mos u kthyer më kurrë. Për   t’u   kujdesur  për  fëmijët,  te  xhaxhai  shkoi  të banonte gjyshja.

Nëntori i atij viti. Vazhdoja klasën e gjashtë. Ishim në orën e letërsisë. Mësues kishim Kel Gashin, një njeri me të vërtetë i apasionuar pas lëndës së tij. Kur nxënësi recitonte ndonjë poezi,  kishte zakon  pas çdo strofe që recitohej, të bënte vetë komentin letrar të saj. Kishte lezet të dëgjoje komentin e tij plot

pasion.

Në dërrasë të zezë ishte ngritur  Zymbylja. Në

program ishte poezia “Bukuria“ e Naim Frashërit. Ndërsa  ajo  recitonte, trokiti porta.

- Hyni! - foli mësuesi.

Në klasë hyri drejtori i shkollës i shoqëruar nga një vajzë e moshës tonë. Ne u ngritëm në këmbë.

-          Uluni! - tha ai dhe duke përmendur  emrin

e  saj  vazhdoi – Do të  jetë  nxënëse  e  klasës  tuaj. I uroj suksese në mësime!

Unë nuk po e përmend atë emër. Do ta ruaj për veten time. Për lexuesit do  ta  quaj Neri.

Mësuesi i bëri shenjë të ulej në bankën përbri meje, ku rrinte vetëm Rushiti. Ajo u ul  dhe e përshëndeti atë. Pastaj ktheu kokën nga unë dhe më përshëndeti  duke më buzëqeshur. Ia ktheva në të njëjtën mënyrë.

Çuditërisht sytë e mi kishin qëndruar në profilin e të sapoardhurës. Ndjeva një ngacmim në zemrën time. Aliu, që rrinte  prapa meje, më pyeti për diçka dhe unë iu përgjigja pa e patur mendjen. Po soditja tiparet e fytyrës të mysafires së re. Një buzë   joshëse,   një   hundë   e   vogël,  dy   sy   gështenjë   të  ndritshëm,  sipër  të  cilëve harkonte një vetull e hollë si hëna e re në një natë vere.  Kjo  vetull  më  tërhoqi  vëmendjen.  Më  dukej si diçka e veçantë, si diçka e rrallë.  Mbi të një ballë i gjërë, një nishan në faqe dhe flokët e drejtë po  gështenjë  të krehura me shije, i jepnin pamjen e perëndeshës së bukurisë.

Po e shihja i mahnitur kur mësuesi thirri emrin tim. U ngrita si  somnambul dhe u drejtova në dërrasë të zezë. Nuk flisja dot. Ai tha:

- Vazhdoni!

Po ku të vazhdoja unë? Isha zhytur thellësisht në ëndrrën time. Nuk e dija se ku e  kishte lënë Zymbylja recitimin. Ktheva kokën nga Aliu dhe ai më tregoi me shenjë vetullën. E kuptova menjëherë dhe fillova:

 

Nga qepallatë jam qarë,

Por të vërtetën e gjeta,

Vetullat më paskan vrarë,

Më vrau harku e jo shigjeta!

 

- A e shihni se çfarë metafore të bukur përdor poeti? - tha mësuesi dhe filloi komentin e zakonshëm.

Ai  vazhdonte  të  ligjëronte  me  entusiazëm. Ktheva kokën nga Neri. Tashti ishim përballë . Sytë u ndeshën me njeri-tjetrin, por shpejt u shkëputën. Ajo uli kokën. Unë vazhdoja ta vështroja dhe po mendoja. Një vetull të tillë duhet të ketë patur vajza që inspiroi poetin. Edhe mua më vrau kjo vetull. Më dukej sikur ishte vetë Zoti që e kishte dërguar në klasën tonë Sikur ishte një engjëll i rënë nga qielli posaçërisht  për  mua

- Po ti ç’pate që e humbe kështu? - pyeti Aliu kur u ula në bankë.

- Nuk e di. As vetë  nuk  e  kuptoj.  Kam  një turbullirë në mendjen time. - i thashë sinqerisht.

Mësuesi u ngrit dhe filloi shpjegimin e mësimit të ri. Ne të gjithë heshtëm dhe dëgjonim.

Kur ra zilja të gjithë u drejtuan  tek Neri për ta uruar. Unë qëndroja si i gozhduar në bankën time. Nuk lëvizja dot. Kur u përmenda, klasa ishte boshatisur. Dola në obor. Ishte pushimi i madh. Ajo po bisedonte me Myneveren. U afrova dhe i urova mirseardhjen. Ajo më falënderoi. Gjatë bisedës mësova se banonte  në  në  një  rrugicë   afër  shtëpisë

time.

Zëri i saj  më dukej sikur kishte një timbër të veçantë, të ngjashëm me notat e pentagramit. Le që çdo gjë te ajo më dukej e përsosur, si një simfoni pa fund.

- Ejani t’iu qeras! - foli Myneverja.

Druhesha mos marrëzia ime binte në sy të saj.

- Shkoni ju, - thashë, - unë dua të takoj Aliun.

Shkuan të dyja te një sheqerxhi që shiste ëmbëlsira te porta e shkollës.

Kur  mbaroi  mësimi  u  nisëm  për  në  shtëpi. Këmbët më çuan në drejtim të saj. Ishte së bashku me Myneveren dhe Zymbylen. Te bulevardi kryesor ato u ndanë dhe unë mbeta vetëm me të.

- Po kaloj edhe unë këndej për t’ju shoqëruar, - i thashë.

Ajo u skuq pak,  por nuk foli.

- Mos u  druaj, - vazhdova -  Dua   të   bëhemi

miq. Tek  unë  do  të gjeni  shokun më të mirë.

Çuditërisht      më      kishte      ardhur     goja.

Bilbilosja   lloj   lloj   budallallëqesh.  Ajo dëgjonte por vazhdonte të fliste rrallë. Rrugës     mësova      se     vinte     nga     një   qytet   i    jugut.    Babaj     i   saj   ishte emëruar në Vlorë. Nuk e di por sepse e ndjeva veten shumë të afërt me të.

Që nga ajo ditë fillova të mos ndiej  qetësi. Diçka më shqetësonte. Diçka më mundonte. Ishte një ndjenjë që kurrë nuk e kisha provuar më parë. Kjo ndjenjë më bëri tjetër njeri. Doja të dukesha në çdo gjë. Doja të bija në sy, të  bëhesha  hero.   Mësoja  më shumë.   Kur   ngrihesha   në   tabelë,   ligjëroja   si  një  bilbil.  Kisha  dëshirë   të   tërhiqja vëmendjen e dikujt. Dhe ky dikush ishte Neri. Një lloj egoje filloi të lindë brenda meje. Ishte një ego në kuptimin e mirë të fjalës.

Ç’të ishte vallë? Dashuri? Nuk e di në se njeriu mund të dashurojë në këtë moshë. Isha vetëm trembëdhjetë vjeç. Jetoja moshën e feminisë. Një moshë plot me ëndrra të bukura. Në atë kohë lexoja gjithfarë librash. Më tepër më tërhiqnin ato me temë dashurie. Ato nuk ishin për moshën time, por unë, çuditërisht, ato preferoja.  Të tilla ishin: Zonja me kameliet,  Bija e mallkuar,  Romeo dhe  Zhulieta,   Ura  e  psherëtimave, Tristani dhe Izolda,   Gremina e dashurisë, Konti i Montekristos dhe të tjera të kësaj natyre. Heronjt  e  tyre  ishin fare të rinj. Disa edhe në moshën time. Mos ishte ndikimi i tyre që më ngjalli këtë ndjenjë? Nuk e di.

Sa herë takoja Nerin, ndieja diçka që nuk e kisha ndierë për vajzat e tjera të klasës. Me të çdo gjë, ishte ndryshe. Kur takoheshim, fjalët na dilnin me zor. Nuk dinim çfarë t’i thonim njeri-tjetrit.  Shiheshim, skuqeshim të dy, ulnim kokat dhe kalonim në heshtje.

Kjo gjendje vazhdoi për disa muaj.  Sa herë do të shkoja  në shtëpinë e Aliut, këmbët më shpinin nga shtëpia e saj, megjithse andej binte më larg. Ndonjëherë e shihja në shesh pushimin e shkallëve. Skuqej dhe bënte sikur nuk më kishte vënë re. Herë të tjera, kur takoheshim përballë, shkëmbenim dy fjalë dhe ndaheshim më parë se të takoheshim. Kur largohesha, më vinte të haja veten me dhëmbë pse nuk e kisha mbajtur më gjatë.

Por erdhi një ditë që goja na u pre fare. Nuk i flisnim më njeri-tjetrit, sikur të ishim zënë. Po, po ishim zënë nga dashuria.  Takoheshim, ulnim kokat dhe i shmangeshim takimit. Shokëve nuk u thashë asgjë. Nuk guxoja. Më dukej sikur do të më thonin:

- Si të hodhën sytë te ajo. Në klasë kemi edhe vajza të tjera më të bukura.

Në ato çaste më kujtohej një tregim i Saadiut, sipas të cilit një  bir  mbreti  ishte  dashuruar  me  një zezake. Të gjithë e vinin në lojë për këtë, ndërsa  ai  u

thoshte:

- Në rast se doni të shijoni bukurinë e saj, atëhere shikojeni nëpërmjet dritares së syve të mi.

Unë Nerin e shikoja nëpërmjet dritares së syve të mi dhe prej andej më dukej më e bukura e klasës.

 

*     *     *

 

Në provimet e fundit të vitit shkollor, seksioni i arësimit dërgoi si përfaqësuese të tij në shkollën tonë, motrën time, Fatushen. Ajo ishte bërë një nga mësueset më të mira të qytetit. Mua nuk më erdhi mirë, pse më dukej sikur do të më thonin shokët që do të më mbanin me hatër për shkak të saj. Për të vërtetuar të kundërtën, u përgatita shumë mirë dhe dola me rezultate të shkëlqyera.

Një pasdite gjeta  në shtëpi fletoren ku motra kishte shënuar notat e provimit. Isha kurioz të mësoja çfarë kishte marrë Neri . E hapa, por pashë se ato nuk ishin  shënuar  me  numura,  por  me  fjalë  në  gjuhën  frënge. Nuk  i  kuptoja  por  duke gjykuar me mëndjen time arrita  në  përfundimin se deux ishte dyshi,  trois treshi,  quatre katra dhe cinq pesa. Neri kishte dy katra.. U gëzova tepër, por e mbajta të fshehtë. Nuk doja të nxirrja sekretin e time motre.

Vitin tjetër  vazhduam  klasën  e  shtatë.  Ishim  në  orën  e  algjebrës  me  mësues Kofinën. Në tabelë ishte ngritur Neri. Unë e vështroja sikur do ta përpija  me  sy.  Për  një çast vështrimet tona u kryqëzuan. Ajo u skuq dhe mbeti  pa  folur.  Mësuesi, duke përpjekur anën e pëllëmbës së  djathtë  në   të  majtën,  i  thirri:

- Vajzë, je këtu?

Ajo u skuq më tepër dhe e humbi toruan. Ai, me një ton ironik, siç e kishte zakon, i foli:

- Ç’ke moj vajzë  që  e  humbe  si  Xhaferi simiten.  Apo  e  bëre  edhe  ti  si  ata  tre shokët që shkuan për gjah? E pra, ndërsa gjuanin, njeri prej tyre futi kokën në një  zgavër. Atje ndodhej një dhelpër dhe ia këputi atë. Shokët u afruan dhe kur e panë pa  kokë, thanë  me njeri-tjetrin:

- More, po kishte kokë ky apo jo?

U menduan dhe u menduan dhe pasi nuk jepnin dot përgjigje, vendosën të drejtohen  në shtëpinë e tij dhe të pyesin të shoqen.. Ajo i dëgjoi dhe pasi u mendua mirë e mirë tha:

- Të them të drejtën nuk e di mirë, por sot në mëngjes ai bleu një kapele

Kështu edhe ty moj vajzë, mos të ka humbur koka?

Gjithë klasa qeshi me të madhe. Së bashku me ta qesha dhe unë. Aliqi, një nga vajzat më çapkëne dhe më gazmore, që rrinte para meje, u kthye dhe më tha duke qeshur:

- Po ti Reshat pse  qesh?

E   kuptova    menjëherë    se   ku    donte     të

dilte..  Nuk   e   di,   por   edhe   unë  fillova të hutohem, pasi mësova se  edhe  ajo  e  kishte  kuptuar

ndjenjën time që nuk ia kisha thënë askujt.

 

*     *     *

 

Pasditeve shkonim në  shtëpinë  e  pionierit. Vazhdoja   rrethet  e  letërsisë  dhe   teatrit.   Ishin  dy pasionet e mia. Ëndërroja të bëhesha shkrimtar dhe aktor teatri.  Kursin  e letërsisë e drejtonte mësuesi i  njohur  Eqerem  Shijaku  që  na  jepte mësim edhe   në  shkollë.  Ishte  i mrekullueshëm. Kishte një gjuhë të rrjedhëshme  sa, kur shpjegonte, nuk të mbetej veçse t’i hapje fare pak librat në shtëpi për të mësuar. Kursin e teatrit e drejtonte Alipi Shtrepi, një shoqe e Fatushes, aktore në teatrin amator të Vlorës. Në këtë teatër merrte pjesë edhe Fatushja. Ajo ishte ndër aktoret më të mira të tij.

Në shtëpinë e pionierit u njoha edhe me shokë të tjerë si Pirro Dokon dhe Nikollaq Vangjelin që i binin fizarmonikës, Luan Çipin, Qirjako Savën dhe sidomos Myrteza Baboçin, një moshatarin tonë që vazhdonte klasën e shtatë në shkollën numër një. Merrte pjesë në rrethin e teatrit dhe të muzikës. Kishte një zë të mrekullueshëm. Ishte këngëtari më i mirë i grupit. Vinte nga Gjirokastra. I ati ishte nëpunës.  U lidhëm shumë me njeri-tjetrin. Megjithse ishim në shkolla të ndryshme formuam një shoqëri të sinqertë. Ndoshta na lidhnin më tepër bindjet tona.

Shpesh herë organizonim shfaqje të ndryshme që i  jepnim  për  popullin   e  Vlorës  apo në zonat per rreth si në Selenicë, Novoselë, Himarë e të tjera. Kishim  përgatitur  disa pjesë teatrale midis të cilave “Timuri dhe shokët e tij“ të Arkadi Gajdarit. Unë luaja rolin e një anëtari të bandës së gangsterëve. Po ashtu edhe një dramatizim të poemës “Ushtari dhe vdekja“ të Aleksandër Tvardovskit.  Rolin e ushtarit e luante Myrtezai ndërsa atë të vdekjes Mina Naqua. Unë luaja rolin e poetit. Kishim përgatitur  gjithashtu edhe dy tablo muzikore. Njëra titullohej “Ora e muzikës“ dhe një tjetër me temë sportive, të cilës nuk ia mbaj mend titullin. Këto tabllo ishin shkruar dhe kompozuar nga mësuesi ynë i shquar i muzikës Tish Daija që më vonë do bëhej një kompozitor i njohur. Ai kishte kompozuar edhe disa këngë për fëmijë që na i mësonte në shkollë. Të tilla ishin: Kanga e bretkosave, Guli, guli, guli,  Karamboli, Zogu i vogël, dhe të tjera që tashmë i kam harruar. Simpatinë për të e ruaj edhe në ditët e sotme.  Tishi ishte edhe një futbollist i mirë. Luante si qendërsulmues me  Flamurtarin  e Vlorës.