Baki Ymeri: Gocat e Bukureshtit dhe mahnitjet e Isgenderzades

Gocat e Bukureshtit dhe mahnitjet e Isgenderzades

Nga Baki Ymeri

Libri Mahnitja e dritares që e pa këto ditë dritën e botimit falë bashkëveprimit tonë me Tiranën, i përket poetit të shquar azerbajxhanas, Elchin Isgenderzade. Një nga poemat e tij më të frymëzuara mban titullin Gocat e Bukureshtit: Si do engjëj janë gocat e Bukureshtit, si do akacje të bukura. Pika nga Danubi janë sytë e tyre. Si mund të jenë të pafatshme? Në Bukuresht akacjet po stolisen, porsi vashat me bukuri engjëllore. Dritat përmbi Danub, trëndafilat dhe purpuri, bardhësi e kaltërsi e qiejve me flatra të shtrira. Si do re fluturojnë lejlekët në tufa. Këtu shirat e verës, janë si vashat pa brenga, lozonjare.

Pasojnë vargje tjera të frymëzuara kushtuar pëllumbave të Adil Mirseidit, Lorkës dhe hënës së zezë, Van Goghut dhe luleve të diellit, Picassos dhe Salvador Dalit, natës, ëndrrave dhe mahnitjes së një dritareje, këngëtimit të këngëtimeve, një egjyptaseje të bukur, lutjeve të mbrëmjes së engjëllit të bardhë, hënës së re dhe jetës prej fluture, portretit të një plaku lëmoshtar dhe bukurosheve që nuk humbin kurrë, buzëqeshjeve në gjumë dhe natës së luleve të qershisë, magrigalë, melodi dhe blatime Gazi Osmanit dhe rrugës për në Kulebi, shpresës së fundit dhe vargjeve të poetit që i ka dërguar në fitim. Për të mos e zgjatur më tej, preferojmë t’i shijoni vetë vargjet e këtij poeti të famshëm, që vjen me një vëllim poetik, për herë të parë edhe në gjuhën shqipe.

Mahnitja e dritares

Poezi nga Azerbaixhani

Elchin Isgenderzade

MAHNITJA E DRITARES

Përktheu nga rumanishtja:

Baki Ymeri

Tiranë, 2010

BIBLIOGRAFI

Poet, eseist, përkthyes, editor, shkencëtar, akademik. Elchin Isgenderzade u lind më 16 tetor 1964 në qytetin Susha. Ka kryer studimet sekondare, me medalje të artë, më 1981, në qytetin Agdam, si dhe Fakultetin e Mekanikës, Instituti Politeknik në Baku (Magna cum laudae, 1986). Në vitin 1981 ka debutuar me poezi në revistën letrare Azerbaixhan, ndërsa vëllimi i parë me vargje, Studime të jetës, i është botuar më 1989. Është profesor doktor në shkencat teknike, anëtar i Akademisë së Shkencave në New York, i Akademisë Internacionale të Shkencave “Popujt e Kaukazit”, i Akademisë Evropiane të Shkencave Natyrore, i Akademisë Internacionale të Kuadrove, i Akademisë për Gjuhë dhe Kulturë në Tebriz, i Akademisë Internacionale të Shkencave dhe Hulumtimit të Botës Turke, i Akademisë Evropiane për Kulturë. Është autor i 37 invencioneve, i 120 punimeve shkencore, i 13 monografive, i mbi 100 studimeve dhe librave shkencore. Ka përkthyer në gjuhën azere mbi 75 vëllime të disa shkencëtarëve të huaj, ka botuar mbi 300 libra të disa njerëzve të shkencës nga Azerbaixhani dhe nga bota e huaj. Elchin Isgenderzade është fondator dhe kryeredaktor i revistës internacionale për shkencë, Vektor (2003), i revistës letrare Bayati dhe president-fondator i Akademisë Internacionale Vektor (1991). Vepra e tij letrare ka qenë nderuar me çmime të rëndësishme letrare, nacionale dhe internacionale. Ka marrë pjesë në mbi 50 kongrese, simpoziume dhe festivale letrare, kombëtare dhe ndërkombëtare. Librat e tij e kanë parë dritën e botimit në gjuhën ruse, lituaniane, angleze, franceze, rumune, gjermane, bullgare, turke, maqedone, persane, letone, belloruse, gjorgjiane, kazake, kirgjize, ukrainase, arabe, greke, serbe etj. Kjo është vepra e tij e parë që del në gjuhën shqipe.

Bibliografi selektive: Studime mbi jetën, Baku, 1989; Këngët e zemrës sime, Ankara, 2003; Piktura e kohës, Kirgjizia, 2005; Mbylli sytë, Tebriz (Iran), 2005; Piktura dhe muzika e kohës, Damask (Siri), 2005; Piktura pa korniza, Damask, 2005; Zogj me flatra prej drite, Bukuresht, 2005; Lutja e bardhë, Lefkosha (Qipri i Veriut), 2005; Rrugë pa fund ku nuk duket mbarimi, Ankara, 2005; Ngjyrat e orës, Kiev, 2006, Ngjyrat dhe tingujt e kohës, Sofje, 2008; Ngjyrat dhe tingujt e kohës, Shkup, 2009; Studime të shflatërzuara, Moskë, 2009; Lander Menschen Leidenschaften, Wurzburg, 2009, Mahnitja e një dritareje, Bukuresht, 2010, etj.

MADRIGALËT ME PËLLUMBA

PËLLUMBAT E ADIL MIRSEID

(Fragmente)

Ja, kjo është mrekullia e Zotit:

Në dritaren e poetit –

Një liman pëllumbash.

Një djep prej druri

Si një shpresë e fundit.

Nga fluturimi i tij zbresin atje;

Në gjuhën e tij bëlbëzojnë,

Me dashsmirësi, melodikisht,

Si do zemra të zjarrta.

Në dritaren e vetmuar, e trishtë,

Si në një qeli,

E cfilitur nga mundimet,

Digjet kandili i shpresës,

Të falënderoj, Zot, edhe për kaq!

Murmuron Adili përmes ditëve të zeza,

Duke shkëputur një qosh nga kafshata e bukës,

Duke zbutur në verën e kuqe të kanës,

Me sytë e lartësuar nga qielli.

Hei, ju pëllumbat, pëllumbesha

Me flatra të bardha si dëbora,

Si lule pëllumbi në jakë,

Me peçe të hedhura pas shpine!

Këputet zemra

Nga fjalët që s’lidhin kuptim.

Bërthamat e zeza flatrojnë

Nëpër errësirë.

Ndoshta pëllumbat i kërkojnë vitet,

Ndoshta degdisen pa gjurmë në zbrazëti.

O, më kot ai po shqetsohet,

Më kot –

Duke shikuar drejt në sytë e pëllumbave,

Don të dërgojë mbi detra një lajm,

Tejmatanë qiellit të shtatë.

Duhet në detyrë të jem, por jam këtu.

Dheu nuk duhet të mbetet pa poetë,

Dheu i artë,

I përjeshtmi, i shenjti

Atdhe...

II.

Ekziston nevoja së paku për një poet në detyrë këtu,

Nga zemra ime të ushqej pëllumbat,

Të vesëroj me gjakun tim

Edhe shpresën e Dashurisë së posafanitur.

Ndoshta Zoti do të na falë

Madje edhe për një çast

Në të cilin poeti,

I rënë përtoke,

Lartëson lutje drejt qiellit

Dhe në ditën e tij të zezë

Dhe në natën e skëterrës,

Për të kaluar tejmatanë tmerrit të shkretëtirës,

Kështu derisa shpirti të na mbushet

Me fanitjen e shenjtë në shëmbëlltyrë

Të Krijuesit.

III.

Deri në tëhuajësim të flatrojë,

Deri në Paris,

Çerdhe të bëjë në Montmartre

Strehave të shtëpisë.

Pëllumbat e Mirseidit.

Fluturojnë drejt Shushës,

Në drejtim të Gidir Diuzuit,

Drejt brigjeve të vendlindjes,

Duke qarë

Nga dhembja e huaj,

Pëllumbat e Mirseidit.

Ik, zhduku, mundim yni,

Degdisu!

Amin!

(Prill 1999)

LORKA DHE HËNA E ZEZË

(Në kujtim të mikut tim, Aydin Nizami)

Motto: Gëzimi më i trishtë është të jesh poet.

Asgjë tjetër më të rëndësishme nuk ekziston.

As vdekja së paku.

(Federico Garcia Lorka)

... Ëndërroj –

Në mëngjez nga ora gjashtë

Apo, ndoshta, në iqindi të mbrëmjes –

Ushtarët më çojnë të më pushkatojnë,

Sërish me murmurimë: jo, nuk duhet.

II.

Jeta nuk mundet

Të ndërpritet.

Kur jeta

Ushqehet me vargje,

Kur në shtëpi pozat e femrës së dashur

Rrinë në një pritje të pafund.

III.

Por, Lorka,

Shikon nga qielli,

Atje ku fytyra e hënës,

Si një limon,

Ne e përkujton ndarjen.

Kështu, duke ndenjur e varur,

Duke e e derdhur përgjërimin,

Dashuria

Noton horizontit mbi një re të bardhë.

Ngadalë, në rrymat e shpirtit,

Vallëzon në truallin e revoltuar,

Vallëzon dheu eretik.

IV.

Padyshim që do të qëllojnë

Dhe në dhe do të bie,

Nënë një pemë apo në fushë.

Poezia e fundit në

Xhepin e majtë do rrijë

Dhe në gjak do të notojë.

Ah, Lorka,

Zambaku të lulëzon në shpirt

Me një shenjë të ndarjes.

Ku mund të shëtisë Dali,

Ku gjendet vallë Salvadori?

E kam patur në Gjenxhe mik

Nizami Ajdinin.

Nga goja e tij nuk mungonte emri yt.

Thuase ishte fjalë e shenjtë.

Shumë kohë ky fakt e flatërzonte,

Duke i dhënë dritë.

Shembull në jetë e kishte

Shembullin tënd prej njeriu e poeti.

Madje dhe në botën e huaj,

Për dashuri bisedonte me hënën.

Lulëzonte trandafili i shpresësë,

Por shpirti i tij degdisej mjegullave të natës.

Nga larg, kohë të vjetra, në mua jeton

Vaji i kitarës andaluziane

Që si një stuhi e çel

Plagën e trupit tim.

VI.

Ndoshta njeriu mund të tallet

Me vetë vdekjen e tij?

Ndoshta, por kjo gjë s’është e tmerrshme.

Ndoshta njeriu mund ta vajtojë

Trupin e tij të vdekur?

Gjatë gjithë rrugës – nga strofa në strofë –

Përsipër e ke qarë.

Ti, në kohën e jetës prore e ke ditur

Ç’është ideali dhe ç’është parajsa,

Ç’janë ato faktikisht.

Ti këndoje e këndoje – pa pushuar –

Ti e dije të rruash vetë parajsën tënde.

Lorkën e patën varrosur

Ashtu siç varroset kitara.

Nga qielli u zdorgjën mbi dhe

Tinguj të trishtë

Kur u fanit Hëna,

Mikja e tij e kahershme.

Porsi vera e kuqe, e hidhur,

Ti vlon në damarët tonë.

Për hënën e zezë këndejpari

Askush s’ka dëgjuar, askush s’ka ditur.

Vetëm unë, një natë vere

E pashë një herë prëmes dritareve

Shëmbëlltyrën e saj të zezë

Dhe hijen e dashurisë si zbriste.

Të ketë qenë ëndërr vallë?

Nëse hëna do të të tregohet dhe ty,

Ah, ah, përkule shikimin! Ajo është përjetë e tërë.

Ajo, faktikisht, nuk është trup qiellor,

Por vdekja është.

Ajo është nata, humnerë e përjetshme!

Qielli përsëri terratiset –

Ti e din ç’don të thotë kjo gjë?

Shiko, edhe unë e kam një varg

Për vdekjen e poetit.

VII.

Dhe përsëri, asnjë rrugë

Drejt shpresës.

Poeti është i vrarë

Dhe çdo gjë mbetet si më parë.

Përkundet hëna

E zezë në fytyrë.

Haj, flej në vatrën tënde.

Federico!

Njësoj si më parë, ndarje, trishtim.

Nuk don të thotë asgjë se pranvera, para kohe,

Mbi degë ulliri gjenden ullinj.

Lumi i kohës gjithmonë është i turbullt.

O, Zot, mendimet e poetit

Përse vallë nuk përmbushen asnjëherë?

Përkundet hëna

E zezë në fytyrë,

Hai, flej në djepin tënd,

Federico!

Si pupla e mjellmës,

Qiellit vërshon një mjegull e zymtë.

Engjëjt në notim të qetë –

Ah ju shpirtëra, ah, të gabuar nga lindja,

Jo, vdekja s’është aspak një shtegdalje –

Dheu dorëzohet i fundit,

Ndërsa qielli nuk të pranon,

O kurorë e Botëbërjes,

O foshnjë njerëzore!

Përkundet hëna

E zezë në fytyrë.

Hai, flej në djepin tënd,

Federico!

VIII.

Kur do të duash që pranvera të mbushet me lule, vërtitu nën dhe. Unë jam dheu. Unë jam fryti... (Federico Garcia Lorca)

IX.

Siç bie nata shirat,

Bien mbi poetë kodrinat.

Ato e lagin shëmbëlltyrën e nënave

Që thahen dhe i lënë fuqitë.

Në momentin e fundit ke vajtur

Në vetë vdekjen tënde.

Ja, edhe unë e kam një varg

Për fatin e poetit.

Nuk mundemi assesi ta përkëdhelim

As nënën, as fëmijën.

Përmbi plagën e dheut kësaj vere

Shemben shirat.

E gjallë është nëna.

Me shikimin e drejtuar kah rruga.

Shiu i zi pa u ndalur

Troket në portë.

Pranë varrezave të heshtura

Të poetëve martirë,

Kalon një kalorës.

Në lulen e qindisë është mbështjellë.

Përmbi kreshtën e tij, me flatrën të gjatë.

Një zog fluturon

Me trishtimin e tij të fshehtë ngjitet drejt Zotit.

XI.

Bie shi. Shiu e vërshon edhe dashurinë edhe mëkatet.

Shiu, tingëllon asfaltit –

Shtohen

Agimet e ardhshme të ditës.

XII.

Falna, Zot, në emër

Të varrezave, në emër të lotëve tanë,

Në emër të shqetsimit të nënës,

Dhe të yjeve të vetmuar në qiej.

Në emër të dashurisë e të vargjeve,

Të lutjeve, të fshehtësive, të betimeve,

Të shirave të natës e të reve,

Në emër të pranverës, të dritës së plagës.

Për gabimet tona të moçme,

Falna, falna, Zot!

O Zot,

Bër që hëna

E zezë

Të mos mbetet në qiell.

Zot,

Bër që poetët

Të mos e humbin

Asnjëherë shpresën.

PËRRALLË PËR SATTAR BAHLULZADE

(Fragmente)

Edhe një ditë e përhirtë

Më iku nga jeta...

Në agimet e një dite të këtillë

Me sy të mekur e hap.

Përreth, vetëm kate, kate...

Ndjej qytetin thuajse i huaj.

Kush jam dhe çka jam.,

Ç’po kërkoj vallë këtu?

Një pëllumb duke hyrë dritareve,

Ma sjell një lajm në çukë:

Së shpejti çdo gjë këtu do lulëzojë.

Por pranvera me ndruajtje hyn në qytet.

Mirësia dhe Ligësia në luftë

Me flatrat e saj prej dëbore,

Engjëlli tenton ta mundë

Ligësinë e mjegulluar.

Ndihmoje, o Zot!

Unë pres të shtrohet

Mbi pyllin tim të dashur

Mjegulla me veshje të plumbtë

Dhe, së bashku me të, dinakëria

E gënjeshtrës dhe mashtrimit.

Unë prore po pres dhe pres

Që shpirtërat e martirëve

Që nëpër bjeshkë kanë rënë

Të lartësohen deri në qiej

Ndërsa unë në Karabah të kthehem

Mbi ato brigje

Të skëterrës së zezë,

Të bie në gjunjë, duke u përkulur,

Të mbëltoj një pemë të fatit

Dhe me lot përgëzimi

T’ia shpërlaj rrënjët.

II.

Një pëlhurë Sattari e pikturoi.

Por jo sipas porosisë.

Lotët e Keopazit e pagëzoi.

Çfarë fraze melodike!

Shtigjeve dhe maleve

Të shoshitura deri në pore,

Lëndina me preka

Mbushin çdo gjë përrreth.

Si do tufa zogjsh,

Retë zbresin përmbi pyje.

Me lule bajamesh

Dhe me erëtima dehëse

Mbushen kah mbrëmja,

Ditët pranverore.

III.

Dëgjonie trillin e fluturimit:

Se si garojnë në muzg,

Ndërsa më vonë, përmes degësh,

Që me mallëngjim tingëllojnë Segjefit.

Çfarë mallëngjimi

Ujërat këtu thërmohen në tringëllimë,

Shkëmbinjtë e lodhur blerohen.

E gjelbërta në të azurtë

Kullon

Dhe purifikohet.

Nuk ka zogj që s’i dashuron pemët,

Nuk ka pemë që s’dashurohet në këngë,

As artist që s’i do zogjtë dhe pemët,

Ata janë magji brigjeve të vendlindjes.

Mbi hapsirat e bardhësisë së paskajshme

Gjendet gëzimi – blerimi që shkon drejt kaltrimit.

Sa e çuditshme:

Me Lotët e Keopazit, ja, po qan –

Qan pëlhuar e tij.

IV.

Porsi një dervish,

Si një ëndërrimtar yogin

Jetonte një artist

Në Atdheun e Absheronit.

Mbi gjethin e vesëruar

I shndriste në argjente shpresa.

Nga admirimi ndaj vargjeve të Fuzulit,

Ai skaliste flatrat e pulëbardhës,

Duke i shpirtëzuar në pëlhurën e tij

Si një fëmijë,

Si një fëmijë i magjepsur nga pranvera e parakohshme.

Me sy të degdisur në gjerësinë e detit

Në anijet që rrëshqisnin,

Ai mallëngjehej për Karabahun –

Zemra e tij dridhej pas bjeshkëve

Të atdheut të tij të degdisur.

(20-21 mars 2001)

II. MADRIGALE ME MINOTAURË

GOYA

Tre dhaskalë unë kam: Rembrandtin,

Velasquezin dhe Natyrën. (Francisco Goya)

Era e marsit fërshëllen

I çakërdiur për ta lidhur.

Herë i shëmtuar, herë i bukur është marsi.

Në mars lulja është në vesë.

Erërat madje dhe në Saragosa

Mund të vinë si një tufë pëllumbash.

Frika nga shpirti im nuk shuhet veçse

Ngjyrat e përflakura duke u dridhur mbi fushë.

Nga Saragosa dhembja niset rrugës.

Nga Apsheroni, njësoj, axhamiu mbi katër shtigje.

Mbi pëlhurat e piktuara nga Goya,

Aspiratat, si një dhurratë e çmuar.

Në Saragosa u ballafaqove me botën,

Ndër të huajtë u bëre i njohur.

Shpirti yt i shkretëruar,

Në pikturat tua gjallëron dhe sot.

Ai i Larti është atje në qiej –

Ndërsa në tokë, mëkati i parë.

Sa vështirë është për ata me shpirtin e lodhur –

Kij mëshirë për ta, o Zot!

II.

Bota e Goyas më duket binjake.

Me të i njëjti mendim më mban.

Në jetën e përjetshme të shakullimës,

Jam uji që nuk po ndahet

Nga dheu as nga vdekja.

Piktojmë, shkruajmë vargje,

Fshehtësitë e jetës i mbrojmë nga stuhitë.

Në çka qëndron faktikisht fshehtësia e botës?

Hyjnesha e frymëzimit, çomë për dore drejt saj!

Përzjerrje hapsire e kohe –

Ku janë fati dhe suksesi?

Ti, i biri i njeriut, Engjëlli qiellor,

Rrëfehu para meje nga po më vjen dhembja?

Kur shkruaj poezi,

Sytë shtrënguar i mbaj mbyllur.

Atë të Lartin e lus të më japë flatra

Që të mos shembem duke rënë.

III.

Në karrigen me tre këmbë, Goya, ti po rri

Me penelin në dorë dhe, mendim hyjnor,

Hyjnesha e frymëzuar të shpie fluturimeve të panjohura,

Duke buzëqeshur.

Hap sytë,

Por Goya s’është në dhomë.

Larg tij është hyjnesha e frymëzuar –

Portreti ndërkaq është i finalizuar.

Karrigja ka mbetur në vendin e saj,

Dhe peneli dhe shevaleti janë këtu.

Shtatë lule janë në saksi,

Ndërsa hijet nuk mund t’ua numëroj.

Madje dhe nëse kanë kaluar njëqind vjet,

Dona Alba sërish, me kujdes,

Përmes perdeve të kohës,

Si dikurë buzëqesh.

Njësoj si tani e njëqind vjet më parë,

Me qeshjen në buzë është njeriu

Piktor është apo ç’mund të jetë –

Vallë kurë do të ikë nga kjo botë?

IV.

Spanja –

Atdheu i Don Kishotit,

Ti, tokë shumë e përvuajtur,

Sa të rënda janë shqetsimet tua

Në luftëra të padrejta,

Përrenj gjaku janë derdhur,

Ti, jo vetëm një herë, me të je shkrirë,

Por gjithmonë je ringjallur.

Ai vend i dashur ka qenë

Edhe nga Don Kishoti edhe nga Goya,

Artisti që shëmbëllen

Me degën e ullirit gjithmonë të blertë.

Në Saragosa dhembja është se era e marsit.

Thuajse edhe Engjëlli fluturon mbi Saragosë,

Engjëlli i qiellit, i mbështjellë me dritë të shenjtë.

Fluturo, o Engjëll qiellor!

Ja tani së bashku –

Më shpiej në Spanjë, ço-më

Në atdheun e Don Kishotit dhe të Goya-s.

Përsëri mbyll sytë –

Goya buzëqesh disi çuditshëm.

Duke e kundruar Goya-n,

Spanja reflektohet në mua.

Mbyll sytë:

Mbi pëlhurën e bardhë

Goya fanitet përsëri

Dhe, papritmas pasqyrohet në mua.

Mbyll sytë.

Koha kthehet nga e prapa.

Stativi, peneli dhe shevaleti janë këtu,

Dhe Mjeshtri, më thonë, edhe ai këndejpari është.

Përmes asaj që rrjedh, mund të lundrosh.

Kjo është motoja e provuar me qindra herë.

Dhe koha kthehet nga e prapa

Me shembuj të destinuar për mua.

I pafund është lumi i kohës

Në të cilin Mjeshtri i shpërlan duart.

Era lozonjare e Saragosës,

Andejpari, në mars, e humb kohën.

VI.

Era rrah përsëri.

Koha papërfilshmërisht kthehet nga e prapa,

Ndërsa larg, në dritaren e vetmuar,

Digjen qirinjtë e pashuar.

Mbyll sytë,

Ndërsa koha tashmë më është nënshtruar.

Në Nudin e Mayes shikoj,

Dhe në Ekzekucionin e ndodhur në një tjetër pëlhurë.

Koha gjithmonë po vërtitet:

Ekzekucioni, Ekzekucioni...

Dëgjoj tingullin e pushkatimeve

Para qindra vitesh...

Nga Spanja ato dëgjohen –

Ato shpërndahen deri në Karabah –

Një kanonadë e gjithëkundodhur.

Sërish dhe përsëri...

Pu...shka...të pandërprera.

Goya, Francisko Goya,

Ne gjendemi në një zgardhë djallëzore,

Të qëlluar në veriga

I kemi shpirtërat,

Të lidhura i kemi duart.

Të torturuar, të munduar i kemi shpirtërat.

Faktet tua të tmerrshme,

Njeri, ah, nuk kanë të sosur –

Hesht dhe dëgjo!

VII.

Mbi një pëlhurë, buzëqeshja,

Mbi tjetrën, gjaku...

Po, në vargjet e mia,

Koha kthehet përsëri nga e prapa.

Vargje e mia mbi Goyan,

Për tepër të mbushura janë me frymëmarrjen e Gjilavarit.

Netët janë të gjata porsi motmoti.

Katër janë stinët,

Njësoj si muret e dhomës - poashtu katër.

Katër janë stinët,

Nëpër to kalojmë së bashku me Goyan:

Me të njëjtën dëshirë në një botë të vetme.

Për ne, as koha, as vdekja yte,

Nuk janë pengesa.

Goya, ti po flen?

A po flen moj Spanjë?

VAN GOGHU DHE LULET E DIELLIT

(Poem rekviem)

Kur i shoh lulet e diellit,

Më kujtohet Van Goghu.

Për shkak të turbullimit që më përfshin,

Varg as vargu unë rradhis.

Ai ka jetuar dhe është zhurritur

Porsi lulja e diellit, pa patur

Ndonjë lopë, ndonjë qen apo ndoj’ macë.

Në jetë ka qenë dhe ka mbetur

Lule e përdredhur drejt diellit,

E cila snjëherë nuk vyshket.

Ka qenë Njeri,

Madje dhe i varfër.

Ata që i ngjanin atij

Nëpër shtëpi të marrësh dhe nëpër burgje janë ngulfatur.

Ti, si njeri në turmën e njerëzve,

Shtrenjtë paguan gjithmonë.

Por, porsi lulja e verdhë e diellit,

Vetëm buzëqesh e nuk po qan.

Njeri, lule e diellit,

Nga po ia mban?

Dhe përse, porsi një yll i purpurtë,

Plaga nga krahërori yt po kullon?

II.

Koha po ik, të braktis

Edhe shpresa edhe lumturia.

Vetëm dhembja e ndarjes së përjetshme,

Zemrës ende ia mbush qelinë.

I vdekur nga uria për pak, o, gjeniu mim,

Të pavdekshme të janë pëlhurat e bardha sot,

Përballë tyre, shpirti i poetit

Thuajse është i gozhduar mbi kryq.

Madje dhe nata të vjen lehtë

Kur ëndërrat e panjohura ta japin rrotën.

Ti i ke besuar kësaj bote

Ashtu siç lulja e diellit i beson diellit.

Lule e diellit – Njeri, hajde,

Zgjohu! Harroje ankthin,

Mos shiko përmes syzave të tymosura!

III.

Që të bëhesh piktor, duhet të ndjehesh mes njerëzve,

më shumë se të qenit Njeri

(Nga një letër e Van Goghut)

Ngado që t’ia mbash,

Si një qen besnik, shqetsimi

Vrapon pas teje, Van Gogh.

Por, duke u shndërruar në një lule të diellit,

Engjëlli i vdekjes fanitet

Dhe, në tingull zurlesh, gjatë-gjatë,

Në sytë tu shikon duke qeshur.

Shpirti i mikut tënd nuk pat duruar –

Gauganisht u nis për në Haiti.

Por fryma e van Goghut është këtu, mes nesh,

Në zhaurimën e poemave të mia,

Madje dhe në pëlhurë.

IV.

Shansonete të kënduara nga një zë i panjohur,

Nga kabaretë, gjatë natës përpëliten

Përmes Arlesit me rrugica të shtrembëra,

Këtu në rrugicën e varfër.

I kapitur, në atë kafene të natës,

Ditët në Arles i kanë vajtur të gjitha.

I marrë, gjenial,

Piktor i varfër apo tenor,

Mundimi i ndarjes në çdo gjë fshihet.

O, ju netë të rënda në Arles,

Netë të ndarjeve të fshira –

Nga të dashurit dhe nga atdheu.

Vdekja si një kuçedër

Endet rrugëve të qytetit.

Mbrëmje për mbrëmje, njësoj si një hije,

Poeti endet nëpër to

Dhe murmurin: Vëlla Vinçent

Dhe Gauguin, ju përshëndes

Me fjalët më të ngrohta!

Dhe sërish nga kabareja e natës,

Zëri i ftohtë i shansonietistëve.

Në nargjile, një copë duhani –

Erëtima e degdisur kaherë,

Qiriu përmes tymit të ngjeshur.

Një buzëqeshje mbi buzë duke i kaluar,

Letra e Teos,

Vdekjen si një kuçedër

Duke e tulatur në fushë.

Por, duke e pritur Van Goghun,

Tani, miliona sy

Shikojnë kah lulja e diellit.

Në orën kur qiriu shuhet,

Mjeshtër, as ti mos hesht!

Por ku je ti, monsieur Van Gogh

Ndoshta tani gjendesh përsëri

Në ndonjë ngatërresë, vaj, zoti im,

Guxoj të të ftoj: ja kuajt,

Hajde, Van Gogh, ti shalojmë kuajt e bardhë!

Në Gidër Diuzu s’ke qenë asnjëherë.

Dielli atje një pëllëmbë afër e ke.

Në rrugë, pra! Ndërsa atje, njësoj si të gjitha

Lulet e diellit tënd, të ngrejmë shikimin kah qielli.

VI.

Nëse Van Goghu ka qenë i marrë, atëherë as unë nuk kam mend.

Ndërsa Cezari duhet mbajtur në zinxhirë.

(August Renoir)

Van Gogh, ti e ke ditur

Se arti yt do ta kërkojë shpërblimin.

Ti e dije se Lulet e Diellit, qindra herë

Do jetojnë më shumë se ti,

Se as një ditë nuk do kalojë

Pa një luftë të re,

Se zemra jote nuk do jetë

Veçse një plagë e fatit.

Kështu të ka qenë shkruar, Maestre!

Vera e lirë, qiriu i vogël,

Paleta, ngjyrat dhe karrigja me tre këmbë,

Një copë pëlhure dhe tryeza e moçme...

Aq i cfilitur e i vetmuar, saqë

Jeta e mori atë Njeri që dinte të dojë.

VII.

Van Gogh, engjëlli yt

Përmbi kokën time u vërtit gjatë.

Vetë fatin e tij, të qartë e me shumë llogari,

Piktori e peçetoi me një plumb.

Ndoshta se fati do të të përsëritet

Edhe nga lulet tua të diellit.

Me sytë e drejtuar nga yjet i lutem

Të Lartit: Zot i Drejtë,

Jepma dhe mua një jetë

Porsi ajo e luleve të diellit!

Një dram duhani, nargjilenë

Dhe hënën që lartësohet nëpër tym.

Van Goghu nga hiri i ringjallur,

Digjet nëpër tym dhe niset drejt nesh.

(20-25 gusht 2002)

MADRIGAL PËR SALVADOR DALI

(Poem syrealist)

Syrealizmi jam unë (Salvador Dali)

Syrealizmi vetë ke qenë.

Sy i vetë fatit tënd.

Sy i vërtetë i fjalës

Së Epokës sate, Salvator Dali.

Ti je një dhuratë e panjohur

I pakuptuar nga njeriu.

Qenje mbi qenjet,

Ti nuk ke qenë fare i çmendur.

Në tesha të zeza të shoh

Porsi dervishët e degdisur.

Ndërmjet të çmendurit dhe meje ka një diferencë,

Thuaje duke bërë shenja me syrin –

Dhe se unë s’jam i çmendur

Ashtu siç ju paramendoni!

Nga mjegulla e yjeve dua një rrjetë ta bëj,

Ta zë me të ëndrrën, madje edhe vdekjen.

E dashur, eja, flej.

Ëndrrat tua unë dua t’i shoh.

II.

Ortari syrealist,

Kohën e grimcon në pika,

Duke i shtrembëruar shigjetat.

Vdekja brigjeve të kohës shkel

Pa lënë ndonjëfarë gjurme në rërë.

Këtu mbajtja mend

E humb fuqinë.

Kujtimet shëmbëllejnë me do drurë të thatë.

Shirat e zeza

Mbi atdheun tim vërshojnë.

III.

Unë jam kristian katolik, por, për të qenë piktor,

për asnjërën fe s’kam nevojë. (Salvador Dali)

Paranoik, animist, kubist, syrealist –

Fantazma të padukshme

Salvator Dali ëndërronte papra.

Natën, nga shkëlqimi i yjeve,

Si një merimangë, rrjetat e vdekjes

Salvador Dali i gërshetonte,

Ende derisa ish gjallë, ai u bë legjendë e gjallë

Ndër legjendat

E botës së salloneve,

Ngase Mbretëria e Dheut

Vërtitej gjithnjë e më shpesh në bebzat e tij.

Të trembur për ta njohur ishin.

Pyetje pas pyetjeje

Rendnin nëpër kapilaret e tij të ngrohta,

Nga era kosmike për ta fshehur.

Derisa edhe dashuria për atdhe

Nga sytë e tij shkrepëtimtarë,

Për disa kërcënim ishte.

Në qiejt syrealistë,

Atje ku shkëlqejnë vetëm yjet,

Ai lirisht thërmohej,

Ndërsa ata që e fajësonin,

Nuk i përfillte, thuajse ishin do miza përdhese të gjora,

Por, më thuaj, prej atje nga lart

Si duket kjo botë:

E plakur, e shkretëruar apo e re?

IV.

Dua të këndoj për ty, Salvador Dali,

Diç të paarritur për ne – një gjeni

Apo një i marrë?

Kush je ti, Salvador Dali,

Një fantazmë e çakërdisur apo gjeni?

Apo ndoshta se të marrët janë ata

Që çmimin e kanë vënë mbi punimet e tyre?

Do të doja të këndoj për ty

O moj romancë e trishtë!

Ti nuk je më e njohura.

Në horizont lejlekët degdisen,

Në tokë trokasin fërfëllizat

Kuajt e bardhë me flatra të dritës.

As tutë, as të huajtë

Nuk kanë mundur fare të të kuptojnë.

Ti ke luftuar me vetë shpirtin tënd

I shndërruar në thërrmija,

Vit për viti –

Më në fund a e kuptove lumturinë?

Apo e kuptove vetëm vdekjen tënde

Në syrealizmin e paskajshëm?

I gjori ti, ti mor i gjorë,

Salvador Dali,

Nina, nana!

VI.

Ne të dy kemi diçka të përbashkët:

Edhe ti je një shpirt i humbur

Që niset drejt të panjohurës;

Herë nga dashuria e ndezur të është djegur,

Herë nga smirëzia e tepërt.

Njësoj si ti dhe unë

Me veten time po luftoj.

Por përse kemi lindur të këtillë,

Me vetë shpirtin tonë të luftojmë?

Edhepse s’jemi armiq i vetë shpirtit tonë

Ne vetveten tonë s’e duam.

Dhe kjo botë është edhe e mirë edhe e keqe

Dhe nëpër të shëtit gënjeshtra.

Çfarë mëkati kur nëpër Kataloni

Nuk dëgjohen bylbylat e Karabahit!

Këtu bylbyli shëmbëllen me poetin,

Ndërsa poeti është binajk me bylbylin

Dhe vetëm brigjeve të kësaj bote

Që të dy e kanë të njëjtin fat.

Jetën ti e ke shndërruar në teatër,

Por, ja, unë nuk e kuptoj as tani,

Se si, pa kërmë dhe erë

Ti e ke shndërruar në hyjneshë!

VII.

Gjyshi im është Gjyshi Korkud,

Ndërsa yti, Don Kishoti.

Por secili e ka një vatër,

Një mbështetje të stërshenjtë.

Unë jam i biri i Atdheut me Zjarre,

Ti, i detit të përbujshëm me tallaze,

Ti, së bashku me ne,

I shemb krejt urat dhe gardhet.

Ti s’e ke bërë një shtrat fjetjeje në Paris,

Gjithmonë ke shikuar nga atdheu yt,

Për të qenë më afër Atlantikut.

Atje përsëri ka shpërtyher lufta civile

E nisur nga shekulli i tmerrshëm.

Hija e Mefistosë përsëri

Në njerëz është çerdhuar.

VIII.

Krijimtaria i është afruar tani mishërisht hiperrealizmit metafizik.

Linja e horizontit është një konstantë fizike, por, ajo që fshihet tejmatanë saj, është metafizika. (Salvador Dali)

Kështu, bota e parë deri në horizonte

E kryen, që tani, detyrën.

Por, në ty, një botë personale

E ka pjekur përndryshe çdo gjë.

Me penelin tënd të magjepsur

Në pëlhurë e ke vizatuar.

Në Guernica, Picasso,

Unë në ëndërr të kam parë:

Ti, fëmijë,

Në errësirë qëndroje

Me një qiri qiellor në dorë.

E cfilitur, e mirë për ta vajtuar,

Është jeto jonë shpeshehrë.

Tani digjet edhe ajo në kandilin tënd të magjepsur.

Shpirtërat tanë, nga urrejtja vetjake të mashtruar,

Lihen të vjedhur nga drita gënjeshtare.

Por, sa çuditshëm, madje edhe ashtu të mashtruar,

Në panatyrshmëri hyjmë me shpresën.

As mbi dhe përrenjtë,

As moçalet në kupë të qiellit,

As Parisi,

As new-Yorku së paku,

Nuk mundën të të përmbajnë.

Kahmos nga ke shëtitur

Në këtë horizont,

Atdheun mëmë ke mundur ta shikosh gjithmonë.

IX.

Ku ke parë ti vallë, Dali,

Fytyrën kërcënuese të luftës,

Fytyrën e atdheut tënd të shpërlarë

Me gjak

Kur plumbat ndikuan të moliset

Zëri i Lorkës:

Ti i ke dhënë dorës njerëzore

Fuqinë për ta shtrydhur surratin e luftës,

Të gjitha këto i kam parë në ëndërr.

Diku, një nënë me shëmbëlltyrë engjëllore,

Me krejt trupin duke u dridhur,

Rri e përkulur

Mbi varrin e atyre që s’i ka parë kurrë

Dhe rënkon pa lotë.

Një shegë në ëndërr e kam parë –

Çfarë kuptimi mund të ketë?

Fytyra e saj m’u fshi,

Por shega nuk më del nga mëndja –

Ngjyrëgjaku – e purpurtë,

Njësoj si një zhubravitje,

Si ta hap shpirtin vallë

Përballë gruas në ëndërr?

Në mendimin e asaj gruaje,

Nga shega e plasaritur,

Ndeshem me dy luanë.

Në ëndrrën e asaj gruaje,

Një elefant fluturon në qiell.

Diçka tinëzare po fshihet

Në erëtimën stelare,

Në të vërtetën për fatin.

Dora e Zotit që të shkruan në ballë?

Salvador Dali, kush je ti vallë?

(03-16 shtator 2002)

PICASSO DHE MINOTAURI

Unë kam ndjerë gjithmonë se veprat e Picassos, faktikisht dhe para së gjithash, janë shprehje e ndjenjave tipike të njerëzve të shekullit XX, dhe aq më shumë duke patur parasysh faktin se ai ka bashkuar në veten e tij stile dhe epoka, natyrën kontradiktore humane. (H. Rabere)

Ti e ke krijuar këtë botë,

Ndryshe se ç’mund ta shikosh.

Ti e ke vizatuar këtë botë

Ashtu siç është ajo në përfytyrimet tona –

E deformuar.

Por, mbi plhurën tënde të bardhë,

Bërthama e shpresës po lind.

Picasso, edhe unë dua ta shoh botën tonë

Ashtu siç e përfytyroj.

Ajo shëmbëllen me një kurorë të gërshetuar

Nga universet e bardha në Kosmos.

Ti je spanjol, unë jam turk.

Ti je piktor, unë jam poet,

Por që të dy jemi njerëz

I këtij universi.

Mirë është të jesh njeri –

Njësoj si Lorka dhe Nazim Hikmeti kanë menduar,

Por, në vendet e tyre, mendimi i tyre ishte marrëzi –

Ata s’deshën ta shpiejnë barrën e njerëzimit në shpinë.

II.

Kur shikoj pëlhurat e Picassos,

Kur lexoj vargjet e Lorkës, dëgjoj plumbat.

Mbyll dritaren dhe filloj të lutem:

Zot mëshiroji, Zot mëshiroji!

Dhashtë Zoti që pushkatimin mos ta dëgjojnë fëmijët!

Nga pëlhura e murit, Mushfigu i ri

Duke buzëqeshur na shikon.

As që do të besosh në njëfarë ‘37

Ai qe vrarë nga plumbat.

Miku im Pablo, me penën tënde

Vizatoje Mushfigun dhe Lorkën.

Me të njëjtin trishtim dhe dashur në sy,

Thuajse të njëjtën shëmbëlltyrë e kishin!

Të njëjtën zemër që dridhej në krahëror,

Që të dy të njëjtin fat.

Njësoj si plagët

Në krahërorin e tyre.

Shiko, mes nesh, mes vendeve tona,

Spanja dhe Azerbajxhani,

Çmim i një plumbi është rruga

Deri në krahërorin e poetit.

E njëjta distancë ekziston

Ndëmjet nesh dhe Picassos

Rrugës së krijuar nga plumbat,

Dhe, përsëri, pushkatimet dëgjohen,

Por sa nga to e kanë arritur vallë cakun?

Dhe përsëri vdes poeti,

Me trupin e mbështetur mbi një bre.

Por mbi sukën

E poetit të vdekur,

Lartësohet vargu i tij i plagosur.

III.

Një minotaur i butë

Në Picasso dremiste.

Në një qosh atelieri,

Nga gjithë ai mund,

Piktori dremiste

Në atë natë pranverore.

Bisha e trazuar,

Duke shikuar dritareve,

Nuk mundi ta kuptojë as botën,

As këtë natyrë.

Ai pat harruar njeriun

Dhe për krejt brengat e tij.

Madje dhe vetveten e harroi,

Madje dhe nënë e vet.

Harroi të ligat e të mirat.

Me verë e gra zbavitej,

Zotin e hymnizonte,

Por trishtimi,

Nga sytë e tij buronte.

IV.

Diskursi i Picassos është ai metafizik, i poezisë. Picasso ka futur në pikturë cilësi si: asociacioni, metafora, ritmi. Ai i ka shtuar pikturës ato emërtime personale të artit – liri dhe pavarësi.

(Adil Miresied)

Picasso – në botërat e ëndrrës,

Por Minotauruluit assesi t’i digjte në gjumë.

Ai u drejtua kah shevaleti,

E morri brushën,

E pikturoi idolin e vet.

Picasso jetonte me idetë e tij,

Larg nga kjo botë.

Me të e çonte krejt barrën –

Shtypjen e Minotaurit.

Për fat, Picasso

Nuk ishte i vetmi në botë.

Përmes botë së gjerë fluturonin

Pëllumbat e pajtimit.

Unë e di se trupi i gjendet

Në sytë e tij bojëqielli.

O, sa shumë shëmbëllejmë mes nesh!

Qiell e dhe nuk na janë të përshtatshëm.

Në fatin tënd gjendet Guernika,

Në timin, Hogeli.

Ato plagë t’i harrojmë.

Zemra e poetit gjithmonë është e cfilitur

Nga tragjeditë e vendeve tona.

Në po atë trishtimderdhet

Klithjet e dëshpruara të nënës dhe foshnjeve,

Të luleve dhe zogjve.

Në të njëjtën dhembje tubohen

Buçitjet e engjëjve e të poetëve,

Kënga e hidhur e tradhëtisë

Së pëllumbave të vdekjes.

Edhe krahërori i pëllumbeshës sime është përgjakur.

Dhe, pësësri, përmbi ne lëvaret zhgënjimi

Dhe sërish, përmbi bjeshkë notojnë mjegullat.

Në Spanjë bjeshkët nuk janë me ndryshe

Seç janë bjeshkët tona. Maja të ngrira në dëborë,

Ndërsa përmbi to, gjumi i mjegullës.

VI.

Në një pranverë, dikurë, në Paris,

Përmes pëllumbi ia kam dërguar Pabllos një mesazh.

Zemrën e kam paluar

Dhe, në qafë të pëllumbit e kam varur.

Por pëllumbi nuk e gjeti në Paris.

Në atë ditë, Picasso, pamje Minotauri mori.

Për engjëj, ndoshta se dhe unë isha Minotaur.

Ndoshta se jo vetëm unë i dërgoja ato vargje.

Po atëherë edhe unë pritja një letër për luftë,

Një letër nga Shusha, që duhej të zgjojë në mua

Etjen për ahmarrje kundër dushmanit.

Por as pëllumbi nuk arriti, as letra.

VII.

Nuk di përse, ti në ëndrra

Më fanitesh, Picasso.

Me ty unë këmbej

Maskën e Minotaurit.

Takohemi në Parisin

Plot shi e mjegull.

As gjurma e luftës apo e frikës.

Asnjë pikë gjaku

Në ëndrrat tona të përbashkëta.

VIII

Fëmija po vrapon rrugës

Me një flakadan të ndezur në dorë.

Unë, Minotauri dhe Picasso

Në atë errësirë të ndritur.

Dhe ëndërroj Guernikën, gjakun

E asaj dite të pogromit në Hoxhealë.

I çmëndur zgjohem,

Shikoj përreth: ne – ti pikton.

Unë, në një qosh tryeze, shkruaj poezi.

Çfarëdo që do sihte, ne mirë e dimë:

Në truallin e nxirë me gjak,

Lulen e shpresës e kam mbëltuar.

(06-08 shtator 2001)

III. AUTOPORTRETE DHE POEMA TJERA

NJË ËNDËRR

Në muzg

Në livadhim me molla

Për një druri kalin e bardhë e lidha

Bërtita dhe mes trëndafilave u zhyta.

Vdekjen unë e ëndërrova.

Se si psherëtinte ajo mollë ëndërrova.

Nënën me marhamën e zezë e pashë në ëndërr.

Ëndërrova se si bjeshkëve të Shushës

Një engjëll u zhurrit në një yll.

Kali përnjëherë hingëlloi

Dhe atëherë unë u zgjova.

MAHNITJA E NJË DRITAREJE

-Një dashurie të sulmuar nga fati-

Këtu është paraparë brendia e dritares.

Jashtë, në dritare,

Pikë pas pikash kullon

Si nga gota e krisur.

Sytë e vashës, natë për natë,

Fatin e kanë vajtuar në këtë dritare.

Bie shi –

Sytë e vashës rrinë gjerë hapur.

E hapur është edhe dritarja.

Për shkak të shiut dhe lotëve të vashës,

Zëri i shiut të pranverës

Paralajmëron një këngë ndarjeje.

Shiu pushon

Dhe, papritmas, fillon përsëri.

Simfonia e ndarjes mbaron dhe...

Por shpresa?

AUTORPORTET

Një re e trishtë, një gjeth i lëngshëm

Në lotët e mi

Në piskun e zemrës sime.

Vetëm Haribulbu në ëndrrat e mia

Thuajse ishte dashuria e parë.

Jeta më është plot mjaltë e hekur,

Rrugët të gjitha më janë kyçur

Sot, gjysmëvargjet e mia janë porsi shtigje

Në një zabel.

Buzëqeshja dhe turbullimi i zemrës sime

Tani janë thërrima.

Nuk ekziston asgjë

Të cilën do ta përkujtoja

Dhe në të cilën do të varja shpresën.

Zemrën e kam shartuar me shpresat e mugullave

Njësoj siç kopshtari i sharton pemët.

Përmbi gjysmëvargjet

Në poemat e mia,

Bie diçka nga qiejt dhe retë.

KËNGËTIMI I KËNGËTIMEVE

Ka rënë vesa, oh, s’ka rënë

Mbi trëndafila, te ne në lulishte.

Dërgo, voglushe, një lajm të mirë

Zemrave të dashuruara.

O moj kënga ime, o mor shpirti im i shqetësuar!

Prej teje nuk mund të më largojë

As ndarja, as vdekja.

Në fushë të Cidurit po qe se do shkosh ndojherë,

Përmendmë, mos më harro.

Këtë mbrëmje, malli do të të kaplojë,

Eja, kapmë për dore dhe çomë.

NJË EGJYPTASEJE TË BUKUR

Këmbët e asaj vashe,

Nëse e prekin rërën në breg,

Menjëherë fillojnë nga gëzimi të luajnë –

Zemra nuk mund të të përfshijë,

Vëndin nuk mund ta gjejë.

Si një najadë, ajo vashë

Hidhet në krahët e detit -

Detin e Zi e kaplon një zjarr i pashuar.

POEZI NATE

Sonte është kohë me shi,

Këtë mbrëmje bregu është i përkulur.

Shkëmbi i Gobustanit

Vizatuar në një gjuhë të purpurtë.

Shpresa shëmbëllen me hijen –

Duke rrëshqitur të bie nga dora.

Shpirt i shqetësuar, nga po shëtit?

Ky është takimi i fundit.

Në ëndërr po zhytem.

Përpara meje s’është askush.

Nga gjumi po zgjohem.

Turp t’i vijë ditës sime të sotme!

PËRSËRITJE

E takova

Në mes të rrugës

Njërin nga gabimet e moçme

Dhe vazhdova më tej.

U nguta

Ta përsëris

Vetveten time.

LUTJA E MBRËMJES SË ENGJËLLIT TË BARDHË

Në krahëror unë s’e di se ç’kam,

Ndoshta kam një lule që dridhet në gji.

I zgjuar unë mbetem gjatë natës,

Netët janë një pretekst për shpirtin tim.

Fatit tim një pretekts unë ia kërkoj,

Kur vdes e në jetë kthehem në këtë botë të brishtë,

Fshehtësitë e fatit nuk do doja t’i lë të dalin jashtë.

Por po qe se ngjet, mund ta lë këtë botë,

Zemrën mund ta lë të shtypur nga duart,

Mund të shkoj në mëngjez kur purifikohet uji,

Mund të shkoj mbi ujërat lëvizëse.

Mund të rrjedh së bashku me ujërat, por yjet do mbeten

Dhe të huajtë e vetmuar do mbeten në botë.

Për mua asnjë fjalë të mirë nuk do të thuash –

Vetëm zemra ime e çmendur do të merakoset për ty përsëri.

HËNA NË RE

Netët po sillen gjithmonë rreth meje.

Agimet e mia ende nuk kanë arritur.

Një luleje ia kam dhënë zemrën time në këtë botë.

Hoje mjalti është bërë zemra ime, ç’ti bëj?

Plagën tënde në zemrën time unë e ndjej.

Ngjyrëgjaku është tani, edhepse dje ish’ e bardhë.

Një engjëll kam pritur, por gjarëpri do vijë furishëm.

I besova zemrës sime,

Por u bëra armiku i saj, ç’të bëj?

Retë nuk dinë të ndalen, unë kaloj shpejt, hej!

Tejmatanë tyre hëna e ka drejtuar syrin drejt meje.

Ma ka lënë hijeshinë që të vuaj.

Mjegull mbi bjeshkë u bëra, ç’të bëj?

JETA PREJ FLUTURE

Një vashë shtatëmbëdhjetëvjeçare,

I fsheh gjinjtë

Me flokun e saj të mëndafshtë,

Si engjëjt ngase është e vetme mes njerëzve.

Ajo, gjatë natës ëndërron

Të kthehet në Parajsë.

Ëndërron të shkëlqejë

Atje mes yjeve.

Por ato këngë nuk i pëlqejnë.

Lutjet e ditura prej saj

Nuk mund ta ngopin.

Në shirat e ditës

Lutjet po shishiten.

Jeta e saj është si jeta e fluturave.

Ende larg janë shtigjet e dashurisë.

E dashura ime, engjëll i bardhë,

Mos u beso kurrë yjeve.

Mos u zë besë dhe mos loto.

PORTRETI I NJË PLAKU LËMOSHTAR

Sytë e tij të përlotur janë shkëputur për t’u mahnitur

Qindra herë në ditë nga fytyrat e mospërfillësve.

Për shkak të urisë

Është zalisur.

Për shkak të urisë

Dora e tij rri shtrirë para tij dhe fjalëve të tij.

Ai është një qenje e ngjashme.

Ai është i ngjashëm me një njeri duke qenë i biri i tij.

Ai është i ngjashëm me qytetarin e këtij vendi.

I palodhur, ai po lyp.

Nuk ka as atdhe,

As çerdhe në të cilën mund të struket.

Ai kërkon vetëm diç për ushqim

Që të mos vdesë.

E DASHURA IME

Jeta ime ka qenë si një pjesë tragjike teatri.

Secila dashuri ka qenë frymëzim i zemrës sime.

Kjo botë ka qenë një mbrëmje dëfrimi,

E ke parë. Edhe unë e kam parë, e dashur!

Shtrëngoji fijet e fatit.

Ëndrrat e mia anije e përmbysur kanë qenë.

Kam jetuar njësoj si yjet që shkëlqejnë.

Ti, tani je e degdisur, unë poashtu, e dashur!

Ndër të vdekur, jeta është një ishull.

Jemi dasjhuruar, jemi kallur së bashku.

Me sy ia kam bërë ditës së nesërme.

Por nuk ekzistojmë, as unë dhe as ti, e dashur!

BUKUROSHET NUK HUMBIN KURRË

Që kurë zgjohen, tulipanët ngjiten tatëpjetës.

Që kurë mbi hënë kthehen, ato nga qiejt shikojnë.

Që kurë kallen, ato e ndezin diellin.

Këto bukuroshe nuk degdisen, nuk humbin kurrë.

As gjuha nuk gënjen, as zemra –

Rruga e jetës gjithmonë të çon drejt Saj.

Bukuroshte me bukuri stolisen.

Bukuroshet nuk humbin, nuk degdisen kurrë.

Ato janë engjëjt e frymëzimit, frymë, frymëmarrje,

Dashuri, mall, kënaqësi –

Magji e dashurisë sonë.

Bukuroshet nuk degdisen, nuk humbin kurrë.

(Novosibirsk, 16 dhjetor 2005)

NË KONCERTIN E GALINA JUKOVËS

Gishtërinjtë e saj ishin engjëj të bardhë,

Gishtërinjtë plot fshehtësi,

Plot dashuri, lumturi dhe fjalë.

Nga gishtërinjtë, drejt gishtërinjve shkojnë

Rruga e dashurisë, e lumturisë, e fjalës.

Një engjëll,

Pianoja e magjepsur,

Skena e hatashme – ëndrra e ëmbël.

Vetëm kënaqësi të gjithanshme.

Nëpër duar e marrin fluturimin,

Nga kjo botë e bukur,

Dashuritë,

Malli, shpresa.

(Moskë, 25 maj 2007)

DIALOG ME ANASTAS PETERLYNIN

-A ka mundësi edhe pak konjak?

-Mundet.

-Një cigare?

-Urdhëroni!

-E din se jeta është e rëndë!

Në shtëpi, dy tenqe.

Ndërsa në mbrëmje. Myshterinjtë, pesë-gjashtë.

Thuhet se nga Viti i Ri,

Të gjitha do të shtrenjtohen.

-Kjo është, s’ka rëndësi –

Jeta kalon, shkon.

Por e dini ç’është më trishtë e më trishtë?

-Ç’është vallë?

-Të mbetesh pa nënë!

(Kiev, 15 shtator 2006)

NË KLUBIN GOTIKA

Binjakja e përfytyrimit të dashuruar

Ma përkujton mikun tim,

Piktorin Xhengis Azis.

Në Klubin Gotika

Në një natë të bardhë në Sankt Petersburg.

E lazdëruar në ngjyra të levarashta,

E inauguruar në qelinë natës erotike të këtij klubi

Dhe zëri i dirigjenit duke e mbajtur isonin.

Të çveshura pothuajse, bukuroshet e Sankt Petersburgut

Derdheshin duke qeshur, pa patur kurrfarë brengash.

Si një shpërthim i stuhisë së dashurisë, në sytë e mi

U fanit portreti binjak i Muzës

Së Xhengiz Azizit.

(Sankt Petersburg, 29 maj 2006)

LAPSI, DORA DHE ZEMRA

Nëse do ta pyesni lapsin e zi,

Ai do të thotë se s’ka frikë prej askujt,

Se vetëm nga fati i tij po trembet.

Lapsi im i vetmuar dhe i imtë,

Mesazher e ka të vërtetën.

Nganjëherë është më i errët se djalli –

Por megjithatë është një laps poeti.

Fuqimisht ai e shtrëngon për fyti

Dorën time në njëfarë çasti.

Lotë nga sytë e tij derdhen atëherë,

Lapsi im ndjek dorën time,

Ndërsa dora niset pas shpirtit.

Nëse zemra don të thotë diçka,

Dora, me kujdes, e dëgjon mezazhin.

Dhe, o Zot, sado i hidhur që të jetë,

Duhet ta pranoj atë që pason:

Për lapsin, dora është bota e zemrës sime,

Podium për trekëmbëshin e varjes.

BUZËQESHJE NË GJUMË

-Për Aishanin-

Kush i nxit vallë

Fëmijët

Që të qeshin në gjumë?

Djalli apo engjëlli,

Gënjeshtra e madhe apo fati?

Sot më është bërë faltore e besimit

Balli i bardhë i vashës,

Pëllumbesha që buzëqesh në gjumë.

O Zot, nëse me të vërtetë ke nevojë,

Çka po të duhet ajo buzëqeshje,

Buzëqeshja e vashës?

Derisa nga thellësia e zemrës sime,

Unë ia përkushtoj këtë poezi.

GOCAT E BUKURESHTIT

Si engjëj janë gocat e Bukureshtit,

Si do akacje të bukura.

Pika nga Danubi janë sytë e tyre –

Si mund të jenë të pafatshme?

Në Bukuresht akacjet po stolisen

Porsi vashat engjëllisht të bukura.

Dritat përmbi Danub –

Trëndafila dhe purpuri, bardhësi e kaltërsi.

Qiejve, me flatra të shtrira,

Si do re fluturojnë lejlektë në tufa.

Këtu shirat e verës

Janë si vashat pa brenga, lozonjare.

SYTË E ZEUGMËS

Nga sytë e Zeugmës

Lind dielli – që transmeton reze.

Nga ato shikime të dritës,

Nga shadrëvani i asaj ushtrie

Kullon një dritë e bardhë.

Nga sytë e Zeugmës

Bie shiu i një dashurie të pavdekshme.

Nga ai bashkëbisedim dashurie, nga sytë e dashur

Kundron dashuria ime dyzetvjeçare.

NATA E LULEVE TË QERSHISË

Në këtë natë kam shumë shpresa.

Yjet do të shkëlqejnë këtë natë.

Qershitë kanë lulëzuar në këtë pranverë.

Dhe ata që kanë dëshira, njësoj do lulëzojnë.

Në këtë natë kam shumë shpresa.

Lejlektët e natës do përpëlisin flatrat.

Këtë natë malet do stolisen me dëborë.

Do mbetet sigurisht një gjurmë mbi bardhësinë e saj.

Në këtë natë kam vënë shumë shpresa

Të jetoj edhe pas kësaj nate,

Të jem pranë teje, të t’i fshij lotët në fytyrë

Kur në male po shkrihet dëbora.

Në këtë natë kam vënë shumë shpresa

Në këtë natë do t’i ëndërroj gjithë engjëjt.

Në ëndrrën time, engjëjt do ta humbin durimin.

Ata do ta gërshetojnë kurorë të dashurisë.

Në këtë natë kam vënë shumë shpresa.

Udhëtar jam nëpër një natë të çuditshme.

Këto shtigje çojnë drejt brigjeve të çuditshme.

Ato janë ndoshta drita e hënës apo ujit që rrjedh.

Unë e shoh një re në Qiell.

Në këtë natë kam vënë shumë shpresa.

AUTOPORTRET NË DYZET VJET

Në jetën time ka dyzet dritare.

Kam shikuar në këtë jetë përmes trdhidhjetenëntë sosh.

Tani gjendem në të dyzetën.

Shpresë, bindje e keqe,

Dashuri, mahnitje, të gjitha gjenden në këtë dritare.

Britmë, gjëmim, bërthama e atdheut,

Lotë e gjak.

Dyzet vjet britma, gjëmime, bërthama e atdheut,

Lotë e gjak.

Dyzet vjet ka kjo botë.

Përmes tridhjetenëntë sosh kam kaluar.

Në të dyzetën gjendem tani.

Përsëri e kam zgjedhur të njëjtin fat.

IV. MELODI

MELODI, 1

Nëse të ftoj,

Nëse ta dëgjoj zërin e trishtë

Në receptor,

Ditët e shkuara do të kthehen.

Dhe unë do të kthehm në ditët e shkuara,

Ndërsa shiu i vjeshtës

Dhe vetmia

Do të më gëzojnë si një melodi.

MELODI, 2

Në këtë ditë dimri,

Gjithçka më ka ngjarë,

Të shkëputura nga fati i dukujt

Më duken përmes bardhësisë.

Në këtë ditë dimri

Gjakoj pas një dashurie të vjetër,

Duke gjakuar pas një përqafimi të ri.

MELODI, 3

Kur do të vdes,

Mos vajto pas meje,

Mos buçit,

Mos loto.

Përkujtoje buzëqeshjen e parë,

Përkujtoje takimin e parë,

Tani, në ora dy pas mesnate

Nuk je imja,

As unë nuk jam yti.

MELODI, 4

Miqët e mi dhe bashkëvëllezër!

Nëse në zemrën time shpërthen papritmas një shtjellë

Kur jam i vetmuar në këtë botë,

Me gjithëse do vuaj,

Do ta imitoj një këngë.

Pasi ta mbaroj këngën,

Përsëri do të këndoj.

Një shpirt i bardhë fanitet para syve të mi,

E shoh se si, një çast,

Shndrit nëpër humnerën e zemrës sime.

MELODI, 5

Heshtja e zezë, ngjashëm me varrin,

E hedh një hije mbi brigjet amtare.

Zot, vallë ofshama do t’i sjellë ndoj’ faj

Rrugëtarit të çuditshëm që ka kaluar?

Duke u dridhur, ofshama ngrin

Në prozhmin e këtij bregu.

V. BLATIME

RRUGËS PËR NË KULEBI

E kemi përkujtuar Xhahit Kulebin,

Duke vajtur rrugës së Kulebit...

Hei, ti, Xhahit Kulebi,

Njerëzit e kanë vrarë zogun e gjorë.

U turpërova pse jam edhe unë njeri

Njësoj si ti.

BLATIMI I GAZI OSMANIT

Malet përballë rrinë në shputa të shtrirë,

Livadhi i shkretë u është i panjohur.

Nën kupën e qiellit,

Blatimi i një jehone.

Të zhurritshme

Janë balluket e këngës.

Duke më kërkuar, do të më gjejnë

Sytë e erës.

Malet e manushaqta, re të bardha,

Përroi i derdhur dhe pylli.

Hei, Pasha, Pasha, zgjohu në këmbë,

Muzgun stolise, more Osman trimi!

SHPRESA E FUNDIT

Nën aeroplan,

Bjeshkët e Zotit.

Lart, i Gjithëfuqishmi,

Në të djathtë,

Me sy të vlagtë, me dëshirën e pakufishme,

Duke shikuar nga nëna e tij,

Në krahërorin e së cilës çerdhohej,

Një foshnjë pesëvjeçe pëshpëriti:

-Nënë, nëse babain nuk do ta gjejmë,

Atëherë, eja të mos kthehemi prap!

-Mirë, zogu im, mirë, babain tënd do ta kërkojmë,

Do ta kërkojmë derisa do ta gjejmë.

Nën aeroplan, bjeshkët e Zotit.

I Lartëfuqishmi, lart.

Në të djathtë, pëshpëritja e fëmijës.

Shpresa në ty,

I Gjithëfuqishmi Zot!

Zoti i Gjithëfuqishëm!

(Paris, 10 janar 2006)

NJË SHEMBULL NGA AEROPLANI

I kënaqur nga drita,

Ai mahnitet nga gjithë ajo bardhësi.

I trishtë për shkak të reve,

Në bishtalecat e nënës

Ai mbështillet.

POEZI PËR LAJMIN E GËZUAR

Një ditë, në kohën e luftës për atdhe,

Shpirti m’u lehtësua.

Sherbetin e vdekjes

Në lutje e shijova.

Hëna na shikonte e qeshte.

Një lajm të gëzuar ajo na e dërgoi.

Një këngë atëherë e kalla

Duke u ballafaquar me vdekjen.

Një këngë mbetet

Përgëzimi i ditës kur u linda.

Këngën e murlanit

A do ta këndojë ndoj’ njeri.

ZOTI TË MBROFTË, AKIL ABAS

Kur do të vdes, në Shusha të më varrosni,

Me një varg nga Fuzulë mbi gurin te koka.

Mbi flokët e Tophanes,

Flamurin të valojë.

Qielli të klithë, retë të qajnë,

Bujshmëria e shirave të bie mbi fushën e Xheadarit,

Në shi të duket Haribulbi.

Nëse do ta drejtojë shikimin kah qiejt,

Askush të mos lotojë.

Mbi varrin tim ulërin ujku

Apo një marshim fitimtar

Të më imitojë ushtari guximtar Mehmedçik

Të zgjohet edhe qielli e bjeshkët,

T’i ringjallë bijtë e rënë

Dhe ata të hyjnë në kolonë pranë nesh.

Lajmi të vijë nga bjeshkët e Daçinës,

Të kullohen ujërat në lumin e karkarit.

Një pëllumb të lartësohet nga kështjella e Askeronit,

Ndërsa për ditën tënde, në Agdam, lodra e dasmës të gjëmojë.

Zoti të ketë kujdes për mbrojtjen e popullit!

Edhe ty, Akil Abas, Zoti të mbroftë!

VARGJET E MIA I KAM DËRGUAR NË FITIM

U mërzita këtë verë nga dashuria.

U zhdukën nga shpirti im vashat e koloruara morgane.

Kështuqë s’kam patur mundësi të përfytyroj

As ditën, as natën,

Deri në dhembje jam mërzitur.

Jam mërzitur nga poetët e krekosur, pa kuptim,

Nga tymërat që shkruajnë me sy në lotë,

Vetëm lutje.

Jam mërzitur ta shikoj pozën e Haribulbulit

Në çdo mëngjez të hershëm

Kur agimet më trakosin në dritare.

Vargjet i kam dërguar në fitim

Dhe asnjëri nuk është kthyher.

Për vargjet e mia e kam ndezur qiriun.

Edhepse fryn era,

Zjarri nuk shuhet dot.

Deri në thellësi ai ma ka mbushur zemrën me zjarr.

Një herë, plis dheu,

I stërshenjtë të cilin, me përulje,

Porsi nënën time e kam puthur,

Dikush e ka njomur vetëm me lotë,

Ndërsa tjetërkush vetëm me gjak.

Atëherë kur pranë meje do të kalosh,

Ndalu një çast dhe ndoshta

Do të më rinjohish.

Po, unë kam vdekur,

Por i kam parë të gjitha!

Falmë, Zot.

Vargjet kanë erëtimë trëndafili,

Por nga goja ime rrjedh gjak,

Gjaku më kullon nga goja.

Zemra Shqiptare

Baki Ymeri: Gocat e Bukureshtit dhe mahnitjet e Isgenderzades