Zemra Shqiptare
https://www.zemrashqiptare.net/
https://www.zemrashqiptare.net/
| E hene, 20.09.2010, 08:34 PM |
Fjalor frazeologjik - idiomatik dhe sinonimik - antonimik i gjuhës shqipe
Nga Bajram Qerimi
K
KA
*SA MË S’ KA fr.ndf.- shumë, së tepër-mi, pa masë, në shkallë më të lartë, në masë, sasi më të madhe.-O atdhe !më je i dashur sa më s’ ka. (N-
SA S’ KA KU TË SHKOJË MË fr.ndf.-shumë, pa masë, së tepërmi, në shkallë më të lartë, në masë, sasi më të madhe. (FGJSSH f. 775, 1861, 2142).S. shih sin: sa më s’ bëhet, sa s’ bëhet, sa s’ bëhet më
SA S’ KA KU TË VEJË MË fr.ndf.-shumë, pa masë, së tepërmi, në shkallë më të lartë, në masë, sasi më të madhe. (FGJSSH f. 775, 1861, 2142).S. shih sin: sa më s’ bëhet, sa s’ bëhet, sa s’ bëhet më
SA S’ KA MË fr.ndf.-shumë, pa masë, së tepërmi, në shkallë më të lartë, në masë, sasi më të madhe. (FGJSSH f. 775, 1861, 2142).S. shih sin: sa më s’ bëhet, sa s’ bëhet, sa s’ bëhet më
KA-U
BËHET SI KAU PARA DIMRIT dikush fr.fol., meton.- ngjallet e shëndoshet shumë dikush. (NMUS-SHPK f. 137). S. shih sin : bëhet si bucë dikush
BËHET SI KAU NË PRANVERË di-kush fr.fol.,id.- dobësohet e tretet shumë, pa masë dikush. (NMUS-SHPK f. 137). S. shih sin : bëhet asht e zhëngë dikush
E BËN KAUN ME VIÇ dikush fr.fol., iron.- sajon gjëra të paqena dikush, trillon, shpif dikush diçka të paqenë a të pamundur, të paqenën e bën të qenë dikush (për qëllime mashtruese). (UÇ-3/
I COF KAU NË LAVËR dikujt fr.fol., iron.- i dalin telashe, vështirësi të paparashi-kuara dikujt, i dalin, i shkaktohen, halle, telashe, kokë-çarje ,ngatërresa, pengesa të mëdha dikujt. (HB-FPD f. 91). S. shih sin : e gjen belaja dikë
DISAVE U PJELL KAU, DISAVE U NGORDH LOPA fr.proverb.-disave u ecën mbarë në jetë, të tjerëve (disave) s’ u ecën fare (në jetë). (BETA-SITA-TIR f. 231).
E DO SI KAU KASHTËN dikë a diçka dikush fr.fol.,iron.- nuk e do fare,nuk e do aspak dikë a diçka dikush, e urren pa pasë, së tepërmi dikë a diçka dikush, s'e honeps dot fare dikush dikë a diçka, s' e duron dot fare dikush dikë a diçka, s'e sheh dot me sy dikush dikë a diçka. (FGJSSH f. 753).S. shih sin: e do si akullin në gji dikë a diçka dikush
DUKET KA, PO S’ DEL AS VIÇ fr.proverb.,iron.-duket krejt tjetër gjë, krejt e kundërt nga ajo që duket, që mendohet, që pande-het, që merret, që quhet etj., është krejt tjetër gjë, krejt e kundërt diçka nga ajo që duket, që mendo-het, që pandehet, merret, quhet etj. (FUSH f. 465). S. shih sin : duket det, po s’ është as lumë
EDHE KAU MË I MIRË DO HOSTEN fr.proverb.- edhe i miri gabon, kush punon gabon. (IBME-OP f. 153).
ËSHTË SI KA I USHQYER ME UROV dikush fr.fol.,ftill.,krah.-1. është shumë i fortë dikush. S. shih sin: është si ariu mashkull dikush. 2. e kryen dhe e përballon çdo punë dikush, sado e vështirë që të jetë. (NMUS-SHPK f. 71). S.shih sin: të ha me dhëmbë dikush
ËSHTË KA ME NJË BRI dikush fr.fol., iron.- e kanë qortuar a goditur rëndë dikë për diçka dhe është trembur e nuk e ka më guximin e mëparshëm.(FGJSSH f. 178). S. është qen i rrahur dikush
IA FUT SI KAU PELËS dikush fr.fol., iron.- flet kuturu dikush, flet kot dikush,flet pa u menduar mirë dikush. (NMUS-SHPK f. 138). S. shih sin: flet në arë e në stom dikush
E FUT KAUN PËR BIRË TË GJIL-PËRËS dikush fr.fol.,id.- është shumë i zoti, i aftë dikush, i vjen gjithçka përdoresh dikujt, s’ lë punë pa bërë dikush, bën pothuaj të pamundurën dikush. (AVSU-SHPMGJ-I f. 165). S. shih sin : i bëhet bisht sakicës dikush
HËNGRËM KAUN, MBETI BISHTI fr. proverb.,aleg.- edhe pak kohë ka mbetur për t’ u kryer një punë. (NMUS-SHPK-II f. 190).
HUMBET KAU ME GJITHË VIÇ diku fr.fol.,iron.-bëhet ,bën (është, ndodh) pështjellim, përzierje, çrregullim i madh, i keq, i plotë diku , s’ ka kurrfarë rregulli, rendi diku, ndërlikohet edhe më shumë gjendja, situata në një vend, nuk merr vesh, nuk kupton askush asgjë, fare se ç’ bëhet ç’ ndodh diku , nuk merret vesh , nuk kuptohet fare se ç’ bëhet, ç’ po ndodh diku, përzihet, pështjellohet, ngatërrohet krejt puna, gjendja, situata diku. (PESHA-BER f. 214). S. shih sin : nuk dihet kush blen e kush paguan diku
TË JEP KAUN NË VORBË DHE SHPATËN PA DORËZ dikush fr.fol., meton.- është trim i madh dikush, nuk trembet, nuk frikohet fare dikush, nuk ka frikë fare dikush. (FGJSSH f. 753, 1890, 2181, 2181). S. shih sin : futet në shpellë të arushës dikush ; nuk i veton ashka e syrit dikujt, as që i veton ashka e syrit dikujt
KA BALASH fr.em.,meton.- njeri që bie shumë në sy, njeri që shihet e njihet prej të gjithëve. (ESBRA-LU f. 153). S. shih sin : ka i larmë
KA I KULARIT fr.em., ftill.- ka i par-mendës. (FGJSSH f. 908).
KA I LARMË fr.em.,meton.- njeri që bie shumë në sy, njeri që shihet e njihet prej të gjithëve. (ESBRA-LU f. 153). S. ka balash
KA LITRAK fr.em.,fj.- - ka as i tredhur mirë as i patredhur, ka gjysmë i tredhur, lakoç. (AXH-XXXVII f. 160). S. shih sin : ka zorraq
KAU I MIRË DUKET NË AKSHAM fr.proverb.- njeriun duhet ta vlerësojmë, ta çmojmë pasi t’ ia shohim punën që e bën. (IBME-OP f. 153). S. shih sin: kau i mirë njihet pas dite; e ka: është punëtor i mirë ai që punon pa fjalë, me vullnet e me cilësi të lartë derisa ta mbarojë punën, edhe kur ndjen lodhje.-Punon shumë ai, po kau i mirë duket në aksham.
KAU I MIRË NJIHET PAS DITE fr.proverb.- njeriun duhet ta vlerësojmë, ta çmojmë pasi t’ ia shohim punën që e bën. (MIHO-DI f. 176). S. kau i mirë duket në aksham
KA PJELLAK fr.em.,fj.- ka i patredhur i lënë për dëbuarje, ndërzim të lopëve. (VDE-G-I f. 189). S. ka terak. Ant. ka tredhak
KA TERAK fr.em.,fj.- ka i patredhur i lënë për dëbuarje, ndërzim të lopëve. (VDE-G-I f. 191). S. shih sin : ka pjellak
KA TREDHAK fr.em.,fj.- ka i tredhur. (VDE-G-I f. 191). Ant. ka pjellak
KA ZORRAQ fr.em.,fj. - ka as i tredhur mirë as i patredhur, ka gjysmë i tredhur, lakoç. (AXH-XXXVII f. 160). S. ka litrak
E KAP KAUN NGA BISHTI (PËR BISHTI) dikush fr.fol.,iron.- e fillon, e nis për së prapthi një punë dikush. (JTH-FFGJSH f. 137). S.shih sin: e kap demin nga bishti (për bishti) dikush
E KAP KAUN NGA BRIRËT (PËR BRIRI, PËR BRIRËSH) dikush fr.fol.,met.- e fillon, e nis mbarë, për së mbari një punë dikush, e nis një punë siç duhet dikush, kap e zgjidh çështjet më themelore, të rëndësishme e të vështira dikush, kap hallkën kryesore dikush. (FGJSSH f. 178, 2232, JTH-FFGJSH f. 137). S.shih sin : e kap demin nga brirët (për briri, për brirësh) dikush
KAU I HULLISË fr.em.,fj.- kau që shkon nëpër vijën e çarë në tokë. (FGJSSH f. 696).
KAU LIDHET PËR BRIRËSH, BURRI PËR FJALËSH fr.proverb.- njeriu duhet ta çojë në vend atë që e premton, njeriu duhet ta sendërtojë me ngulm, me këmbëngulje atë që e thotë, atë që e premton. (FGJSSH f.201).
KAU I MIRË DUKET NË AKSHAM fr.proverb.- njeriun duhet ta vlerësojmë, ta çmojmë pasi t’ ia shohim punën që e bën, njeriu njihet, çmohet me punën që e bën. (IBME-OP f. 153). S. shih sin: kau i mirë njihet pas dite
KAU I MIRË DUKET NË HULLI fr.proverb.- njeriun duhet ta vlerësojmë, ta çmojmë me punën që e bën, njeriu njihet, çmohet me punën që e bën, njeriu i mirë ose i aftë duket, njihet në punë. (NMUS-SHPK f. 143). S. shih sin: kau i mirë njihet pas dite
KAU I MIRË NJIHET PAS DITE fr.proverb.- njeriun duhet ta vlerësojmë, ta çmojmë me punën që e bën, njeriu njihet, çmohet me punën që e bën, njeriu i mirë ose i aftë duket, njihet në punë. (MIHO-DI f. 176, QAÇE-RGU-LI f. 87). S. kau i mirë duket në aksham; kali i mirë duket nën samar; kali i mirë duket në vrah; kalin e njeh barra, burrin e njeh puna; kau i mirë duket (njihet) në hulli; kali i mirë njihet nën mutaf
KAU I MIRË NJIHET NË HULLI fr.proverb.- njeriun duhet ta vlerësojmë, ta çmojmë sipas punës që e bën, njeriu njihet, çmohet me punën që e bën, njeriu i mirë ose i aftë duket, njihet në punë. (FGJSSH f. 696). S. shih sin: kau i mirë njihet pas dite
KËRKON KAUN NË GJI dikush fol.,iron.-kërkon diçka të pamundur, të psendër-tuar, të pabazë dikush. (FGJSSH f. 618). S. shih sin: lyp borë në lëmë dikush
KËRKON KAUN NË XHEP dikush fr. fol.,iron.-kërkon diçka të pamundur, të psendër-tuar, të pabazë dikush. (NMËR-PËR f. 89). S. shih sin: lyp borë në lëmë dikush
KUR KAU NUK KA QAFË PËR ZILE, MOS I (IA) VAR KËMBORËN fr.proverb.,iron.- një njeriu të paaftë mos i (ia) ngarko, mos ia beso një punë që s' e bën, s' e mbaron dot. (VAGU-RIBE-KNN-POG f. 171).
S’ MAJMET KAU DITËN QË DO TË THERET fr.proverb., iron.- s’ lihet puna për në fund, s’ arrihet përfundimi i dëshiruar, i synuar duke punuar e duke u përpjekur vetëm në çastin e fundit. (FGJSSH f. 344, 753, 1049, 1833, 2061).S. s’ shëndoshet kau ditën ditën që do të theret ; shih sin : nuk lëvrohet në arbain
MBETET SI KAU ME NJË LËKURË dikush fr.fol.,ftill.-mbetet pa mjetet më të domosdoshme, më të mbëhishme për jetë, ekzisten-cë dikush, bie në varfëri të madhe dikush. (NMUS-SHPK f. 138). S. shih sin : mbetet akull i verdhë dikush
MËSOHET SI KAU NË UROV dikush fr. fol.,iron.- mësohet të rrojë a të hajë mirë, qyl dikush në kurriz të të tjerëve. (AXH-IX f.173). S.shih sin: mësohet si arëza në mjaltë dikush
NGORDHI KAU, ÇMBREHET PEN-DA (QERRJA) fr.proverb.-pasi prishet diçka (një punë etj.) , nuk mund të bëhet a nuk mund të vijojë më. (NMUS-SHPK f. 138).
NJIHET SI KAU BALASH dikush fr. fol., ftill.,krah.-njihet fare mirë, shumë mirë, menjëherë midis të tjerëve dikush, e njohin të gjithë dikë. (NABA-EY f. 43, SKDO f. 375). S.njihet me gisht dikush; njihet si kau i larë (i shkruar) dikush; njihet si kali balash (me baltë) dikush; njihet si paraja (parja) e kuqe dikush
NJIHET SI KAU I LARË dikush fr. fol., ftill.,krah.- njihet fare mirë, shumë mirë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: njihet si kau balash dikush
NJIHET SI KAU I SHKRUAR dikush fr. fol., ftill.,krah.- njihet fare mirë, shumë mirë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: njihet si kau balash dikush
*I PJELL (EDHE) KAU dikujt fr.fol., met.- i shkojnë, i venë punët shumë mbarë, shumë mirë (gjithnjë) dikujt, i vete mbarë, mirë çdo gjë dikujt, i shkon çdo gjë si në vaj dikujt, i vjen e mira dikujt edhe kur s' e pret. (HXH-2/
PJELL KAU VIÇ fr..fol.,,iron.- ndodh diçka e pabesueshme, e çmeritshme, ndodh diçka e jashtëzakonshme. (PAVHA-SHPE f. 117). S. shih sin : bëhet bindi i dheut (bindi i tokës)
PUNON SI KA dikush fr.fol.,ftill.,krah.- punon shumë, pa hile , duke vënë të gjitha forcat dikush. (FGJSSH f. 753). S. shih sin : punon si bujku i Haskos dikush
QE SI QE E U BË SI KA fr. fol.,iron.- ndodhi si ndodhi, tashti ta lëmë këtë çështje, se mori fund. (FGJSSH f. 753).
E RUAN SI I VARFËRI KAUN diçka dikush fr.fol.,ftill.,krah.- e ruan si gjënë më të shenjtë a më të shtrenjtë diçka dikush, e ruan me kujdesin më të madh diçka dikush. (FGJSSH f. 753). S. shih sin: e ruan si altar diçka dikush
RRI SI KAU NË DIELL dikush fr.fol., iron.,krah.- rri pa punë dikush, rri e pret dikush, s’ bën asgjë, asnjë punë dikush, rri kot, pa punuar dikush, e kalon, e humb kohën kot dikush. (NMUS-NJFK f. 211, NMUS-SHPK f. 139). S. shih sin : rri si aga dikush
SI KAU NË UGAR fr.ndf.,krah.,iron.-1. duke u vërtitur e duke u rrotulluar kot. 2. duke u munduar kot. (FGJSSH f. 753, 2079).
E SHËNDOSH KAUN KUR DO TA THERË dikush fr.fol.,iron.- e bën një punë dikush vetëm kur e di se nxjerr përfitime të mëdha. (NMUS-SHPK f. 139).
S’ SHËNDOSHET KAU DITËN QË DO TË THERET fr.proverb., iron.- s’ lihet puna për në fund, s’ arrihet përfundimi i dëshiruar, i synuar duke punuar e duke u përpjekur vetëm në çastin e fundit. (FGJSSH f. 344, 753, 1049, 1833, 2061).S. S. shih sin : s’ majmet kau ditën që do të theret ; nuk lëvrohet në arbain
*E SHKEL KAU I ZI dikë fr.fol.,id.- e zë një mynxyrë, fatkeqësi e madhe dikë, i bie, i ndodh një fatkeqësi e papritur dikujt. (HAVA-M f. 149-150).-Si lum ju, pa ne në të ri na kishte shkelur kau i zi. Punonim e rëndonim e gjithë jetën qorra. (ZSA-VL-
SHKOJNË SI KAU ME KALIN në mes vete fr.fol.,iron.-i acarojnë marrëdhëniet në mes vete, zihen, shkojnë keq, keqas në mes vete, nuk shkojnë fare mirë në mes vete. (MIHO-DI f. 176, NMUS-SHPK f. 139). S. shih sin: shkojnë arëza në mes vete
E ZË KAUN NGA BISHTI (PËR BISHTI) dikush fr.fol.,iron.- e fillon, e nis për së prapthi një punë dikush. (JTH-FFGJSH f. 137). S.shih sin: e kap demin nga bishti (për bishti) dikush
E ZË KAUN NGA BRIRËT (PËR BRIRI, PËR BRIRËSH) dikush fr.fol.,met.- e fillon, e nis mbarë, për së mbari një punë dikush, e nis një punë siç duhet dikush, kap e zgjidh çështjet më themelore, të rëndësishme e të vështira dikush, kap hallkën kryesore dikush. (FGJSSH f. 178, 2232, JTH-FFGJSH f. 137). S.shih sin : e kap demin nga brirët (për briri, për brirësh) dikush
KABA
I VJEN KABA dikujt fr.fol.,ftill.- i vjen keq dikujt, i vjen si mbrapshtë dikujt. (FGJSSH f. 753). S. shih sin : i vjen (si) bet dikujt
KABULL
E BËN KABULL dikush fr.fol.,id.- 1. (dikë a diçka) e pranon dikë a diçka dikush, e pranon ta marrë diçka dikush,e begenis diçka dikush, pranon të bëjë diçka dikush .- Ia thoshte hapur se ai nuk e bënte më kabull, jo dhëndër ta kishte, por as te dera t’ i shkelte! (SS-
KACABUNJ-TË
I BIEN KACABUNJTË dikujt fr.fol., id.- i kalon,i bie, i ikën, i ulet zemërimi, hidhërimi, inati dikujt, bëhet i urtë e i butë dikush. (FGJSSH f. 754, 2217). S. shih sin : i bie damari dikujt
I HIPIN KACABUNJTË dikujt fr. fol., id.- e zë inati dikë, inatoset, nevrikoset dikush. (FGJSSH f. 683, 754). S. shih sin : i bien boritë dikujt
I HIPIN KACABUNJTË NË MAJË TË KOKËS dikujt fr.fol.,iron.- inatoset shumë dikush, bëhet si i marrë dikush . (NMUS-SHPK f. 140). S. shih sin : i bien boritë dikujt
I KËRCEJNË KACABUNJTË dikujt fr.fol.,id.- e zë inati dikë, inatoset, nevrikoset dikush. (FGJSSH f. 683, 754). S. shih sin : i bien boritë dikujt
I ZBRESIN KACABUNJTË dikujt fr.fol., id.- i kalon,i bie, i ikën, i ulet zemërimi, hidhërimi, inati dikujt, zbutet, qetësohet dikush. (FGJSSH f. 754, 2217). S. shih sin : i bie damari dikujt
KACAVARUR
E MBAN KACAVARUR fr.fol.,iron.-1. (diçka dikush) nuk e zgjidh, nuk e vendos dot prerë diçka dikush. S. shih sin: e mban cangël diçka dikush. 2. (dikë dikush) nuk i përgjigjet prerë, nuk i jep rrugëzgjidhje të prerë dikujt dikush, nuk i 1ë, nuk i jep rrugëdalje, zgjidhje dikujt dikush, nuk i mbaron punë dikujt dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: e mban cangël dikë dikush
KACEK-U
BËHET KACEK dikush fr.fol.,met.-1. fryhet shumë, pa masë dikush (së ngrëni a së piri), ngopet shumë, pa masë dikush (me diçka), ngopet së tepërmi, tej mase dikush (me diçka), ha a pi shumë, pa masë, tej mase dikush. (FGJSSH f. 129,197, 213, 292, 1844). S.shih sin: i bëhet barku bëtikë dikujt ; bëhet calik dikush. 2. shëndoshet shumë dikush. (FGJSSH f.213 755). S. shih sin: bëhet si bucë dikush
E BËN KACEK dikë dikush fr.fol.,id.- e rrah shumë, pa masë dikë dikush, e zhdëp, e dërrmon së rrahuri dikush dikë. (AJA-DE f. 170) .S.shih sin: e bën adalet dikush dikë
I (E) FRYRË SI KACEK fr.mb .,ftill., krah.- i (e) fryrë shumë, pa masë, së tepërmi. (AXH-II f. 172). S. shih sin: i (e) fryrë ( si) daulle
KACIDH/E-JA
S’ BËN NJË KACIDHE diçka fr.fol., iron.- s’ vlen fare diçka. (FGJSSH f. 755). S. shih sin: është avull lakrash diçka
S’ KA NJË KACIDHE NË XHEP dikush fr.fol.,iron.- s’ ka fare të holla , para (në xhep) dikush, s’ ka asnjë para (në xhep) dikush, është pa asnjë para (në xhep) dikush .(NMUS-SHPK f. 140).S. shih sin : është pa një dysh (në xhep) dikush
KACIPUP
E NGRE KACIPUP diçka a dikë dikush fr.fol.,ftill.- e çon, e ngre me dy duar lart në ajër nga toka diçka (një barrë etj. a dikë dikush) dhe e mban lart në ajër, në hava ngritur përpjetë pa e mbështetur fare nga asnjë anë e duke e mbajtur shkëputur nga toka , e peshon, e pezullon diçka a dikë dikush. (ISLA-KU f. 199). S. shih sin : e çon cangël diçka a dikë dikush
KACIQ-I
BËHET KACIQ dikush fr.fol.,met.- ha shumë dikush sa i fryhet barku së tepërmi. (JNU-FPM f. 102).S. shih sin: i bëhet barku bëtikë dikujt
KACKUN-I
I KËRCEN KACKUNI, meton.-nxehet, hidhërohet, rrëmbehet, zemërohet e reagon shpejt dikush, inatoset shpejt, menjëherë dikush, shpreh zemërim, hidhërim, inat, mëri dikush pa u përmbajtur, reagon shpejt e shpejt në shenjë zemërimi, hidhërimi, mërie dikush. (BQ-DSH). S.shih sin: merr avull menjëherë dikush
KACUK
RRI KACUK dikush fr.fol.,ftill.- ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush, rri me gjunj të përkulur e duke u mbështetur mbi thembra dikush, galaçit dikush. (ALCEN-UL-I f. 37). S. shih sin : rri në bisht dikush
KACUL
RRI KACUL dikush fr.fol.,ftill.- ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush, rri me gjunj të përkulur e duke u mbështetur mbi thembra dikush,galaçit, kaculohet dikush. (SUAH-FPTSHÇG-I f. 93, ASU-VGJKMGJ f. 137). S. shih sin : rri në bisht dikush
ULET KACUL dikush fr.fol.,ftill.- ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush, rri me gjunj të përkulur e duke u mbështetur mbi thembra dikush, galaçit, kaculohet dikush. (VDE-G-I f. 186, HËPA-K f. 209, ASU-VGJKMGJ f. 137). S. shih sin : rri në bisht dikush
KAÇ-I
HA SI KAÇI dikush fr.fol.,ftill.,krah.- ha shumë e s’ ngopet dikush. (FGJSSH f. 755). S. shih sin : i çahet (iu ka çarë) barku dikujt
KAÇAK-U
BËHET KAÇAK dikush fr.fol.,id.- mun-gon për një kohë të gjatë dikush, nuk vjen prej kohësh dikush, humb dikush. (FGJSSH f. 755).
DEL KAÇAK dikush fr.fol.,fj.- arratiset në mal dikush. (ESBRA-LU f. 153). S. shih sin : ia bën dushk dikush
*IKËN SI KAÇAK NË MAL dikush fr. fol.,ftill.- arratiset në mal dikush.- Unë, ja, për atë bukë e më zëntë sytë, e mora kopenë dhe ika si kaçak në mal, prapa diellit shkova, fshehur një javë të tërë, por kopenë e shpëtova. (SOAN-TZ f. 158). S. shih sin : ia bën dushk dikush
KAÇAMAK-U
BËHET KAÇAMAK diçka (një punë etj.) fr.fol.,iron.- ngatërrohet shumë, ndërlikohet tepër diçka (një punë etj.). (NMUS-SHPK f. 140).S.shih sin : bëhet bërllok diçka (një punë etj.)
GJUHET SI VALA E KAÇAMAKUT dikush fr.fol., meton.- hidhet, reagon menjëherë, me të shpejtë dikush, ngase nuk duron, është shumë i nxituar, i rrëmbyer, i furishëm dikush. (PETZE-TRO-I f. 201). S. shih sin : është si derri në thark dikush
KAÇAROT/Ë-A
I RRITET KAÇAROTA dikujt fr.fol., iron.- i rritet mendja dikujt, bëhet mendjemadh dikush. (ASU-VGJKMGJ f. 137). S. shih sin : nuk preket me asgjë dikush
KAÇARREL-I
NGREHUR KAÇARREL fr.mb.,fj.- Qenka mbetur ai Mican Leka!/ Burrë çufrrak, por burrë çengel,/ me do flokë ngrehur kaçarrel. (GJF-LM f. 219).
KAÇ/E-JA
BËHET (SI) KAÇE dikush fr.fol., krah.-pengon dikush.(BQ-DSH).S.bëhet (si) ferrë (therrë) dikush
BËHET (SI) KAÇE dikush fr.fol., krah.-pengon dikush.(BQ-DSH).S.bëhet (si) ferrë (therrë) dikush
I BËHET KAÇE dikujt dikush fr.fol., iron.- i ngjitet nga pas e nuk i ndahet fare dikujt dikush, i qepet me ngulm dikujt dikush, i qepet nga pas pa iu ndarë dikujt dikush, i shkon, i vihet gjithnjë pas, prapa dikujt dikush. (BQ-DSH). S.shih sin : i ngjitet si bagla për këmbe dikujt dikush
NGA KAÇJA DEL TRËNDAFIL E NGA TRËNDAFILI DEL KAÇE fr.pro-verb.,aleg.- nga njeriu i keq del i miri dhe nga njeriu i i mirë del i keqi. (BQ-DSH). S. shih sin: nga bythëkroma del trëndafil dhe nga trëndafili del bythëkromë
KAÇEP-I
I BIE NË KAÇEP diçka dikujt fr.fol., meton.- e ha diçka dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: e rras në bark diçka dikush (edhe moh.)
NUK I BIE NË KAÇEP diçka dikujt fr.fol.,iron-1a. nuk e ha, nuk e shijon, nuk e përjeton dot diçka (një të mirë) dikush. 1b. nuk e përvetëson, nuk e merr dot diçka (një të mirë) dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: nuk i bie në dhëmb diçka dikujt (edhe moh.)
E SHTIE KAÇEPIN GJITHKUND dikush fr.fol.,iron.- ndërhyn, përzihet kudo, gjith-kund, në çdo punë, në çdo gjë, në çdo çështje dikush vend e pa vend . (BQ-DSH). S.shih sin : kërkon andej këndej (këtej) dikush
I VJEN NË KAÇEP diçka dikujt fr.fol., meton.- e ha diçka dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: e rras në bark diçka dikush (edhe moh.)
NUK I VJEN NË KAÇEP diçka dikujt fr.fol.,iron-1a. nuk e ha, nuk e shijon, nuk e përjeton dot diçka (një të mirë) dikush. 1b. nuk e përvetëson, nuk e merr dot diçka (një të mirë) dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: nuk i bie në dhëmb diçka dikujt (edhe moh.)
KAÇ/Ë-A
KUSH HA KAÇA, I KRUHET BIRA-ÇA fr.proverb.-kush bën faj, bëhet (quhet) fajtor. (VDE-G-I f. 180). S. shih sin: kush ha hudhër, bie erë (i vjen era), po hëngre hudhër, bie erë (të vjen era)
PO TË HASH (PO HËNGRE) KAÇA, TË KRUHET BIRAÇA fr.proverb.-po të bësh gabim a faj, do të zbulohesh . (VDE-G-I f. 180). S. shih sin : po hëngre hudhër, bie erë (të vjen era), po të hash hudhra, do të mbash erë
KAÇIK-U
DERI KU I MBËRRIN KAÇIKU fr. ndf., met.- aq sa mund(et), aq sa ka mundësi, fuqi, aftësi. (SUAH-SHPPG f. 86). S. shih sin: aq sa i arrin (i mbërrin) dora
*KA KAÇIK për diçka (për një punë etj.) dikush fr.fol.,id - ka mundësi, fuqi, aftësi për diçka (për një punë etj.) dikush, mund, mundet të bëjë diçka (t’ ia arrijë, t’ ia dalë diçkaje) dikush, ia ka mundësinë diçkaje dikush, është i aftë, i zoti për diçka dikush, i jepet mundësia dikujt për diçka, i mundësohet dikujt diçka, i bëhet e mundur dikujt diçka,i vjen mundësia, fuqia për diçka dikujt.-Nëse duam që misioni i ardhshëm i BE-së të qëndrojë sa më pak kohë në Kosovë, duhet treguar se kemi kaçik për ta luftuar krimin. (. S. shih sin: ka çapokë për diçka (për një punë etj.) dikush ; i shkon doresh (për) diçka dikujt (edhe moh.)
S' KA KAÇIK për diçka (për një punë etj.) dikush fr.fol.,iron.- s'ështe i zoti, i aftë dikush për diçka (për një punë etj.) dikush, s' ka mundësi, aftësi a fuqi për diçka (një punë etj.) dikush, nuk arrin ta bëjë një punë etj. dikush.(HKA-KR f. 160, SUAH-SHPPG f. 86, ASU-VGJKMGJ f. 137). S. shih sin: nuk ka bythë për diçka (për një punë etj.) dikush (edhe moh.)
E KA KAÇIKUN E GJATË dikush fr.fol., meton.- 1. është i zoti dikush, ia del mbanë vetë punëve dikush. S. shih sin: e ka dorën e (të) gjatë dikush . 2. gëzon, ka përkrahje, mbështetje të fortë dikush. (PETZE-TRO-I f. 197). S.shih sin: e ka Allahun dajë dikush
VARET NË KAÇIK TË VET dikush fr.fol.,meton.-e përballon jetën me forcat, mundë-sitë vetanake dikush, e zgjidh hallin me mundësitë vetanake dikush, bën punë pa ndihmën e dikujt tjetër dikush, mbështetet në mundësitë a në forcat e veta (vetanake) dikush. (PETZE-TRO-I f. 197). S. shih sin : fërgohet me (në) dhjamin e vet dikush
KAÇIL/E-JA
ËSHTË KAÇILE PA FUND diçka fr. fol.,iron .- është e pavlerë diçka, s' është asgjë diçka, nuk hyn në punë fare diçka, nuk ka vlerë fare diçka, nuk vlen gjë diçka, nuk vlen fare diçka. (ALSI te : Edukata e Re, kallnuer
KAÇIPUP
RRI KAÇIPUP dikush fr.fol.,ftill.- ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush. (AXH-XLVIII f. 157, FGJSH f.135). S. shih sin: rri në bisht dikush
KAÇK/Ë-A
NUK DEL KAÇKA, PA PLASUR SHARKU fr. proverb.-çdo punë do kryer në kohën e duhur a me radhë. (NMUS-SHPK f. 140). S. po u arrit dardha, do të bjerë
KAÇKË E FYTIT fr.em., fj.,anat.- fikth. (FGJSSH f. 756). S. shih sin: adeckë e fytit (e grykës)
KAÇKË E GJURIT fr.em.,fj.,anat.- eshtra rrotullore dhe e lëvizshme e gjurit. (FGJSSH f. 756). S.gazhdë (kapak, kupë) e gjurit; syri i gjurit
KAÇUBET-I
E MBËRTHEN SI KAÇUBETI PU-LËN dikë dikush fr.fol.,meton.- e zë ngushtë, e ngushton fort, së tepërmi dikë dikush, e zë në gjen-dje kritike dikë dikush, ia zë të gjitha rrugët, e zë shumë ngushtë dikë dikush sa nuk ka nga (kah) luan, nga (kah) ia mban, e bën dikë dikush që të mos ketë asnjë mundësi shpëtimi, asnjë rrugëdalje, e vë në pozitë të vështirë, të ngushtë, kritike dikë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : ia zë bishtin me derë dikujt dikush
KAÇUP-I
BËHET KAÇUP dikush fr.fol.,id. 1. fryhet (nga një sëmundje a nga të ngjallurit) dikush. S. shih sin: bëhet calik dikush. 2. mbytet në ujë dikush. (FGJSSH f. 757).
SI KAÇUP ME HIRRË fr. proverb., iron.- mburracak e pa vlerë. (FGJSSH f. 757). S. shih sin : e rrah breshri e hunda me majë
VISHET SI KAÇUP dikush fr.fol., ftill.,krah.- vishet shumë trashë dikush. (FGJSSH f. 757). S. shih sin : vishet si ariu në qyrk dikush
KADAIF-I
KADAIF I TOKËS fr.em.,id.,bot.-bimë barishtore parazite me kërcell kacavarës e pa gjethe, që bën lule të verdha, të bashkuara si tufë dhe që dëmton rëndë bimët bujqësore, kuskutë, helmëz. (FGJSSH f. 757, 2005).
KADAST/ËR-RA
KADASTRA E UJËRAVE fr.em.,fj.- regjistër ku mbahen shënimet e nevojshme për lumenjtë dhe për vlerat e tyre ekonomike. (FGJSSH f. 757).
KAD/E-JA shm. KADE-T
I USHTOJNË KADET dikujt fr.fol., meton.- është shumë i varfër dikush, është i varfër në kulm, tej mase dikush, s' ka gjë prej gjëje (nga pasuria) dikush, jeton, rron në varfëri, në skamje të madhe dikush. (FGJSSH f. 757, 1823, 2098). S. shih sin : nuk ka asgjë mbi shpirt dikush, nuk ka asgjë pas (veç) shpirtit dikush
KADI-U
ËSHTË VETË KADI E VETË ALI dikush, ËSHTË VETË KADI E VETË MIFTI dikush fr.fol.,iron.- vendos vetë për gjithçka dikush, është i plotfuqishëm, fuqiplotë dikush, bën, vepron si do vetë, si ia ka ënda, nuk pyet njeri, nuk varet nga të tjerët, vendos dhe urdhëron vetë, i ka vetë në dorë të gjitha punët, vendos vetë për gjithçka dikush pa pyetur njeri,gëzon ka (ushtron) pushtet absolut dikush, ka (ushtron) pushtet të madh dikush diku e bën ç’ të dojë, gjithçka është nën pushtet, sundim të dikujt, i ka në dispozicion të gjitha mundësitë dhe mjetet për të vepruar dikush, ka fuqi e mundësi të veprojë dikush si të dojë (si të dëshirojë, si t’ ia ketë ëndja). (BQ-DSH). S. shih sin: është vetë Ali, (e) vetë kadi dikush
ME NJË DORË RRËMBEN KADIU, ME TJETRËN MYFTIU fr.proverb., iron.- zhvat secili me mundësitë vetanake. (FGJSSH f. 757).
KAFAZ-I
KAFAZ I KRAHARORIT fr.em.,id., anat.- hapësira që formohet midis brinjëve të kraharorit, zgavra e kraharorit. (FGJSSH f. 758)
KUSH BLEN KAFAZ, KËRKON EDHE ZOG fr.proverb.- kush ia fillon një pune, përpiqet edhe ta mbarojë. (HKA-KR f. 160).
RRI NË KAFAZ dikush fr.fol., ftill.- rri i mbyllur brenda e i ndrydhur dikush, rri si pa liri dikush. (BQ-DSH).S.rri si laroja me një pëllëmbë zinxhir dikush
KAF/E-JA
KAFE E EGËR fr.em.,bot., L. Asparagus.- bimë barishtore shumëvjeçare rreth një metër e lartë, me fije të imëta e të vogla, me lule të gjelbra në të verdhemë dhe me bitme të tulta e me shije të ëmbël, që hahen sa janë të njoma, shpargull. (FGJSSH f. 416, 758). S. shih sin : bar miu
KAFE E GJELBËR fr.em.,id.- diçka me pasoja të padëshirueshme, punë a ngatërresë, në të cilën nuk duhej të përziheshëm. (FGJSSH f. 607).
KAFE SADE fr.em.,ftill.- kafe pa sheqer. (FGJSSH f. 1726).
IA QET KAFEN VEJUSHKË dikujt dikush fr.fol.,iron.- i nxjerr kafe dikujt dikush pa e shoqëruar me diçka tjetër. (VAME-SHPK f. 101).
TELI I KAFES fr.em.,ftill.- shija dhe era e mirë e kafes, kënaqësia që ndien dikush kur pi kafe. (IBME-OP f. 157).
KAFK/Ë-A
I DEL KAFKA dikujt fr.fol.,meton.- 1. dobësohet shumë, tej mase dikush. S. shih sin: bëhet asht e zhëngë dikush. 2. i bien flokët fare dikujt. (FGJSSH f. 758).
I IKËN KAFKA dikujt fr.fol.,id.- 1. është shumë i shqetësuar dikush, ka shumë halle, shqetësime, probleme, kokëçarje e telashe dikush. S. shih sin: avullon si gështenjat e ziera dikush.2. i dhemb shumë koka dikujt, ka dhembje të padurueshme koke dikush, ka dhembje të mëdha në kokë dikush. S. shih sin: i çahet lulja e ballit dikujt; i luan çarku i kokës dikujt.3. çmeritet, seritet, çuditet shumë, pa masë dikush. (FGJSSH f. 782, 1961). S.shih sin: bën çmeri dikush
I LUAN KAFKA dikujt fr.fol.,id.- 1. është shumë i shqetësuar dikush, ka shumë halle, shqetësime, probleme, kokëçarje e telashe dikush. S. shih sin: avullon si gështenjat e ziera dikush.2. i dhemb shumë koka dikujt, ka dhembje të padurueshme koke dikush, ka dhembje të mëdha në kokë dikush. S. shih sin: i çahet lulja e ballit dikujt; i luan çarku i kokës dikujt.3. çmeritet, seritet, çuditet shumë, pa masë dikush. (FGJSSH f. 782, 1961). S.shih sin: bën çmeri dikush
KAFSHAT/Ë-A
*E FITON KAFSHATËN E GOJËS dikush fr.fol.,ftill.- (e) siguron jetesën, jetën, ekzistencën dikush, i fiton, i siguron mjetet më të nevojshme, më të domosdoshme për jetë, ekzistencë dikush, ushtron ndonjë punë, detyrë dikush, merret me ndonjë punë, detyrë, shërbim dikush që është burim i mjeteve për jetë, ekzistencë.- As akademinë e Muzikës s’ e kreu deri në fund, sepse sa më shumë që rritej e piqej, ndiente nevojën që kafshatën e gojës ta nxirrte me djersën e vet. (MI-SHT f. 98). Ata janë të detyruar që t’ i lënë familjet e tyre në Shqipëri e vetë të vijnë në Kosovë për ta fituar kafshatën e gojës. (VALRE te: KS, 3 maj 2004 f. 9). Nuk ka gjë më të mirë se sa njeriu të fitojë kafshatën e gojës me djersën e vet. (HISY te: B, 31.XII. 1991, 1,2.I.
ËSHTË KAFSHATË E DREQIT (vajza e martuar) fr.fol.,iron.- është e pafat në jetën bashkëshortore (vajza e martuar). (BQ-DSH). S.shih sin: është darkë e dreqit (vajza e martuar)
*IA HA KAFSHATËN E GOJËS dikujt dikush fr.fol.,iron.- i shfrytëzon frytet e punën e dikujt dikush, e përvetëson pasurinë, mundin, frytin e një tjetri dikush, e përvetëson dikush atë që e ka fituar dikush me punë të ndershme a me mundim.- U zëntë gryka, u zëntë! Që na hëngërt dhe mishtë e trupit! Dhe kafshatën e gojës! Që, jarabi, mos pafshi ditë të bardhë! (THK-PËR f. 42). S. shih sin : e ha djersën e dikujt dikush, ,i (ia) ha djersën dikujt dikush
*E HEQ KAFSHATËN E GOJËS për dikë a diçka dikush fr. fol.,meton.- e kursen më të domosdoshmen për dikë a diçka dikush.-Mos po bëhemi egoistë që mendojmë për shtëpinë tonë, për kullën e Bregut ?...Që është bërë me djersën e ballit ? Që yt gjysh e jot gjyshe kanë hequr kafshatën e gojës për të ?Që i kanë mbajtur mbi shpatullat e tyre gurët…dhe jo për vete,po për ne ? (STPO-D f. 44).
IA HEQ KAFSHATËN E GOJËS dikujt dikush fr.fol.,meton.- e pushon, e përjashton nga puna, nga detyra, nga shërbimi dikë dikush, e lë pa punë e pa të ardhura për të jetuar dikë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : e heq nga buka e gojës dikë dikush
*KAFSHATË E BUKËS fr.em.,met.- Shishi/ shumë, shumë djersë e gjak/ rrodhi për kafshatën e bukës. (ASHE-SN f. 17).
KAFSHATA E HUAJ TË MBETET NË FYT fr.proverb.- gjëja, mjeti i huaj nuk të ndihmon, mjeti, gjëja e huaj nuk të bën (nuk të kryen, nuk të mbaron) dot punë. (BQ-DSH). S. shih sin : gjëja e huaj të mbyt në ujë
KAFSHATA E MADHE (TË) ZË BIRËN E FYTIT, KAFSHATA E MADHE TË ZË FYTIN fr.proverb.,iron.- kush lakmon shumë mbetet pa asgjë, pa hiçgjë, kush lakmon shumë nuk e gëzon edhe atë që e ka, mos lakmo shumë se mund ta pësosh. (KOKA te : Leka nr. 11/
I MBETET KAFSHATA NË FYT (NË GRYKË) dikujt fr.fol.,meton.- i pritet buka dikujt, i ikën oreksi, shija dikujt për të ngrënë (kur sheh a dëgjon diçka të pikëllueshme), nuk mund të hajë më (më tej) dikush, ngase është i tronditur nga një lajm i keq a i papritur. (FGJSSH f. 758).S. shih sin: i bëhet bas në fyt (në grykë) dikujt(buka)
IA MERR KAFSHATËN NGA GOJA dikujt dikush fr.fol.,ftill. ia merr, ia rrëmben gjënë e fundit (që e ka për të jetuar) dikujt dikush, e lë pa mjetet më të domosdoshme për jetesë dikë dikush. (FGJSSH f. 758, 1694). S. shih sin : e lë në pikë të adaletit dikë dikush
(E) NDAJNË KAFSHATËN E FUNDIT në mes vete fr.fol. ,meton.- e ndihmojnë njëri tjet-rin, ndihmohen huazisht në mes vete. (JTH-TIR f. 183). S. shih sin: e presin litarin bashkë
(E) NDAJNË KAFSHATËN E GOJËS në mes vete fr.fol. ,meton.- e ndihmojnë njëri tjet-rin, ndihmohen në mes vete. (JTH-TIR f. 183). S. shih sin: e) presin litarin bashkë
E NDAN KAFSHATËN E FUNDIT me dikë dikush fr.fol.,meton.-e ndihmon dikë dikush me gjithçka (edhe kur vetë është në kushte të vështira), e ndihmon dikë dikush pa kursim, pa u kursyer, e ndimon dikë dikush edhe me mjetin e vetëm të jetesës. (FGJSSH f. 758-9). S.shih sin: e ndan bukën së bashku me dikë dikush
*E NDAN KAFSHATËN E GOJËS dikush fr.fol.,meton.-e kursen të ngrënët dikush, kursen në ngrënie, në ushqim dikush.- Ai përpiqet, punon, e ndan kafshatën e gojës për t’ i rritur e për t’ i qitur në dritë. (MQE te: gr.aut. DSH f. 374). S. shih sin : e ka bukën me kët dikush
E NDAN KAFSHATËN E GOJËS me dikë dikush fr.fol.,meton.-e ndihmon dikë dikush me gjithçka (edhe kur vetë është në kushte të vështira), e ndihmon dikë dikush pa kursim, pa u kursyer, e ndimon dikë dikush edhe me mjetin e vetëm të jetesës. (FGJSSH f. 758-9). S.shih sin: e ndan bukën së bashku me dikë dikush
I NGEC KAFSHATA NË FYT (NË GRYKË) dikujt fr.fol.,meton.- i pritet buka dikujt, i ikën oreksi, shija dikujt për të ngrënë (kur sheh a dëgjon diçka të pikëllueshme), nuk mund të hajë më (më tej) dikush, ngase është i tronditur nga një lajm i keq a i papritur. (FGJSSH f. 758).S. shih sin: i bëhet bas në fyt (në grykë) dikujt(buka)
IA NUMËRON KAFSHATAT dikujt dikush fr.fol.,meton.- e mban me bukë dikë dikush, por me shumë kursim, i jep dikujt dikush aq sa të mbajë shpirtin. (FGJSSH f. 759)
TË NUMËRON KAFSHATAT dikush fr.fol.,iron.- është shumë dorështrënguar, koprrac dikush. (FGJSSH f. 759).
*E NXJERR KAFSHATËN E GOJËS dikush fr.fol.,id.- i fiton mjetet e jetesës dikush, (e) siguron jetesën, jetën, ekzistencën me punë dikush, i fiton, i siguron mjetet më të nevojshme, më të domosdoshme për jetë, ekzistencë dikush, ushtron ndonjë punë, detyrë,profesion dikush, merret me ndonjë punë, detyrë, shërbim,profesion dikush që është burim i mjeteve për jetë, ekzistencë vetanake, fiton sa për të jetuar dikush. - As Akademinë e Muzikës s’ e kreu deri në fund, sepse sa më shumë që rritej e piqej, ndiente nevojën që kafshatën e gojës ta nxirrte me djersën e vet. (MI-SHT f. 98). Këta ishin të papunët, që silleshin vërdallë gjithë ditën për të nxjerrë kafshatën e gojës. (KOBI te: SF nr. 3-4/
PËR NJË KAFSHATË BUKË fr.ndf., meton.- për pak gjë, për hiç gjë, për një shpërblim fare të vogël. (FGJSSH f. 758). S. shih sin : për një bark bukë
PËR KAFSHATËN E GOJËS fr.ndf., meton.- për jetesë, për ekzistencë, për të siguruar jetesën, ekzistencën, vetëm sa për të jetuar, për të mbijetuar. (FGJSSH f. 560). S. shih sin: për një copë bukë
I (IA) PRET KAFSHATËN E GOJËS dikujt dikush fr.fol.,meton.- e pushon, e përjashton nga puna, nga detyra, nga shërbimi dikë dikush, e lë pa punë e pa të ardhura për të jetuar dikë dikush. (FGJSSH f. 871). S. shih sin : e heq nga buka e gojës dikë dikush
PUNON PËR KAFSHATËN E GOJËS dikush fr.fol.,ftill.- punon me pagë, shpërblim fare të vogël, punon sa për të jetuar, sa për ekzistencë, punon fare lirë, punon për një shpërblim fare të vogël, punon sa për të mbajtur frymën, sa për të mbetur gjallë. (FGJSSH f. 192). S. shih sin: punon për një bark bukë dikush
IA RRËMBEN KAFSHATËN NGA GOJA dikujt dikush fr.fol.,ftill. ia merr, ia rrëmben gjënë e fundit (që e ka për të jetuar) dikujt dikush, e lë pa mjetet më të domosdoshme për jetesë dikë dikush. (FGJSSH f. 758, 1694). S. shih sin : e lë në pikë të adaletit dikë dikush
TA RRËMBEN KAFSHATËN NGA GOJA dikush fr.fol.,meton.- është shumë i aftë, i zoti, i shkathët, i shpejtë, i zgjuar (në punën e vet) dikush, nuk ka shok askund për punë e zotësi dikush, e bën të pamundurën dikush, bën dikush diçka të pamundur. (FGJSSH f. 2050,JTH-FFGJSH f. 80). S. shih sin: të çan ashka në maje të kresë dikush
*E SIGURON KAFSHATËN E GOJËS dikush fr.fol.,meton.- e siguron anën materiale të jetës dikush, e siguron atë që është më se e nevojshme, më themelore, më e domosdoshme për jetë dikush.- Nuk fiton asgjë, nuk po mund ta sigurojë as kafshatën e gojës. (FZE te: KS , 4-5 dhjetor
KAFSH/Ë-A shm.KAFSHË-T
BËHET SI KAFSHË dikush fr.fol.,iron.- e meriton të trajtohet si kafshë dikush, sepse kështu sillet e vepron. (NMUS-SHPK f. 105). S. shih sin: bëhet për ta lidhur në bigë dikush
BËHET SI KAFSHËT E BEJKO GAXHELLOS dikush fr.fol.,iron.- bën zhurmë, potere të madhe dikush, , është rrëmujaxhi dikush. (AJA-V f. 153).
*I BËRË KAFSHË E SHKUAR KAFSHËS fr mb.,iron.- i shëmtuar shumë ,pa masë.- Atje si në pasqyrë, pa veten e tij, bërë në atë ditë, kafshë e shkuar kafshës. (JX-LV f. 290). S. shih sin : i (e) bërë në atë ditë
IA FAL KAFSHËS SË KEQE (KAF-SHËS SË LIGË, KAFSHËS SË ZEZË) diçka fr.fol.,iron.- shkon dëm, kot, shkon dëm e kot diçka, shkon kot më kot, kot së koti diçka, shkon humbur diçka. (BQ-DSH) . S. shih sin: shkon bihudër diçka
E HA KAFSHA E KEQE dikë fr.fol. ,euf.- 1.inatoset, e zë inati dikë, tërhuzet, tërbohet, harbohet sakaq, aty për aty dikush, xhindoset dikush, bëhet si i tërbuar, si i trentë, si i çmendur dikush, ndërkrehet dikush, nxehet, nevrikoset shumë dikush, pëlcet nga inati dikush, xhindoset dikush.S. shih sin: i bien boritë dikujt.2 fr.fol.,iron.- shkon drejt humbjes, pësimit, shkatërrimit dikush, i venë punët dikujt keq e më keq, e pëson shumë keq dikush, përfundon shumë keq dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: merr në çopur dikush
PO TË HA KAFSHA E KEQE! fr.fol.,iron.- kërcënohet dikush a i hiqet vërejtja dikujt ( me qëllim që të jetë më i sjellshëm a më i kujdesshëm në veprime a sjellje). (BQ-DSH). S. shih sin : po të ha dita e zezë !
PO TË HA KAFSHA E LIGË! fr.fol.,iron.- kërcënohet dikush a i hiqet vërejtja dikujt ( me qëllim që të jetë më i sjellshëm a më i kujdesshëm në veprime a sjellje). (BQ-DSH). S. shih sin : po të ha dita e zezë !
PO TË HA KAFSHA E ZEZË! fr.fol.,iron.- kërcënohet dikush a i hiqet vërejtja dikujt ( me qëllim që të jetë më i sjellshëm a më i kujdesshëm në veprime a sjellje). (BQ-DSH). S. shih sin : po të ha dita e zezë !
E HËNGËRT KAFSHA E ZEZË ! fr. fol., mallk.- pësoftë shumë keq !përfundoftë shumë keq! u zhduktë! u shfarostë! u shkretëroftë! u mjeroftë! mos i mbettë asnjë gjurmë! u shoftë! (BQ-DSH). S. shih sin: ta hajë dreqi
KAFSHËT E PRODHIMIT fr.em.,ftill.- kafshët që japin mish, gjalpë, lesh etj. (FGJSSH f. 1551).
KAFSHËT E THJESHTA fr.em.,zool.- kafshë që i përkasin një faze të ulët të zhvillimit biologjik. (FGJSSH f. 2068).
*KAFSHË E ZGJEDHËS fr.em.,fj.- kafshë që mbrehet në zgjedhë.-Kafshët e zgjedhës gjithë djersë…çapitnin për të shuar etjen. (JX-LV f. 103).
E MARRTË KAFSHA E KEQE! fr.fol., mallk.-u zhduktë! u shfarostë! u shkretëroftë! u mjeroftë! mos i mbettë asnjë gjurmë! u shoftë! (BQ-DSH). S. shih sin: u shoftë me bina! ta hajë dreqi !
E MERR KAFSHA E KEQE (KAFSHA E LIGË, KAFSHA E ZEZË) dikë fr.fol.,euf.-shkon drejt humbjes, pësimit, shkatë-rrimit dikush, i venë punët dikujt keq e më keq, e pëson shumë keq dikush, përfundon shumë keq dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: merr në çopur dikush
RRON SI KAFSHË dikush fr.fol.,ftill., krah.- rron shumë keq dikush. (FGJSSH f. 759). S. shih sin: rron si bagëtia dikush
KAFSHON
DESHI TA KAFSHONTE DHE E PUTHI dikë dikush fr.fol.,id.- deshi t’ i bënte keq, por padashur i bëri mirë dikujt dikush. (FGJSSH f. 1580).
DËSHIRON TË TË PUTHË E TË HA ME DHËMBË dikush fr.fol.,id.- do të të ndihmojë dhe të bën dëm dikush, do të të bëjë mirë e padashur të bën keq dikush. (FGJSSH f. 1580).
KAIK/E-JA
BËHET KAIKE dikush fr.fol.,id.- dehet dikush, pi shumë dikush dhe lëkundet sa andej e këtej (kur ecën). (FGJSSH f. 760). S. shih sin: bëhet baski dikush
KAIL
*BËHET KAIL fr.fol.,id.-bindet, kandiset dikush. (FGJSSH f. 760).- Jam bërë kail ta var veten , bre, amani ju qoftë, se me dergje më shkoi ymri.(T.H-B f.31). S. shih sin : (e) formon bindjen dikush
E BËN KAIL dikë dikush fr.fol.,id.- e bind, e kandis dikë dikush. (FGJSSH f. 760). S. shih sin: ia gjen anën dikujt dikush
ËSHTË KAIL dikush fr.fol.,ftill.- është i bindur dikush, bindet me arsye për diçka dikush. (FGJSSH f. 760). S. shih sin : (e) formon bindjen dikush
KAJD/E-JA
GJEN KAJDE dikush fr.fol.,iron.- zgjedh ( në të ngrënë, në të veshur, në punë ) dikush (duke gjetur shkaqe e duke bërë vërejtje të ndryshme pa vend e pa arsye). (BQ-DSH). S. shih sin : qet çakarka dikush
I GJEN KAJDE diçkaje (bukës etj.) dikush fr. fol.,iron.- nuk e ha diçka (bukën etj.) që e ka përpara dikush ngase nuk e pëlqen, po kërkon diçka tjetër, diçka më të mirë. (BQ-DSH). S. shih sin: i bën buzë diçkaje ( gjellës, ushqimit, pijes etj.) dikush (edhe moh.)
KAJDEN NË QIELL (E) BYTHËN NË DIELL (KURRKUND) fr.fol.,iron.- e mban veten lart pa qenë askushi, kurrkushi dikush, edhe shumë i varfër, edhe mendjemadh, mburravec, i pavlerë, askushi, kurrkushi e mendjemadh, mbu-rracak. (BQ-DSH). S. shih sin : breshri e rrah e hunda me majë
NXJERR KAJDE dikush fr.fol.,iron.- .- zgjedh ( në të ngrënë, në të veshur, në punë ) dikush (duke gjetur shkaqe e duke bërë vërejtje të ndryshme pa vend e pa arsye). (BQ-DSH). S. shih sin : qet çakarka dikush
QET KAJDE dikush fr.fol.,iron.- 1a.zgjedh shumë (në të ngrënë a diçka tjetër) dikush, nuk e pëlqen atë që e ka përpara a në radhë (për ta ngrënë diçka etj.) dikush, po kërkon diçka tjetër.S. shih sin: (i) fshin buzët dikush. 1b.zgjedh shumë (në punë etj.) dikush, nuk e punon atë që e ka përpara a në radhë dikush, po kërkon diçka tjetër (për të punuar), nuk e merr atë që e ka në radhë a përpara, po kërkon diçka tjetër (më të mirë) dikush. (BQ-DSH).S. shih sin : i qet bythës hi dikush
KAJL
E BËN KAJL dikë dikush fr.fol.,id.fr.fol., id.- e bën që të pajtohet dikë me diçka dikush, e bind dikë dikush. (FBER-FRRP f. 86). S. shih sin : e bën ikajl dikë dikush
KAJMAK-U
E MERR KAJMAKUN dikush fr.fol., ftill., iron.- e merr pjesën më të mirë, më të zgjedhur për vete dikush. (SKDO f. 102). S. shih sin : (e) merr ajkën dikush
KAKAÇ-I
NGAJE NGA TA NGASËSH, DEL KAKAÇ fr.proverb.,iron.- është e njëjta gjë, është po ajo gjë, nuk ka ndonjë ndryshim. (NMUS-SHPK f. 223).
KAKAPLLOQTHI
LUAJNË KAKAPLLOQTHI fr.fol. ,fj.- luajnë të ndarë në dy grupe e të vendosur në të njëjtën largësi nga takija e vënë në majë të një shkopi; fiton ai grup që rrëzon i pari takijen. (JNU-FPM f. 104).
KAKARIM/Ë-A
S'I NDIHET KAKARIMA dikujt a diçkaje fr.fol.,id.- humb, zhduket dikush a diçka. (JNU-FPM f. 104). S. shih sin: bëhet abet dikush
KAKARUK
BËN KAKARUK dikush fr.fol.,id.- i qëron, i rukon arrat) dikush, ua heq sharkun (arra-ve) dikush. (ASU-VGJKMGJ f. 138).
KAKËRDHI-A
HIDHET SI KAKËRDHIA NË DË-RRASË dikush fr.fol.,iron.- 1. flet vend e pa vend dikush, flet si t’ i vijë mbarë dikush, flet pa u men-duar fare dikush. (PAVHA-LI f. 99). S. shih sin: flet në arë e në stom dikush. 2. reagon, kërcen shpejt, menjëherë dikush (kur i preket, kur i cenohet nteresi a kur preket, fyhet) . (JBALL-KOR f. 194). S. shih sin: kërcen si gaca në prush dikush
I VOGËL SA NJË KAKËRDHI fr.mb., ftill.,baraz.- shumë i vogël. (FGJSSH f. 760). S. shih sin: sa një bërxhik
KAKI-A
JANË SHTATË SHTËPI ME NJË KAKI fr. proverb.- janë njerëz shumë të varfër. (SUAH-SHPPG f. 86).
KALA-JA
BËHET KALA (një vend) fr.fol.,met.- bëhet i pamposhtur, i pathyeshëm (një vend). (FGJSSH f. 130, 761). S. bëhet kështjellë (shkëmb graniti) një vend
NUK BËHET KALA ME KACARRU-MA fr.proverb.,iron.-është (punë) e kotë, e pamundur diçka, është e pamundshme të bëhet diçka, është diçka e pamundur (të bëhet). (BETA-SITA-TIR f. 231). S. shih sin : nuk lëvrohet në arbain
BIE KALAJA fr.fol. met.-thyhet, mundet, mposhtet, dorëzohet, pushtohet (një vend). (FGJSSH f. 761). S. shih sin: bie në dorë të dikujt (një vend)
DO KALA ME RRESHTRA ZOGJSH dikush fr.fol.,iron.- kërkon diçka të pabazë, të pamundur, të pasendërtuar,e kërkon të pamundurën dikush . (VALLA-FSHPE f. 112). S. shih sin : lyp borë në lëmë dikush
S’ JEPET KALAJA PËR PRESH fr.proverb.,iron.- nuk jepet diçka e madhe, me vlerë për diçka të vogël e me pak vlerë a fare pa vlerë, nuk lihet diçka e madhe për diçka të vogël a fare të parëndësishme. (BQ-DSH). S.shih sin : nuk prishet çorba për një thelb hudhër
KALA PREJ KARTE (PREJ LET-RE) fr.em.,iron.- diçka pa bazë, pa mbështetje, pa themel, diçka fare e pasigurt. (FGJSSH f. 828).S. kështjellë në ajër (në erë) ; kështjellë prej karte (prej letre) ; kështjellë në rërë ; urë pa qemer
E MERR KALANË NGA BRENDA dikush fr.fol.,meton.- ia arrin një qëllimi, ia del në krye një pune duke shfrytëzuar rrethanat e brendshme dhe njerëzit që lidhen me këtë punë. (FGJSSH f. 174).
KALACUJAZ
RRI KALACUJAZ dikush fr.fol.,ftill.- ulet, rri mbi thembra pa e mbështetur trupin përdhe dikush. (AXH-XLVIII f. 157, FGJSH f.135). S. shih sin: rri në bisht dikush
KALADIBRANÇE
LUAN KALADIBRANÇE dikush fr.fol.,ftill., etnogr. - luan dikush në një lojë me dy grupe lojtarësh , prej të cilëve pjesëtsrët e njërit grup kapen për beli e përkuln kurrizin dhe formojnë një varg, ndërsa lojtarët e grupit tjetër (grupit kundërshtar) përpiqen të hipin në shpinë të tyre pa u prekur nga një lojtar i lirë. (FGJSSH f. 761). S. shih sin : luan gomarthi dikush
KALADREDHA-KALADREDHA
KALADREDHA-KALADREDHA fr. ndf., fj.-shih sin: dredha-dredha, me dredha. (HKA-KR f. 160).
KALANIC/.Ë-A shm. KALANICA-T
I KA LARË KALANICAT dikush fr. fol., iron.- 1. e ka pësuar keq dikush. S. shih sin: i digjet bishti dikujt. 2. është në gjendje të keqe dikush. (SUAH-SHPPG f. 86). S. shih sin: është në angështi dikush
KA SHKUAR TË BËJË KALANICA dikush fr.fol.,iron.- ka vdekur dikush. (SUAH-SHPPG f. 86). S. shih sin: i ka dalë bari në faqe (në fytyrë) dikujt
KALAPENXHË
MBETET KALAPENXHË dikush fr.fol. ,ftill.- varfërohet shumë, tej mase dikush, nuk i mbetet asgjë dikujt, mbetet pa asgjë, pa kurrgjë dikush, mbetet në gjendje të keqe (ekonomike) dikush, mbetet në gjendje të mjerueshme, të vajtueshme dikush. (HB-FSHRRD f. 35). S. shih sin: mbetet fyell dikush ; bie nga bota dikush
KALAV/ËR-RA
E BËN KALAVËR diçka (një punë, një çështje a një situatë etj.) dikush fr.fol.,iron.- e ngatërron, e ndërlikon, e përzien, e pështjellon, e çrregullon, e tollovit keq diçka (një punë, një çështje a një situatë) dikush, e katranos diçka dikush. (HB-FSHRRD f. 35). S. shih sin : e bën bërllok diçka (një punë, një çështje a një situatë etj.) dikush
KALBËZIM-I
KALBËZIM I BUTË fr.em.,fj.- kalbëzim i ngadaltë i pjesëve të bimëve, të cilat marrin një ngjyrë kafe. (FGJSSH f. 203).
KALEM-I shm. KALEMA-T
I BIE KALEMIT dikush fr.fol.,meton.- i bën mirë llogaritë, hesapet dikush, e llogarit diçka si i del më mirë dikush, e llogarit mirë një punë dikush. (ART f.211, FGJSSH f. 142). S. i bie lapsit (hollë) dikush
ËSHTË ME KALEM dikush fr.fol., ftill.-është i shkolluar dikush, është me shkollë dikush. (FGJSSH f. 763).
E KAP KALEMI dikë fr.fol.,id.- 1. i bie, i qëllon atij të bëjë një punë, të shkojë diku etj. S. e merr (e zë) kalemi dikë. 2. i vjen një e mirë a një e keqe dikujt rastësisht. (FGJSSH f. 762, 2231). shih sin: i (ia) vret barkun diçka dikujt
NUK E KAP KALEMI fr.fol.,id.- 1. (diçka) nuk është dëgjuar ose nuk ka ndodhur kurrë diçka .(BQ-DSH).S.shih sin: s’ e merr defteri diçka (një punë etj.).-2. (dikë) nuk është askushi, kurrkushi dikush, nuk është asgjë, kurrgjë dikush., është fare pa vlerë, pa rëndësi dikush . (MAH-FKPG f. 53). S. shih sin: është bira e fundit (e mbramë) e fyellit (e kavallit) dikush
E KAP KALEMI PËR TERS dikë fr.fol.,meton.- i bien më qafë dikujt e nuk e lënë të përparojë. (FGJSSH f. 1988).
ME KALEM NË DORË fr.ndf.,meton.- gati për të shënuar, për të shkruar. (FGJSSH f. 945). S. shih sin: me laps në dorë
E MERR KALEMI dikë fr.fol.,id.- 1. i bie, i qëllon atij të bëjë një punë, të shkojë diku etj. S. shih sin: e kap kalemi dikë. 2. i vjen një e mirë a një e keqe dikujt rastësisht. (FGJSSH f. 762, 2231). shih sin: i (ia) vret barkun diçka dikujt
*NUK E MERR KALEMI diçka (një punë etj.) fr.fol., meton.- nuk është dëgjuar ose nuk ka ndodhur kurrë diçka. (NMUS-SHPK f. 140).- Kështu , moj motër, do Bizmarku/ Haumereu dhe Varthe-lemi/ Të më çajnë prej barku,/ Punë, që s’ e merr kalemi. /Kështu e do diplomacia/ po kështu thotë perëndia. (APAPO te : SF nr. 3/
I JANË MPREHUR KALEMAT dikujt fr.fol.,meton.- i është afruar një rrezik, një e keqe e madhe dikujt. (MIHO-DI f. 176).S. i janë mprehur thikat dikujt
NUK E NXË KALEMI diçka fr.fol., meton.- nuk është dëgjuar ose nuk ka ndodhur kurrë diçka. (BQ-DSH).S.shih sin: s’ e merr defteri diçka (një punë etj.)
NUK E RROK KALEMI diçka fr.fol., meton.- nuk është dëgjuar ose nuk ka ndodhur kurrë diçka .(BQ-DSH).S.shih sin: s’ e merr defteri diçka (një punë etj.)
I SHKET KALEMI dikujt fr.fol.,meton .- është i zoti t’ i hedhë në letër me lehtësi mendimet e veta dikush, është i aftë për të shkruar artikuj a vepra të tjera dikush. (FGJSSH f. 1851). S. i shket pena dikujt
I THYHEN KALEMAT dikujt fr.fol., iron.- 1a. s' ka më autoritet, ndikim te të tjerët dikush , s’ ka më fuqi, pushtet të urdhërojë dikush, s’ ka fuqi më të ndikojë te të tjerët dikush, s’ e ka më fuqinë a pozitën e mëparshme dikush. S. shih sin : i laget (iu ka lagur) baruti dikujt. 1b. bie nga pozita dikush, e humb pushtetin dikush, nuk ka më pushtet dikush, , bie poshtë dikush, del i humbur dikush. (MIHO-DI f. 176). S. shih sin : i laget (iu ka lagur) baruti dikujt
NUK E VË NË KALEM dikë dikush fr.fol.,iron.- nuk e llogarit fare dikë dikush, nuk i jep rëndësi, nuk i kushton vëmendje, kujdes fare dikujt dikush, e trajton dikë dikush sikur nuk ka asnjë vlerë, nuk e merr parasysh, e shpërfill, e përbuz dikë dikush. (FGJSSH f. 763, 2153). S. shih sin : nuk ia merr ardin (mësa qenit) dikujt dikush
E ZË KALEMI dikë fr.fol.,id.- 1. i bie, i qëllon atij të bëjë një punë, të shkojë diku etj.S. shih sin: e kap kalemi dikë. 2. i vjen një e mirë a një e keqe dikujt rastësisht. (FGJSSH f. 762, 2231). shih sin: i (ia) vret barkun diçka dikujt
KALENDA-T
NË KALENDAT GREKE fr.ndf.,iron.- 1. asnjëherë, kurrë, kurrën e kurrës. S. shih sin : kur të shijë Ajdini urov. 2.në një kohë të pacaktuar. (AJA-V f. 155).
KALENDAR-I
KALENDARI I RI fr.em., fj.- kalendari që zbatohet qysh nga shekulli XVI-të , kur fillon numërimi i viteve sipas mënyrës që përdoret sot. (FGJSSH f. 1659).
KALENDAR I VJETËR fr.em.,fj.- kalendari që zbatohej përpara shek. XVI e që ndryshonte nga ai që e përdorim sot. (FGJSSH f. 2175).
AJO E KALIT fr.em.,euf.- elbth,kath. (FGJSSH f. 764).
BËHET PËR NË KALË (një vajzë) fr.fol., meton.-rritet e bëhet për martesë (një vajzë), bëhet për t’ u martuar (një vajzë). (NMUS-SHPK-II f. 190, NMUS-SHPK f. 141).S.e pret kali te porta (një vajzë)
BËHET SI KALI I CIRONJVE dikush fr.fol.,id.- e ngarkojnë me punë të rëndomta dikë. (NMUS-SHPK f. 140). S. shih sin: e ngarkojnë si gomar me lecka dikë
BËHET SI KALI I HYKËS dikush fr. fol.,iron.- rend e punon shumë, por pa dobi dikush. (JBALL-KOR f. 194).
BIE NGA KALI dikush fr.fol.,id.- 1. bie nga një pozitë e mirë dikush, bie nga pozita e lartë dikush, hiqet nga detyra e lartë dikush, bie nga një gjendje e mirë dikush. (ART f.211, FGJSSH f. 764). S. shih sin: bie nga bota dikush. 2. nuk e çon deri në fund një punë të nisur dikush, mbetet në mes të rrugës që e kishte nisur dikush. (FGJSSH f. 764).
S’ I BIEN VITHET KALIT ME TRI FSHIKULLA fr.proverb.-nuk dëmtohet dot ekonomia, gjendja e mirë ekonomike e dikujt nga nga ndonjë dëm shumë i vogël, ai që është mirë nga gjendja ekonomike nuk e ndien fare një humbje shumë të vogël . (PESHA-BER f. 213). S. s’ dëgjon mali i Tomorrit nga shelegët
BLIHET KALË, PASTAJ SHALË fr.proverb.- punët bëhen sipas radhës (radhazi) deri në fund, punët duhet kryer, bërë me radhë, punët, veprimet vijnë sipas radhës.(BQ-DSH). S.shih sin : një herë bluan, pastaj gatuan
CILI KALË ZIHET NË LËMË E FSHIN LËMËN fr.proverb.- ai që zihet me presh në duar, ai përgjigjet, ai dënohet. (UÇ-3/71 f. 197).
DEL NË KALË (NË KALI) dikush fr.fol.,ftill.- del, shpëton nga një gjendje e vështirë, e ngushtë, e keqe, e mjeruar,e varfër, kritike ose poshtëruese dikush, shpëton nga një hall, nga një taksirat, nga një e keqe, nga një rrezik, nga një fatkeqësi dikush, e kalon, e kapërcen një vështirësi, një rrezik, një fatkeqësi dikush. (BQ-DSH). S. shih sin : del mb’ anë dikush
DO KALË ME SHALË dikush fr.fol., iron.- do, kërkon, lakmon diçka dikush me tepri, do, kërkon, lakmon diçka të tepërt dikush, do, kërkon, lakmon gjëra të tepërta dikush, ka kërkesa të tepruara dikush. (FGJSSH f. 1512). S. shih sin: do edhe arë me farë, edhe fytyrë të bardhë dikush
S’ E DURON AS KALI dikë fr.fol., meton.-nuk durohet fare dikush, është shumë i padurueshëm dikush. (PETZE-TRO-I f. 197). S. shih sin : s’ e mban dera dikë
ECËN SI KALI I SUVARIUT dikush fr.fol.,iron.- krekoset, kapardiset dikush, mbahet më të madh dikush, mbahet rëndë-rëndë dikush. (NMUS-SHPK f. 143). S. shih sin : nuk preket me asgjë dikush
NUK I ECËN KALI NË VIJË dikujt fr.fol.,iron.- nuk i ecën puna dikujt, nuk i shkon mbarë dikujt. (FGJSSH f. 2166). S. shih sin : s’ i zë eshka dikujt
ËSHTË TA HIPËSH NË KALË (çupa, vasha) fr.fol.,ftill.- është e moshës madhore (çupa, vasha), është për martesë (çupa, vasha), është në moshën e pjekurisë (çupa, vasha). (HXH-2/
ËSHTË NË MAJË TË KALIT dikush fr.fol.,ftill.- i shkojnë punët për së mbari dikujt, është fare në rregull, shumë mirë dikush, i ka punët shumë mirë dikush. (FGJSSH f. 1048).S. shih sin: i ka fijet mbarë dikush
ËSHTË NË KALË dikush fr.fol.,ftill.- është mirë, në rregull dikush, i ka punët shumë mirë, në rregull dikush. (BQ-DSH).S. shih sin: i ka fijet mbarë dikush
ËSHTË NË KALI TË BARDHË dikush fr.fol. ftill.-i shkojnë punët për së mbari dikujt, është fare në rregull, shumë mirë dikush,i ka punët shumë mirë dikush. (BQ-DSH). shih sin: i ka fijet mbarë dikush
ËSHTË SI KALË PA FRE dikush fr.mb., ftill.,krah.-është i papërmbajtur e i shthurur dikush, është i shfrenuar dikush . (NMUS-SHPK f. 141). S. shih sin : s’ ka fre dikush
ËSHTË KALË I ARABASË (KALË KARROCE) dikush fr.fol.,iron.-i zbaton verbërisht ato që ia thonë të tjerët dikush. (NMUS-SHPK f. 142). S. shih sin : shkon si delja qorre pas këmborëve dikush
ËSHTË KALË I LLAFEVE dikush fr.fol., iron.- merret me thashetheme dikush, është thashethemexhi dikush. (NMUS-SHPK f. 142). S. shih sin : është thes fjalësh dikush
ËSHTË SI KALË REVANI dikush fr.fol.,fr.fol.,ftill.,krah.- është shumë i shpejtë, i shkathët dikush, është shumë i gjallë e i shkathët dikush. (NMUS-SHPK f. 142). S. shih sin: është furullazë dikush
NUK ËSHTË KALË I ATIJ VRAHU dikush fr.fol.,iron.- nuk është i aftë, i zoti për të kryer një punë a një detyrë të caktuar dikush, nuk ka aftësi a fuqi për të bërë atë punë dikush. (IBME-OP f. 153, NMUS-SHPK f. 142). shih sin: s’ është cjap për atë zile dikush
HA NË TORBËN E KALIT dikush fr. fol.,iron.-është shumë i papastër dikush, nuk i mban pastër enët e orenditë e shtëpisë dikush. (IBME-OP f. 157). S. shih sin: s’ i hahet buka dikujt
HA SI KALI NË TAVËLL dikush fr. fol. ,ftill.,krah.- ha shumë e pa kursim dikush. (JNU-FPM f. 245). S. shih sin: i çahet (iu ka çarë) barku dikujt
HAPET SI KALI NË VRAH dikush fr.fol.,krah.-merr përsipër shumë punë dikush që s’ i bën dot, ngarkohet, angazhohet me punë që s’ i bën dot dikush . (N MUS-SHPK f. 141).
I HIPËN ATIJ KALI dikush fr.fol.,id.- 1. ia nis një pune për të cilën bëhet fjalë. 2. e di atë punë dikush. (FGJSSH f. 683).
NUK I HIPËN ATIJ KALI dikush fr.fol.,id.- nuk do ta bëjë atë punë dikush . (MAH-FKPG-I f. 69). S. nuk e vë atë ujë në zjarr dikush
I HIPËN KALIT dikush fr.fol.,id.- i shkojnë punët mirë, mbarë, në rregull dikujt, i rregullon punët dikush . (BQ-DSH). S. shih sin : i ka fijet mbarë
I HIPËN KALIT NË CULLAK dikush fr.fol.,iron.- vepron pa kujdes dikush, është i pa kujdesshëm në punë, në veprime dikush, vepron, punon në mënyrë të pasigurt dikush, e rrezikon veten, jetën dikush, nuk është i sigurt në punë, në veprime dikush. (PETZE-FSHFRR f. 40). S. shih sin: luan me barut dikush
I HIPËN KALIT TË ÇALË dikush fr.fol.,iron.- hyn në rrugë të keqe, të shtrembër, të mbrapshtë dikush, del nga rruga e mbarë dikush. (NMUS-SHPK-II f. 190, NMUS-SHPK f. 141). S. shih sin: del nga binarët dikush
I HIPËN (I KA HIPUR) KALIT LAKURIQ dikush fr.fol.,iron.- 1. e zë një vend a e merr një detyrë shoqërore pa e merituar.2. i rritet mendja shpejt dikujt. (FGJSSH f. 943).
I HIPËN KALIT MBRAPSHT (SË PRAPTHI) dikush fr.fol.,iron.- punon, vepron së prapthi, në mënyrë të mbrapshtë dikush. (FGJSSH f. 1092,1534). S.shih sin:barrën e kalit ia ngarkon gomarit dikush
*I HIPËN KALIT QORR dikush fr.fol., iron.-hyn në rrugë të keqe, të shtrembër, të mbrapshtë dikush, del nga rruga e mbarë dikush
. (FGJSSH f. 1617). - Serbia i ka hipur kalit qorr dhe është futur në baltë deri në fyt. (KSY-SHZ f.43). S. shih sin: del nga binarët dikush
ËSHTË HIPUR (KA HIPUR) MBI KALË dikush fr.fol.,id.- e ka punën në rregull dikush, i ka punët në vijë dikush. (FGJSSH f. 764). S. shih sin : i ka fijet mbarë
I KA HIPUR KALIT dikush fr.fol.,met.- është në gjendje të mirë ekonomike dikush, është i majmë dikush, i ecën, i shkon puna mbarë (për së mbari) dikujt, i shkojnë punët shumë mbarë, shumë mirë dikujt, është i stabilizuar ekonomikisht dikush. (BQ-DSH).S. shih sin: ka balashi dhjamë
HYN SI KALI NË HAN dikush fr.fol., iron.- hyn diku dikush pa pyetur dhe pa kujdes ose me forcë a duke i shtyrë të tjerët. (NMUS-NJFK f. 211, NMUS-SHPK f. 141). S. bëhet si lopa e Shqeres dikush
HYN SI KALI I VERBËR diku a në diçka (në një punë etj.) që s’ i takon dikush fr.fol.,iron.- përzihet, ndërhyn, merr pjesë diku a në diçka (në një punë etj.) që s’ i takon, s’ i përket dikush, ndërhyn, përzihet kot në punët e të tjerëve dikush. (NMUS-SHPK f. 142). S. shih sin : bëhet biber diku a në diçka (në një punë etj.) dikush
KA NJË KALË gjëra etj. dikush fr.fol., ftill.-ka shumë gjëra etj. dikush, ka me sasi të madhe gjëra dikush, ka shumë, pa masë gjëra, ka grumbull, stivë të madhe gjërash dikush, ka me shumicë gjëra dikush. (AXH-FR f. 194, FGJSSH f. 1569). S. shih sin: (e) ka betin e gjërave dikush
KALË BARRE fr.em.,ftill.- kalë për ngarkesë. (FGJSSH f. 764). S. kalë samari
KALI I BOTËS TË LË NË UDHË fr.proverb.,iron.- mos u mbështet te të tjerët, mbështetu në forcat, mundësitë vetanake, gjëja e huaj s’ të mbaron dot punë. (FGJSSH f. 169, 2077). S. shih sin : dora e huaj s’ të kruan atje ku duhet
KALI I BOTËS TË LË NË MES TË UDHËS fr.proverb.,iron.- nuk duhet t’ i varim shpresat te të tjerët, por duhet të mbështetemi në forcat tona, gjëja e huaj s’ të mbaron dot punë. (FGJSSH f. 764, 973). S. shih sin : dora e huaj s’ të kruan atje ku duhet
KALË I DETIT fr.em., zool.-pshk me turi të madh e të zgjatur, që ka flatra me thumba dhe gjendet në detin Adriatik, në Mesdhe etj. (FGJSSH f. 764).
KALI E DI VETË SE KU E ZË SAMA-RI fr.proverb.- gjithkush e di, e njeh më së miri, fare mirë punën, gjendjen e vet vetanake, çdo njeri i di më mirë vetë punët a hallet e veta. (FGJSSH f. 2231). S. shih sin : bleta di si bëhet mjaltë (mjalti)
KALË DRUSH fr.em.,ftill.- unak, demiroxhak. (FGJSSH f. 764).
KALË- FUQI (shm. KUAJ-FUQI) fr.em.,fiz.,tek .-njësi matjeje e fuqisë së një motori, e barabartë me 75 kilogrammetra në sekondë. (FGJSSH f. 764).
KALË GËRXHALL fr.em., ftill.- kalë i dobët e i pafuqishëm. (FGJSSH f. 764). S. kalë i ngordhur
KALI HA TAGJINË, GOMARI BART BUCELAT fr.proverb.- dikush punon, e bën punën , mundin e dikush tjetër i shfrytëzon frytet, rezultatet e punës. (FGJSSH f. 1962-3). S. shih sin : bleta mbledh nektarin, grerëzat (grenjëzat) hanë mjaltin
KALI I HUAJ TË LË NË BALTË (NË LLOÇ) fr.proverb.,iron.- mos u mbështet te të tjerët, mbështetu në forcat, mundësitë vetanake, gjëja e huaj s’ të mbaron dot punë. (BQ-DSH). S. shih sin : dora e huaj s’ të kruan atje ku duhet
KALI I HUAJ TË LË ME KËMBË NË UJË fr.proverb., iron.- gjëja, mjeti i huaj nuk të ndihmon, mjeti, gjëja e huaj nuk të bën (nuk të kryen, nuk të mbaron) dot punë, ajo që është e jotja është e sigurt. (SUAH-SHPPG f. 86). S. shih sin : dora e huaj s’ të kruan atje ku duhet ; gjëja e huaj të mbyt në ujë
KALI I HUAJ HA PAK E MBAN SHU-MË fr.proverb.,iron.- gjëja e tjetrit nuk të dhimbset. (TOGO-DR f. 89).
KALI I HUAJ TË LË NË MES TË UDHËS fr.proverb.,iron.- nuk duhet t’ i varim shpresat te të tjerët, por duhet të mbështetemi në forcat tona, gjëja, mjeti i huaj nuk të ndihmon, mjeti, gjëja e huaj nuk të bën (nuk të kryen, nuk të mbaron) dot punë, ajo që është e jotja është e sigurt. (FGJSSH f. 764, 973). S. shih sin : dora e huaj s’ të kruan atje ku duhet : gjëja e huaj të mbyt në ujë
KALI I HUAJ TË LËSHON NË UJË fr.proverb.,iron.-gjëja, mjeti i huaj nuk të ndihmon, mjeti, gjëja e huaj nuk të bën (nuk të kryen, nuk të mbaron) dot punë, ajo që është e jotja është e sigurt. (FGJSSH f. 985). S.shih sin : gjëja e huaj të mbyt në ujë
KALI HUMBI, GOMARI S’ DUKET diku fr. proverb.,iron.- nuk merr vesh, nuk kupton askush asgjë, fare se ç’ bëhet ç’ ndodh diku , nuk merret vesh , nuk kuptohet fare se ç’ bëhet, ç’ po ndodh diku, përzihet, pështjellohet, ngatërrohet krejt puna, gjendja, situata diku. (FGJSSH f. 564). S. shih sin: nuk dihet kush blen e kush paguan diku
KALË KARROCE fr.em.,met.- 1. njeri që nuk është i zoti të vetëveprojë, që shikon vetëm në një drejtim, që di të bëjë vetëm një gjë. 2. njeri i ngushtë, njeri që zbaton vetëm ato që i thonë të tjerët. (FGJSSH f. 764, 794).
KALI I KUQ (I MIRË) E KA NJË HUQ fr.proverb.- 1. çdo njeri, sado i mirë e i zoti që të jetë, e ka një të metë.2. kur dikush punon shumë mirë edhe ndonjë e metë që ka nuk i vihet re. (FGJSSH f. 764).
KALË I LLAFEVE fr.em.,iron.- ai që s’ mban të fshehur asgjë, ai që përhap një lajm a diçka tjetër në të katër anët, ai që përhap fjalë poshtë e përpjetë. (BQ-DSH). S. shih sin : daulle e shpuar
KALI E MERR REVANIN QË NË FILLIM fr.proverb.- diçka e merr të mbarën që në fillim. (PESHA-BER f. 214). S. shih sin : duket bima që kur mbin
KALI I MIRË DUKET NËN SAMAR fr.proverb.- njeriun duhet ta vlerësojmë, ta çmojmë me punën që e bën, njeriu njihet, çmohet me punën që e bën, njeriu i mirë ose i aftë duket, njihet në punë. (NMUS-SHPK f. 143). S. shih sin: kau i mirë njihet pas dite
KALI I MIRË DUKET NË VRAH fr.proverb.- njeriun duhet ta vlerësojmë, ta çmojmë pasi t’ ia shohim punën që e bën. (IBME-OP f. 153). S. shih sin: kau i mirë njihet pas dite
KALI I MIRË NJIHET NËN MUTAF fr.proverb.- njeriun duhet ta vlerësojmë, ta çmojmë me punën që e bën, njeriu njihet, çmohet me punën që e bën, njeriu i mirë ose i aftë duket, njihet në punë. (NMUS-SHPK f. 143).S.shih sin: kau i mirë njihet pas dite
KALI I MIRË E SHIN VETË VRAHUN fr.proverb.- secili duhet të mbështetet në forcat vetanake, secili duhet të jetë zot i vetes, i vetvetes. (IBME-OP f. 153). S. shih sin : vetëm edhi shkon pas dhisë
KALI I MIRË E SHTON (VETË) TAGJINË fr.proverb.-një njeri që punon vlerë-sohet e nderohet gjithnjë e më shumë nga shoqëria, kush di të punojë e të sillet si duhet, i sjell vetes të mira. (FGJSSH f. 764, 1932, 1962).
KALIT TË MIRË I DEL DHE I TEP-RON TAGJIA fr.proverb.- njerëzit e aftë me punën e tyre sigurojnë çdo gjë. (SUAH-SHPPG f. 86).
KALË I NGORDHUR fr.em.,ftill.- kalë i dobët e i pafuqishëm. (FGJSSH f. 764). S. shih din : kalë gërxhall
KALIN E NJEH BARRA, BURRIN E NJEH PUNA fr.proverb.- njeriu njihet me punën që e bën. (FGJSSH f. 201). S. shih sin: kau i mirë njihet pas dite
KALI NUK KA PRASK fr. proverb., best.- kali i sheh dhe i kupton orët a zanat (sipas besimeve të kota). (FGJSSH f. 1535)
KALË I PRESHTË fr.em., iron.-diçka e pamundur. (EQSHI f. 150, 160). S.shih sin: dele me pesë këmbë
KALË TË PRESHTË NUK KA fr.proverb.- nuk ka diçka të pamundur. (FGJSSH f. 1544). S. shih sin: s’ ka dele me pesë këmbë
KALË I QYQES, KALË QYQE fr.em.,zool.-1. akrep. (MAH-FSHRR f. 45). 2. L. Ardea cinerea. - shpend shtegtar si huta me pendë të bardha e me skajet e krahëve në ngjyrë të zezë, që vjen në vendin tonë në pranverë, mjellbardhë. (FGJSSH f. 764, 1156, 1623). S.hutë e bardhë
KALË SAMARI fr.em.,fj.- kalë për ngarkesë. (FGJSSH f. 764). S. shih sin: kalë barre
KALË SHTRIGASH (SHTRIGE) fr.em.,zool.-karkalec i madh me këmbë të gjata , që e ndryshon ngjyrën dipas mjedisit ku jeton. (FGJSSH f. 764, 1939).
KALË I TROJËS fr.em.,iron.- armik i brendshëm ose një grup armiqsh të brendshëm që zhvillojnë veprimtari të fshehtë kundërrevo-lucionare. (AJA-V f. 154-5, FGJSSH f. 764).
KALIT TË TJETRIT I KËPUTET PALLDËMI NË TË PËRPJETË fr.proverb., iron.- 1. gjëja e tjetrit mund të dëmtohet krejt papritur, aty ku s’ ta pret mendja. 2. gjëja e huaj, mjeti i huaj nuk të ndihmon, nuk të bën, nuk të mbaron dot punë. (NMUS-SHPK f. 142). S. shih sin: gjëja e huaj të mbyt në ujë
E KAP KALIN PËR BISHTI dikush (një i ri) fr.fol., rritet e bëhet i aftë për punë a për të mbajtur familjen dikush (një i ri). (MIHO-DI f. 174). S. shih sin: del në bukë të vet dikush (një i ri), del në bukën e vet dikush (një i ri)
KËPUTET SI KALI PAS VRAHUT dikush fr.fol., ftill.,krah.- lodhet shumë së punuari a nga një punë e rëndë dikush, rraskapitet a bie përdhe nga lodhja e madhe dikush. ( NMUS-SHPK f. 142). S. shih sin: i bie mulla e barkut në tokë
(së punuari.) dikujt
KËRKON KALË ME SHALË dikush fr.fol.,iron.- kërkon gjëra të tepërta dikush, jo aq sa i takojnë, kërkon më tepër se ç’duhet dikush. (VAGU-POG f.214). S. shih sin: do edhe arë me farë, edhe fytyrë të bardhë dikush
KUR T’ I HIPËSH KALIT, SHIHI POTKONJTË fr.proverb.- përgatitu e sigurohu mirë para se të nisësh një punë. (FGJSSH f. 1526, 1883).
NUK MBAN PURTEKË KALI fr. fol., iron.- nuk e pranon kritikën, qortimin dikush . (IBME-OP f. 153). S. shih sin : nuk mban bodeca dikush
ME KALIN E BABAIT fr.ndf.,iron.- më (në) këmbë. (UÇ-3/71 f. 196).
MËSOHET SI KALI QORR dikush fr.fol..,ftill.,krah.,iron.- mësohet ta gjejë të gatshme, gati çdo gjë dikush. (NMUS-SHPK f. 143).
NUK MËSON KALI REVAN NË PLEQËRI fr.proverb.-thuhet për diçka që i ka kaluar koha dhe nuk mund të bëhet më. (FGJSSH f. 1650). S. shih sin: nuk lëvrohet në arbain
NGORDHI KALI fr.fol., iron.-mbaroi kjo punë, e pati kjo punë, mos prit gjë (të mirë) nga kjo punë. (QM-FSHRGP f. 61). S. shih sin: bëri selam dajës
NGUTET SIKUR I VJEN KALI TE DERA dikush fr.fol.,ftill.,krah.-ngutet shumë,së tepërmi dikush, nuk e pret puna as edhe pak dikë. (NMUS-SHPK f. 144). S. shih sin: bluan në dorë dikush
NJË REND KALI fr.ndf., meton.- jo larg, afër, jo shumë larg. (FGJSSH f. 1646). S.një rend pele; një vrull kali; një vrap pele
NJË VRULL KALI fr.ndf.,meton.- larg, afër, jo shumë larg. (FGJSSH f. 2187). S. shih sin: një rend kali
NJË KALË plaçka fr.em.,ftill.- shumë, pa masë, së tepërmi, me shumicë. (FGJSSH f. 746). S. shih sin :me bollëk ; sa ka bar e dushk
NJIHET SI KALI BALASH dikush fr. fol., ftill.,krah.- njihet fare mirë, shumë mirë dikush, dallohet mirë midis të tjerëve dikush, njihet menjëherë dikush. (FGJSSH f. 86). S. shih sin: njihet si kau balash dikush
NJIHET SI KALI ME BALTË dikush fr. fol., ftill.,krah.- njihet fare mirë, shumë mirë dikush. (BQ-DSH). S. shih sin: njihet si kau balash dikush
PORDHI KALI NË DERË TË HANIT fr.proverb.,iron.-1. nuk ia vë veshin kurrkush fjalëve të dikujt, nuk e dëgjon askush dikë. ( MAH-FKPG-II f. 65NMUS-SHPK f. 143). S. t’ i flasësh dikujt si t’ u frysh boçave . 2. s’ ka rëndësi fare! s’ do të thotë gjë fare! (NMUS-SHPK f. 143). pordhi kali në derë të hanit, qite qesen e duhanit ; punë e madhe fort !
PORDHI KALI NË DERË TË HANIT, QITE QESEN E DUHANIT fr.proverb.,iron.-1. nuk ia vë veshin kurrkush fjalëve të dikujt, nuk e dëgjon askush dikë. S. shih sin : t’ i flasësh dikujt si t’ u frysh boçave. 2. s’ ka rëndësi fare! s’ do të thotë gjë fare! (BQ-DSH). S. shih sin : pordhi kali në derë të hanit
TË PREMTON KALIN DHE TË JEP FRERIN dikush fr.fol.,ftill.-të premton shumë dhe të jep fare pak dikush. (NABA-EY f. 135). S. të premton me thes e s’ të jep as me trastë dikush
PRESIN TË NGORDHË KALI, QË T’ I MARRIN POTKONJTË fr.fol.,iron.- presin të përfitojnë ndonjë gjë nga ajo që mbetet, presin të përfitojnë nga diçka pa bërë asgjë vetë. (FGJSSH f. 564, 1526, 1543). S.shih sin: presin të ngordhë gomari , që t’ i marrin potkonjtë
E PRET KALI TE PORTA (një vajzë) fr.fol.,meton.-rritet e bëhet për t’ u martuar (një vajzë). (NMUS-SHPK f. 143). S. shih sin: bëhet për në kalë (një vajzë)
PRISH KALIN, NDREQ GOMARIN dikush pr.proverb.,aleg.,iron.- më shumë prish se ndreq, punon dikush,, për të ndrequr një gjë të vogël dikush bën një dëm të madh, prish një punë të madhe dikush për ta bërë (ndrequr) një punë të vogël, më shumë prish, shpenzon se fiton dikush. (PAVHA-SHPE f. 117). S. shih sin : prish bucela e bën kënaçe dikush
PUNON SI KALË dikush fr.fol.,ftill., krah.- punon shumë dikush, punon pa e kursyer veten dikush. (FGJSSH f. 764). S. shih sin : punon si bujku i Haskos dikush