Përparim Hysi: Lot burri...

Lot burri...

 

                                       "Të  tepërta lotët për një burrë

                                        Burri qan për shkaqe të mëdha

                                        Po  ata lot s'do t'i harroj kurrë

                                        Se rrallë kam parë lot si ata..."

 

                                                   P.    Hysi

Tregim

 

Nga Përparim Hysi

 

                      Sado që e kam patur pasion lojën e

bilardos,asnjëherë nuk arrita që  të bëhesha kushedi ç'lojtar.Po si

mund të bëhesha vërtet lojtar i mirë bilardoje,kur një tip impulsiv si

unë,sa kapte stekën me dorë,sikur kish rënë në korent.Ndoshta nuk e

besoni,po steka zinte e dridhej dhe mua,pa m'u bërë vonë për

gjëkafshë,as që më stepte ky fakt.Përkundrazi.Topi bamp e unë

tutje.Natyrisht,qe "qari" i xhepit.Se fal këtij pasioni kaq të

verbër,në mos e kam blerë një bilardo neto,të paktën dy nga këmbët e

saj,i kam kaparosur.Por mezalla s'e hoqa dorë ndonjëherë.Kapja stekën

dhe gjuaja kuturu,si ata gjuetarët e mirë që gjahun e vrasin

fluturim,kurse unë kuturu si ajo"Shpatarja e verbër".Kush më shihte

për herë të parë,gajase.Domosdo që gajasej.Epo qejfi ha kumbullat.

 

                                                  *     *    *

Kur shkova ushtar në Shëngjin,bilardoja sikur më ndoqi pas:në shtab

(unë punova në zyrën sekrete) ,kishte veç tjerash,një fushë

ping-pongu,por dhe një bilardo.Në ping-pong qeshë çka,kurse si

shahist,të paktën  në tërë atë "nahije" ku përfshihej dhe Lezha,dikush

isha.

Bilardoja,pothuaj,aty në shtab,u bë imja.Një të lënë punën dhe

mbasdite,deri në orët e vona  të natës,aty do më gjeje.Mirëpo ky

pasion i verbër imi për bilardo sikur shqetësoi shokët e shtabit dhe

dëgjoi një ditë komisarin unë që t'i thotë komandantit:-Atë bilardon

do ta heqim dhe do ta çojmë në makazinë vetëm nga ushtar Hysi.Le vet

që gdhihet aty,po u ngriti mëndjen dhe ushtarëve të tjerë dhe do na i

zërë gjumi në shërbim.U nxeha me komisarin,por,në fund të fundit,ai

kish të drejtë.Kurrë vet s'i afrohej bilardos dhe nga ana

tjetër,komisari kish qenë shahist me emër dhe unë i kisha prishur

ajkën:e kisha mundur jo njëherë,po disa herë .  Qe burrë i zgjuar (pse

t'i ha hakën? )   komisari.Me një gur,vrau dy zogj.Mua më la"valencë

të lirë" duke më hequr nga bilardoja dhe,kur kthehej nga gjuetia e

peshkimit që e kish pasion ,më kish gati për ndonjë parti shahu. Pati

marrë dikur pjesë  në kampionat kombëtar,por,me kalimin e kohës,i kish

humbur shumë nga ato lëvizjet (se dhe po moshohej atëherë) ,por qe i

çudtishëm :e pranonte me vështirësi mundjen dhe më thoshte:-Jo,mik

vëllai,nuk ke fituar.Si nuk kam fituar?- mësyja unë. -A nuk fitova 3

me 1.-Fitove,-thoshte.Po unë a nuk fitova një lojë?Pra jemi barazim,-

vazhdonte me të tijën ai.-Si barazim?-turfulloja unë.Ai,pa e prishur

terzinë, thoshte:-Ti ke marrë fitore të madhe.Unë fitore të vogël.Pra

jemi një me një.Arsyetim ushtarak,domosdo. Po sikur u zgjata shumë.E

hoqën bilardon dhe mbeta pa të.Por unë e bëra si me punën e asaj që

tregojnë,që,kur"mali nuk shkoi tek Muhameti,u nis Muhameti dhe shkoi

tek mali".Bëra kontratë me Prelën dhe Rexhinën që kishin bilardon e

vetme në Shëngjin,tek këndi i kuq që shërbente si kinema.Më besonin

çelësat,deri sa vinte ora ekinemasë.Kjo ndodhte pasdite vonë,kur unë

kisha mbarur punë në zyrë.

 

                                                      *     *    *

 

                   Ia mora çelësat të nderuarës Rexhinë dhe,sa hyra

brenda,po shikoja për ndonjë partner.Këmbë njeriu dhe po prisja.Kur

shoh xha Novruzin,të vetmin plak nga Jugu në Shëngjin.Ky qe një burrë

gati mbi 60-vjeç në atë kohë,i shkurtër nga shtati,me një kostum doku

të zi,pakëz të roitur dhe me një shapkë me strehë,edhe kjo aq e vjetër

sa kostumi dhe po prej doku.Ne  përshëndeteshim se nuk kishte banor në

Shëngjin që nuk më njihte,mua,ushtarin që merrja postën dhe,veç

postës,ndaja fletët e zborit për gjithë rrethin,se Lezha aso kohe nuk

kishte repart ushtarak dhe gjithë rrethi zborin e bënte në repartet e

Shëngjinit.Qeshë mëdyshas:t'i them,mos i them.Po,kur s'ke pulën,do

hashë sorrën.Dhe i them:-Xha Novruz,a vjen të bëjmë një bilardo?Mos u

shqetëso për lekët,se ato do t'i paguaj unë.Ngriti kokën,më pa në sy

sikur diç do më thoshte,por,kur pashë,që hyri brenda,u çlirova nga një

siklet.Unë e kisha marrë stekën për vete,i kisha vënë dhe gurët,ndaj i

thashë:-Çaj,o xha Novruz!  Ai,sikur hezitoi,dhe më tha:-Mirë,është që

t'i çashë ti.Ndërkaq,hynë papritur në sallë,shefi ishtabit dhe shefi i

zbulimit.Shefi i shtabit,major Tahir Bejo,që ishte  eprori im direkt

nga i cili varesha,më tha:-Hys,e ke pyetur veten se me kë po loz?-Po

ja,-thashë,- me xha Novruzin.Po e di ti,Hys,që xha Novruzi ka lozur në

Monte-Carlo?  Lëne,shoku major,foli shefi i zbulimtit,kapiten Gani

Bitri,se na në Dibër kësaj i thomi:-Vajti shyta për brina,,la dhe

veshtë në ta ! Xha Novruzi,bëri sikur s'i dëgjoi këto ç'thanë,por çau

gurët dhe më bëri për ujë të ftohtë.

 

                                       *    *   *

 

Nuk më bëri hiç përshtypje që më rrahu xha Novruzi,se nuk qe ndonjë

gjë e jashtëzakonshme për mua,por zuri t'më ngacmojë ajo batuta që

hodhi major Tahiri:-Xha Novruzi ka lozur në Monte-Carlo?  Vallë,të

ishte e vërtetë? Kur punoja me majorin në zyrë,i them:-Pse vërtet të

ketë lozur në Monte-Carlo ai,xha Novruzi ?Aq e vërtetë,- më tha ai,sa

ç'është sot kjo ditë me shi.Të rëmoja më,jo vetëm s'ishte e

moralshme,por,kur e teproja,sado që e kisha mik,ma priste:-Mos pyet

shumë,se plakesh para kohe.Unë vazhdoja të shkoja në bilardo tek

Prela,por xha Novruzin nuk e pashë më që të sillej

andej.Megjithatë,diç më bluante në mëndje.Përse ky plak nga Jugu kish

ardhur në këtë qytezë të vogël dhe ngryste  ditët e prapme,i vetëm?Se

as nuk  qe martuar dhe as kishte familje.RRonte në një kthinë dhe kish

dalë në pension ,pasi kish punuar në  Ndërmarrjen Rrruga-Ura.Kur po

pija një kriko birrë  të shoqëruar me  peshk të freskët,befas,pashë

xha Novruzin që hyri në klub.-Xha Novruz,- i thirra,- hajde

këtu.Përsëri u mëdysh,po,kur pa insistimin tim,erdhi.I porosita një

birrë e njjë meze dhe mezi u bind që të pranonte.Ti,-më tha,- je

ushtar.Unë,po më keq se ty,dhe na gjen si me atë thënien e atyre

dagestansëve(more,ke dëgjuar për ta ti? ) ,dhe,papritur përgjigje nga

unë,tha:-Janë blegëtorë në një krahinë autonome të Rusisë.Ata

thonë:"Qeni ushqente mushkën me mish;mushka ushqente qenin me bar

dhe,që të dy,mbetën të urtuar."O,- ndërhyra unë,por vetëm për këtë

proverbë kaq të bukur ti meriton dhe më shumë.Ë...,me demek,meritoj.Po

jam xhepshpuar,pa.Dhe kjo qenie qerasje,e ka me të këmbyer.As mos e

vra mëndjen fare,- i thashë.Zëre se po qeras një xhaxha timin dhe,ca

më  shumë:një mik.Duket u çlirua dhe,pasi mori krikon,më uroi:-Ja,të

paça! Edhe unë të paça,- iu përgjigja.Dhe tek gjerbnim me

gllënjkat,sikur krikua të kishte kushedi sa një brokë,i them:-

More,xha Novruz,- i them,- sikur të shpoi zegali kur major Tahiri zuri

gojësh Monte Carlon?Të jetë e vërtetë apo trillim?Ëhë,Majro

Tahiri,është burrë fisnik,- iu shmang pyetjes ai.Fisnik sa nuk ka

shok,U dashurua me atë Tamarën në Rusi dhe nuk e bëri si disa

lapanjozë që për të shpëtuar lëkurën,i braktisën gratë,Këtu duket

burri.Mos ia bëj syri tërr.Se ruset,mor evlat,janë gra me karakter të

fortë;dinë të dashurojnë dhe shiko Tamarën ti:ka pranuar izolimin e

Sazanit e Karburunin;ka ardhur këtu,në Shëngjin,në një qytezë aq të

vogël që mund ta futësh në xhep.Dhe nga ka ardhur,pa?A e ke pyetur ti

shefin tënd,ndonjëherë? Jo,i thashë,po ti nga  e di?Ahu,- më tha,-

mbetë për një herë tjetër,se,siç e sheh,sot shkoi vonë.Mbaroi krikon,e

la pa mbaruar mezen dhe,sado që e luta,nuk dëgjoi. Më tha  natën e

mirë dhe më falënderoi.Nuk harroi të më thoshte:-Epo,të paça!

 

                                         *     *    *

Isha kthyer nga  një leje e shkurtër dhe kisha sjellë me vete nja dy

shishe me raki.Im atë,sado në Myzeqe,nuk e kish harruar atë"yrnekun" e

Skraparit dhe e nxirrte për merak.Për fat,dikush i kish dhënë një

shishe të bukur (shishen e  kish nxjerrë deti në rërë) ,që këndonte IL

 de Franc.Ia taksa një shef Tahirit dhe tjetrën (atë il de franc) xha

Novruzit,se ky kish qenë andej dhe do t'i bëhej qejfi.Kështu bëra.Nuk

hoqa shumë për ta takuar dhe i thashë.Më tregoi kthinën. Pasdreke,e

fshtolla me një gazetë peshqeshin tim dhe,pasi u ngjita kodrës ku

banonte,trokita.Sa hapi derën,më përqafi dhe më futi brënda.Qe një

dhomëz e vogël,me një dollap për të mbajtur bukën apo ndonjë send

tjetër.Kishte veç dy karrige dhe kaq.Nuk e di në kishte banjë apo

jo.Kur hodha sytë në mur pashë dy fotografi,Njërën e njoha,pasi lexova

në  fund të fotografisë,vendosur në një kornizë të vjetër e të ngrënë

paksa nga mola.Fotografia bënte mu.Iu afrova dhe lexova

rusisht:"Neizvjestaja"Një zonjë e bukur,me një kapele zonjash,me pupël

dhe një portret aq tërhqes,sa të kujtoje "Xhokondën".Mirë kjo,-

ithashë,që përkthehet"E panjohura",po kjo tjetra kush është?-Pse nuk e

njeh?-sulmoi ai me pyetje.Natyrisht, i them.Po është Edit Piaf,një

këngëtare e madhe franceze,- më tha.Mirë,- i thashë,me këtë Piafin se

tani e kuptoj që paske qenë në Francë,po me këtë rusen ku ke rënë? Nuk

m'u përgjigj përnjëherë.U ngrit,mori dy pjata seç griu pak sallam dhe

dy copa djathë dhe,pasi i shtroi aty mbi një tavolinë të vockël,mbushi

nga ajo"il de Franc" dhe filloi:

 

         Unë jam nga Jugu.Kam qenë nga familje e kamur.Im atë kishte

çifligje dhe mua më kishte bir të vetëm.Aty nga vitet '30-të më dërgoi

për shkollë në Francë.Atje bëra të mesmen dhe,kur do hyja në institut

ekonomik,më ndodhi diçka që ma ndëëroi të gjithë fatin e jetës.Me që

isha mirë nga gjendja,nuk lija qejf pa bërë.Po.Kam qenë në Monte

Carlo.Mirë të ka thënë major Tahiri.Ai e di mirë këtë gjë.Po kështu

nuk lija pa frekuentuar kinematë dhe shfaqjet artistike.Epo djalë në

vaktit.I kamur sa nuk më dhimbte dhëmballa dhe nuk lashë qejf pa

bërë.Atje,në një galeri arti (unë i frekuentoja dhe ato ),rashë në

dashuri.Kur them rashë në dashuri,e kam fjalën për atë pasionin e

verbër që të errë sytë dhe të humbë gjykimin.Rashë në dashuri me një

ruse:Olga Nikollajevna Radionovën.Ajo është që më ka dhënë këtë

fotografinë (në fakt ajo është pikturë ),që të befasoi ty. Ndërkaq,u

ngrit dhe shkoi mori një valixhe të vogël.Rëmoi në ca si fletë

revistash a gazete dhe,pasi e gjeti atë që kërkonte , ma tregoi

:-Ja,kjo është! E mora ndër duar dhe para meje u tregua një bjonde me

ca sy bojëqielli dhe me një fytyrë të lëmuar e të butë,që tregonte

mirësi.E afrova edhe ca,si për një studim më preçiz,dhe,pasi e

vështrova dhe njëherë,hodha sytë tek miku im:gati po dridhej,Duket e

kish pickuar një mbresë që i dhimbte dhe tek,ia dorëzova në dorë

përsëri,i them:-Po,pastaj,si vajti puna? E pashë që po mbytej,tek

mbante në dorë atë Olgën e atyre ëndrrave të dikurshme dhe t'më

besoni:pashë që iu var një lot.Au,- bëra me vete,-sa e paska dashur!Se

nuk qan kollaj një burrë.Tek u mata që t'i kërkoja ndjesë që i lëndova

një plagë të vjetër,ai,sikur e mblodhi veten,dhe,pasi e fshiu

lotin,vazhdoi të më tregonte.Ka qenë shumë e bukur.Por dhe e mirë.Se

nuk mjafton të jesh e bukur,se zemra e keqe dhe pispillosja e prishin

bukurinë.Po Olga qe fisnike.Qe bjonde,kështu siç e pe këtu dhe të,

paktën,kështu u ndamë me të.Po pse u ndatë?-nxitova të pyesja unë.Pse

u ndamë?-përsëriti pyetjen me pyetje.Erdhi lufta dhe unë u ktheva në

Shqipëri se më vdiq im atë.Pa mbushur vitin më vdiq dhe nëna.Dhe mbeta

fillikat.Pasuri kisha,por zunë dyfeqet e nuk ta kish njeri ngenë për

tartanara.Donin para ata të NÇl,pa donin dhe të Ballit.Unë po për

luftë nuk ia thosha dhe ndërroja vëndbanim.RRugët për andej u

prenë.Dhe mbeta.Erdhi kjo qeveri dhe ti e di seç ndodhi me kastën

tonë.Për të ikur jashtë,kish prerë gojën.Ika që andej erdha këtej nga

Veriu.Se këta,veriorët,nuk janë si ne të Jugut:nuk rëmojnë shumë për

ato bilahitë e biografive dhe,siç e sheh,këtej dola në pension dhe,po

këtu dhe do ngordh.E ktheu me një frymë dhe pasi e ledhatoi dhe

njëherë me dorë,e futi prapë në vallixhe.Në sy pashë lëngëzim që më

lëndoi.Qëndrova edhe ca dhe duke patur frikë,se mund ta lëndoja më

thellë,kërkova leje dhe u largova.I hodha duartë në qafë siç mund të

bëja me një njeri të dashur dhe për ta lehtësuar disi,i them:-Ja,të

paça,o xha Novruz!Edhe unë,- tha ai, mbyturazi.

 

                                                   *    *  *

Ja,kjo qe historia e atij plaku.Histori që,sado përciptas,arrita ta

mësoja veç nga pasioni që kisha për bilardon.Se dhe në çdo të keqe,ka

dhe diçka të mirë.Humba në bilardo,po mësova një histori të trishtë e

të dhimbshme që nuk e harroj dot aq lehtë.Ndaj e solla dhe për ju.

 

*emrin e plakut e kam ndryshuar dhe çdo përkim me emër tjetër,është

krejt rastësi.

 

                                       12 gusht 2010

 

___________

 

S'dua të vdes këtë çast

                               (cikël me poezi)


Nga   Përparim  Hysi


                       1. Që nga cepi i syrit tënd


Që nga cepi  i syrit tënd
Vjen një isharet i rëndë
Më godet në kokë dëng
Vij vërdall,po nuk zë vënd.


Po qepalla hap e mbyllet
Semafor që tregon"shtigjet"
Bëj të nisem për aty
S'të arrij a s'di se si


Më godet si me shigjetë
Dhe një plagë më hap vërtet
Është një plagë e prosahapur
Plagë e hapur,varr i hapur


Që të mbyllet plagë e hapur
E të zihet "varri i hapur"
Hajde se të pres krahëhapur
Se më ngroh zëmrën e mardhur.


                         2.Qepalla jote


Qepalla jote si halëz gruri
Më shpoi mua drejt e në sy
Pa qielli yt në sy më sëmuri
Kësaj i thonë:zero me dy?!!!


Epo unë i humbur nuk jam
Që një femër keqas të më"mundë?!"
Dal të thërrres në"sheshmejdan?!"
Se dihet që unë kam "hundë?!"


                     3.Thëngjill i marinës


Si thëngjillmarine,ti më dogje fshehura
Se ma ngule synë,moj argjend e derdhura.
Dorën ,përmbi faqe,vura dhe m'u dogj
Se lëshove zjarre që nga shpirti i ngrohtë.


Pa zbrita më poshtë;poshtë,o moj,nën gushë
Dhe më keq u dogjsh,sikur rashë mbi prush
Tani që u ndeza,lërmë,moj,të digjem
Po kurrë nuk e pandeva që do zhuritem.


U dogja,u zhurita;fare pa pandehur
Thëngjilli i marinës,më dogj,ashtu,fshehur.


                  4. Pa trokitur


Seç ma hap derën,papritur,
Asnjë çikë nuk ka trokitur
Hyn komshia,çupë e rritur
Edhe sytë mua m'i ka ngjitur.


M'i ka ngjitur,çfarë të ngjitur
Unë po mbeta i lajthitur
Si rrufe më ka  goditur
Ah,çfarë hoqa,për t'u ngritur.


                   5.S'dua të vdes këtë çat


S'dua të vdes në këtë çast
Jo s'më dhimbset jeta ime
Porse dot nuk të thashë
Që të dua,shpirtja ime.


Sa të them mendimin tim
Aq,moj,dua të jetoj
Po t'u dhimbs ty shpirti im
Vdekjen seç e mundim,moj...


                  6. Ajo...
                          (për një bullgare)


Ajo vjen gjithmonë me bashkëshortin
(kujdeset që të ulet,me mua,përballë)
Në ngasje më vë mua,zemërdobtin,
Karshillëkut s'i bëj dot ballë.


Ka një nur tepër lakmues
Po sharmin?Ah,se ç'sharm që ka!
Skuqemi,të dy turbullues
Pusullën e humbim sa s'ka.


Dhe"vjedhurazi" shkëmbejmë mesazhe
(se kot nuk  rrimë përballë?!)
Ç'të kenë,vallë,ato mesazhe?
Ç'të kenë tjetër? Veç mall...


                  7.Hajde  ...


Hajde,- më thoshe,-jam  vetëm
Të pres,- vazhdove,- në shtëpi
Po unë s'e vesh dot "xhaketën"
"Xhaketën" që vishja i ri.


Qejfi ma kish që të vija
Po turpi si faj nuk më lë
Ja që e tillë qe muindësia
Dhe regëtija unë nën zë.


Se vapa iku me gushtin
Tinëzisht nuk"ha" dot më
Turpi më mblodhi si grushtin
Kush sheh më "film pa zë?!"...


                   8.Ndjemë,o Zot,se jam trullosur


Dhe kusuret s'kanë të sosur
Pleqërisë,unë jam marrosur
Pas një xhindi jam xhindosur
Mëndja ime krejt zhvidhosur
Ndjemë,O Zot,se jam trullosur.


                       9.Nga malli kafshoi buzën time


Nga gjithë mikeshat që zura
Ti haje bukë si veçan
Në se ndërmënd sot të prura
I shtrenjët kujtimi diç përmban.


Sy syri yt  si ulliri
Dhe qepalla e gjatë me bisht
Më çonin në një botë deliri
Def-o sun i thosha pleqërisë


Më ndizje ti mua si zjarri
Me buzët e nxehta shpuzë
Më grryen mua keqas malli
Nga malli kafshoi timen buzë.


                       10.Nostalgji


Kjo dallgë e detit që rreh shkëmbin
Më kuijton mua vrullin djaloshar
Kur sulesha si dallga mbi shkëmbin
Mbi trupin tënd e  "hapja" zjarr.


Tani  dallgën shoh e ndjej nostalgji
Se vrulli dhe fuqia më ikën
E rini bukuroshe!Çapkënia rini
Ah,çastet e vrullshme ,ç'm'u fikën...


*poezitë janë shkruar në vitn 2001 -2002


                  13 gusht  2010