Zemra Shqiptare
https://www.zemrashqiptare.net/
https://www.zemrashqiptare.net/
| E premte, 07.05.2010, 08:58 PM |
JERZY FICOWSKI - POEZIA BASHKEKOHESE POLAKE
Zgjodhi dhe perktheu nga polonishtja;
MAZLLUM SANEJA
DEFINITIVUM
Krzysztof Czy?evskit
Në shkëmbinjtë e rrëpirët
në gërmimet e kohës
shtrëngova duart
në shembëllim
të fierëve të kohëve të lashta
që Chiromanti i përjetshëm
të më lexojë
e di dikur njëherë
do të jem thesar i gjetur
i nxjerrë nga thellësirat e panjohura
përplot begati të të durueshmëve
si kripta e Tutenchamonit
i paprekur nga plaçkitja
shtrëngohem
dhe nuk nxitohem
Më parë duhet të vdesë
Varshavë 1995-1999
NESËR PRAPË DO TË VIJË
- Kujtimit të shenjtë të Nënës sime- përgjithnjë e pranishme
dhe përditë gjithnjë më shumë
dhe për të me nxitim
lulëzojnë lulet e vona
në mes orës katër e pesë
pasdite
shumë vonë
nesër prapë do të vijë
nuk pate as kohë
as për medikamente
koha me shpejtësi kaloi pranë
dhe mezi arrite me kohë
të na lidhësh plagët
pas teje
mora pakëz ajër
që të marr frymë
vetëm me psherëtimën tënde të thellë
nuk mund të dish
se dikush ka ndier mungesën tënde
sepse duhesh më tej
të ia dalësh mbanë
pafundësisë
pa fymëmarrjen e fundit
me shenjën e kryqit
të kryqëzosh
shenjat e këqija të zodiakëve
Nuk bën të dish
Unë kam mjaft kohë
të gjitha nga ti
për jetë më mjafton
nesër prapë do të vijë
8 – 17 X 1971
LUTJE PËR MORRAT E SHENJTË
dezinfektimit të morrave në kampin e
përqendrimit të Ciganëve
Auschvitz-Birkenau*
funde fustani shalle
të zbehta në vendin e dezinfektimit
të tëra në ngjyra mbrojtëse
në lulëkuqe zhabina skabioza
në rast të livadhit
që nuk mund të ndodh
Ciganja në banjën e Birkenaut
pa ngjyra
me grushtin e shtrënguar
të mbuluar
me rrjedhën e ujit të gjatë
dhe në pëllëmbë të duarve fsheh
një copë të jetës
farën e ikjes
ndërmjet vijës së jetës
dhe vijës së zemrës
në udhëkryqe
të profecisë
e fshehu në pëllëmbë të duarve
morrin e fundit
e cila gjithnjë largohet
kur vdekja vjen
këndoi Ciganja
në banjën e Birkenaut
svanta d?uv
na d?a mandyr
ti morr i shenjtë
mos më lër
nuk bën ti të shkosh
vetëm ty të kam unë
zoti në skëterrë nuk është
motrat tua shkojnë
nga të vdekurit tanë
ti rri me mua
më shpëto
morr i shenjtë
duke vrapuar ngriti kamxhikun e mbikëqyrësit
ia shtrëngoi me vidhë gishtërinjtë e saj
ti vjedhëse çfarë ke aty tregoje
këtë diamant
monedhë floriri
Dhe morri u zhuk
dhe ylli ra
dhe mbeti dora e tharë
dhe qielli i zbrazët
dhe hyri në qiell
përtej tymit tym
përtej tymit tym
* Brzezinka- Birkenau, kamp i përqendrimit, në afërsi të Auschvitzit
KIRÁ
Motrës dhe shtëpisë së
fëmijërisë sonë
numër 47 rruga Filtrova
qielli nuk ka lëvizur
dhe asnjë re
sa më lartë me zogun
sa më poshtë me brumbullin
a thua aeroplani i vogël porsi ai
me dy palë krahë
që fluturoi me klangorin
deri në folenë e aerodromit
e mbart këtë adres
si tatuazh kujtese
sikur të harroja
për fëmijën që vjedhurazi
u shua në duart e mia
në sytë e mi në mua
ajo atje banon
hëna kundërmuese
jasemin në të gjitha fazat
në grumbull sjelli te dritarja
në kopshtin e qytetit
në periferi të jetës
ku babai na mbolli
dheun e ukrainës së vet
o magjira të zhavarinave
o degëzime të stinëve
o shkurre gjembore të shartuara
me fenerin e Varshavës
nganjëherë asaj rruge kaloi
me shportë
të blerësve të kancerit
dhe prapa këndoi
kirá – kirá –kirá – kira
kacavareshin së prapi
sikur të provonin
duke mos dal nga shporta
të tërhiqen prapa nga vetvetja
Ende është po ajo rrugë
unë nuk e di këtë rrugë
dhe horizontin e ndarë më dysh
agimin qimeashpër nga retë
si qeni i vrarë
në shinat e tramvajit
e shkëput nga ëndrra kuisja
e veturave me radion e MC*
dhe klithmat e autoambulancave të ndihmës
së shpejtë
ndaj zgjohem diku gjetkë
adresa e panjohur
zgjohem shkoj prapa
përmes grykave të ngushta të thellë
zhavarinave
dy here të varrosura
kirá – kirá – kirá – kiraaa
gjithnjë më thellë kredhem
në jasemin
në të bardhën e pastër
të papërcaktuar
* Milicia civile
DROHOBIÇ 1920
- Në kujtim të Bruno Schulzit
në pllakatën e Gorgoni Tobiasit
në mbrëmje këmbë të holla shkelnin duke shkuar
duke vulosur me emblemën e takeve te larta
shkonin para vetvetes duke ecur përpjetë
me çorape të zeza
përmes pulpës së këmbës
deri te llastiku i çorapeve të larta
Qëndroi Bruno prapa këndit të muzgut
me vështrimin e hedhur
dhe e mbërthen çorapën e zez
dhe uli sytë
dhe u duk kometa e trikotazhës
duke tundur bishtin
vraponin kafshë të zodiakut
të stërvitura me kamxhik
atëbotë nga mitra e zez
e librit zohar
lindi urithi i magjisë së tokës së zez
urithi në periferinë e thellë
derisa Brunoja profet në rrugën e Florianit
e ushqeu me dorë
duke pëshpëritur
o bir biri im
TË DY NËNAT TUA
Bjetës, ia kushtoj me dashuri
Me Toren* e kotë
nën yllin e lidhur
të lindi nëna
dhe dëshmon për të
i sigurt jo i vrarë
për plagën e kërthizës
si shenjë e ndarjes përgjithnjë
e cila nuk arriti me kohë të lëndoj
ti e di
Pastaj fjete në dengun e qepur me lecka
të marr nga getoja
dikush tha se në kutinë e postës
ngulur me gozhdë
diku në rrugën “Novolipie”
me derdhjen e ajrit
pa hyrjen e frikës
të fshehur në qerre me tulla
Ike fshehtas nga ky arkivol
duke shpëtuar fshehurazi
nga ajo botë në këtë botë
deri në anën ariane
dhe zjarri pllakosi
këndin e zbrazët pas teje
vaji ishte vdekjeprurës
medikamentet për qetësim
të vunë në gjumë
me ninullën e vet
dhe pothuaj fare nuk ishe
që mund të jesh
Dhe nëna
e shpëtuar në ty
ka mundur tashmë të hyjë në vdekjen në grumbull
lumturisht jo e tëra
duke u larguar
ka mundur të të jap
në vend të kujtesës
shëmbëllyeshëm me vetveten
dhe datën dhe emrin
aq e kaq
dhe menjëherë nxitoi
rreth ëndrrës tënde
dikush i rastësishëm me nxitim
dhe mbeti gjatë përgjithnjë
dhe të fshiu nga bonjakëria
dhe të mbuloi me dashuri
dhe i dha përgjigje
në fjalën tënde të parë
Këto dy nënat tua
të mësuan
të mos çuditësh aspak
kur flet
Jam i gjallë
LETËR MARC CHAGALLIT
I
Sa keq , që nuk e njihni Roza Goldin
trëndafilin e artë më të hidhëruar
Ajo pati vetëm shtatë vjeç atëbotë kur mbaroi kjo luftë
Atë kurr nuk e pashë
po ajo sytë nuk i lëshoi nga unë
dy herë borërat janë shkrirë në ta
dy mijë herë kanë vdekur
sytë e vajzës gjashtëvjeçare Roza Gold.
Vëllau doli natën, piu ujë nga pellgu dhe vdiq. E varrosëm natën në pyll. Mbaj mend njëherë xhaxhai doli nga bunkeri, dhe më nuk është kthyer. Kemi ndenjur të fshehur 18 muaj, derisa rusët kanë ardhur. Aspak nuk kemi ditur të ecim e të shkojmë dhe tani ende i kemi këmbët e dobëta. Derisa Roza është gjithnjë e hidhëruar dhe e pikëlluar, shpesh qan dhe, nuk dëshiron të argëtohet me fëmijë.
Sa mirë që nuk e njihni Roza Goldin!
Do të shpërthente me tymin degëza e jargavanit, në të cilën shtrihen të dashuruarit. Violinën e muzikantit të blertë do ta prenin në fyt. Porta e kirkutes do të shndërrohej në hi apo do të mbyllej me tulla. Ngjyra do ta bënte shkrumb e hi pëlhurën.
Sepse klithma e fundit, klithma më e tmerrshme
është gjithnjë vetëm heshtje
Nëna e tij e lindi sakaq para luftës
Po ai dëshiroj të jetë harengë që ka kripën e vet
apo mizë që mund të zukat
sepse atij i lejohej për një çast të jetë
Në ëndërr e kish parë prapa dollapit qepën
dhe si të mos qajnë sytë nga ëndërra të tilla?!
Ndenja prapa dollapit, darkë nuk hëngra. Kur dikush vinte,
qëndroja në heshtje, madje askurrë nuk qëndrova në diell.
Mbulohesha me jorgan, i cili ishte përplot morra. Mendova se ashtu
gjithnje do të jetë. Ata thonin se do të shkojnë për në Cz?stochov*,
dhe do të më braktisin. Për një çast dëshirova të qaj, po mendova pastaj se sapo të shkojnë, unë do të dal prapa dollapit.
Sa mirë qe nuk e njihni Frickin
që shtirej si merimangë prapa dollapit!
Në dritaren e blertë rri e bija
Përmes viteve zien samovari nga Vitebski
Tymosin llambat me vajguri
Harenga me krah bekon nga qielli panairet
Tekefundit për çfarë t’i besohet Frickit
Sepse Fricki nuk është Zot.
Dhe një ditë ia behu mamaja dhe më mori në një banesë tjetër, ku m’u desh t’i them mamasë “zonjë”. Nganjëherë harroja t’i them mamasë “zonjë” dhe atëbotë mamaja shumë shqetësohej e nervozohej. Po unë vështirë e kisha të mësohesha me këtë, aq vështirë, sa nganjëherë i pëshpëritja disa herë në vesh mamasë : “Mami, mami, mami”. Dhe i bëra pyetje: “Mami, më thuaj kur të mbaroj lufta, a thua mund të them ty me zë – “mami”?”