Rizah SHEQIRI:
I VETMI FAT
Në të hyrë të zgafellës së minierës plaku i kërrusur e i thinjur për të kushedi satën herë lexoi:
"Me fat!"
-Fatin në nëntokë po e kërkojmë!... - ia priti ndihmësi i tij Agimi derisa lëshoheshin në zemër të tokës. Pas pak dheu i gëlltiti zërat e minatorëve... Atje thellë nisën gërmimin pa kurfarë vullneti. Megjithatë, punës nuk mund t'i bënin leqe, mbasi i pëcillte vazhdimisht ai shefi që ishte njëri nga ata horrat që për mundin e tyre s'çante kokën fare. Atij gjithë minatorët ia kishin drojën sepse ishte dorë, vesh,dhe sy i të huajve në minierë. Ai farë shefi sy e vesh madh vetëm vëzhgonte. Për punë tjetër nuk ishte...
Xehetar Plaku dhe Ndihmësi i tij u përpoqën që të qeshnin sa për t'ia bërë qejfin njëri-tjetrit, por të qeshurit këtë herë ju doli më shumë si ofshamje. I fshinë djersët. Morën pakëz frymë më çlirshëm vetëm atëherë kur u largua ai horri, siç e quanin ata shefin e tyre.
-Ky horizont është i rrezikshëm, Agimo... Ruaju, mos gërmo shumë andej nga shtylla!... Këtu diellin e kemi shumë larg... - foli plaku.
-Ani, o Xehetar Plaku, se vend më të mirë për të vdekur nuk mund të gjejmë. Rreth e rrotull jemi të mbështjellë me ar!... Eh!... Kurse nga ana tjetër mezi po mbesim gjallë!... Na rrethon ari e bëjmë jetë qeni!...
-Eh!!!... Po ari shkëlqen vetëm në diell. E ne, Agimo jemi larg, shumë larg diellit!...- duke gërmuar një copë xehe i ra në sy. E thirri ndihmësin t'ia heqte nga syri atë grimcë xeheje. Agimi tek ia pastronte syrin e pyeti plakun:
-A të kujtohet legjenda për urithët?
-Po... Kanë qenë dy vëllezër, janë ngatërruar për mezhdë. Njëri prej tyre kishte dashur t'ia zaptonte tokën tjetrit...
-... Kishte dashur t'ia zaptonte tokën, bukën, dritën dhe gjithçka që ishte e tij, - e plotësoi Agimi.
-Po de! Kishte hyrë nën dhe që të fliste në emër të tokës. Ai si vetjak e lakmiqar që ishte kishte folur rrejshëm dhe atje nën dhe kishte ngelur përgjithmonë...
-E po, ashtu dhe e kishte merituar, apo jo?! - tha Agimi.
-Ah, ore Agim, sikur të vlente edhe tash ajo legjendë e urithëve edhe tash nëntoka do të ishte mbushur plot me njerëz urithë dhe me njerëz... gjithfarë...- shfryu plaku.
Pastaj një copë herë në minierë mbretëroi uturima e burgive dhe zhurma e copave të xehes tek shkëputeshin nga shkëmbi. Dikur, duke e prekur lehtë në krah, Agimi e pyeti plakun:
-A të kujtohet kënga për mëmëdheun?
-Jeta është diçka tjetër, nuk jetohet veç me këngë! - tha plaku, lëshoi burginë pranë, shtrëngoi belin me duar dhe shtoi:
-Jam lodhur, jam këputur...
-Bëhu i fortë, plak! Lëri dhembjet e hajde t'ia themi këngës njëherë! - nguli këmbë Agimi.
More dhe sa i shtrenjtë je
sa djersa e gjaku
sa emri e bajraku
More dhe sa i dashur je...
Ajo këngë-vaj e pushtoi horizontin e zymtë. Plaku u krodh në kujtime dhe si padashtas faqeve të rrudhosura dhe plot pluhur i lanë gjurmë ca pika lotësh. Pastaj në horizont mbretëroi një heshtje varri. Në fytyrën e plakut Agimi e peshoi pikëllimin dhe barrën e rëndë të jetës së një xehetari.
-Pse s'po del në pension, o Xehetar Plaku?
-Sepse... S'di si të të them. Edhe po punoj edhe mezi po e mbaj veten dhe familjen gjallë!
-Fëmijët tash të janë rritur e ta japin krahun, - tha Agimi.
Plaku ofshani pastaj qeshi hidhur. Solli kokën dhe shtoi:
-Petriti ka diplomuar në fakultetin filozofik, ndërsa Besa është absolvente e mjekësisë, por...!?
-Çka por, o Xehetar Plaku?!
-Eh, a s´po e sheh?! S'ka punë!... Punë ka vetëm për ne, për ata me fakultet nuk ka!..." Jeni bërë shumë", po thonë. Po duan që të pakësohemi! Phy!!!... Horrat!...
Xehetari dhe ndihmësi i tij për një kohë të gjatë e shikuan njëri-tjetrin në sy. Pastaj të dy, atje thellë në nëntokë, pështynë zot, djall e njeri! Dhe, si për ironi, pështyrjet, mallkimet, sharjet e shfryrjet e tyre përziheshin me ari...
-A e dëgjove mbrëmë radion? - e theu atë monotoni shfryerjesh plaku.
-Po...
-Edhe xeheroja jonë ishte në humbje!...
-Po vallë, ku dreqin po shkon djersa jonë?!
-Dreqi po e hanë djersën tonë, dreqi!... Por, ta dhashë fjalën e nderit ore Agim, edhe dreqit do t'i mbesë në fyt djersa jonë.
-Piiih!...
-Po, po, këta horrat, po na rrjepin në çdo mënyrë... A të kujtohet kur na pat thënë edhe inxhinier Sokoli se si këta fara e dreqit, na e shfrytëzojnë djersën tonë!... Eh, ore Agim. Inxhinier Sokoli me mish e me shpirt, luftonte për të drejtat tona, por ia qitën ndërskamcën, bile edhe disa tanët ia thyen qafën dhe e hoqën! Ai ia turbullonte ujin ujkut!...
-Po besa. Me rastin e tij u fundos drejtësia! Ëhëëë!... Po më thuaj si është e mundshme të punojmë një muaj dhe të marrim rrogën vetëm sa për pesë - gjashtëqind bukë të klasit të dytë?... Kurse mua me familje për çdo muaj më shkojnë nga katërqind bukë. Ç'hesap është ky?! Bukë për gojë!... Ndërsa ata lart, bashkë me këlyshët e tyre, nga mbledhja në mbledhje humbin kohë dhe vazhdimisht po thonë se është krizë...
-Por, ta dish kriza do të kalojë dhe ata që po i bien thumbit, herë patkoit do t'i shkelë rrota...
-Mirë e ke, Agimo! Krizë është vetëm në kokë të njeriut mendjeprishur. Po, po kriza është vendosur në kokat e këtyre horrave të cilët po rrehin ujë në havan para syve tanë, kinse po mundohen në përgjithësi për të mirën tonë, e nga ana tjetër, po majen me punën dhe me djersën tonë. Zaten, populli është i mençur, ka thënë: Qeni i lig e bjen ujkun në torishtë!... Ëhëëë...! Edhe disa nga tanët, ende kanë mbetur argat të atyre që na rrinë si korba mbi kokë e të cilët, jo vetëm që na e hanë mundin, por na e ndalin edhe dritën!...
-Mos u mërzit! Edhe atyre do t'iu vijë fundi dhe do të vijnë ditë të mira, o Xehetar Plaku! Patjetër do të vijnë... - e ngushëlloi ndihmësi...
-Po ditët e mira i sjellin njerëzit e mirë. Ja kështu, sikur ne që po e nxjerrim arin në diell ku e merr shkëlqimin e plotë.
-Domethënë në diell gjërat çmohen sipas vlerës?!...
-Ëhëëë...! Por, kjo tokë, ky dhe, ka re të zeza përmbi...
Pa u hequr ato s'del dielli!...- të dy ofshanë thellë sikur me mushkëri toke dhe vazhduan punën.
Xehetar Plakut dhe ndihmësit të tij, miniera ua hëngri edhe një ditë. Edhe një ditë e plakën larg diellit. Në zgafellën e minierës si zakonisht, kishin hyrë herët kur dielli bëhej gati të lindte, kurse dolën atëherë kur bëhej gati të perëndonte. Kështu përditë dielli i mashtronte.
-Ditën e mirë! - tha Xehetar Plaku dhe deshi të ndahej nga Agimi edhe pse rrugën gjithnjë e bënin bashkë sepse shtëpitë i kishin në një drejtim dhe jo fort larg njëri-tjetrit.
-S'po vjen në shtëpi, a ?! - e pyeti Agimi me habi.
-Jo. Sot po shkoj ta provoj fatin me loto se me punë po e shoh çfarë fati kam!...- ofshani Xehetar Plaku i kalamendur nga lodhja.
-S'ke çka lyp edhe atje. S'kemi ne fat o Xehetar Plaku.
-Paj, ke të drejtë, or Agim, por mbrëmë fëmijët ata të vegjëlit kishin plotësuar një tiketë të lotos dhe sot më porositën që ta paguaj.
-Po vij dhe unë me ty - theu mendjen dhe udhën Agimi: - Ta provoj edhe unë fatin!...
-Nga larg panë vargun e gjatë të njerëzve para qoshkut të lotos.
-Uh, çfarë rendi i gjatë qenka bërë!
-Edhe ata e provojnë fatin sikur ne. Kështu është fati i njeriut; dikush humb, dikush fiton!
-Ishalla fitoj unë o Xehetar Plaku!... Do të martohem e do të bëj shtëpi... Do të kisha jetuar si njeri... Ha, ha, haaa!... Dhe ti o Xehetar Plaku do të mbesish pa ndihmës... - tha si me shaka Agimi.
-Hë-hë-hëëë... Eh, ore Agim, sikur t'i përmend edhe unë dëshirat që më janë përmbledhur në këtë tiketë! Merre me mend; dhjetë fëmijët, unë e gruaja bëjmë dymbëdhjetë shpresa se do të fitojmë.
Në këto dymbëdhjetë shpresa ka qindra ëndrra dhe qindra dëshira... Po, po... Kështu e ka jeta dhe fati i njeriut kur në tokën dhe në shtëpinë e vet është i huaj - çipçi!... - ofshani plaku i lodhur në bisht të rendit të gjatë para qoshkut të lotos.
-Ruaje tiketën se aty deri nesërmbrëma i ke dymbëdhjetë shpresa se do të fitosh, o Plaku im! Edhe unë në këtë tiketën time do t'i ruaj ëndrrat dhe dëshirat e mia që gjithashtu zgjasin deri nesërmbrëma... Tash zgjate dorën!... Shko e pusho e nesër shihemi te hyrja e minierës ku na pret urimi: Me fat!... Me fat!... Me fat!...
-Po, Agimo po!... Por,s'di deri kur, aty neve do të na presë i vetmi fat?... - tha në ndarje me plot pezm plaku i lodhur.
RRËFIM I PARËNDOMTË PËR NËNËN
Lami kishte mbështetur kokën në një jastëk me ajër dhe ishte thelluar në një roman. Plazhi gumëzhinte nga zërat e çrregulluar të njerëzve. Sidomos vëmendjen e tërhiqnin fëmijët e gëzuar që laheshin në ujë, aty skaj plazhit. Dielli i korrikut digjte si saç. Dafina, gruaja e Lamit kishte zënë muhabet me një shoqe të saj më tutje nën hijen e një ombrelle. Lamit i bënte përshtypje të madhe sinqeriteti i një personazhi i realizuar me mjeshtëri nga shkrimtari i romanit të cilin e lexonte me ëndje. Me të mbaruar të kapitullit të katërt e mbylli romanin, vetë me vete i tha njëherë autorit "të lumtë". Pastaj u ngrit dhe u nis kah deti. Rëra e nxehtë ia dogji këmbët sa u detyrua të shpejtonte nga uji duke mos peshuar me tërë shputën e këmbës në rërë. U fut në ujë dhe notoi kah thellësia e detit. Nisi t'i largohej bregut. Vetes i shtroi detyrë të notonte deri atje larg ku dukeshin dy veta. Duke pushuar herë pas herë në shpinë arriti skaj tyre. I vërejti. Ishin vajzë e djalë; të cilët e ledhatonin njëri-tjetrin, putheshin nganjëherë dhe kënaqeshin me ujin e pastër të detit. U kthye në shpinë të pushonte pakëz, por për një çast vëmendjen ia tërhoqi e qeshura dhe zëri i vajzës. E shikoi me vëmendje. Ishte Kaltrina! Sa u bë gati t'i thërriste: "Kaltrinë, bijë pse ke ardhur kaq larg bregut?!... U ndal. Diç iu suall vërdallë në kokë dhe pa një pa dy, zuri të notonte kah bregu. Pas pak çastesh arriti në breg, mirëpo vazhdimisht e shikonte Kaltrinën dhe atë djaloshin atje larg të cilët nganjëherë piqeshin me njëri-tjetrin. Lamit në kokë i përsëritej vazhdimisht zëri i gëzuar i të bijës. Një si gëzim, një si dridhje e frikë e kaploi të tërin. Duke i shikuar gjithnjë ato dy pika në gjithë atë pasqyrë të kaltër të sipërfaqes u kthye tek ombrella e tij. E mori romanin dhe zuri të lexonte. Megjithatë ai disponim i mirë për lexim i kishte humbur. E la librin, futi nën kokë jastëkun me ajër dhe provoi të bënte një sy gjumë. U rrotullua herë në krahun e majtë dhe herë në të djathtin por më kot, gjumi nuk e zuri. U ngrit edhe njëherë dhe shikimin e lëshoi kah sipërfaqja e detit. Ato dy koka të cilat e thenin pasqyrën e kaltër të detit nuk i vërejti më. Ofshau njëherë, e mori romanin dhe zuri të lexonte, mirëpo ishte shumë i shqetësuar, as vetë nuk e dinte pse. Derisa ishte në një gjendje të tillë amullie, nga një ndjenjë e çuditshme që s'mund ta përcaktonte ishte gëzim apo hidhërim, në vete e solli zëri i ëmbël i Kaltrinës:
-Babi, a u mërzite? - e pyeti ajo plot skofi dhe u ul pranë tij.
-Jo, u kënaqëm, - ia priti Lami së bijës për të mos ia vrarë disponimin.
-Njëmend baba, këtu në det, kënaqësi e vërtetë. Ujë e diell sa të duash... po ku vajti mami?
-Ja atje, bëjnë muhabet me një shoqe, - i tha.
-Babi, edhe unë po shkoj atje... - dhe derisa u bë gati të ngrihej, Lami e thirri:
-Kaltrina, Kaltrina... I kam dy fjalë me ty!... - Kaltrina u shtang. Për pak kohë qëndroi ashtu e palëvizshme. Pas pak e shqetësuar u ul pranë të atit.
-Urdhëro, baba!...- i tha me zë të dridhur.
Pas një heshtje të shkurtër Lami i heshtur me zë të ulët ia nisi bisedës:
-Kush ishte ai djaloshi me të cilin ishe atje larg?
-Baba, për kokën e mamit...
-Kaltrinë, s'ke nevojë të arsyetohesh fare. Të gjitha i kuptoj...
-Për kokë të nënës, ai është një shok i imi që e njoh kaherë. Është shok shumë i mirë, baba.
-Të thashë s'ke nevojë të arsyetohesh!
-Për besë, asgjë të keqe nuk kam me Yllin, jemi vetëm shokë. Shokë...
-E di ti moj bijë, kështu zë fill dashuria.
-Uh baba, nuk po më besoni!
-Nuk thashë se nuk të besoj. Mirëpo, disa gjëra duhet të t'i shpjegoj patjetër. Ti tash i ke mbushur 17 pranvera. Je e shëndetshme si molla, e bukur si lulja. Është shumë normale, edhe të të simpatizojnë, edhe të të duan... Edhe ti ta simpatizosh, a ta duash dikë, është fare normale.
-Baba, unë nuk dua njëherë. Do ta mbaroj shkollën, pastaj vjen dashuria. Ju kam thënë njëqind herë, edhe ty edhe mamit... - iu përgjigj si nëpër vaj, e prekur në sedër .
-Kaltrinë e dashur, unë të thirra të bisedojmë shtruar sepse tashmë je e rritur, e pjekur dhe shumë gjëra mund t'i bisedojmë shtruar, të cilat, besoj edhe ti, mund t'i kuptosh ashtu siç janë, shtruar. Prandaj, në fillim po të them se mua s'më prish punë simpatia jote ndaj një djali të mirë, të dashur, fisnik e punëtor. Përkundrazi, unë kur të shoh ty të lumtur, ta dish edhe zemra ime mbushet lumturi.
Kaltrina e skuqur uli kokën dhe nguli sytë në një pikë.
-Tashmë duhet të ta them edhe ty një fjalë të cilën kohë më parë ma pat thënë babai im: "Fati është fat, mirëpo atë duhet ta zgjedhësh". Pra, bija ime, fatin duhet të zgjedhësh sepse njeriu i ri mund të gabojë lehtë. Po ta them pa të keq.
-Baba... - tha Kaltrina, dhe zëri iu pre në fyt.
-Nuk do të ma zësh për të madhe, bijë!
-Jo baba, e di, e di... Këshillat e tua janë të çiltëra dhe plot ngrohtësi, prandaj po të dëgjoj me dashuri. Ta jap besën, atyre do t'u përmbahem gjithnjë...
-Eh, moj bijë!!! - ofshau thellë Lami.
-Baba, ç'ke që ofshan? Më bëhet se diçka e rëndë po të mundon... Ndoshta mua nuk po më beson? - dhe nisën t'i rridhnin lotët faqeve.
-Mos, Kaltrinë, ti je e rritur, duhet të më kuptosh. Çështja nuk është vetëm aty. Unë nga ti tashmë gjashtëmbëdhjetë vjet e ruaj një fshehtësi. Këtë herët a vonë mund ta zbulosh, edhe nga dikush tjetër, mirëpo, mendova, më mirë është të ta rrëfej unë vetë.
Kaltrinës, nga shqetësimi, pikë gjaku nuk i mbeti në fytyrë. Fjalët e babait ia përshkonin tërë trupin. Kurrë në jetë fjalë më të ngrohta e më të dashura nuk kishte dëgjuar, prandaj u bë sy e veshë.
-Kaltrinë e dashur, ti e di, jeta nuk është një mbrëmje e bukur vallëzimi, as një fluturim zogu qiellit të kaltër. Bijo jeta nuk është as një xhiro noti në detin e qetë, pa dallgë dhe kthim i sërishëm në breg. Jeta është det, i qetë, po nganjëherë i trazuar dhe valë-valë. Nganjëherë jeta është si fluturimi i zogut nëpër fërfëllizë dhe stuhi. Nganjëherë është edhe mbrëmje vallëzimi pa asnjë melodi. Jeta është ëndërr e gëzuar dhe e hidhur. Këto nuk janë koncepcionet e vetme për jetën, sepse ajo duhet të kuptohet krejt ndryshe. E të mos flas fraza të kota, ngase deri sot asnjeri nga filozofët nuk e zbuloi definicionin përkatës për jetën. Por, unë bijë e dashur e kam shumë vështirë të ta rrëfej një xhiro notimi që bëra në detin e shqetësuar, një fluturim timin nëpër mot të lig me erë dhe stuhi. Eh, mjaft e kam ndryrë në zemër dhe sot do të ta them edhe ty. Ti fare s'ke për çka të shqetësohesh dhe të trazohesh. Edhe unë kam qenë i ri, ja kështu si ti. Dhe ka qenë një çapkëne, me të cilën sapo u takova rash në dashuri. Sa zura të argëtohesha me të, beso askund në botë, kodër s'mbeti për mua. Sa herë nisesha në takim fluturoja si me flatra pëllumbi. I thashë se e doja, edhe ajo më tha mua se më do... Dhe nisëm të duhemi aq shumë, saqë më bëhej se bota na lakmonte. Dashurinë tonë e kurorëzuam me martesë.
-Sa mirë baba, që nënën e ke dashur dhe të ka dashur aq shumë!...
-O moj bijë! E vërteta edhe pse e hidhur është e vërtetë. Nuk e kam fjalën për Dafinën.
-E për kë po flet, baba? - e pyeti Kaltrina e shqetësuar.
-Të mos bëjë leqe, dua të ta them troç, po fals për nënën tënde. Për nënën tënde të njëmendët, Kaltrinë!
-Mos baba, ç'po flet! Babaaa!...- dhe duke ia plasur vajit iu hodh në përqafim. Lami i pëshpëriti në vesh:
-Kaltrinë, mos Kaltrinë!... Jemi në plazh... Mos qaj, të shohin!...
Kaltrina duke dënesur u përmbys në dyshekun e gomës. Lami iu afrua te koka dhe zuri t'i fliste:
-Megjithatë dua të të rrëfej deri në fund. Ti tash je e pjekur dhe duhet të më kuptosh.
-Baba, mjaft baba. Dafina është nëna ime. Unë Petritin e dua shumë, shumë... Është e pamundur të mos na ketë bërë një nënë.
-Qetësohu Kaltrinë!...Edhe Petriti të do ty. Jeni motër e vëlla. Jeni rritur bashkë. Edhe Dafina të do shumë. Kurrë s'të ka ndarë nga Petriti, kurrë!...
-Dafina është nëna ime...- tha dhe zuri të dëneste edhe më shumë.
-Kaltrinë, mos u bëjë fëmijë! Sikur ta kisha ditur se do të veproje kështu, s'do të flisja fare me ty. Më thuaj a më më mirë që këtë të vërtetë po ta them unë, apo ta kishe mësuar nga shoqet tua ose nga dikush tjetër. Bota ka vesh e sy. Njerëzit i dinë të gjitha. Eh, ku e shkëputa rrëfimin; unë nënën tënde e doja shumë e po aq edhe ajo mua, por kur zumë ta jetojmë jetën nuk mundëm ta gjejmë një gjuhë të përbashkët. Na mungonte mirëkuptimi. Dhe tërë ajo dashuri për pak kohë u shëndërrua në urrejtje. I bëmë dy vjet martesë si është zi e më zi. Nuk plaknim ditë pa u grindur. Më vonë na linde ti. Iu gëzuam lindjes sate, por gëzimi nuk zgjati shumë. U ndamë... Eh, nganjëherë ora, dita dhe java janë aq të gjata, të mërzitshme, monotone dhe neveritëse sa s'mund ta marrësh me mend. E lëre më ta shkonim jetën në një tmerr të tillë. Më mirë që u ndamë. Dashuria jonë ishte një fryt i papjekur dhe martesa sikur bryma, na e vrau dhe na e zverdhi atë dashuri. Kështu e ka jeta, atëherë kur botën e sheh rrafsh, për një moment gjendesh majë një kodre prej ku rrëzohesh dhe e thyen kokën... Më vonë u njohëm me Dafinën. Jetën e morëm shtruar.
-Baba, është e pa mundur, Dafina të jetë njerkë.
-Ajo të do shumë, bijë. Prej kur ishe e vogël ra e u zgjua me ty. Edhe në famijen e saj gjithmonë me vete të mori ty...
-Lam, o Lam, eja eja! Ka ardhur dhe po të kërkon një shok nga Prishtina, - nga larg u dëgjua zëri i Cenit, kushëririt të Lamit.
-Lami u ngrit dhe vajti të takohej me shokun i cili priste krye plazhi. Kaltrinës së shqetësuar, dënesjet e të cilës dëgjoheshin ende, nisën t'i kujtoheshin shumë skena. Për pak kohë u kthye në fëmijëri, atëhere kur Merita pas një zënke zuri ta ngiste:
"Ih, mori Kaltrinë, po të ishe e mira do ta kishe nënën në shtëpi". Ju kujtuan edhe reagimet e fëmijëve të tjerë të lagjes të cilët përnjëherë ia kishin mbyllur syrin Meritës që të mos vazhdonte zënkën. Ofshau thellë. Dhe se ç'i doli përpara ai kushëriri i Petritit, Guri. Njëherë, kur Kaltrina ishte tek dajët e tij me Dafinën dhe kur ziheshin me Gurin se kush e ka dajën më të mirë. Guri ishte shfryrë me inat:
"Moj Kaltrinë, ti këtu nuk ke asnjë dajë, ih, kushedi nga mund t'i kesh ti dajët e tu!? " As këto fjalë Kaltrinën nuk e kishin brejtur atë kohë, por tash se ç'po e gërryenin përbrenda. Më e rënda nga të gjitha iu duk zënka e saj me kujdestaren e klasës vitin e kaluar. Në shtator kur bëhej rregjistrimi i nxënësve kujdestarja e klasës i thërriste të gjithë nxënësit me rradhë. I pyeste për emër, mbiemër, për vendlindje dhe për emrat e prindërve. Kur i erdhi radha Kaltrinës e thirri:
"Kaltrinë Bjeshka"!
"Këtu"!
"Datëlindja më 15.03.19... e lindur në Bjeshkë?"
"Po."
"... E lindur nga nëna Selvije"?
"Jo... Shoqe kujdestare, keni të dhëna të pasakta".
Të gjithë nxënësit e klasës ia plasën gazit.
"Ëhë... ti po tallesh me mua?!" - i tha kujdestarja e mbushur pezm.
"Jo, shoqe kujdestare, e kam me gjithë mend. Nëna ime quhet Dafina, Dafina..."
"E këtu në çertifikatën e lindjes po shkruan Selvije."
"Sigurisht ofiqari ka gabuar shoqja kujdestare".
"Epo, gabimi duhet përmirësuar, moj Kaltrinë. Thuaj nënës apo babait që këtë gabim ta përmirësojë në librin e amzës sepse unë këtu s'mund të të regjistroj ndryshe përveç qysh shkruan në certifikatë."
"Mirë, shoqja kujdestare, nënës dhe babait do t'iu them që ta ndreqin. E ty, të lutem që, të mos më regjistrosh si bijë të Selvijes kur jam e Dafinës." - ia ktheu Kaltrina duke qeshur ashtu fare pakontrollueshëm.
Tash, ajo e qeshur e marrë, ia brente kokën dhe i dukej si të ishte e qeshur e një të çmenduri.
"Ëëë...ëëë..." - dëneste vazhdimisht dhe e përfytyronte nënën e saj të njëmendtë, nënën Selvije. Derisa, ashtu e përmbysur qante, dëneste dhe mundohej ta parafytyronte nënën e njëmendtë erdhi Dafina. Ngadalë iu afrua te koka i foli si zakonisht me skofi:
-I thuaj mamit, çfarë ke, moj bijë? Kaltrinë, zemër! Çka po të mundon?!
Kaltrina ashtu e përlotur u kthye, e shikoi njëherë Dafinën drejt në sy, pastaj ia plasi edhe më shumë vajit dhe ju hodh në përqafim:
-Nënë, s'është e vërtetë!!! Ajo që thotë babai, s'është e vërtetë! Ti je nëna ime... Nënë!!!...
Edhe Dafina e ndjeu veten sikur ta kishte qëlluar rrufeja. Ia plasi vajit dhe Kaltrinën e përqafoi me ngrohtësi. Shumë njerëz përrreth tyre në plazh, për pak kohë mbetën sy e gojë hapur.
©Rizah Sheqiri
NË PRITJE TË NJË LAJMI TË GËZUAR
Lajme... lajme... lajme...
Lajme të paramëngjesit. Lajme të mëngjesit.Lajme të pasmëngjesit. Lajme të paradrekës. Lajme të drekës. Lajme të pasdrekës. Lajme të parambrëmjes. Lajme të mbrëmjes. Lajme të pasmbrëmjes. Lajme të paragjysmës së natës. Lajme të gjysmënatës. Lajme të pasgjysmë natës dhe sërish lajme të paramëngjesit…
Kështu çdo ditë, çdo javë, çdo muaj, çdo stinë, çdo vit, çdo dekadë. Lajme, lajme ditë e natë...
Lajme që ma hëngrën shpirtin.
Lajme që ma gërryen zemrën.
Lajme që ma krisën kokën...
Oh jeta ime!… E mbushur përplot lajme neveritëse në pritje të një lajmi të gëzuar: për ngadhnjimin e të vërtetës mbi gënjeshtrën, për ngadhnjimin e dashurisë mbi urrejtjen, për ngadhnjimin e drejtësisë mbi padrejtësinë, për ngadhnjimin e lirisë mbi robërinë...
Vërshim e gënjeshtrave lajme të zeza.
Të urtës, të vërtetës, të mirës, lumturisë, njerëzores, arsyes, dashurisë… seç po ia ngulfatin frymën si mua shpirtin!…
Oh, ç'më shkoj jeta duke më helmuar si gjarpëri këto lajme të shkreta!
Kurrë s'më lanë t'i qeli sytë!…
Kurrë s'më lanë t'i mbylli sytë!...
O zot çdo të ndodhë në atë botë?!
Ndoshta atje së paku do të të shkojë për dore
të më kursesh nga lajmet – gënjeshtra dhe nga ndërgjegjje e qelbur njerëzore!
Po, a!?
Eh po unë jam aqë i gënjyer e zhgënjyer në këtë jetë, saqë as ty më nuk ta kam besën në të vërtetë!...
P.S.
Edhe këtë shkrim e shkrova shpejt si rrufeja, sepse po ofronte koha e lajmeve të reja.
©Rizah Sheqiri
JETA, ATDHEU, VDEKJA
I thashë një plaku në kurbet:
-Në atdhe po vriten njerëzit. Po vdesin zogjët. Po zverdhen lulet…
Më tha:
-Ani çka!?…
-E si ani çka?!…
-Vdekjet në atdhe s’janë vdekje.
-Pse bacë?
-Sepse vdekja në atdhe e për atdhe është krenari e nder. E nderi jeton…
-Bacë, po ata po vdesin…
-Ti je i ri, biro. Gabon. Ata në atdhe ndërrojnë jetë – nuk vdesin. Ata jetojnë në popull. E populli i ringjallë në këngë. E ata pastaj jetojnë brez pas brezi në këngë e në popull. Dhe jeta e tyre ndërron; bëhet e amshueshme, biro…
-Eu bacë, mua më dhimbsen. Unë i ankoj ata…
-Jo bacës, vetëvetja dhe unë le të dhimbsen. Ankoje vetëvetën dhe ma…
-E pse!?…
-Sepse njeriu në dhe të huaj vdes për së gjalli. E po të zuri edhe vetë vdekja në dhe të huaj, njeriu atëherë vdes përgjithmonë. Po, përgjithmonë… Dhe s’ka kush të të qajë e të të vajtojë…
-Bacë, të kthehemi në atdhe. Të jetojmë a të vdesim për te…
-Po. Vetëm atje je ai që je. E kush s’e do atdheun kot e do jetën. Të thashë ai që s’e do atdheun është sikur ai që s’ka fare atdhe, ai pra edhe i gjallë është i vdekur… Mjer njeriu që s’ka atdhe!…
-Bacë, neve zemra na rreh atje, në atdhe…
-Biro, zemër, shpirt e trup i duhen atdheut. Në e daç jetën duhet ta duash atdheun. Në daç ta gëzosh jetën duhet ta gëzosh atdheun. Me atdheun e jeton jetën. Në atdhe e mund edhe vdekjen. Kurbeti vulos vdekjen. Atdheu vulos jetën. Zgjidh e merr, biro!…
Atë ditë kur atdheut i kanosej luftë, zjarr e flakë, kështu më tha ai plak. E unë po të mos i jetësoja fjalët e tij do t’i hyja në hak.
Se atdheu i ka hak të gjitha: edhe jetën, edhe vdekjen…
©Rizah Sheqiri
https://www.zemrashqiptare.net/