Zemra Shqiptare
https://www.zemrashqiptare.net/
https://www.zemrashqiptare.net/
| E shtune, 19.12.2009, 10:55 PM |
SYLEJMAN ALIURexhep Qosja avokat i Titos!
Në një intervistë që është botuar në “Gazetën Shqiptare”,
akademik Raxhep Qosja u përgjigjet një sërë pyetjesh që tentojnë të
riaktualizojnë polemikën e tij me Ismail Kadarenë që fokusohet në identitetin e
shqiptarëve dhe përthyerjen brenda kulturës e besimeve të tyre të vlerave
oksidentale dhe orientale.
Kësaj herë, topin e një orteku të ri të mundshëm të polemikës e hodhi Qosja me
një deklaratë në panairin e librit në Ulqin, ku sulmoi ashpër Kadarenë pse ky
kishte kërkuar që të “rishkruhet” historia e letërsisë shqipe.
Në një pjese të intervistës për
Admirina Peçi: Një prej polemizuesve në Tiranë, Sadik Bejko, pas këtyre
deklaratave ju akuzoi se ju i keni thurur lavde Titos, (pushtuesit sipas tij)
në kohën kur Kadare mbështeste revoltat kosovare të ’81-shit. A keni një
përgjigje publike për këtë?
Rexhep Qosja: Po t’ju përgjigjesha edhe sadikave që më sulmojnë, do të
më duheshin së paku tridhjetë daktilografë.
Admirina Peçi: Megjithatë, keni pasur një deklaratë për Titon...
Natyrisht, edhe pse i zënë ngushtë nga kjo këmbëngulje e gazetares, ai duhet të
përgjigjet. Brenda vetes trillon “sinqeritetin” e guximshëm të pranimit pa
asnjë pendesë, e cila, po të ndodhte, do të ishte mirëkuptuar denjësisht nga të
gjithë. Që të mbulojë ato që kishte shkruar për Titon, në përgjigjen e tij vajti
edhe më larg, që më nuk kishte të bënte as me turpin, as me pendesën, por që me
trimërinë e tij kalorësiake të shpërfillë gjithë historinë natë të shqiptarëve
nën regjimin e tërbuar të Titos.
Rexhep Qosja: Kam dhënë në muajin maj më 1980-ën, në
vitin e vdekjes së Titos dhe gati një vit para demonstratave të studentëve tonë
në mars të vitit 1981, një deklaratë për vdekjen e Titos, të cilit nuk ia kam
përmendur kurrë emrin për së gjalli. Atë deklaratë natyrisht do ta nënshkruaja
edhe sot. Nuk kam qenë as titist, as enverist. Koncepti im mbi lirinë dhe
humanizmin gjithmonë është frymëzuar nga veprat e filozofëve e shkrimtarëve të
mëdhenj e jo nga regjimet politike. Por, sot, kur po shoh çka po shoh dhe kë po
shoh në politikë, duke vjedhur e plaçkitur e shfrytëzuar, më vjen dëshirë të
flas mirë e më mirë edhe për Titon edhe për Enverin. Titoja nuk e ka pushtuar
Kosovën – e ka gjetur të pushtuar prej Serbisë. Titoja e ka thënë menjëherë pas
luftës në bisedë me Enver Hoxhën se do të pajtohej me bashkimin e Kosovës me
Shqipërinë, por këtë nuk do ta lejonte Serbia. Titoja i ka thënë Fadil Hoxhës
në vitin 1968 se do të pajtohej që Kosova të bëhej republikë, por kjo do ta
çonte në këmbë Serbinë. Në sajë të përkrahjes së Titos, Fadil Hoxha, me një
numër të udhëheqësve të tjerë shqiptarë, e ka çuar Kosovën deri aty ku e gjeti
terrori serb posa vdiq Titoja: me autonomi të vitit 1974, me Universitet, me
Akademi të Shkencave e të Arteve, me Institutin Albanologjik dhe me Institutin
e Historisë, me shumë botime, revista e gazeta, me urbanizim të shpejtuar të
Kosovës, me gjuhë letrare kombëtare, me numër të madh të shkollave fillore e të
mesme, me spitale e klinika , me arte dhe shkencë gjithnjë e më të zhvilluar,
në të cilat nuk bënte kërdinë realizmi socialist... Për të gjitha këto arsye
prej vdekjes së tij e deri sot, në Serbi nga autorë serbë dhe miq të Serbisë
janë botuar mija artikuj, studime, vjersha, drama, vepra historike përplot
urrejtje për të. Jo rastësisht Lordi Kerington, përfaqësuesi i Evropës në
përpjekjet për zgjidhjen e çështjes së Jugosllavisë në vitin 1991, do të
deklarojë: tani po e kuptojmë se me kë krejt kishte punë Titoja dhe sa i madh
ishte ai.
Të nisemi nga pyetja dhe nga përgjigja e parë.
Admirina Peçi: Një prej polemizuesve në Tiranë, Sadik
Bejko, pas këtyre deklaratave ju akuzoi se ju i keni thurur lavde Titos,
(pushtuesit sipas tij) në kohën kur Kadare mbështeste revoltat kosovare të
’81-shit. A keni një përgjigje publike për këtë?
Rexhep Qosja: Po t’ju përgjigjesha edhe sadikave që më sulmojnë, do të më
duheshin së paku tridhjetë daktilografë. Është përgjigje, apo tentimikjeje nga përgjigja? Të dyja janë
njësoj. Të dyja këto shpalojnë thelbin moral të intervistëdhënësit. Qosja
thotë “Po t’ju përgjigjesha edhe sadikave që më sulmojnë, do të më duheshin
së paku tridhjetë daktilografë”, përgjigje kjo që brenda vetes,
përveç përpjekjes së tij që me sulme të heshtë mundësinë e përgjigjes për
thurjen e lëvdatave nga ai të pushtuesit Tito, nivel më të poshtëm nuk mund të
gjendet. Ai s’ka përgjigje. Kjo nuk është përgjigje. Është boshe, është britmë
e mllefosur. Kjo është britmë e tij e pavetëdijshme? Ose është vetëdije e tij
britmë. Britmë e mësuar fyerjesh, cinike, e thënë ashtu në vrap. Në vrapin e
tij të zakonshëm për të fshehur vetveten e tij të vërtetë, të atij të
frymëzuari nga perandori i tij Tito. Në vrapin e ritmit që ia diktojnë
pareshtur tundimet e tij të brendshme, siç thotë Frojdi, para të cilave ai
shtrihet i tëri dhe bie pre e tyre. “Po t’ju përgjigjesha edhe sadikave...”,
ç’është kjo që thotë kështu? Asgjë fytyrëbardhë. Filozofi krrokamash. Kush janë
sadikat e tjerë, të cilëve ky iu paska përgjigjur ose nuk iu ka përgjigjur deri
tash? Asnjërit nuk iu ka përgjigjur ashtu siç e kërkojnë përgjigjet e
dinjitetshme prej akademiku. Në vend të saj ai ka sharë e shanë, ai ka rrënuar
e rrënon, ai ka denoncuar dhe denoncon, ai s’ka thënë e nuk thotë asgjë të
mbarë, diçka pak më njerëzore, diçka pak më intelektuale, për individë e
personalitete të dëshmuara krijuese e intelektuale. Ai trillon e shpifë dhe
vargëzon të pavërteta fyese. Ai mendon se fyen, se ka këtë gjenialitet si
parim. E “keqja” është se ai nuk arrin më të fyej askënd. Ai arrin që të
tjerëve t’u dhimbset dhe të bëjnë çudira dhe barsoleta për të. Në këtë pyetje
të gazetares Admirina Peçi ka mundur të përgjigjet me një JO. Sa i madh do të
dukej me këtë përgjigje Qosja. Por, edhe nëse do të thoshte PO, atëherë
nëpërmjet saj do të mund të ironizonte në masën e duhur intelektuale edhe
kundërshtarin e mendimit të tij, z. Sadik Bejko (e sadikat e tjerë), që është
hiç më pak se një koleg i tij i profesionit, duke shtuar gati në heshtje edhe
një gjysmë kuptimi tjetër: Kësaj radhe mund t’i them se e ka gabim që më
sulmon! Por ai thotë “Po t’ju përgjigjesha edhe sadikave që më sulmojnë, do
të më duheshin së paku tridhjetë daktilografë”! Kaq shumë sadika paska që e
sulmuakan këtë akademik, kurse ky prapëseprapë nuk rresht së menduari se ai,
dhe vetëm ai, e ka mirë, se ai, dhe vetëm ai, ka të drejtë të mbjellë megjat e
mendimit?
Megjithatë, mund të shtrohet dhe një çështje tjetër: cilët
janë ata që për të nuk janë sadika dhe për të cilët nuk i nevojiten 30
daktilografë që t’u përgjigjet? Janë fare pak. Të rrallë janë ata që duan të
polemizojnë me të. Z. Qosja mendon se ka arritur t’i heshtë, ose se ka krijuar
mbi të gjithë pushtetin e tij të mendimit të sertë dhe i ka bërë të mos ndihen
të gjallë. Por nuk është kështu siç mendon egoja e tij e “lartë shkencore”. Nuk
duan të polemizojnë me të në masën e kërkuar, sepse shumë intelektualë, që e
njohin tashmë shkallën e tij të inatshme të qëndrimit, nuk duan të bien më në
nivele të tilla, jo të polemikave të rëndësishme e të shëndosha të shumë temave
me interes, por të zënkave banale, të mbushura me shantazhe dhe me britma të
sëmura. Edhe ata që i marrin intervista këtij akademiku, që i botojnë shkrime
këtij akademiku, nuk e kanë hallin e tij, nuk u binden thashethemeve të tij,
por duan që nëpërmjet sëmundjes së tij të shfryjnë tundimet e tyre ndaj të
gjithë atyre që, njësoj si Qosja, nuk i duan. Ndaj dhe e shfrytëzojnë për vete.
Polemizuesit, siç janë “sadikat”, nuk e urrejnë Qosjen. Përkundrazi, e duan dhe
nga kjo ndjenjë përpiqen t’ia rregullojnë mendimit, t’ia shkarkojnë mllefet,
t’ia herrin sa më shumë që të jetë e mundshme alogjiken, egoizmin e sëmurë,
etj. Kështu bëjnë vetëm miqtë. Vetëm miqtë e tillë nuk e lënë vetëm dhe në
vetmi kaq të thellë këtë akademik, i cili bredh si në jerm vetëm brenda
kumbimit të krrokamave të veta “filozofike”, “shkencore”, “atdhetare”, duke
eliminuar gati fundërrisht të gjitha mendimet dhe dijet shumë më të thella dhe
shumë më të përparuara të të tjerëve, qoftë në Shqipëri, qoftë në
Kosovë.
Kjo është njëra anë e sulmit kundër “sadikave” dhe këtë sulm e
bën për t’i ikur përgjigjes në pyetjen kryesore të gazetares Peçi se Sadik Bejko
“ju akuzoi se ju i keni thurur lavde Titos”, e cila detyrohet të këmbëngulë në
përgjigjen e tij: Megjithatë, keni pasur një deklaratë për Titon..., pyet
serish ajo.
Po cila ishte përgjigja e tij në këtë pyetje këmbëngulëse të
gazetares?
“Kam dhënë”, përgjigjet ai në fillim, “në muajin maj
më 1980, në vitin e vdekjes së Titos dhe gati një vit para demonstratave të
studentëve tonë në mars të vitit 1981, një deklaratë për vdekjen e Titos, të
cilit nuk ia kam përmendur kurrë emrin për së gjalli. Atë deklaratë natyrisht
do ta nënshkruaja edhe sot. Nuk kam qenë as titist, as enverist. Koncepti im
mbi lirinë dhe humanizmin gjithmonë është frymëzuar nga veprat e filozofëve e
shkrimtarëve të mëdhenj e jo nga regjimet politike. Por, sot, kur po shoh çka
po shoh dhe kë po shoh në politikë duke vjedhur e plaçkitur e shfrytëzuar më
vjen dëshirë të flas mirë e më mirë edhe për Titon edhe për Enverin. Titoja nuk
e ka pushtuar Kosovën – e ka gjetur të pushtuar prej Serbisë.
Në radhë të parë duhet thënë se është e drejtë e tij morale ta
donte e ta dojë, qoftë edhe me demagogji Titon e tij, e të shkruante hiperbolën
më servilizuese, më të pavërtetë dhe më kundërhistorike për të, të cilën,
natyrisht nuk e kishte thënë dhe nuk e kishte shkruar asnjë shqiptar, qoftë i
thjeshtë a intelektual, qoftë politikan a shërbëtor i tij. Në radhë të dytë,
është po ashtu e drejt e tij e pamohueshme të gënjejë se kurrë nuk ia kishte
përmendur emrin për së gjalli, sepse po të mos ia kishte përmendur kurrë emrin
për së gjalli, ai nuk do të kishte qenë aq i frymëzuar sa të shkruante një
deklaratë të tillë aq pështirosëse në ato kohë e periudha aq të zorshme për
jetën dhe punën e shqiptarëve në Kosovë e gjithandej nën pushtimin jugosllav,
të cilin e udhëhiqte Tito. Në radhë të tretë, ai kishte dhe ka të drejtë ta
nënshkruante e ta nënshkruaj një deklaratë të tillë për Titon edhe sot, edhe
pse nuk paska qenë as titist, as enverist. Është e drejtë e tij morale, edhe
pse nga Tito vuante i gjithë populli shqiptar nën regjimin e tij politik. Në radhë
të katërt, ai kishte dhe ka të drejtë të ndërtonte dhe të ndërtojë konceptin e
tij mbi lirinë dhe humanizmin në sajë të frymëzimeve nga veprat e filozofëve e
të shkrimtarëve të mëdhenj e jo nga regjimet politike dhe jo nga vuajtjet
mizore të popullit të tij nën robërinë e këtij regjimi të Titos. Në radhë të
pestë, vetë Qosja thotë se kurrë nuk ia kishte përmendur emrin Titos për së
gjalli. E kuptoni? Gjithë ato të bëma trishtuese të Titos mbi popullin shqiptar
të Kosovës, mbi intelektualët dhe krijuesit (le t’ia kujtojmë së paku, si
shembull, mbytjen mizore nga ky regjim të poetit Fazli Grejçefci), kurse ky as
ia paska përmendur emrin për së gjalli, që do të thotë se fjala e tij
patriotike, e dashur, e madhe, qoftë e thënë, qoftë e shkruar, paska qenë e është
vetëm një teori tallëse ndaj të gjitha viktimave pa zënë në gojë asnjëherë
emrin e Titos dhe të regjimit të tij kriminel, qoftë si qortim, qoftë si
regjistrim, qoftë si reagim! I thuri lavde qiellore vetëm kur ai vdiq dhe për
herë të parë ia paska përmendur emrin, në mënyrë që pasardhësit e Titos të
bindeshin se ai, as kishte qenë, as ishte si shqiptarët e tjerë, armiq të
përbetuar të një regjimi të tillë shtypës e robërues. Një lavd i tillë është
mjaft shpjegues se ai nuk ishte armik i regjimit politik dhe okupues të Titos,
siç ishin patriotët dhe atdhetarët e tjerë shqiptarë, që sakrifikuan jetën dhe
u dërrmuan për çështje të mëdha kombëtare, siç ishin çlirimi dhe liria. Këta të
fundit vazhdimisht ia përmendnin emrin Titos si fajtorin më gjakatar të këtij
regjimi. Qosja, duke mos ia përmendur “kurrë emrin për së gjalli”, të gjitha
barbaritë mbi shqiptarët i kishte miratuar dhe ishte pajtuar me një politikë të
tillë shfarosëse!
Lidhur me këtë që deklaron në këtë intervistë, mbase duhet t’i
thuhet se kishte dhe ka të drejtë të plotë, sepse filozofët dhe shkrimtarët e
mëdhenj, nga të cilët ai frymëzohej, sigurisht paskan jetuar në Kosovë dhe në
viset e tjera shqiptare nën Jugosllavi dhe, prandaj, ka gjetur te ta frymëzimin
e qetësisë humane ndaj regjimit politik e kolonialist të Titos! Ose, duke
vajtur pas këtyre frymëzimeve, që tash i tregon si përgjigje përrallash,
shpalon të vërtetën tjetër se edhe ai, njësoj si filozofët dhe shkrimtarët e
mëdhenj, s’ka jetuar fare me fatet e popullit shqiptar në Kosovën e pushtuar
deri në palcë. Mjafton që këta filozofë dhe shkrimtarë të mëdhenj e kanë
frymëzuar që të formojë konceptin e tij mbi lirinë dhe humanizmin dhe jo nga
regjimet politike. Çfarë ka bërë regjimi politik mbi lirinë e shqiptarëve nën
regjimin politik të Titos, sipas përgjigjes së tij, nuk i ka interesuar fare.
Ai e ka jetuar jetën e tij të plotë mbi vdekjet dhe mundimet e popullit të tij
nga regjimi politik i Titos. Meqenëse ka ndërtuar konceptin e tij mbi lirinë
dhe humanizmin nga frymëzimet që ka vjelë nga veprat e filozofëve e të
shkrimtarëve të mëdhenj dhe jo nga regjimet politike, realisht ai ka qenë dhe
është edhe titist, edhe enverist, regjimet e të cilëve nuk e kanë prekur dhe
nuk e kanë frymëzuar që të jetë edhe ai kërkues i lirisë, si gjithë populli i
tij në Kosovë dhe ai në Shqipëri. Kush mund t’i kishte faj popullit shqiptar
nën Jugosllavi, që ishte prekur deri në shkatërrim nga regjimi politik i Titos,
kur kishte mundësi të frymëzohej nga veprat e filozofëve dhe shkrimtarëve të
mëdhenj e të ndërtonte konceptin e tij mbi lirinë dhe humanizmin, duke shprehur
vullnetin e tij filozofik e krijues që të rronte i qetë, që të vdiste pa
rezistencë nga torturat johumane, që të pajtohej filozofikisht me të padrejtën
që u sillte regjimi barbar i Titos? Pse, së paku ky popull nuk e lexonte
Qosjen, këtë Hije të Zotit, që ishte dhe është aq i madh, sepse frymëzohej nga
filozofë dhe shkrimtarë të mëdhenj (sepse kështu ai dëshiron të shihet edhe
vetë i madh) se si duhej të frymëzoheshin dhe pastaj të kishin, siç e kishte
Qosja, atë koncept të mrekullueshëm mbi lirinë dhe humanizmin, që do t’i bënte
këta shqiptarë, edhe pse të pushtuar, aq të lumtur? Pse nuk frymëzoheshin
kështu, por e kërkonin me aq rezistencë “dehumane” lirinë e tyre nga regjimi
politik i Titos? Për filozofët dhe shkrimtarët e mëdhenj, nga të cilët qenka
frymëzuar Qosja, robërinë apo të drejtën e kërkesës së një populli për liri e
çlirim nuk i paskan pasur frymëzime të filozofisë së tyre, apo motive të
krijuesve e shkrimtarëve të mëdhenj, por vetëm frymëzim për pranimin e qetë të
robërisë, si liri humane robëruese dhe thurje odash për kryepushtuesit e
tërbuar? Prandaj, me një frymëzim të tillë dhe nga një frymëzim i tillë, Rexhep
Qosja krijoi figurën e Titos, nga një pushtues të egër, në një meteor botëror!
Ëndrra e tij titiste, dashuria e tij për të, nuk përfundoi te
Qosja atëherë kur Titon e mori vdekja nga jeta e tij e mëkatshme dhe harbute. I
mësuar të rrojë në paqe të rehatshme privilegjesh të fituara jo vetëm nga dija
e tij, por më shumë nga besimi që kishin në të kuadrot e LKJ-së së Titos, tash
nuk mund t’i durojë as ata që i sheh në politikë. “Por, sot, kur po shoh çka
po shoh dhe kë po shoh në politikë duke vjedhur e plaçkitur e shfrytëzuar më
vjen dëshirë të flas mirë e më mirë edhe për Titon edhe për Enverin”,
vazhdon Qosja në dy paralele të njohura: njëra ka të bëjë gjithnjë me vetveten
titiste dhe enveriste, kurse paralelja tjetër e kësaj që thotë, ka të bëjë me
urrejtjen që ka ai ndaj politikanëve që udhëhoqën popullin kur ishte më së zori
në vitet nëntëdhjetë deri te çlirimi i saj nga okupimi serb. Ishte mësuar të
jetë i privilegjuar vetëm nga politikanët e Titos dhe kur i sheh këta dhe kë e
sheh në politikë, i vjen të flasë “mirë e më mirë edhe për Titon edhe për
Enverin”. Sipas kësaj që thotë si përgjigje, Tito as nuk paska vjedhur, as nuk
paska plaçkitur, as nuk paska shfrytëzuar asgjë dhe askënd! Njësoj paska qenë
edhe Enver Hoxha për të cilët këtij akademiku i vjen dëshira të flasë mirë e më
mirë, pavarësisht se Tito e plaçkiste Kosovën pamëshirshëm, pavarësisht se Tito
ua vidhte pandalshëm dhe në mënyrë më të egër lirinë e shqiptarëve, pavarësisht
se Tito po ua vidhte shqiptarëve vendin e tyre dhe popullin po e dëbonte në
kontinente të tjera. Dhe, menjëherë pas kësaj, sikur i bie ndërmend të shtrojë
“faktin” e madh shpëlarës dhe duke u ngutur thotë: “Titoja nuk e ka pushtuar
Kosovën – e ka gjetur të pushtuar prej Serbisë”. Ky konstatim i tij është i
saktë. As historianët e njëmendtë këtë nuk mund ta thonë ndryshe. As etërit
tanë s’e kanë thënë ndryshe, do të thotë nuk kanë thënë se Kosovën e ka
pushtuar Tito. Ai e mbajti të pushtuar si kujdestar i fryteve pushtuese serbe
dhe deshi ta pushtonte edhe Shqipërinë duke e bërë republikë të shtatë të
Jugosllavisë dhe për pak nuk ia doli. Ai nuk qe, vërtet, pushtues i Kosovës.
Ishte ripushtues i saj. Ishte dhe një kujdestar i rafinuar i këtij pushtimi e i
këtij ripushtimi, regjimi politik i të cilit ishte një aparat brutal kundër
shqiptarëve, të cilin, natyrisht Rexhep Qosja nuk e pa, sepse frymëzohej nga
veprat e filozofëve dhe shkrimtarëve të mëdhenj e jo nga regjimi politik i
Titos.
Tito, sipas Qosjes, i paska thënë menjëherë pas luftës Enver
Hoxhës se pajtohej që Kosova t’i bashkohej Shqipërisë, por këtë nuk do ta
lejonte Serbia (e vërteta është se në këtë kohë Tito përpiqej që Shqipërinë ta
bënte republikë të shtatë të Jugosllavisë e jo që Kosova t’i bashkohej
natyrshëm Shqipërisë. Jam i sigurt se këtë e di edhe Qosja, por e thotë ndryshe
ngase kërkon që Titon ta bëjë sa më të madh, si arsyetim të dashurisë ndaj
tij). Tito, prapë sipas Qosjes, i paska thënë Fadil Hoxhës në vitin 1968 se do
të pajtohej që Kosova të bëhej republikë, por kjo do ta çonte në këmbë Serbinë.
Këto që thotë Qosja, vërtetojnë historikisht se një gënjeshtër
e tillë historike edhe po të ketë qenë kështu, siç thotë ai i mahnitur nga
dorëshlirësia pushtuese e Titos, del se ky i fundit qetësinë jugosllave dhe mbi
të gjitha të Serbisë, e kishte ndërtuar mbi sakrificën shqiptare, që si popull
rronte nën Jugosllavi dhe se Tito nuk ishte tjetër përveç se një kujdestar i
okupimit serb të Kosovës, një kujdestar i egër dhe mashtrues ndërkombëtar. Në
të dy rastet, me Enverin dhe me Fadilin, Tito qenka kërcënuar me Serbinë!
Qetësinë e Serbisë ai e siguronte me robërinë, me pushtimin dhe me ripushtimin
e shqiptarëve dhe të gjeografisë së tyre. Qetësinë e popullit dhe të vendit
shqiptar të robëruar në Kosovë, në Maqedoni, në Malin e Zi... Tito e ruante me
burgje, dëbime për në Turqi të qindra mijëra shqiptarëve dhe, në anën tjetër,
me shërbëtorë të frymëzuar shqiptarë që sakatonin çdo përpjekje a ide
patriotësh, të cilët flijuan aq shumë. Në cilën periudhë u organizua aksioni i
armëve kundër shqiptarëve? Në periudhën e Titos. Në cilën periudhë ngjau
masakra e Tivarit? Në periudhën partizane të Titos. Në cilën periudhë u mbushën
burgjet jugosllave me shqiptarë dhe i cilës periudhë ishte Goli Otoku i
tmerrshëm, ku në mënyrën më të egër, më çnjerëzore trajtoheshin të burgosurit
shqiptarë, që nuk ishin kriminelë, por ishin ata që kërkonin lirinë e
Kosovës dhe çlirimin e saj nga okupimi jugosllav? Në cilën periudhë ngjau
trysnia ndërkombëtare, që erdhi nga civilizimi perëndimor, që të prante deri
diku trajtimi çnjerëzor i shqiptarëve, që u emërua si aksion ndaj
“deformimeve”? Nga periudha e Titos. Kur i tha Tito në vitin 1968 Fadil Hoxhës,
se do të pajtohej që Kosova të bëhej republikë, por “kjo do ta çonte në këmbë
Serbinë”? Qosja thekson vetëm vitin 1968, por nuk e saktëson (nuk i intereson,
mbase) se kjo kishte ngjarë pas demonstratave të studentëve shqiptarë. I
tronditur në sytë e botës dhe të civilizimit perëndimor nga demonstratat e
drejta, krejtësisht legjitime të studentëve shqiptarë, Tito mashtroi të
mashtruarin e vullnetshëm, Fadil Hoxha, me ofertën e gënjeshtërt
për Kosovën republikë, që ishte edhe njëra nga kërkesat e para të demonstruesve
dhe pas kësaj filluan arrestimet e intelektualëve dhe të patriotëve të tjerë
shqiptarë, siç ishte edhe Rezak Shala. Megjithatë, këto demonstrata sollën në
Kosovë rezultate jo të pakta. Nuk ishte Tito ai që i solli këto, siç pretendon
t’ia mvesh atij si mundësi për ta shpëlarë atë nga krimi i vazhdueshëm mbi
shqiptarët, por ishte rinia shqiptare e Kosovës, e cila kërkonte status të
barabartë me të tjerët. Nuk ishte regjimi politik i Titos, nga i cili nuk
“frymëzohej” Qosja, që po bëhej më “njerëzor”, por ishte trysnia ndërkombëtare
mbi këtë regjim pushtues e barbar mbi shqiptarët. Është e drejtë e Qosjes ta
lartësojë e ta dojë Titon, siç është e drejt e tij ta mallkojë popullin e tij,
të cilin e ka mallkuar publikisht pse i vinte i tëri prapa kryetarit të Kosovës
së lirë, dr. Ibrahim Rugova. Nuk është i vetmi që ka këtë nostalgji. Është dhe
Veton Surroi ai që popullin shqiptar në Kosovë e quajti fashist, në kohën kur
nënat e baballarët kërkonin fëmijët e tyre të vrarë nga serbët, fëmijët e tyre
të zhdukur sot e gjithë ditën. Është e drejtë e tyre morale ta hyjnizojnë
pushtuesin dhe ta mallkojnë e ta quajnë fashist popullin e tyre. Mjafton që i
tregojnë kaq sinqerisht këto anime dhe këto dashuri të çuditshme me gojë e me
shkrim, sado i çuditshëm dhe i pamoralshëm të jetë ky sinqeritet publik i tyre.
Po të mos e kishte dëgjuar Lordin Kerington të thoshte (1991)
se “tani po e kuptojmë se me kë krejt kishte punë Titoja (e kishte fjalën për
serbët) dhe sa i madh ishte ai”, Qosja nuk do të arrinte të kuptonte vërtet se
sa i madh ishte për të Tito. Prandaj, e thekson Lordin Kerngton në këtë
intervistë. Duke e çmuar kështu hyjnisht edhe sot Titon (si arsyetim i tij për
ato që kishte shkruar për vdekjen e Titos), ai realisht shanë të gjithë
shqiptarët e Kosovës, se pse nuk kënaqeshin në këtë parajsë titiste, kur u
printe një njeri aq i madh, siç ishte, sipas tij, Tito, por kërkonin lirinë dhe
çlirimin! Duke e çmuar kështu hyjnisht, ai i jep të drejtë regjimit politik të
Titos për të gjitha burgosjet e djemve shqiptarë dhe për të gjithë ferrin që
kishin kaluar ata nëpër burgjet titiste. Ai, kështu siç thotë edhe tash, nuk
qenka frymëzuar asnjëherë nga ferri i regjimit politik të Titos, nëpër të cilin
kalonte populli i tij, por vetëm nga veprat e filozofëve dhe të shkrimtarëve të
mëdhenj! Këtë “madhështi hyjnore” të Titos do ta vërtetojmë edhe në sytë e
akademik Qosjes, të këtij patrioti, atdhetari, shkencëtari të letërsisë, të
politikës, të kujdestarit ndërshtetëror (Kosovë-Shqipëri), të Zotit të mllefit
e të urrejtjes ndaj të gjithë atyre që janë, siç thotë ai vetë në tregimin
satirik “I ringjalluri i penduar”, të parët e parë, duke sjellë në këtë libër
vetëm një pjesë faktesh e emrash shqiptarë që u dëbuan nga Tito dhe që u
dergjën në burgjet e Titos pse kërkuan lirinë e vendit të tyre. Nëse këto fakte
dhe kjo listë e vogël emrash, që do të sjell nga dhjeta mijëra të tjerë, nuk e
prek, nuk e qorton dhe nuk ia zbeh dashurinë për Titon këtij akademiku, atëherë
le t’i mallkojë, apo le t’i quaj me të gjithë emrat e mundshëm gabimtarësh,
njerëz të mbyllur në kafaze të një idealizmi të verbër... Le t’i quaj, siç edhe
i ka quajtur disa nga ta, “limonë të shtrydhur”, lëngun e të cilëve ua shteroi
(e shfrytëzoi) që të rris lëngun e tij atdhetar gjithnjë në largësi të mëdha të
veprimit.
Të shohim çfarë thonë faktet historike, si veprime makabre të
Titos së tij ndaj shqiptarëve, sidomos ndaj rinisë, e të cilat këtë akademik
asnjëherë nuk arritën ta prekin e ta shqetësojnë, edhe pse deklaron gojëplot se
është atdhetar, i madh, edhe pse pohon se është njohës i mirë i historisë
shqiptare, edhe pse mbron Titon dhe sistemin e tij prej përbindëshi dhe, me të
njëjtin sistem edhe ky akademik përpiqet të mohojë të gjitha vlerat e njerëzve
të mëdhenj të kombit:
Ndjekjet, burgosjet dhe persekutimi i shqiptarëve nga regjimi
i Titos (1948–1968)
Regjimi jugosllav, i drejtuar nga binomi Tito-Rankoviq, duke e
shfrytëzuar këtë situatë, riaktualizoi projektet antishqiptare të Vasa Çubrilloviçit (të marsit 1937
dhe të fillimnëntorit 1944 për asgjësimin, asimilimin apo shpërnguljen me
dhunë të shqiptarëve nga trojet e tyre etnike.
Kjo politikë antishqiptare shtetërore, që kishte nisur ende pa
përfunduar mirë Lufta e Dytë Botërore (1944), në këtë periudhë mori
përmasa të reja gjenocidale. Vetëm në vitin 1948 regjimi komunist arrestoi dhe
nxori përpara gjyqit 306 shqiptarë, të akuzuar për vepra penale kundër shtetit.
Pasi që Shqipëria u përcaktua për ”informbyronë”, regjimi i Tito-Rankoviqit të gjitha kuadrot shqiptare në Kosovë, që
konsideroheshin si armiq të Jugosllavisë, i cilësonte si ”informbyroistë”.
OZNA&UDB famëkeqe, përmes bashkëpunëtorëve të saj shqipfolës, me kohë
kishte krijuar një dosje të veçantë, duke i vënë në syrin e përgjimit rreth 120
000 shqiptarë.
Një dosje të tillë UDB-a kishte hapur edhe për Xheladin
Shyqyri Hanën, luftëtarin e orëve të para kundër nazifashizmit, ish-anëtarin e
KNÇK-së, njëri nga bashkautorët e hartimit të dokumenteve bazë të Konferencës
së Bujanit dhe së fundi drejtor i gazetës “Rilindja”. Atdhetari Xheladin Hana,
u arrestua në mënyrë sekrete, kinse po dërgohej me shërbim diku, ndërsa brenda
mureve të OZN-së/UDB-së i bëhej presion që të tradhtonte bashkëveprimtarët e
tij të idealit. Mirëpo Xheladini nuk u gjunjëzua për asnjë moment para
presioneve dhe torturave çnjerëzore të kriminelëve udbashë. Meqë Xheladini i
qëndroi torturave mizore, xhelatët e Tito-Rankoviqit, më 15.12.1948 ia
shuan jetën mizorisht.
Më 15 prill 1949 arrestohet nënkryetari i qeverisë së
Maqedonisë Nexhat Agolli nga Dibra e Madhe dhe pas dy javësh (saktësisht në
natën e 27-28 prillit 1949) mbytet nga torturat mizore të UDB-ës.
Ndërsa përndjekja dhe numri i të persekutuarëve shqiptarë
shtohej pamëshirshëm gjithandej viseve etnike shqiptare, të mbetura padrejtësisht
jashtë kufijve të Shqipërisë londineze, në maj 1949, në një ekspeditë
ushtarake-policore të drejtuar nga udbashët Çedo Topalloviç dhe Çedo Mijoviç,
synohej arrestimi i Kryetarit të Frontit Popullor krahinor Rifat Latif Berisha,
nga fshati Berishë, i njohur për urtësi e qëndresë kombëtare, por në atë moment
nuk arritën ta kapin dot Rifatin. (Rifati ishte njëri nga organizatorët e
Konferencës së Bujanit, në të cilën u zgjodh edhe nënkryetar. Nuk u pajtua
kurrë me tradhtinë që iu bë vendimeve të Konferencës së Bujanit - që pas LDB-së
Kosova t´i bashkohet Shqipërisë. Për këtë edhe Rifati u vu në shënjestër të
OZN-ës/UDB-së.). Rifat Berisha meqë nuk pranoi t´i binte në dorë regjimit
gjakatar të Titos, zgjodhi qëndresën deri në vdekje. Në këtë situatë Rifatit iu
bashkuan edhe bashkëluftëtarë të tjerë. Njësiti përbëhej prej gjashtë vetash
krejtësisht nga djem të familjes Berisha: vëllezërit Rifat, Mustafë e Islam
Berisha, Brahim Berisha, i biri i Islamit, dhe Halit dhe Jahir Berisha
kushërinj të parë të tyre. Ky njësitë i prirë nga Rifati, më 17 maj 1949 u
gjend i rrethuar tradhtisht në fshatin Gajrak nga i zoti i shtëpisë Ismail
Gajraku (ku ishte i strehuar). Në një dokument thuhet se Rifat Berisha me
bashkëluftëtarët e tij “luftoi një ditë të tërë. Në orën 10 të natës, Rifati me
njësitin e tij sulmuan rrethimin e trefishtë të udbashëve, por mbasi çanë dy
rrethimet e para, ra i vrarë.” Rifat Berisha gjatë kësaj beteje të përgjakshme,
u vra së bashku me tre bashkëluftëtarët: Islam, Mustafë e Brahim Berishën, ndërsa
Halit e Jahir Berisha, ndonëse të përgjakur, arritën të dalin nga rrethimi dhe
i shpëtuan vdekjes.
Në dimrin e acartë të vitit 1950 në zonën kufitare me
Shqipërinë, vritet atdhetari Sabaudin Gjura nga Shipkovica e Tetovës. Një fat
të tillë e pësoi edhe Isuf Torozi nga Dibra e Madhe, anëtar i Komitetit të
Partisë në Dibër. Torozi u arrestua nga organet e UDB-së në vitin 1949, si
njeri me pikëpamje nacionaliste, dhe pamëshirshëm udbashët e Titos e mbytën
mizorisht në tortura. Në mars të vitit 1949 ishte arrestuar dhe më pas u
zhduk pa gjurmë Cenë Shyqriu nga Gjakova.
Në vitet e para pas përfundimi të luftës së dytë botërore, në
Kosovë dhe në viset tjera etnike shqiptare nën pushtimin e Jugosllavisë,
llogaritet se regjimi titist, ka likuiduar rreth 49.000 shqiptarë. Në Kosovë
janë likuiduar në forma të ndryshme 28.400 shqiptarë; në viset shqiptare në
Maqedoni 7 000 shqiptarë; në viset shqiptare në Mal të Zi 8300 shqiptarë;
ndërsa 5000 shqiptarë të tjerë janë likuiduar nëpër viset tjera, si të marrë
peng nga OZN-a, gjegjësisht UDB-a.
Në këto rrethana, për t´i shpëtuar përndjekjeve, burgosjeve
dhe likuidimeve fizike, shumë shqiptarë janë detyruar të shpërngulen nga trojet
e tyre stërgjyshore.
Dihet mirëfilli se, vitet 1949-1966, të cilësuar si ”koha e
Rankoviqit”, ishin vitet më të rënda për popullin shqiptar, në historinë e pas
Luftës së Dytë Botërore. Gjatë kësaj periudhe Lëvizja Kombëtare shqiptare ishte
e organizuar në shumë forma, si: vazhdimësia e veprimtarisë së LNDSH-së
nga grupe të ndryshme me emërtime tjera, “informbyroistët“, organizimi i
grupimeve nga Sigurimi shqiptar, kundërshtimi i rekuizitave “otkupit“,
kundërshtimi i asimilimit të shqiptarëve në turq dhe luftimi i marrëveshjes
xhenetëlmene Tito-Qyprili 1953 për shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi, luftimi
në forma të ndryshme i kolektivizimit etj.
OZN-a, përkatësisht UDB-a, gjatë viteve 1945-1948 zhvilloi një
luftë të pakompromis për shkatërrimin e organizatës patriotike shqiptare
“Lëvizja Nacional-Demokratike Shqiptare” (LNDSH) dhe të grupimeve tjera ilegale
shqiptare. Dhe në vazhdën e kësaj fushate, ky shërbim persekutoi dhe burgosi
mijëra shqiptarë edhe pas vitit 1948.
Kështu, në fillim të vitit 1949, në gjyqin e Qarkut në
Prishtinë, dënohen 9 anëtarë të LNDSH-s, si: Xhavit Gafurri (djali i patriotit
të shquar Nazmi Gafurri), Ahmet Malisheva, Rexhep Kurteshi, Menduh Maksuti,
Enver Shala, Mehmet Pozharani, Safie Feta, Igballe Cuni dhe Karolin Fraki.
Po në këtë Gjykatë dënohet edhe grupi i Drenicës i përbërë nga
6 anëtarë të Lëvizjes, si: Hasan Jashari-Likoci, Mehë Zeqiri, Dan Zeqiri, Qerim
Rrypi, Halim Rrypi dhe Sylë Berisha.
Më 3 nëntor 1950 në Gjykatën e Qarkut në Prishtinë në “emër të
popullit” dënohen anëtarë të organizatës “Bashkimi Shqiptar”: Konstandin
Vasilaca - Skënder Skënderi, oficer i armatës shqiptare, me 15 vjet burg të
rëndë; Xhemë Latë Sadriu me 8 vjet burg të rëndë; Hajrullah Gorani me 6 vjet
burg të rëndë; Hamdi Devolli me 8 vjet burg të rëndë; Rashit Gorani, me 8 vjet
burg të rëndë; Ramë Geca, me 3 vjet burg të rëndë ; Ymer Fazliu, me 2 vjet burg
të rëndë.
Në shkurt 1950 dënohen Shaban Derguti, Mustafë Nixha, Shaban
Mazreku dhe Hafez Jakupi me nga 20 vjet burg të rëndë, Bitër Dehalla,
Tomë Mjeda dhe Zekë Bajraktari me nga 17 vjet burg të rëndë, Nezir Hoti me 15
vjet burg të rëndë dhe Ismet Dehiri me 3 vjet burg të rëndë.
Në grupin e dytë të LNDSH-së ”Lidhja e Prizrenit” dënohen:
Arif Hoxha me 12 vjet burg të rëndë, ndërsa me nga 3 vjet burg të rëndë
dënohen: Zeki Ahmeti, Isuf Dellova, Islam Fisheri, Zenel Kabashi, Gjokë Spaqi,
Ibrahim Gashi, Ramiz Rexhepi dhe Shahide Kabashi, Shemsedin Gashi, Rexhep Hoti,
Malush Duraku, Halim Voci, Bajram Dehiri, Mustafë Derguti, Maliq Gashi e shumë
të tjerë.
Në 6 muajt e parë të vitit 1950, për sabotim të mbledhjes së
rekuizitave "Otkupit" dhe me akuzën si bashkëpunëtorë të Sigurimit
shqiptar, në Prishtinë dhe Prizren dënohen: Rizan Bajram Xhoxhaj, nga Vërmica e
Prizrenit, Sefer Tafil Elezkurtaj dhe Ibish Avdi Rizanaj nga fshati Zhur,
Xhafer Selmani (Vërmicë), Hajdar Bytyqi (Piranë), Nazif Hoti (Krushë e Madhe -
i ati i Mr.Ukshin Hotit), Hamit Nuredini, Sali Mehmeti, Haki Malushi, Xheladin
Gashi, Vesel Gashi, Avdyl Kryeziu, Ali Kryeziu, Zenun Kryeziu, Mahmut Abazi,
Isa Dina, Qamil Qollaku, Xhafer Idrizi, Afil Afezi, Enver Beluli, Gani, Avni e
Naim Zajmi, Muhedin Hadri, Halit Qollaku, Bije Vokshi, Lutfi Spahiu dhe Arif
Randobrava.
Po atë vit në Prishtinë burgoset dhe dënohet grupi i dytë i
Drenicës i përbërë prej 11 anëtarësh të LNDSH, si: Ibrahim Tahiri, Hysen
Hyseni, Sylë Mulliqi, Osman Beqiri me nga 10 vjet burg të rëndë, Smajl Ferizi
dhe Milazim Hyseni me nga 7 vjet burg të rëndë, Hajredin Sadiku, Nebi Nuredini
dhe Fetah Bogiqi me nga 5 vjet burg të rëndë, Rashid Obria dhe Hamit Hoda me 15
vjet burg të rëndë (ky i fundit në burg u zbulua se ishte në shërbim të UDB dhe
u bojkotua plotësisht nga anëtarët e LNDSH-së).
Asokohe u dënua edhe Hasan Rema nga Gjakova, me 17 vjet burg
të rëndë (z.Rema kishte qëndruar 3 vjet i arratisur në Shqipëri dhe pastaj
Sigurimi shqiptar e kapi dhe ia dorëzoi UDB-së në Kosovë!!)
Në vitin 1950 në Gjyqin e Qarkut në Pejë dënohet edhe grupi
prej 9 vetash i LNDSH-s: Sylë Mehmeti i Rugovës, Sali Kelmendi i Ruhotit,
Ali Fetahu i Veriqit, Bekë Tafili i Ruhotit, Ramë Bislimi i Nabërxhanit, Gani
Kastrati i Pejës, Salih Hasani dhe Sylë Shala nga Peja, Fatmir Goranci i
Gjakovës dhe Ramë Isufi i Lubeniqit... Këtë vit u dënuan edhe: Sami Peja,
Ibrahim Berisha, Musa Gjuka, Faik Basha, Qazim e Enver Berisha e shumë të
tjerë.
Në vitin 1951 në Gjykatën e Qarkut në Prishtinë u dënuan 11
anëtarë të LNDSH-s nga Mitrovica (të arrestuar në shtator 1950). Ky grup
përbëhej nga: Bejtulla Sahiti nga Gushefci, Hajrullah Halili nga Doberlluka,
Sinan Alija nga Broboniqi, Imer Ajeti nga Koshtova, Avdyl Haliti nga Rahova,
Shefqet Kamberi nga Broboniqi, Zejnullah Mehmeti nga fshati Lip, Zejnel Shabani
nga Mikushnica, Hajzer Ferizi nga Qabra, Zeqir Rashidi-Rashica nga fshati
Studime dhe Bislim Fazliu nga Vidishiqi.
Gjatë vitit 1952 në Gjyqin e Qarkut në Prishtinë dënohet grupi
i tretë i LNDSH-së nga Drenica, si: Qazim Zogu, Hamdi Gruda, Bajram Dervishi,
Abdullah Cakiqi, Isuf Cakiqi, Jakup Biçinca, Smajl Hoxha, Shaqir Hoxha, Idriz
Obrija dhe Milazim Gradica.
Në vitet 1949-1953 në Kosovë dhe në viset tjera shqiptare u
dënuan me qindra vite burgim edhe shumë veprimtarë të tjerë (në grupe dhe veç e
veç) si: Ramiz Osmani, Shefki Osmani, Nuhi dhe Musli Osmani, Zylfi Musliu,
pastaj Hamdi Gashi, Ramadan Rexha, Raif Halimi-Cërnica, Xhemil Fluku, Mark
Gashi, Ramë Sejdia, Rexhep Dajkoci, Bajram Alija, Rexhep Presheva, Ali Aliu -
Presheva, Adem Elshani, Fazli Bega, Kadri Halimi (etnolog), Qamil Luzha, Rexhep
Balidemaj (ushtarak nga Martinaj i Gusisë), Mulla Zekë Berdynaj, Omer Qerkezi,
Rexhep Rifati, Brahim Gashi, Haxhi Sylejmani, Bajram Zuka, Xhemë Lah Gashi... e
qindra të tjerë dhe për të ndriçuar veprimtarinë e tyre kombëtare kërkohet një
studim i veçantë.
Po në vitin 1953 burgoset dhe (sipas aktakuzës K.nr 76/53),
dënohet grupi i anëtarëve të LNDSH-së nga Llapi: Sabit Kapiti-profesor i
Gjimnazit në Besianë (ish-Podujevë), Ibrahim Demolli, Xhafer Meta, Nexhmi
Sejdiu, Fetah Babatinca, Jusuf Humolli, Shaban Zhjeqi, Shaban Shala, Nuhi Gashi
dhe Isuf Ismaili. Atdhetari Shaban Shala mbytet nga torturat e UDB-së.
Gjatë aksionit famëkeq për mbledhjen e armëve (1955/1956) në
Prizren u organizua një proces gjyqësor kundër Nijazi Malokut etj. Në fakt
Procesit të Prizrenit i parapriu një proces tjetër politik (korrik 1955) i
ashtuquajtur "grupi i shehlerëve" prej 14 vetash, të cilët qenë
akuzuar për lidhje me Komitetin Shqiptar në Romë dhe për bashkëpunim me
Sigurimin shqiptar. Në këtë proces qenë përfshirë: Sheh Myhedini, sheh Rama,
sheh Hasani (i cili në rrethana enigmatike vdes), Qazim Gojani, Hysen Prushi,
Din Zhubi, Bekë Haxhija, Hajredin Vuçiterna, Muhedin Miftari, Dërgut Ekremi,
Sinan Dërguti, Qazim Miftari etj.
Në procesin e Prizrenit, në saje të aktakuzës së përpiluar nga
prokurori Publik Radoslav Cerovçanin, të mbështetur tërësisht në montimin e
"fakteve" nga UDB-a, më 12-19 korrik 1956 (në fshehtësi nga opinioni)
u mbajt procesi gjyqësor në Gjykatën e Qarkut në Prizren, dhe me këtë rast u
dënuan: Njazi Maloku me 12 vjet burg të rëndë; Sedat Dida u dënua me 5 vjet
burg të rëndë; Shani Hoxha me 4 vjet burg të rëndë; Demush Cahani me 5 vjet
burg të rëndë; Ibrahim Moni me 3 vjet burg të rëndë; Rexhep Muhadri me 2 vjet
burg të rëndë; Hasan Bajrami me 2 vjet burg të rëndë; Muhamet Emini me nga 2
vjet burg të rëndë dhe Sali Mehmeti (Meta) me 9 muaj burg të rëndë.
Për aktivitete patriotike kundër regjimit titist, në vitin
1955 në Tetovë dënohet mësuesi Mehmet Gega, Muharrem Jusufi dhe Abdulla
Kalishta me nga 10 vjet burg të rëndë. Në vitin 1956 me burgime të rënda
dënohen disa intelektualë tjerë nga Tetova dhe Gostivari.
Më 1957 dënohen edhe 8 anëtarë të LNDSH-së në Prishtinë:
Rexhep Latif Abdullahu, Qemal Novokazi, Shemsi Perani, Rexhep Parteshi, Ibrahim
Galimuna, Islam Mumxhiu,Vehbi Ruva dhe Kadër Deva. Të gjithë këta dënohen me
burg në kohëzgjatje prej 2-12 vjet burg të rëndë me përjashtim të Islam
Mumxhiut, i cili lirohet.
Po këtë vit burgoset dhe dënohet grupi i dytë 9 anëtarësh nga
Prishtina: Nusret Novokazi, Rashid Krasniqi, Osman Krasniqi, Emina Krasniqi,
Nikë Kajtazi, Ibrahim Binaku, Fehmi Henci, Neki Shehu dhe Mazllum Novokazi.
Në vazhdën e ndjekjeve të atdhetarëve të LNDSH-së, në Shkup
burgoset dhe dënohet grupi 14 anëtarësh nga Tetova, Gostivari, Dibra e Ohri:
Raif Malaziu, Sherafedin Agai, Adnan Agai, Abaz Dukagjini, Burhan Pasholli,
Abdurrahman Taravari, Remzi Pustina, Eshref Hoxha, Naxhi Purde, Abdylaziz
Taravari, Mevaip Purde, Rifat Palloshi, Hadi Imami dhe Zeqir Lisi.
Në vitin 1957, pas aksionit të armëve, kur u intensifikua
numri i të shpërngulurve shqiptarë, Metush Krasniqi, si udhëheqës i organizatës
"Partia Revolucionare për Bashkimin e Tokave Shqiptare me Shtetin
Amë" së bashku me veprimtarët tjerë të kësaj organizate, përmes veprimeve
konkrete, shpërndarjes së trakteve dhe bisedave të drejtpërdrejta me qindra
familje shqiptare, arritën të ndalojnë shpërnguljen nga trojet e tyre stërgjyshore.
Në fund të vitit 1958, UDB-a i bie në gjurmë aktivitetit të kësaj organizate
dhe me këtë rast arrestohet Metush Krasniqi me disa bashkëveprimtarë të vetë.
Gjyqi i Qarkut në Gjilan, në bazë të "provave" të nxjerra gjatë
hetuesisë dhe akuzave të prokurorit, më 7 mars 1959, në "emër të
popullit" dënoi: Metush Krasniqin, me 18 vet burg të rëndë; Mark Gashin e
Sejdi Kryeziun me nga 10 vjet burgim të rëndë; Mehmet Nuredin Dermakun me 2
vjet burg të rëndë; Qemajl Kallabën e Mehmet Ajetin me nga një vit e gjysmë burg
të rëndë. (Aktgjykimi K.nr.19/59, 7 mars 1959).
Më 20 shkurt 1958, Gjykata e Qarkut në Pejë, dënoi: Muhamed
Brovinën me 12 vjet burg të rëndë, Adem Krasniqin me 7 vjet burg të rëndë, Gjon
Shtufajn me 7 vjet burg të rëndë, Besnik Kocin me 9 vjet burg të rëndë dhe Hyda
Dobrunën me 5 vjet burg të rëndë. (Aktgjykimi K.nr. 149/57)
Në verën e vitit 1960 Gjykata e Qarkut në Prishtinë dhe ajo në
Prizren i dënuan “ në emër të popullit” 17 anëtarë të grupit të LNDSH-së
"Votra Kosovare Nacional-Demokratike Shqiptare": Ragip Sadikun,
Bajram Gashin, Hasan Rexhën, Bislim Fazliun, Muharrem Hysenin, Luz Pacollin,
Nuhi Pretenin, Bilall Ramën, Hilmi Badallajn, Ali Isufin, Rraman Jasharin, Ramë
Dibranin, Niman Shalën, Sinan Sinanin, Musli Rexhepin, Ibrahim Metajn dhe Niman
Kajtazin. Ndërkaq në Zagreb më 25.02.1961 në bazë të Aktgjykimit nr.IK 21/60,
gjyqi ushtarak i denon: Emin Fazliun me 8 vjet burg të rëndë, Baki Dullovin me
2 vjet e 6 muaj, Mehmet Trepçën me 2 vjet dhe Hilmi Ajvazin me 9 muaj burg të
rëndë.
Në vazhdimësinë e organizimeve politike ilegale dhe të
qëndresës shqiptare përgjithësisht, në fillim të viteve 60-të u organizuan tre
intelektualë të asaj kohe: Kadri Halimi, Ali Aliu dhe Ramadan Hoxha, të cilët
në vitin 1952 dhe 1954 veç kishin përjetuar vuajtjet në Goli Otok dhe në
kazamatet tjera jugosllave. Në janar 1961, UDB-a i zbulon dhe i burgosë 32
anëtarë të saj dhe qindra shqiptarë të tjerë mori në pyetje dhe i keqtrajtoi
brutalisht. Kadri Salimi u dënua -7 vjet e 6 muaj burg të rëndë,
Ali Aliu - 8 vjet, Ramadan Hoxha- 8 vjet, ndërsa prej 1-5 vjet burg të rëndë u
dënuan: Hasan Dumani, Zenel Hajrizi, Beqë Heta, Hyrije Hana, sheh Tefik
Mustafa, Zeqir Hajrizi, Banush Ademi, Enver Tali, mulla Nuredin Xhemajli, Sadri
Imeri, Nuredin Aliu, Haki Agushi, Ali Xhelili, Amir Gashi, Mafak Ahmeti, Ramiz
Ahmet-Cernica (delegat i Konferencës së Prizrenit-1945, ku kundërshtoi me ngulm
ripushtimin e Kosovës nga Serbia-vërejtja ime), Ilmi Ferizi, Favzi Aliu, Selman
Hasani, Ramadan Rexha (ish i burgosur-vërejtja ime), Tefik Haxhiu, Jahi Ajeti,
Hetem Ajdini, Asllan Marevci, Jetish Depca, Miftar Mustafa, Sabri Marevci,
Bajram Kokolari dhe Zahir Sakipi.
Në vitin 1963-64 Simboli i qëndresës shqiptare Adem Demaçi
formoi “Lëvizjen Revolucionare për Bashkimin e Shqiptarëve“ (LRBSH) dhe në
kuadër të saj kanë vepruar Komiteti i Prishtinës, i Pejës, dhe Komiteti i
Gjakovës.
LRBSH gjatë kësaj periudhe kishte kryer shumë aktivitete
kombëtare, por në qershor 1964 UDB-a zbulon aktivitetin e kësaj organizate dhe
fillon një fushatë të egër arrestimesh. Pas tre muaj hetimesh intensive (nëpër
duar të UDB-së kaluan mbi 500 shqiptarë) dhe mbi 80 pjesëtarë të LRBSH-së, në
grupe të vogla u nxorën para gjyqit. Gjykimi i dytë kundër themeluesit të LRBSH
Adem Demaçi dhe 11 të akuzuarve të tjerë u mbajt më 27, 28, 29 e 31 gusht dhe 1
shtator 1964 në Gjyqin e Qarkut në Prishtinë. Në këtë gjykim maratonik në “emër
të popullit” u dënuan: Adem Demaçi - student i fakultetit juridik, nga
Prishtina me 15 vjet burg të rëndë, Sabit Ratkoceri (1939) - jurist i diplomuar
(Lupç i Poshtëm) me 11 vjet, Hazir Shala (1934) - Profesor i shkollës normale,
(Barilevë) me 13 vjet, Seladin Daci (1933) "muzikant në Radio
Prishtinë" (Prishtinë) me 10 vjet, Azem Beqiri (1939) - Nëpunës i Entit
Krahinor për Mbrojtjen Shëndetësore (Prishtinë) - me 10 vjet, Abdullah Lahu
(1944) - nxënës i kl. së katërt të shkollës Normale, me 10 vjet, Ahmet Haxhia
(1932) - farkatar nga Prishtina, me 10 vjet, Xhafer Mamuxhiku (1935) -
nëpunës nga Prishtina, me 11 vjet, Dibran Bajraktari (1939) nëpunës nga
Prishtina - me 13 vjet, Sabri Novosella (1943) - rrobaqepës nga Prishtina, me 9
vjet, Tefik Sahiti (1930) - infermier nga Prishtina, me 9 vjet dhe Njazi Straja
(Saraxhoglliu) (1933) tregëtar nga Stambolli i lindur në Prishtinë, u dënua me
9 vjet burg.
Ndërkaq prej 3-15 vjet burg të rëndë u dënuan edhe këta
anëtarë të LRBSH-së:
Adem Rukiqi - Verboc –Gllogoc; Abdyl Shala - Loxhë-Pejë;
Arif Hoxha – Mitrovicë; Arif Ymeri; Asim Vula – Gjakovë; Avni Lama – Gjakovë;
Bahtire Berisha – Prizren; Bahtir Duraku; Bedrush Çollaku – Prizren; Besnik
Koci – Gjakovë; Destan Miftari; Din Spahia – Gjakovë; Ejup Kastrati – Pejë;
Elhame Shala – Prishtinë; Emine Rakovica –Prishtinë; Enver Gerguri; Enver
Mehmeti; Fazli Grajçevci – Tankoc; Fehmi Elmazi – Gjilan; Ferat Ymeri; Gani
Msutafa; Haki Bejta; Haki Gashi; Hamdi Obertica - Fushë Kosovë; Hilmi Rakovica
– Prishtinë; Hyda Dobruna – Gjakovë; Hysen Bukoshi – Prizren; Hysen Daci –
Mitrovicë; Ibrahim Stublla; Ismet Koshutova – Mitrovicë; Isuf Istrefaj;
Isuf Isufi – Mavriq; Kadri Kusari – Gjakovë; Myrteza Nura – Gjakovë; Mustafë
Venehari – Mitrovicë; Nezir Gashi - Labjan – Pejë; Nimon Podrimja - Caralluk –
Istog, Mejreme Berisha – Prishtinë; Osman Berisha – Puzovfc; Qerim Zajmi;
Ramadan Lahu – Gllamnik; Ramadan Shala – Pejë; Rashit Rusha; Rexhep Elmazi –
Gjilan; Rexhep Shala - Loxhë, Pejë; Remzi Baloku; Rrustem Morina; Sabit Lahu -
Gllamnik, Podujevë; Sadik Latifi; Sahit Sfeqla – Prishtinë; Selatin Novosella –
Prishtinë; Selman Berisha – Progofc; Sylejman Gashi; Sylë Shala – Pejë; Shefqet
Jashari - Strofc, Vushtërri; Shemsi Hoxha; Shemsi Rudari; Tahir Shala,
Krushec-Prishtinë; Teki Dervishi – Gjakovë; Ukshin Shala - Loxhë – Pejë; Vesel
Bislimi; Vesel Shala - Loxhë, Pejë; Vezir Uka - Dobrajë, Lypjan; Ymer Mehmetaj;
Zeqir Agushi; Zeqir Gërvalla - Lupçi i Poshtëm, Podujevë; Zeqir Heretica -
Lupçi i Poshtëm, Podujevë; Zeqir Shala - Loxhë, Pejë.
Më 27 Nëntor 1968 Grupi i studentëve në krye me Osman Dumoshin
i organizoi demonstrata gjithëpopullore në Prishtinë dhe në disa qytete tjera
të Kosovës. Ky grup që veproi sipas programit të LRBSH-së, u arrestua dhe pas
katër muaj “hetimesh”, më 2, 3, 4 e 7 prill 1969, në Gjykatën e Qarkut në
Prishtinë u mbajt një proces gjyqësor kundër tyre…Trupi gjyqtarësh – porotës,
më 7 prill 1969 ”në emër të popullit” për shkak të “krimit - propagandë
armiqësore nga neni 118 al. 1 e KP”, këta studentë i
shpalli fajtorë dhe ua shqiptoi dënimin prej 37 vjetësh burg të rëndë. Me këtë
rast studentët: Osman Dumoshi, Hasan Dërmaku, Selatin Novosella dhe Adil
Pireva, u dënuan me nga 5 vjet burg; Skënder Kastrati dhe Xheladin Rekaliu me
nga 4 vjet burg, ndërsa Ilaz Pireva, Skënder Muçolli dhe Afrim Loxha dënohen me
nga 3 vjet burg.
Më 22 dhjetor 1968 u organizua edhe një demonstratë në Tetovë.
Për demonstratën e Tetovës, e cila e aktualizoi çështjen e përdorimit të
flamurit shqiptar dhe hapjen e paraleleve të mësimit në gjuhën shqipe, u dënuan
170 shqiptarë, ndërsa 54 veta u dënuan me mbi 1 vjet burg, jo vetëm nga Tetova
por edhe nga Shkupi, Gostivari, Struga dhe Kërçova. Vetëm në gjykatën e Tetovës
dhe atë të Shkupit “për vepër penale kundër shtetit” u dënuan:
Mehmet Myrtezani - Gega, mësues, me 7 vjet burg; Faik Mustafa,
student, me 5 vjet burg; Abdylselam Selami, mësues, me 1,6 muaj burg;
Ramadan Sinani, student, me 2 vjet; Fehmi Rifati, student, me 2 vjet burg;
Abdylmenaf Rystemi, student, me 2 vjet; Hysni Qemal Sherifi, arsimtar, me 1,6
muaj; Refki Murati, murator, me 2 vjet; Nexhmidin Neziri, mësues, me 1,6 muaj;
Ibrahim Rudi, student, me 3 vjet; Agim Jaka, student, me 2,6 muaj; Hysenxhevat
Kalaishta, student, me 5 muaj burg; Xhemil Mustafa, student, me 5 muaj; Arbër
Xhafëri, student, me 3 muaj; Agim M.Xhaferi, student, me 3 muaj burg e shumë të
tjerë.
Asokohe, pas burgosjeve në Tetovë, pushteti shovinist
maqedonas, burgosi e dënoi edhe shumë të rinj shqiptarë, që nuk ishin
pjesëmarrës në demonstratën e Tetovës. Në Shkup u dënua Sejdi Kryeziu me 5 vjet
burg, gjoja se ka bërë propagandë armiqësore për shkëputjen e Maqedonisë
perëndimore dhe bashkimin e saj me Shqipërinë, ndërsa Inajet Bariu u dënua me 1
vit burg, po për propagandë armiqësore. Në Strugë u dënua Irfan Vlashi me 6
vjet burg për diversion, Tosun Roçi me 4 vjet burg, ndërsa në Kërçovë u dënuan:
Syrja Qura, Sali Ramadani, etj.
Të burgosurit shqiptarë vitet më të rënda të burgut, i kaluan
në burgjet e Idrizovës dhe Velesit në Maqedoni; të Nishit, në CZ të Beogradit,
e të Pozharevcit... në Serbi; të Titogradit në Mal të Zi; të Bileqës, Stara
Gradishkës, të Lepogllavës... dhe veçanërisht në sinonimin e ferrit të Dantes
në "Goli Otok", ujdhesë kjo në Adriatikun verilindor në Kroaci. Në
këtë ujdhesë të zhveshur e me gurë të thepisur, të burgosurit shqiptarë dhe jo
vetëm ata, përjetuan golgotën, ditët më të tmerrshme të jetës së tyre. Rrëfimet
e shumë të burgosurve shqiptarë, që kaluan nëpër ferrin e Goli Otokut,
dëshmojnë për një trajtim të egër e mizor, të papërsëritshëm në historinë e
njerëzimit... (Marrë nga Interneti, autor Sheradin Berisha / 02. 05. 2008)
Duke mos bërë një listë e rrëfim për shumë e shumë shqiptarë
të tjerë, këta emra shqiptarësh dhe këto vuajtje të tyre, që përbëjnë vetëm një
pjesë fare të shkurtër të listës së gjatë të rezistencës kundër robërisë
jugosllave të tokave të tyre, nuk i kam gjetur në “katër mijë faqet e shkruara”
të Rexhep Qosjes. Këta të përndjekur, këta luftëtarë të guximshëm shqiptarë, që
kërkonin lirinë dhe çlirimin e vendit nga pushtimi jugosllav dhe nga ripushtimi
titist me ëndrrën e vazhdueshme të bashkimit të tokave dhe të kombit shqiptar,
ishin a nuk ishin patriotë, ishin a nuk ishin atdhetarë që të zinin vend qoftë
si kujtim a si prekje ndërgjegjeje nga akademik Qosja, i cili e deshi aq shumë
Titon dhe shkroi për të lëvdatën më qiellore?
Natyrisht, ai nuk flet e nuk shkruan këtë histori të
dhembshme, por gjithsesi krenare të kombit, sepse, pastaj do të duhej të
pendohej publikisht për dashurinë e tij që kishte ndaj Titos së tij të madh. Ai
nuk flet e nuk shkruan, sepse të gjithë këta i quan „limonë të shtrydhur“ dhe
nuk pushon së ngarenduri të përndjekë edhe vetë, siç bënte Tito i tij, gjithë
trurin më të dalluar të kombit, që të pushtojë edhe ky gjithë hapësirat e
lirisë së mendimit, të shkrimit dhe të politikës integruese kombëtare në botën
e civilizuar. Ky akademik vete edhe më larg se Tito gjakpirës i shqiptarëve.
Këta të fundit i quan edhe qen, kurse Kosovën e mbytur historikisht në gjak e
quan fermë qensh!