Kulturë » Mërkuri

Timo Mërkuri: Shënjtërimi i shtëpive tona… dhe Niko Kacalidha

Ishte rastësi fakti që ai lindi në Leshnicën e Sipërme, aty ku koha ndau kufijtë e dy shteteve. Por ndoshta kjo rastësi ishte edhe fati i tij, për të hedhur shikimin dhe mendimin...

Timo Mërkuri: Nëna Tereze – Ungjilli i Dashurisë

Përsiatje mbi librin “Letrat e Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Tereze” të Anton Nikë Berishës“Nuk mund të mos e përshëndes një njeri fort të përvuajtur, që ndodhet mes nesh. Është Nëna Tereze e Kalkutës. Të gjithë e dimë […] Atdheu i saj është këtu. Edhe në kohët e izolimit të plotë të Shqipërisë ishte kjo…

Timo Mërkuri: Kalaja e ndërtuar nga fjala

Veprat e studimore dhe letrare të Anton Nikë Berishës, të vështruara nga Ajete Zogaj në librin “Vepra me rëndësi të shumëfishtë[1]” më së pari shihen si një kala e ndërtuar pranë rrënojave të një kalaje tjetër të hershme, themelet e së cilës qenë hedhur qysh në kohëra të hershme me gurë pellazgjikë. Koha e...

Timo Mërkuri: Përsiatje për vetminë ose ngrohtësia që të krijon në shpirt gjuha poetike

Në letërsinë shqipe “soneti” (tingëllima) është shfaqur në periudhën e Rilindjes, si ndikim kryesisht i letërsisë italiane me krijimet e Pjetër Zarishtit, Nue Bytyçit, Leonard De Martino, Filip Shiroka, Zef Serembe, Gjergj Fishta, Llazër Shantoja, Ernest Koliqi etj. duke marrë një përmasë të lartësuar me Ndre Mjedën...

Timo Mërkuri: Hymn për fjalën poetike

Poema “Prushi i bukurisë” (një përsiatje poetike për artin e fjalës) e Anton Nikë Berishës është një krijim i menduar si perceptim, si formë dhe sistem shprehës. Poema ka një shtrat filozofik dhe një dritësim e ngrohtësi poetike, duke thelluar në këtë mënyrë veçantinë e saj, i pa hasur gjer më sot në letërsinë tonë shqipe...

Timo Mërkuri: Hamit Aliaj dhe ngjyra e poezisë së tij

I-Sa herë që lexoj poezi të Hamit Aliaj më kujtohet vargu i parë i një kënge hasjane:“Mori e mira në dritë të hënës” dhe kjo nuk ndodh rastësisht. Parafytyroni ju lutem një vajzë të trevave veriore në një pragmbrëmje dimri tek ecën në një shpat mali nën dritësimin e hënës. Parafytyrojeni që...

Timo Mërkuri: Poeti dhe poezitë e para të botuara në gjuhën shqipe

Sa herë që bie fjala për poetin dhe poezinë e parë shqipe shumëkujt i shkon mëndja te Lekë Matrenga[1] dhe poezia e tij “Kënga e përshpirtshme[2]”, një vjershë me tetë vargje e përfshirë te “E mbsuame e krishterë”, një libër i vogël i shkruar në dialektin toskë, me 28 faqe, botuar në Romë në vitin 1592.I-Për hir...

Timo Mërkuri: I ziu Shaqo Bolenë

Ky Shaqua nga Bolena duhej të kishte qënë, përderisa mori për llagap emrin e fshatit. Këtë mbiemër mbase e kanë marë shumë veta, por hakçe hakçe vetën këtij i shkon për shtat dhe i ndrin fshatit si ylli majë bredhit të vitit të ri. Ja dëgjoni e jepmëni hakë…

Timo Mërkuri: Pse erdhi... Kostandini i Vogëlith

Duke lexuar librin studimor të Anton Nikë Berishës “Interpretime të letërsisë së arbëreshëve të Italisë[1] ” më intigroi së tepërmi konstatimi që balada “Kostandini i vogëlith” gjendet e shkruar së pari te “Dorëshkrimi i Kieutit” i Nikollë Filjes[2] në vitin 1737, zbuluar nga Michele Marchianoi...

Timo Mërkuri: Kur flasim për Agim Maton

Kur flasim për Agim Maton nuk ia kërkojmë datëlindjen në certifikatën e gjendjes civile, ku me një kaligrafi fine është shënuar data 12 mars 1947. Kjo është datëlindja e njeriut, ndërsa ne te Agim Mato shohim poetin, ndaj për të gjetur ditëlindjen e tij, lexojmë vargjet që ai vetë ka shkruar me ngjyra deti...

Timo Mërkuri: Metaforika e amanetit të rapsodisë arbëreshe ‘Pal Golemi'

Duke lexuar librin studimor të Anton Nikë Berishës “Interpretime të letërsisë së arbëreshëve të Italisë”[1] më tërhoqi vëmendjen pjesa ku thotë se “Kështu, rapsodia e Pal Golemit, që sipas të dhënave të derisotme është krijimi i parë i traditës letrare gojore të arbëreshëve të Italisë i...

Timo Mërkuri: Vepra e Pjetër Budit dhe Krishtërimi

Ajo që bie në sy në krijimtarinë e Pjetër Budit, trajtuar në studimin e Anton Nikë Berishës “Pjetër Budi poet dhe prozator[1]” është fakti se të tri veprat e tij:“Doktrina e Kërshtenë” (1618), “Rituali roman”(1621) dhe “Pasqyra e të rrëfyemit”(1621) janë përkthime dhe përshtatje tekstesh...

Timo Mërkuri: Qasje me artin gojor e poezisë së Pjetër Budit

Interesimi im për t’u njohur më gjerësisht me jetën dhe me veprën e Pjetër Budit[1]mori shtysë nga çasti kur u njoha me të dhënat se në shkollën e Dhërmiut, të hapur në vitin 1927 nga murgu Neofilo Rodino[2] dhe më pas në shkollën e Himarës e tëNivicës, përdoreshin si tekste mësimore...

Timo Mërkuri: Shkëmbinjtë ku mbin dashuria

Duke lexuar librin e ri poetik “Trokitje të prushta” të poetes Albina Idrizi ndjejmë qysh në vargjet e para një ngrohtësi dhe mirësi shpirtërore që del prej fjalëve, si afshi i nxehtësisë nga prushi i vatrës, që ngroh fillimisht pëllëmbët e duarve dhe depërton më tej në gjithë qenien tonë...

Timo Mërkuri: Si e njohëm Jusuf Gërvallën

Emri i Jusuf Gërvallës u bë i njohur në Shqipëri vetëm pas vrasjes së tij më 17 Janar 1982 në Shtutgart së bashku me të vëllanë (Bardhoshin) dhe një veprimtar tjetër (Kadri Zekën). Lajmi u dha zyrtarisht dhe bëri bujë të madhe në popull edhe për faktin se për vrasjen u akuzua direkt...

Timo Mërkuri: Dëgjoni monofoninë e Roland Çenkos

Kur në takimin më Roland Çenkon në fillim Nëntorit 2021 te holli i Hotel “Lindi” në Sarandë biseda pruri mes nesh monofoninë e tij, ai papritur hapi telefonin dhe më thotë: Pa dëgjoje pak këtë plak nga Lazarati dhe më thuaj: a ja vlen ta këndoj monofoni? Që Roland Çenkua është mjeshtër i të kënduarit monofoni...

Timo Mërkuri: Prishësit e këngës

Nje ditë shtatori të vitit 2007, ndërsa shikoja TVSH tek po jipte një program të Asamblit Shtetëror të Këngëve e Valleve s’di pse vëmëndjen time e tërhoqi në veçanti kënga ‘’Shqipe katër vilajete’’. Kjo ndoshta edhe nga fakti që për këtë këngë kisha shkruar diçka në librin tim ‘’Madhëria e saj-kënga iso-polifonike’...

Timo Mërkuri: Ëngjëjt e Isopolifonisë

Procesi i krjimit tëvariantit gjirokastrit të këngës isopolifonikeështë një proces që zgjati jo disa dhjetra vite por zgjati disa shekuj. Sigurisht që nuk egziston një datë se kur përfundoi ky proces, por një gjë e kemi të sigurtë, në fillim të shekullit XX kënga gjirokastrite jo vetëm që ishte formatuar si një...

Timo Mërkuri: Tre poetë dhe Agim Mato katër

Poeti Agim Mato njihej në qytetin e Sarandës si njëdisenjator i talentuar i Ndërmarrjes së grumbullim përpunimit, por si njeri publik u njoh në vitin 1969 kur botoi vëllimin e parë poetik JUG, libër që e bëri të njohur në botën letrare në mbarë vendin.Botimi i librit të dytë ...

Timo Mërkuri: Dashuria si pafundësi tingujsh, dritash dhe ëndrrash

Në qoftë se pas leximit të librave poetikë në katër vëllime “Hyjnorja ime je ti ” të Sabit Rrustemit do përballemi me thënien e Persi Shellit se: “Poezia është kujtesa e çasteve më të mira, më të lumtura të mendjeve më të lumtura e më të mira” me siguri që këtë përkufizim do ta ndërlidhim pikërisht për poezinë e këtij autori...