Editorial » Zejneli

Xhelal Zejneli: Iluminizmi në Skoci dhe në Angli

Iluminizmi apo epoka e arsyes është periudhë ose lëvizje e viteve 1650 deri në vitet 1780 e më pas. Gjatë kësaj periudhe, forcat intelektuale të Evropës ia vunë theksin arsyes (racionalizmi), analizës dhe individualizmit, përballë linjave tradicionale të autoritetit. E kanë vënë në lëvizje filozofët dhe intelektualët lokalë në kafenetë urbane...

Xhelal Zejneli: Konservatorizmi

Konservatorizmi është pikëpamje që vlerëson dhe që synon të ruajë institucionet e vendosura dhe mban qëndrim kritik ndaj kërkesave për ndryshime shoqërore rrënjësore. Konservatorizmi mori trajtë për herë të parë si ideologji në kohën e Revolucionit Francez, kur mendimtarë si filozofi dhe politikani anglez Edmund Burke...

Xhelal Zejneli: Iluminizmi - Universitete dhe Akademitë

Natyralizmi apo studimi i natyrës - Natyralisti francez Zhorzh Byfon (Georges Louis Leclerc, Cont Buffon, 1707-1788) është autor i veprës “Historia e natyrës” (Histoire naturelle), enciklopedisë në 44 vëllime ku përshkruhen të gjitha njohuritë mbi botën natyrore. Kjo...

Xhelal Zejneli: Iluminizmi dhe 'Revolucioni i Leximit'

Ndarja e kishës nga shteti – Sipas shkrimtarit dhe akademikut britanik Xhanatan Izrael (Jonathan Irvin Israel, 1946-), kjo periudhë përjetoi projektimin e “iluminizmit radikal”, që e promovoi konceptin e ndarjes së kishës nga shteti.. Ky koncept shpesh u ngjishej punimeve të filozofit anglez Xhon Lok (John Locke...

Xhelal Zejneli: Shqiptarët dhe Amerika

Në Konferencën e Paqes në Paris, në vitin 1919-1920, Shqipërinë e mbrojti Presidenti amerikan Udro Uilson (Thomas Woodrow Wilson, 1856-1924). Në deklaratën e tij prej 14 pikave, të shpallur më 8 janar 1918, ai kërkoi vendosjen e paqes mbi bazën e parimit të kombësisë dhe të vetëvendosjes së popujve...

Xhelal Zejneli: Iluminizmi dhe interpretimi social dhe kulturor

Interpretimi social dhe kulturor – Në kundërshti me qasjen historiografike intelektuale iluminizmit, që i analizon rrymat ose diskurse e ndryshme të mendimit intelektual brenda kontekstit evropian në shekullin XVII dhe XVIII, qasja kulturore-sociale i studion ndryshimet që kanë ndodhur në kulturën dhe në shoqërinë evropiane...

Xhelal Zejneli: Konfucianizmi

Konfucianizmi – angl. Confucianism, frëngj. Confucianisme, gjerm. Konfuzanismus – është emërtim për mësimet e “klasikëve” kinezë mbi natyrën dhe shoqërinë. Themelues i këtij mësimi është filozofi kinez Konfuci, trajta e latine Confucius e emrit Kung Fu-tzu, Mjeshtri Kong, (551-479 para erës...

Xhelal Zejneli: Iluminizmi dhe feja

Debati mbi religjionin – Debati mbi religjionin në epokën e iluminizmit ishte përgjigje ndaj shekullit paraprak të luftërave religjioz në Evropë, sidomos ndaj Luftës tridhjetëvjeçare. Teologët e iluminizmit dëshironin ta reformonin fenë e vet pa u konfrontuar dhe duke parandaluar mundësinë që kundërthëniet religjioze...

Xhelal Zejneli: Liberalizmi që nga Xhon Loku deri në ditët tona

Sipas filozofit anglez i cili studio në Oksford (Oxford), Xhon Lokut (John Locke, 1632-1704), liria e individit është e mundur vetëm duke nënkuptuar pronësinë, ndërsa ai që nuk ka pronë, duhet të punojë për tjetrin, duke u bërë kësisoj i varur nga vullneti i tij. Si i tillë, ai nuk mund të bëjë një...

Xhelal Zejneli: Iluminizmi dhe mendimi politik mbi shtetin

Lidhur me iluminizmin janë zhvilluar debate të shumta. Historiani nga Uellsi Ser Kit Vivien Tomas (Sir Keith Vivian Thomas, 1933-) thotë se që prej se ka filluar iluminizmi, ka ekzistuar kundër-iluminizmi. Gjatë kundër-iluminizmit, ithtarët klerikalë dhe konservatorë të religjionit tradicional e kanë sulmuar ...

Xhelal Zejneli: Iluminizmi në Holandë, Itali, Francë dhe Gjermani

Iluminizmi në Holandë u zhvillua gjatë epokës së artë holandeze. Në Holandë lulëzuan shkenca, arti, filozofia dhe zhvillimi ekonomik. Arritjet e asaj epoke do të ndikojnë fuqishëm në formimin e qytetërimit perëndimor. Personalitete kryesore të iluminizmit holandez ishin filozofi, matematikani dhe fizikani francez, krijues i...

Xhelal Zejneli: Lozhat e Masonëve dhe Iluminizmi

Me iluminizmin apo me epokën e arsyes kuptohen pikëpamjet filozofike, shkencore dhe racionale, çlirimi nga besëtytnitë dhe besimi në tolerancën fetare, në një pjesë të mirë të Evropës, në shekullin XVIII.Në Gjermani Aufklarung-u (iluminizmi), që zgjati nga mesi i shekullit XVII deri në fillim të shekullit XIX, ishte lëvizje...

Xhelal Zejneli: Frensis Fukujama - 'Fundi i historisë'

Joshihiro Frensis Fukujama (Yoshihiro Francis Fukuyama, Çikago, 27.10.1952-) është filozof amerikan, analist politiko-ekonomik dhe autor. Është i njohur për librin e tij “Fundi i historisë dhe njeriu i fundit” në të cilin pohon se përhapja e demokracive liberale, e tregut të lirë dhe e mënyrës perëndimore të jetesës - në mbarë botën ...

Xhelal Zejneli: Osvald Shpengler - Rënia e Perëndimit

Osvald Shpengleri (Oswald Arnold Gottfried Spengler, 29 maj 1880 – 8 maj 1936) është historian gjerman dhe filozof i historisë. Tregoi interesim edhe për matematikë, shkencë dhe art. Gjyshi i Osvaldit nga vija e babait, Teodor Shpengler (1806-1876) ka qenë inspektor metalurgjik në Altenbrak...

Xhelal Zejneli: Samuel Huntington - 'Përplasja e Qytetërimeve'

Semjuel Filip Hantington (Samuel Phillips Huntington) është studiues i shkencave politike, këshilltar dhe akademik amerikan. Lindi në Nju-Jork më 18 prill 1927. Vdiq në Martha’s Vineyard, Massachusetts, më 24 dhjetor 2008. I afërt me Partinë Demokratike. Në vitin 1946 studioi në Universitetin Jejll (Yale University)...

Xhelal Zejneli: Modeli i asnjanësisë së Suedisë dhe të Austrisë - i papranueshëm për Kievin

Austria dhe Suedia, dy shtete që nuk janë anëtare të NATO-s edhe zyrtarisht janë asnjanëse në rast lufte. Janë model që Rusia dëshiron t’ia imponojë Ukrainës. Duke parë invadimin e Rusisë, tani edhe vetë ato pyesin, sa është i qëndrueshëm një status i tillë i tyre. Në anën tjetër, Kievi një model të tillë e...

Xhelal Zejneli: Zhan-Zhak Ruso

Zhan-Zhak Ruso (Jean-Jacques Rousseau, Gjenevë, Zvicër, 28 qershor 1712 – Ermenovil, Francë, 2 korrik 1778) është filozof, shkrimtar, teoricien politik dhe kompozitor autodidakt zviceran-francez, i epokës së iluminizmit. Është pasardhës i një familjeje protestante të vendosur në Gjenevë në shekullin...

Xhelal Zejneli: Në përkujtim të Madeleine Albright

Medlin, Ti e dije se shqiptarët nuk kërkonin kurrfarë drejtësi të posaçme, ngase ndaj tyre s’ishte bërë dot, kurrfarë padrejtësie e veçantë, por padrejtësi e përgjithshme, padrejtësi historike. Ti luftove, për liri dhe drejtësi njerëzore. Prehu në shkëlqimin e dritës së amshueshme, në parajsën qiellore, aty pranë Beatriçes. Për kombin shqiptar Medlin, Ti je e pavdekshme...

Xhelal Zejneli: Agresioni i Rusisë ndaj Ukrainës dhe kriza e shpirtit

Që në fillim të veprimit politik të vet, Hitleri zhvilloi një propagandë aktive ndër gjermanët për “vuajtjet dhe kushtet jetësore të tmerrshme” të miliona gjermanëve që jetonin në territorin:- e Çekosllovakisë në Sudet (Sudetenland) që përbënin rreth 90% të popullsisë së rajonit;- të Sllovakisë dhe të Ukrainës...

Xhelal Zejneli: Lufta në Lindje të Ukrainës dhe ndërhyrja e Rusisë, 2014

Lufta në Donbas të Ukrainës lindore filloi më 6.4.2014. Casus belli (shkas lufte) ishte refuzimi i një pjese të popullsisë së Ukrainës lindore për të pranuar pushtetin e lëvizjes Euromajdan dhe politikën e saj për të hyrë në BE. Epilogu i luftës ishte marrëveshja e paqës / konflikt i ngrirë...