Semundjet e shoqerise, sidomos mentaliteti turkoshak ndaj grave dhe vajzave, nuk mund te sherohen duke nxitur urrejtjen e aq me pak hakmarrjen ne mes dy gjinive!
Nga Llemadeo
Shoqeria shqiptare, ne lidhje me cdo zhvillim, ka me se dy mije vjet qe eshte „invalide“ nen shtypjen e te pakten tre perandorive gjigande; si ajo e bizantit, romes dhe e osmanve, apo e pushtimeve te here mbas hershme nga fqinjet’ si greker, sllave, etj. Pushtime te cilat ne cdo kohe sbene asgje tjeter, pervec perpjekjeve per te cfarosur nje komb te tere, dhe kur nuk munden te ja arrijne cfarosjes, ata mbollen mentalitetet e tyre me te egra.
Dihen qarte qendrimet mesjetare ndaj gjinise se bukur, grave dhe vajzave, kudo ne bote, por kryesisht ne ate pjese te botes qe e rrethonte kombin shqiptare.
Ndersa ne vitet 1300-1600 ne europe grate i ekzekutuan duke i shkyer edhe per kembesh nen akuzat se gjoja ishin shtriga, ne Orient mbusheshin haremet me robina-seksi ku cfryheshin dhunshem dufet seksuale te sulltanve e deri te ushtarkeve te tjere te larte, apo ministrave te atyre oborreve…!
Nen ate ndikim ererash te atyre shekujve te zymte, gjendej gruaja midis shoqerine Oksidentale dhe Oriantliste, por me nje shprese per tu cliruar nga dhuna e gjithanshme apo krimi absurd kunder saje!
Ndersa ne shqiperi, disa zakone e kode te vjetra, te thena apo te shkruara, na e paraqesin gruan shqiptare si nje individ ne shoqeri qe kishte nje ngarkese te madhe ne familje me te drejta te kufizuara ne maksimum, por qe ne fund te fundit ajo nuk po ekzekutohej fizikisht nen akuzimin per shtrige, sic ndodhte ne europe…, por as nuk po binte prehe masive e dhunes seksuale te haremeve orientaliste…!
Nen ato erera te stuhishme, erdhi gruaja shqiptare deri ne shekullin e njezetet, here me xhublete e here me fustanelle, here me rashe te zeze e here me brendeveke, here me shami e here me pantallona si burre’ eshtra dale…rreshkur e thare „veprave“ te pesvjecarve apo kooperativave bujqesore… E me ne fund’ shyqyr zotit’ arriti deri tek vitet 1990 ku veshi lirshem cfare deshi, kendon e kercen si te doje e ku te doje, studjon, punon, jeton lirshem edhe e vetmuar po te doje, nderton lirshem familjen e vet, apo e shkaterron ate dhe kur te doje…!
Pasi ne fund te fundit, sado qe te ndodhin raste ekstreme ku ajo shtypet nga dhuna e burrecave…, serish del ajo fitimtare pasi e mbeshtet ligji i vertete, kur ligji i maliqit…nuk ka fuqi te korruptuarish me!
Mirpo a jane sheruar semundjet e mentaliteteve te shoqerise shqiptare ne lidhje me rolin e gruas ne shoqeri?
Megjithe perpjekjet e gruas ne shoqerine shqiptare per te zene vendin qe meriton, pervec semundjes se mentalitetit turkoshak ndaj gjinise se bukur, koha ka sjelle ne skene dhe nje dukuri te re negative; ku tashme grate dhe vajzat ne luften e tyre per ta cliruar veten nga ai mentalitet e kane kthyer veten shpesh ne agresore te „armatosur“ me armet me te renda, qe nga sopata, thika, helmi apo zhdukja pa lene gjurme…ndaj burrave te tyre, edhe pse ato jane raste ekstremisht te radha, por ato po e bejne ate’ thjeshte vetem pse nuk i duan me dhe se nuk done te jetojne me me ta!
E ajo i ka tranformuar ato lloj grashe ne gjysem-meshkuj e gjysem-gra, ne ate rrebelim agersiv deri ne inkriminim.
Ndersa theksoj ketu se; nuk i shkojne aspak, asnje lloj gruaje ne gojen e saje, fjalet helmuese si; tradhetare, i lig, ne varr te pafsha, vdekja te pret, varri i zi te mbulofte, shpirt zi, sme deshe kurre, vrases etj. fjale te shemtuara qe shajne, shpifin, lendojne aq shume burrat, te cilet me apo pa shkak jane ndare nga grate e tyre… Fjale qe tashme i perdorin rendomte deri edhe qindra kengetaret- pseudokengetare…, te cilet kane mbushur ekranet televizive, biles bejne dhe koncerte e fitojne para me kenge aq famezeza…!
Kengetare te cilet ne vend qe ti prijne shoqerise me kenge e tekste njerzore, shpirterore, qe te mbjellin dashuri miresi e bukuri e shprese me plot tinguj te kendshem, me plot rrespekt, qofte edhe per ate’ qe ka ikur, burre apo grua, nese te pakten vetem nje here kane shkembyer qofte edhe nje puthje dashurie, ata hedhin aq helm mbi fatkeqesine e te tjerve.
E si mundet te helmohet publikisht, qofte edhe me nenkuptim, qofte edhe pa ja permendur emrin, si mund te kryhet nje krim teorik ne ate menyre sic bejne ato kenge e kengetare me aq akuza, shpifje e sharje kunder partnerve, kunder prinderve te atyre femijeve te cilet do te ndihen te lenduar sa here te jene perballe ekraneve televizive duke degjuar kenge te tilla me aq mllef e urrejtje tingujsh e fjalesh kunder grauas qe iken, apo burrit qe iken me apo pa shkak. Ata femije, kur degjojne kenge te tilla absurde, qe do te ua ringjallin ne kujtese cdo gje te prinderve te tyre ata do qajne aq here, do vriten thelle, mbase aq thelle sa te humbasin dhe shpresat per jeten! E ato kenge, mjerisht’ vetem pesimizem, urrejtje, nxitje per ndarje, nxitje per krim ndjellin e asgje me shume etj!
-Kur degjohet kenga me fjale te tilla si; …djegejani te tere fustanat…(sdi se kush kengetare e kendon), te duket vetja se gjendesh ne nje skene terrori…te kohes se hitlerit, kur ua digjnin rrobat roberve te luftes…
A thua valle qe gruaja shqiptare te jete akoma si nje rob lufte, ku i mbahen rrobat peng kur ndahet, ku nuk lejohet te takoje apo ti marre femijet e vet, ku nxirret jashte shtepie ne rruge te madhe me dhune etj. Etj.?
Kenget famezeza, te cilat skane aspak qellim mbrojtje ndaj gruas, e aq me pak qellim denoncues per vuajtjet e saje, per shkeljen e te drejtave te saje, thone ate qe ndodh vertete! Gruaja shqiptare ne te gjitha trojet eshte viktime e kohes e mentalitetit turkoshak akoma!
***
Njeriu eshte nje qenie qe ndikohet, reagon, zgjohet, trembet, frikesohet, trimerohet, dashurohet, butesohet, qan, vajton nga dhembja, lumturohet nga dashuria, etj. Gje qe nga kenge me fjale te liga, ndikohet cilado grua qe ka sdo pak stres apo keqkuptim me burrin, si dhe anasjelltas…
Mirpo sikur ne mediat vizive te cfaqeshin sa me shume kenge me permbajtje pozitive, qe shpreh dhembje per ate qe ka ndodhur midis dy partnerve, si dhe ben thirrje per rikthim…apo shpreh rrespekt ne kujtim te mire, si nje kenge e njohur tashme; me titullin „Kontrast“, sigurisht qe shume gra dhe burra te ndare per gjera kote, do te ndjenin mall per njeri tjetrin dhe ndoshta do te kerkonin udhe per te falur njeri tjetrin!
Nuk mund te me thote asnje grua ne kete bote, sado e lumtur qe te jete me partnerin e saje, se nese ajo kalimtthi shikon ne udhe nje burre te pashem, vecante te pashem dhe nuk e kthen kryet ta shikoje me nje ndjenje te bute miresie. Ashtu si dhe cdo burre do ta bente ate ne cdo rast kur ven re nje grua te bukur qe po kalon atje tej, edhe pse ato pike-shikime sdo ti kene me kurre ne jete, pasi kalimtaret skthehen me andej…!
Pra eshte fjala per ndikimin qofte edhe me te thjeshte, kur dicka, cfardo, na ben te ndikohemi, e sidomos e bukura e forte apo agresiviteti i forte!
Prandaj them qe jemi te ndikueshem si nga e mira apo e keqja, si nga kenget qe percjellin energji pozitive ku mbjellin miresi, mall, dhembje, pendim, apo ato qe percjellin energji negative dhe mbejllin agresivitet, urrejtje, hakmarrje etj!
Asnje shtet, asnje popull i qytetruar nuk e ka aq agresiv fjalorin e kengeve me tema ndarjesh midis partnere apo dashurive te deshtuara, por kane kenge qe shprehin dhembje, mall pendim, flaje, adhurim, kujtim, mos-harrim e shume ndjenja te bukura me te cilat ushqejne jo vetem rrespektin e ruajtur ne shpirt per partnerin e ndare, por dhe miresine, pozitivitetin per shoqerine ku jetojne, gje qe i ben partneret e ndare qe te ruajne edhe mbas ndarjes se tyre nje miqesi njerzore komunikimi e rrespekti reciprok!
Duke e mbyllur kete pike te kendveshtrimit tim, theksoj se; Pavaresisht te metave te shoqerise per ta vene ne vend rolin e gruas ne shoqeri, grate dhe vajzat duhet qe me gjithe forcen e miresise se tyre dhe te bukurise se tyre’ te cilen e kane thelle ne shpirt por dhe ne pamje, te dine ti perdorin ato virtyte vlerash te bukura’ per ta sjelle shoqerine ne binare vetem me dashuri dhe miresi e jo me urrejtje apo kundervenie luftarake’ deri me ate ndjenjen e hakmarrjes ndaj burrave, gje qe i ben ato te humbasin rolin e vet te natyrshem si gjini e bukur!
Nje shoqeri do te gjendet shpesh e rrezikuar ne dy faza kulmore te saje;
Se pari ne fazen kur te clirohet nga shtypja e gjate dhe se dyti nen ngazellimin e asaje deshire per tu ndjere gjithnje si i-e persekutuar…! Pikerisht ne ato dy faza, individe te vecante rrebelohen dhe shaktojne katastrofa ndaj vetvetes, gje qe prekun dhe shoqerine masivisht…!
Dukuri tjeter mjaft negative ne shoqerine shqiptare eshte perdorimi i disa emertesave banale per grate dhe vajzat, apo e disa folejve me cilesime po aq banale qe e ulin vleren e grave dhe te vajzave shqiptare!
Tashme eshte bere e modes, qe rendomte te perdoret fjala-emertesa; Femer, femra shqiptare, femrat tona, ne femrat, boh cfare femnet, femen bote, a ke femer, e kam nje femen…etj.
Ndersa ne vendet e qyteruara, fjala; femer, thuajse eshte thjeshtezuar nga fjalori fare, gje qe po te ja drejtosh nje zonje apo zonjushe ate fjale, si pergjigje merr nje injorim total!
Dhe ajo eshte shume e drejte, pasi fjala femer eshte perdorur ne kohe te lashta per gjene e gjalle; ku shpesh shtrohej si pyetje; „ta beri… vicin, qengjin, derkucin, mezin… femer apo mashkull…?“, etj.
Ndersa njerzia ne mesjete edhe ne vendet tona me te prapambetura, gruaja eshte thirrur Zoje shtepie, vajza; vajze, cike, cuce, goce, etj. si dhe, djali; djale, cun, voc, apo burri; burre, dhe asnjehere femen, apo burri’ mashkull e aq me keq; mashqi!
Ato lloj epitetesh kane filluar qe ne diktature, ku degjoheshin rendomte shprehjet, “roli i fmervae ne shoqeri“ etj. Por filluan te perdoren masivisht mbas viteve 1995 ne shqipri dhe kudo ne trojet shqiptare, gje qe flasin per nje vet-xhvleftesim qe i ben shoqeria gjinise se bukur.
Rendomte degjon te rinjte kosovare ne perendim te thone; Ani, qysh e kie femnen, a ke femen, e kam ni femen…
Te tera jane dialketikisht dhe morfologjikisht’ simbas gjuhes se mirfillte shqipe te folur, jane thenie tejet banale qe mund ti drejtohen nje zonje apo nje zonjushe, nje vajze apo gruaje. E aq me keq kur ato perdoren edhe ne konferneca zyrtare ne shqiperi, apo ne tryeza grashe intelektuale.
Tjeter gje e rendomte ne ate lloj fjalori ndaj vajzave dhe grave vjen fjala; „Gjueti“…!
Kontaktet me shikime midis djemve dhe vajzave, ne shqiperi quhen gjuajtje!
Serish nje fjale qe e ul vleren e zonjushave apo te zonjave shqiptare, fjale rruge.
Gjujatje perdoret kur nje qen gjuan lepura, ndjek nje gjallese tjeter per ta ngrene...per ta zhdukur!
Eshte tejet okupative ajo shprehje, me nje tingull qe ste ngjall gezim, knaqesi, por menjehere ta con mendjen tek qeni dhe lepuri…tek gjuetari ne pyll me cifte ne dore, tek ndjenja e lige dhe aspak e bukur!
Ne vend qe te thuhet ashtu bukur; me rrezatonte me sy, e rrezatoja me sy, po e ndiqja me shikim, me nidqte me sy, me veshtronte vazhdimisht, u shikuam gjate, kalimthi me shikoje, konaktuam me sy… etj. Fjale te bukura qe e lartesojne me shume bukurine e komunikimit dhe rolin e gjinise qe i drejtohet fjala.
Menyra e te folurit, komunikimit me njeri tjetrit, midis dy gjinive ndikon jashtezakonisht shume ne cdo fushe te zhvillimit te shoqerise!
Sa me i ashper dhe banal te jete ai komunikim, ai kontakt, sa me agresiv te jene ato marrdhenie, aq me e pa qytetruar eshte ajo shoqeri!
***
Shikojme ne europe dhe ne vende te vecanta te orientit’ vepra arkitektonike perrallore, keshtjella, apo vila te ndertuara ne vende te vacanta, ku shimica e tyre kane nje pamje deri hyjnore’ ne cdo plan ndertimi e zbukurimi, gje qe te ben te kuptosh qarte se aty ka ndikur dashuria e bukur midis paleve, ne frymezimin e autorve apo ideatorve per te ndertuar dicka me kushtim, sic jane mijra prej atyre veprave qe u jane kushtuar grave te dashuruara, qe nga Taxchmahalli e deri ne pallatet perrallore ne vende te ndryshme te europes.
Pa llogaritur ketu milona poezite apo pjeset muzikore, kenget e deri tek pikturat me kushtim te vecante njerzve reale, grave, ku artistet e mdhenje, shpirtbukurit e njerzimit ua kane kushtuar grave te tyre, te dashuruave te tyre, mikeve te tyre, nenave te tyre, motrave te tyre, gjithnje me ate qellim per ti bere te pa vdekshme dhe te pa harrueshme, pervecse per te ua shprehur ne jeten e gjalle gjithe dashrine e tyre per ato!
Ndersa ata asnjehere nuk i thirren ato me fjalen e vogel e percudnuese;“femera“, por zonja, zonjusha, hyjnorja, madheshtorja, e madhnueshmja, Engjellorja. Ose sic i kane thirrur dhe shqiptaret e vjeter gjyshet e nenat tona me fjalet; Finsnikja, Zana, shtojzovallja, e mira, e bukura etj.!
Mirpo po ta shikojme ne kete kendveshtrim’ se sa eshte perjetesuar figura e gruas shqiptare ne artin e se bukures, do te shohim nje varferi tejet te mjere, ku dhe ato pak zonja shqipetare te cilat kane arrite te bejne emer ne historite e kombit tone, ekzistojne aq te minimizuara ne anen figurative ne vepra fizike, por dhe ne vepra arti!
Pamja e Teutes’ e mbretereshes Ilire, njeres nder mbretereshat me ne ze te historive antike ne bote, ekziston si skulpture e nje artisti italian te kohes se fashizmit vene diku mbi nje banke te Durresit dhe asgje me teper. Ne nje kohe qe cilido shtet po te kishte nje figure te tille, do ta kishte bere mal’ figuren e saje ne art.
Ndersa grate e tjera qe nga Princesha Donika Kastrioti e deri tek heroinat dhe rilindeset e kombit e deri ne ditet e sotme, si; Nora e Kelmendit, Tringe Smailja, Dora Distria, Musine Kokolari, e shume e shume te tjera, ekzistojne vetem neper ca grafika muzeumesh, te mbytura nga fotot e shumta te grave qe iu bene diktatures krah i djathte ne shtypjen e popullit, e qe tashme kane pushtuar deri dhe enciklopedine shqiptare, duke lene jashte saje’ gjithe grate shqiptare me vlera te verteta kombetare dhe njerzore!
Ndersa pas emrit te Nenes Tereze u sulen ta perjetesonin jo gjithaq me dashurine dhe nderimin per ate qe ajo ka qene grua, por me ate vuajtjen e shume autorve’ qe te fitojne fame per emrat e tyre, duke bere dicka per emrin e saje, ca skulptura apo libra qe shpesh nuk e prezantojne realisht gjithe madheshtine hyjnore te saje!
***
Ndersa duke e mbyllur ketu, kete Analize-kendveshtrim timin per grate dhe rolin e tyre ne shoqeri…, do te iu beja thirrje te gjithe grave dhe vajzave shqipetare, qe te bejne me shume vete ato per emrin e tyre, per gjinine e tyre te bukur, per vetveten’ duke e dashur vetveten akoma me shume me miresi dhe qellim-bukuri, qe pastaj te duhen dhe te nderohen sic e meritojne edhe nga gjinia e forte burrerore. Gjini e cila do te beje mrekullira per hire te tyre, nese ato do te dine ti vene burrat me miresi e dashuri ne sherbim-njerzore te tyre, burra te cilet, ne vende te tjera te botes, burrat e botes, kane krijuar vepra arti, deri hyjnore me duart e tyre’ vetem e vetem per hire te dashurise, te bukurise e miresise se grave me shpirt te bukur te cilat kudo qe hedhin gjurmen shendrisin miresi!
https://www.zemrashqiptare.net/