E premte, 29.03.2024, 08:05 AM (GMT)

Kulturë

Inva Mula-Çako

E diele, 05.03.2006, 10:16 PM


Inva Mula-Çako
Inva Mula-Çako është një këngëtare soprano shqiptare. Lindi në Tiranë në vitin 1963. Ajo vjen nga nje familje artistësh. I ati saj, Avni Mula, është një nga kompozitorët dhe këngetarët më të talentuar në Shqipëri.

Në vitin 1987 fitoi konkursin “Kengetarja Shqiptare”, në 1988 konkursin “George Enescu” në Bukuresht. Pas katër vjetësh në 1992 fiton konkursin ”Butterfly” në Barcelona. Në 1993 merr një çmim nç Operalia-n e parë të Placido Domingos në Paris. Ka bashkpunuar me tenorë të famshëm në operën e Bastille-s në Paris, në Bruksel, në Mynih dhe në Oslo. Në vitin 1996 mori pjesë në operën Medee të Luigi Cherubini-t në Francë. Në 1998 rikthehet në operën e George Bizet “La Jolie fill de Perth”. Në filmin “Elementi i peste” në 1997 i jep zërin këngtares në rol Lucia di Lammermoor në skenën "The Diva Dance". Më vonë ajo luajti në “Ivan IV” të Bizet-it në Paris. Në vitin 2001 ishte e zënë në Itali ku luajti në teatrin “La Scala” pjesën e Verdit “Falstaff” dhe Riggoleto-n në Arenën e Veronës. Ka marrë pjesë rregullisht në “La Scara” ku luajti Lucia di Lammermoor, La bohème, Manon (2006). Luajti gjithashtu disa herë dhe La traviata-n në qytete të rendesishme si Tokio, Bilbao, Orange, Trieste and Toronto. Në 2007, ajo do të luaj Norine-n e parë në L'elisir d'amore në Toulouse të Francës.

Wikipedia

Inva Mula, artistja që u jep personazheve një jetë të dytë

Inva Mula, “Andante con anima…”

Luan RAMA

Nuk di pse e shkrova këtë titull që në fillim të shkrimit. Ndoshta sepse vërtet itinerari muzikor i Inva Mulës i ngjan një “andante con anima”, siç shkruhet në pentagramet e muzikës që gjithmonë i ka pranë një “ecje me shpirt”, padyshim gjithë itinerari i Invës është një ecje “con anima”, një marsh në ngjitje, shpirt në muzikë, shpirt në interpretim skenik, shpirt në përjetimin e personazhit. Kjo është t’i japësh shpirtin muzikës: një detyrim i madh, një haraç i rëndë, që gjithë artistët e mëdhenj i a japin artit, pasi ata vuajnë për të, adhurohen e duartrokiten nga bota, zhgënjehen, thyhen, plagosen në shpirt, harrojnë botën e të gjallëve dhe humbasin në përkushtimin e artit që bëhet në skenë, e magjisë që krijohet, e asaj alkimie që ngjizet çdo ditë me dëshirën për të bërë për vete publikun, për të pikëtakuar dhe në ëndrrën gjenitë e muzikës, atje në burimin e krijimit muzikor: të këndosh Verdi, Moxart, Puçini, Donizetti, Hofenbach, Gounod dhe Massenet… Duke ndjekur interpretimin e saj, gazetari francez, Michel Schuller ka shkruar se „Inva Mula di t’u japë personazheve një jetë të dytë, t’i mbushë ata me dritë, me sublimitet, me magji. Partnerët e Inva Mulës janë këngëtarë të njohur të operas lirike botërore. Para afro dy muajsh ajo u kthye nga teatri i Monte-Carlo-s në Monaco, ku këndoi bashkë me këngëtarë të kalibrit botëror si R. Raimondi, J.Anderson, R.Blacke, etj. në operan “Udhëtimi në Reims” (“Viaggio a Reims”), një “drama giocoso” (e gëzueshme) me një akt, e shkruar nga Rasini. Dhe, kuptohet, përballë këngëtarësh të mëdhenj gara është e vështirë, e lodhëshme, veçanërisht kur kalon nga një vepër në tjetër me një shpejtësi marramendëse. Dhe është normale ta pyesësh artisten nëse ka momente që ndjehet e cfilitur, madje e dërmuar tmerrësisht…
“Sigurisht, stërmundimi është i shumanshëm”, më përgjigjet Inva. “Ai është fizik, psikologjik dhe emocional. Kalimi nga një vepër në tjetrën duhet të bëhet përmes një pauze, pushimi, në mënyrë që të çlodhesh dhe të kesh qetësinë për të nisur një vepër të re. Por ç’mund të them, kur më duhet të rend sa nga një vepër tek tjetra. E pamundur të jetoj jetën time, e cila sakrifikohet për hir të artit. Artisti është edhe prind, ka familje, ka fëmijë, ka hobet e tij. Lodhja për më tepër vjen edhe nga që ndërrohet repertori, duhet të përgatitesh për një vepër të re, të cilën e ke kënduar më parë ose jo. Ndërrohen dhe referencat e ndryshme, regjisorët që do të punosh, dirigjentët, orkestrat, madje do këndosh në një gjuhë tjetër; të bije të kalosh nga një opera që e këndon në italisht, në një arie në gjuhën frënge dhe pastaj të shkosh në një teatër gjermanik për të kënduar një opera në gjermanisht. Imagjino se ç’ndodh brenda nesh?! Madje ndryshojnë dhe oraret kur t’i kthehesh nga një opera në Amerikë dhe duhet të këndosh në Evropë ose të shkosh pastaj në Japoni apo Australi. Por në fund të fundit ndryshojnë dhe mënyrat e ushqimit. Pra, duhet të jesh një xhongler i vërtetë”.
I mjeri artist, askush nga publiku nuk e imagjinon cfilitjen e madhe, dhe unë jam kurioz të di se cili nga rolet të ka lodhur më shumë?
Padyshim Manon, i operas “Manon” të Massenet. është një personazh që i duhet të këndojë në të pesë aktet që ka kjo vepër, pra do të jesh gjatë gjithë kohës në skenë, pa patur mundësi të çlodhesh. Për më tepër, personazhi ka një evolucion të madh dramaturgjik që kërkon një sforco të madhe zanore.

Një sforco për të kënaqur një publik që pret shumë nga artisti. Po ç’është atëherë publiku për një këngëtar apo si ndjehesh ti para publikut? Roli që luan publiku për një këngëtar që i shfaqet në skenë?
Publiku për një këngëtar është një lloj ballafaqimi, është një personazh që të vë në pikëpyetje për atë çka ti i prezanton. Ti përpiqesh t’i mbushësh mendjen për vërtetësinë e personazhit, të marrëdhënieve dhe ngjarjes, ta emocionosh atë dhe ta futesh në botën tënde. Publiku të pranon ose jo. Kjo është dhe enigma e këngëtarit me publikun në shfaqjen e parë: si do të më presë publiku?! Kur hapet sipari, ti e ndjen peshën e publikut. Por shpejt publiku hyn në marrëdhënie emocionale me ty, dhe në fund ti pret një përgjigje nga ai. Atëhere, kur ai të duartroket, mijëra njerëz në sallë kthehen në një, ata të kanë mirëpritur!
Dhe kjo përmes një ngarkese të madhe emocionale, duke filluar nga traku i parë që artistët kanë para se të dalin në skenë. Të gjithë kanë kaluar përmes këtij kalvari deri sa janë mësuar apo të tjerë, edhe pse të mëdhenj, e përjetojnë deri në shfaqjen e fundit të jetës së tyre. Përpiqem të imagjinoj se ç’ndodh vallë me artistin pas perdes së skenës apo në lozhën e tij?!
Traku është gjithnjë i ndryshëm. Ai asnjëherë nuk është njëlloj. Sa më të sigurt ta ndjesh veten, aq më pak trak ke. Të gjithë kemi trak para se të hyjmë në skenë. Kam kolegë që para se të japin premierën apo çdo shfaqje, bisedojnë në telefon me psikologët e tyre dhe bëjnë një lloj psikanalize, në mbrëmje apo pak para se të hyjnë në skenë, në mënyrë që ta largojnë disi atë shqetësim apo trak. Ka të tjerë që kanë objekte supersticioze në lozhën e tyre apo me vete, që tu “urojnë” për ta kapërcyer lehtë hyrjen në skenë. Pra, secili e zgjedh këtë problem në mënyrën e vet.
Aktualisht çfarë po dëgjon?
“La Boheme”, sepse më duhet ta ripërsëris dhe ta rimësoj mjaft mirë tekstin tim dhe atë të partnerëve. S’mund të dëgjoj muzikë tjetër, pasi ndryshe do të çorientohesha. Jam në moment pune dhe truri është në lëvizje, madje dhe natën më del gjumi nga pjesë të ndryshme muzikore. Ja pra çdo të thotë të jetosh me skenën… dhe në gjumë.
A do të kishe dëshirë të këndoje ndonjë personazh që nuk e ke kënduar, ose një tjetër që do të doje ta këndoje më ndryshe?
“Requiem”-in e Verdit. Eshtë një mrekulli. Deri tani unë nuk e kam kënduar atë, pasi nuk i përshtatet ngjyrës së zërit tim, por shpresoj ta këndoj më vonë, diku në një katedrale. Do të ishte vërtet diçka e bukur.
Ti e ke kënduar shumë Verdin, madje shpirtërisht je e lidhur me të më shumë se çdo kompozitor tjetër, jo vetëm për operat dhe ariet që ke kënduar, por dhe me botën e tij, jetën e tij, Busetto-n, shtëpia e tij në Roncole, varri i tij apo dritaret e shtëpisë ku ai ka vdekur, që një ditë vjeshte m’i ke treguar në Milano, shumë pranë „La Scala“-s. Gjithnjë e lidhur me vendet ku ka jetuar apo ku janë prezantuar veprat e të madhit Verdi…
Ashtu është, shpirtërisht jam shumë e lidhur me të…Nuk ka shumë kohë që teatri i operas të Lajpcigut më kërkoi të vinte në skenë diçka që unë do të kisha dëshirë të këndoja, pra të propozoja një opera dhe ata të gjenin dirigjentin, regjisorin dhe të angazhoheshin me një opera të re që nuk e kanë në repertor. Kështu unë u thashë se do të doja të këndoja „Luiza Miller“.
Përse pikërisht Luiza Miller?
Sepse bën pjesë në ato personazhe që nuk janë të zakontë. Luiza Miller nuk është kënduar shumë… Portreti i saj rinor, portreti i një vajze të re, në këtë ditë që pikëlon shi, nuk e tregon përvojën e madhe të kësaj këngëtareje, që gjithnjë e më shumë ngjitet në kulmet e saj dhe të artit lirik. Një përjetim rolesh që herë përngjajnë e përafrohen dhe herë largohen nga njëri tjetri në kuptimin e interpretimit vokalistik e skenik. Dhe kjo sepse secili prej roleve është një ngarkesë shpirtërore dhe një përjetim i madh, edhe pse syri i bukur blu e fsheh këtë; sepse asaj i duhet të interpretojë herë Violetën dhe herë Margaritën apo Luçien e Lamermurit; të jetë Suzana te “Dasma e Figaros”, Antonia te “Përrallat e Hofmanit”…Rolet përvijojnë dhe rishfaqen në dritëza të tjera herë Naneta e “Falstafit”, herë Lisetta te “La Rondine”, Micaela në “Carmen”, Oscar në “Ballo me maska”, Elvira në “Italiana in Algeri”, Zhuljeta në “Romeo e Zhuljeta” apo Norina në „Don Pasquale”, etj.
Nisur nga gjeografia e madhe e teatrove ku ke interpretuar, do të doja të dija se cili lloj teatri është më i preferuar nga ty?
Ai i përmasave humane, pra, ai i tipit italian, që e gjejmë te teatrot si „La Scala, Covent-Garden (Royal Opera Hause), San Carlo, Fenice, por jo sallat moderne me mbi 2500 spektatorë. Më duket se këngëtarit i ikën ai intimitet që ndryshe i krijohet në këto teatro klasike. Në të kundërt, këngëtarit i duhet të bëjë përpjekje të mëdha për t’u dëgjuar. Por ndërkohë ne duam që të japim dhe ato nuanca të vogla të zërit që në një teatër gjigand e modern nuk arrijnë të transmetohen.
Po nga instrumentet muzikore, cili është ai që të tërheq më shumë?
Piano, pasi tingulli i pianos më jep një kënaqësi të veçantë, më emocionon. Jo pse e kam patur që fëmijë në shtëpi dhe që jam rritur me të, por sepse tingulli i këtij instrumenti më mbush të tërën, pa nënvleftësuar sigurisht instrumentet e tjerë që kanë vlerat e tyre të mëdha. Një nga kënaqësitë mia do të ishte të qëndroja në shtëpi dhe të dëgjoja tim bir duke i rënë pianos…
Po ngjyra që të tërheq më shumë?
Bluja, sepse kjo nuk lidhet thjesht me sytë e mi, por me detin që e dua shumë dhe qiellin. Pikëtakimi im i parë në pasqyrë është me ngjyrën blu.
Kohët e fundit, kam lexuar një libër të filozofit dhe socialogut anglez Teodor Zelding mbi lumturinë. është e çuditshme, shpesh shumë njerëz e identifikojnë lumturinë me paranë, me famën dhe emrin, me forcën e pushtetit, ndërkohë që lumturia e vërtetë është tjetër gjë. Madje, mund të vuash si murgjit e dikurshëm që iu dedikoheshin shenjtëve dhe të jesh përsëri i lumtur. Duket si diçka paradoksale, tepër relative, por është e vërtetë. Ç’është vallë lumturia? Mos vallë ngazëllim apo…?
Kjo pyetje më kujton një mikun tim regjisor të njohur, Alain Garchau, të cilin e njoha kur shkova në operan e madhe të Gjenevës për të interpretuar rolin e Manon të Massenet me të njëjtin titull. Ai më foli me një entuziazëm të çuditshëm të këtij personazhi dhe më foli për lumturinë apo kënaqësinë që i jepte asaj dhe fija e barit që hepohej me vesë, për atë personazh me „zemrën në majë të buzëve“. Lumturia me sa duket është shumë më e thjeshtë se sa e mendojmë ndonjëherë, ndoshta tek ajo fija e barit që tundet, mjafton të jetë e thjeshtë, drithëruese dhe njerëzore…
Para disa vitesh, Bernard Pivot, i televizionit francez, në emisionin e tij „Apostrof“, kur mbaronte bisedën letrare me një shkrimtar i bënte të njëjtën pyetje, çka e përsërit në të njëjtën mënyrë edhe një gazetar i famshëm amerikan në emisionin e tij me aktorë të Hollivudit. Do të doja dhe unë të perifrazoja Bernard Pivot, duke të pyetur: „Nëse një ditë kur të shkonit në parajsë, çdo të donit t’ju thoshte Perëndia?“
Ke bërë një rrugë të bukur gjer tek unë!



(Vota: 0)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora