Vangjush Saro: Aventurat e Don Kishotit në Shqipëri (Novelë gazmore)

Vangjush SARO

Aventurat e Don Kishotit në Shqipëri

Novelë gazmore

Në vend të parathënies

Na ishte njëherë e një kohë një burrë kreshnik dhe mendjehollë, që i kishte shumë qejf librat me aventura. Quhej Don Kishot. Ai ëndërronte si e si të hidhej ndër beteja, e të ndryshonte botën, të vinte drejtësinë në vend. Historitë e bukura të këtij burri të çuditshëm - kalorës me nam - janë shkruar me thjeshtësi e mjeshtëri nga Miguel Servantes-i. Figura e Don Kishotit, e pakrahasueshme me asgjë, ka jetuar për shumë e shumë kohë dhe është bërë tashmë monumentale.
Unë bëj pjesë ndër ata që e duan shumë këtë personazh, i cili të bën për të qeshur, të bën edhe për të qarë. Prandaj edhe jam menduar gjatë, në se mund ta sjell për ndonjë vizitë këtej nga ne. (Në të vërtetë, shpesh, sidomos kur grindem për gjëra që nuk shkojnë mirë, edhe mua më duket vetja Don Kishot. Nganjëherë, të bëhet sikur të gjithë jemi nga pak Don Kishotë. Dhe shumë prej nesh…edhe Sanço.) Më tej, që të jem i sinqertë, kam dashur gjithnjë të shkruaj një parodi, domethënë një libër ku personazhe dhe ngjarje shumë të njohura, të transformohen dhe të qesëndisen nga pak…
Dhe kështu, ndërsa të tjerët ftojnë sot tek ne: sportistë, grupe rroku dhe politikanë, unë vendosa të ftoj pikërisht Don Kishotin, këtë mendimtar dhe kalorës të lavdishëm. Dhe e ftova përmes kësaj novele gazmore.
Por më parë se t’ua lemë fjalën aventurave të tij, dua t’iu kërkoj të falur lexuesve, sidomos më të vegjëlve, për shumë fjalë të vjetra e sharje, që janë përdorur në këtë libër. Kjo ka ndodhur për shkak të vetë natyrës së aventurave që janë vizatuar në të. Nga ana tjetër, nuk mund të dalësh lehtë, dhe as vullnetarisht, nga lënda e pasur dhe stili popullor që ka përdorur Fan Noli në përkthimin e kësaj kryevepre.
Gjithsesi, po rrëfej disa nga aventurat shqiptare të Don Kishotit. Duke shpresuar të më ndiqni… 

KAPITULLI I PARË

Don Kishoti i Mançës fillon
vizitën e tij në Shqipëri

Nuk do të tregohet asnjëherë imthi - thërrimthi 1) se qysh ishte endur kalorësi i famshëm detrave, kodrave e maleve, në majë të Rosinantit të tij, për të ardhur gjer në Tiranë. E vetmja gjë që dihej me siguri, ishte se ai shoqërohej, si gjithnjë, nga i bukuri Sanço Panço, shqytari më i duruar dhe më besnik i të gjitha kohërave. Po kështu, nuk u muar vesh kurrsesi përse ai e kishte lakmuar gjithë atë rrugë të lodhshme…Thuhej se e tërhiqnin përherë aventurat dhe betejat zulmëmëdha. Thuhej që kishte ardhur të jepte mend se qysh duheshin rregulluar punët në Shqipëri. E ç’nuk thuhej! Por fundja, ç’rëndësi ka se përse, ku dhe kur u shfaq pas kaq e kaq kohësh heshtjeje, ky vigan i mendimit dhe i aventurës? A nuk mjafton vetëm lajmi që ai u shfaq?
Kështu pra, Don Kishoti bëri këmbë në Shqipëri në pragmuzgun e një dite të shkurtër dimri, diku përmbi kodrat që rrethojnë nga larg Tiranën e bukur. Figura legjendare u pa për së pari në sfondin e një peizazhi të sakatuar të një pyllishteje, bërë shkrumb e hi nga duar të panjohura. Dhe veç ta shikoje…Me parzmore në trup, me ushtën famëmadhe në dorën e pamposhtur, me mburojën legjendare dhe me kokoren kreshnike në kokë, (domethënë me atë legenin e vjetër,) ai ishte vetë lavdia e kohërave të lavdishme. O zot, çfarë burri! Vërtet ishte plakur e rëgjuar mjaft nga koha, por ende kalëronte plot hijeshi përkrah shqytarit të tij barkalec. Dhe veç fliste e fliste gjithë frymëzim:   
-Ja, Sanço i dashur, kjo është Shqipëria. Vështroje o mik, ç’vend i bukur! Vetë Perëndia e ka bekuar…Shikoji pyjet, më të gjelbër nuk i gjen asgjëkundi. Dhe majat e drurëve shikojnë përpjetë, të kapin qiellin e kthjellët. Shiko, Sanço, shiko! Këtu poshtë ka bregore, kullota të pasura. E më të blegërin bagëtia për shtatë palë qejfe, or tungjatjeta. Pa do rrush, do fiq, portokalle?…Lumenjtë punë e madhe, more Sanço. Liqenet, nga më të bukurit e botës. Aty më tej, është deti. Po ç’det e ç’bregdet, or mik; të virgjër fare. Bukuri e Zotit!
-A nuk më thua, o mendjelartë, çfarë do të bëjmë në këtë vend?, - foli Sançoja pak i merakosur.
-Si çfarë? Të kam premtuar se do të të caktoj të qeverisësh një nisi2)? Kalorësit e ndershëm i mbajnë premtimet, i dashur Sanço. Ja tek po vijmë pra, edhe ti edhe unë, që të ndihmojmë të qeveriset ky vend.
-Kalorës i nderuar, - pyeti prapë i urti Sanço, duke kruajtur kokën e zbuluar, - këta shqiptarët…italianë janë?
-Jooo! Ç’thua kështu, Sanço! Këta vërtet e dinë italishten, sepse janë të zgjuar, por ja, kaq. Këtu, lum miku, edhe anglishten e dinë shumë. Edhe spanjishten. Sa për greqishten, e thajnë. Sidomos të rinjtë…Janë të zgjuar nga natyra, Sanço.
Por duke vazhduar rrugën, shqytari sërish e mbajti veshgjatin:
-Atëherë, - tha ai duke u menduar, - këta janë grekë?
-Ohoho, i mjeri ti, sa i pamësuar që je!, - e qortoi Don Kishoti, duke rrëfyer durim, po çfarë durimi, për të ndriçuar mendjen e paditur të shqytarit të tij. - Po si qenkërkan grekë, more i uruar! Ata po, janë të vjetër sa grekët, ca thonë edhe më të vjetër…dhe kanë luftuar me romakët shumë e shumë kohë përpara. Pastaj, kanë luftuar me serbët, me turqit, me gjermanët…Luftëtarë të mëdhenj, Sanço. Edhe në kohërat moderne kanë luftuar.
-Ç’thua imzot?!
-Eh, posi… Këta, more Sanço, edhe para ca vjetësh, ja, më ‘97-tën, kanë bërë luftë. Për luftë, s’ta përtojnë këta. Bam - bam…
-Epo imzot, kjo nuk shkon. Jetë e mot, luftë! Zotrote sikur më the se janë njerëz të zgjuar…
Don Kishoti u mendua një hop e s’dinte ç’të thoshte. Vështroi teposhtë luginën e bukur e të jeshiluar të Erzenit, lumi që i shkon Tiranës përqark; dhe përfundoi kësisoj:
-Eh, more Sanço! Gjëra të ngatërruara këto! Më mirë të shpejtojmë hapin, se do të na zërë nata përjashta duke llomotitur…

1) Imthi - thërimthi  -  (këtu) me hollësi.
2) Ishull - Këtu ka kuptimin vend.

KAPITULLI I DYTË

Kalorësi madhështor ftillohet në lidhje më kullotjen e lopëve, bingo-t,
e të tjera e të tjera

Udhëtarët e lezetshëm kishin hyrë ndërkaq në një katund të madh, me rrugica të baltosura, por edhe me shumë gjelbërim. E ndërsa kalonin rrëzë gardhit të një shtëpie, na vështrojnë një katundar që kishte vënë ndër duar një kalama dhe bamp e bamp, po i binte sa në kurriz, në zverk. Fëmija qante me të madhe, duke i mbajtur të dyja duart përmbi kokë, që të mbrohej. Mirë që katundari po e bënte atë punë me duar e nuk kishte marrë ndonjë hu…
Don Kishoti i Mançës, një të tërhequr frerët Rosinantit të tij besnik. Edhe i thirri Sanços të ndalonte vrapin:
-Dale bre mik, ku nxiton kështu? Më parë duhet të çlirojmë këtë fëmijë të shkretë nga kthetrat e këtij të pashpirti.
-Imzot, - deshi ta kujtonte shqytari - Ecim më mirë në rrugën tonë, se mjaft kemi hequr e kemi vuajtur duke futur hundët në punë të të tjerëve.
Por Don Kishoti s’kishte ndër mend të bënte sehir.
Kalorësi i madh e drejtoi Rosinantin nga shtëpia e katundarit dhe ashtu, drejt e nëpër oborr, tek pusi, ku po kërciste druri.
-Ndal, more katil, se për atë zot, të shpova me hushtë tejpërtej!, - bërtiti me të madhe Don Kishoti.    
-Kush je ti, që ma ndal dorën?, - iu përgjigj një zë i çuditshëm, sikur po fliste me kokë në thes.
-Si kush jam unë, more sojsëz?! Nuk e njeh ti kalorësin e arratisur, që shpartalloi me krahun e tij të fuqishëm të gjithë armiqtë dhe të poshtrit e kësaj bote? E si guxon të ngresh dorën mbi një të pambrojtur? Rrëmbe një armë ç’të kesh dhe dil këtu në shesh të burrave! Po s’të bëra përshesh, mos më thënçin Don Kishoti i Mançës…
Katundarja - se në të vërtetë ishte një katundare, por nga veshja dukej tamam si ndonjë burrë - u hutua nga e gjithë kjo ligjëratë. Edhe në se kishte ndër mend të vazhdonte të ndëshkonte të birin, hoqi dorë në çast dhe po e kqyrrte të panjohurin me sytë naaa, sa një filxhan. 
-Po a e di, zotrote, se çfarë ka bërë ky?, - mezi e gjeti ajo gojën pas një copë here.
-Nga ta di?
-Epo mësoje atëherë! Unë i them të kullosë lopën, kurse ky nuk do. Nuk do që nuk do. Edhe drurin e ka hak.
-Po pse u dashka kullotur lopa?, - pyeti tamam si ndonjë budalla Don Kishoti.
Sançoja, shqytari i tij i urtë, që deri tani po rrinte disi mënjanë, ia bëri nja dy herë hm hm. Pastaj ndërhyri me takt, që të mos dukej sikur i zoti ishte ndonjë tutkun dhe aq:
-Epo, kalorës i nderuar, - tha ai, - duhet të hajë lopa, që të hajë edhe njeriu…
-Të hajë sa të pëlcasë!, - bërtiti Don Kishoti trim, - Le ta kullosë i ati!
-I ati është në Itali, more zotëri, - ia ktheu katundarja, duke hapur krahët sikur të thoshte më tej: “Moj, po ky qenka teveqel…”
-Në Itali, po. E çfarë bën atje qafiri?
-Si çfarë bën? I jep lopatës ai, vuu(!) që të ushqehet familja. Është emigrant.
-Po mirë, ky djalë nuk duhet të ulet e të lëçitë librat, a si i thonë?, - u nxeh Don Kishoti, - Folë, more Sanço, se m’i nxorri trutë kjo e paditur.
Ehe, e paditura dinte që ç’ke me të. Ajo tha, pa iu dridhur fare qerpiku, se po të ishte për mësimet, bujrum…Le t’ia fillonte ai kokëqypi, i biri. Por jo, ai na dashkej para, edhe të shkonte atje, si i thoshin në…bingo.
-Video game, ma!, - e korrigjoi djali, duke shpresuar se do të përfitonte nga ndërhyrja e mysafirëve të çuditshëm.
-Ç’janë këto, mo Sanço?, - pyeti Don Kishoti.
-Lojëra, imzot, aventura, - ia priti me gojën plot Sanço Pançoja.
-Ashtu vërtet?! Shumë mirë!, - përplasi duart kalorësi i lumtur.
-Hë more xhaxhi, thuaji edhe ti, se vdiqa, - s’duroi më edhe djali i vogël.
Mirëpo në këtë çast, e ëma e mbërtheu për zverku dhe zuri ta tërhiqte zvarrë nëpër oborr, duke klithur me të madhe se do t’ia tregonte qejfin, se do t’ia bënte kurrizin më të butë se barkun. Don Kishoti u hodh ta ndalonte dhe do ta kishte ndaluar, por gruaja hyri në shtëpi dhe pastaj doli me një, me një…
-Ç’e ka atë gjë me dy gryka, more Sanço?
-Ajo gjëja bën bam(!) edhe të lë të vdekur në vend imzot, po hajde të ikim, sa pa na shtrirë të dyve këtu në oborr…
Eh, Don Kishoti s’dëgjonte të ikte. Mirëpo gruaja pram(!)e shkrehu në ajër atë çiften me dy gryka, se çifte ishte. Këtë herë, më t’ia dhanë vrapit të dy mysafirët, të katër bile, me Rosinant e me gomar. Dhe ndërsa vraponin, Don Kishoti i thoshte shqytarit të tij:
-Të thashë, Sanço. Këta nuk ta përtojnë për luftë…
-Më the imzot, më the. Po ku do t’ia mbajmë tani se?

KAPITULLI I TRETË

Don Kishoti dhe Sançoja bujtin
tek motel “Zana”

Pas një copë here vrap e llafe, mysafirët e nderuar, por edhe kafshët e tyre, ishin lodhur mjaft. Ndërkaq, po afrohej me shpejtësi nata. Fshati që kishin lënë pas, u zhyt pak e nga pak në errësirë të plotë. Dhe pikë zhurme nuk dëgjohej përreth. Sanço Pançoja zuri të kollitej ashtu kot, nga zori. Dhe Don Kishoti i thoshte të mos e çante kokën fare.
Ecën e ecën nja gjysmë ore a më shumë, si nëpër përralla; dhe kolla e Sanços po njësoj. Dhe frika sillej përqark si ndonjë ujk i uritur. Më së fundi, diku aty pranë, u shfaqën ca drita.
-Hë! Të thashë mos shqetësoheshe, robo? - foli Don Kishoti, që e kishte nuhatur qyshkur hallin e shqytarit të tij. - I shikon ato dritat aty? E pra, ne kemi fatin të ndodhemi tani përpara kësaj kështjelle të famshme, ku janë bërë sa e sa beteja legjendare. Të tjera do të zhvillojmë edhe ne, miku im. Me lavdi do t’i mbulojmë këto armë të uruara. Përpara! 
-Imzot!, - e shkundi Sançoja - Druaj se e ke gabim. Ky më duket një si motel dhe aq. Thuaj do Zoti e gjenden nja dy shtretër për ne, e ndonjë copë haur për kafshët tona besnike. Ja kështu, thuaj.
U drejtuan pra, për tek ky moteli. Nga xhadeja u hodhën dalëngadalë këtej, gjithnjë e më pranë dritave. Ndërtesa ishte me pak kate; avllia që e rrethonte, më e shëmtuar nuk mund të bëhej. Aty përpara kishte edhe njëfarë oborri, ku ishin parkuar nja tre a katër makina. Një kamarier piciruk, si nja 15 vjeç, iu doli përpara dhe mbeti i shastisur kur pa dy burrat hipur përmbi kafshë. Por ca më shumë u shastis i zoti i motelit, kur kamarieri i tregoi për mysafirët e çuditshëm. Ata i bënë zë edhe kuzhinierit, që ishte një burrë mjaft i shëtitur dhe që e mbanin për njeri të ditur.
-More, gjellëtar, - tha i zoti i motelit, - jam në ëndërr, apo çfarë? Pa më godit këtu në faqe…
Kuzhinieri bam(!) me lugën e gjellës mu në kokë.
-Ç’bën more hajvan?, - i zoti i hotelit ishte si ndonje thes me patate dhe veç shfrynte. - Si të thashë, pra, të ma thyesh në kokë atë lugë tërë yndyrë?..Nejse, nejse. Pa shiko! Ç’të jenë këta lugetër? Ç’të jetë ky rrotë me këtë teneqe në gjoks edhe me këtë shkop të gjatë në duar?
-Për nder, - tha kuzhinieri, - Të tillë njerëz nuk kam parë asnjëherë dhe asgjëkundi. Po fundja, ç’na duhet neve, zotëri? Jepu të hanë e të pinë, merru ato euro-t që kanë me vete, edhe të thyejnë qafën.
I zoti i motelit, deshi s’deshi, u doli përpara mysafirëve. Dhe filloi të shtirej sikur nuk ishte habitur kurrfare nga pamja e tyre. Ai iu uroi mirëseardhjen dhe qysh, me fjalë të ngrohta e të zgjedhura: i quajti mysafirë të nderuar, i quajti zotërinj plot hir. Pa zuri pastaj t’iu bënte reklamë restorantit, klubit, dhomave të motelit të tij. “Moteli ynë quhet motel “Zana”, zotër të nderuar. Po përse moteli ynë quhet kësoj, do të pyesni ju…Zanat, o njerëz të mirë, ishin në atë kohë…si t’jua themi neve juve…”
Ohoho! Kështu trashaluqi s’do të mbaronte kurrë. Udhëtarët ishin tepër të lodhur për të dëgjuar shpjegimet dhe, ca më pak, mburrjet e tij.
-Dëgjo këtu, ti bir! Jep urdhër të shtrohet darka për kalorësin me famë dhe shqytarin e tij, dhe pastaj shpjeri në haur kafshët tona, - ia preu shkurt Don Kishoti, - mandej çoju tagji. Hë, edhe ndonjë kovë ujë mirë bën t’ua japësh. Kështu!
-Zotërinj, - e mori fjalën i zoti i motelit, - ne këtu nuk kemi haur. Dhe sa për këtë…si e tha more?, - (iu drejtua kuzhinierit) - hë, tagjinë, për zotin që është një, nuk kam dëgjuar ndonjëherë. Këtu, siç e shikoni, ka benz-a, ka toyota, ka xhipa. Për nder, kuaj e gomerë nuk kemi ku t’i rregullojmë.
Don Kishotit iu ngritën qimet e kokës përpjetë, e për pak, i luajti edhe helmeta, domethënë ai legeni që mbante mbi kokë. Një të vringëllirë ushtën, dhe duke ia drejtuar atë pronarit të shkretë, sokëlliu ashtu siç dinte vetë:
-M’u hiq sysh, horr e bir horri, se të bëra të paguash për të gjitha padrejtësitë e kësaj bote! Nuk di unë ç’janë këto xhipa e rripa. Unë të dhashë një urdhër, prandaj luaji sa më parë mollaqet edhe hë…shtro sofër e ç’të kesh, për të gjithë ata që marrin frymë mbi dhe…
Deshi s’deshi, i zoti i motelit i bëri shenjë Sanços, i cili iu duk më i urtë. Duke treguar me kokë atë pjesën e pasme të oborrit, e ndërsa e ndiqnin nga pas Rosinanti, Sançoja dhe gomari i tij, ai shfrynte e tundte  supet. Dhe fliste apo nuk fliste me vete: “Oh, ç’më ndezi belaja! Ky sikur ka dalë nga gojëdhëna, more njeri. Po sikur të jetë ndonjë nga ata të tatimeve? Zot, më mba mendjen!”
Pasi i rregulluan njëfarësoj kafshët, i zoti i motelit thirri kuzhinierin, që t’i jepte urdhërat e rastit. Edhe nuk iu durua, po i pëshpëriti mënjanë:
-Një mendje më thotë se është ndonjë nga ata të tatimeve…
-Jo, zotëri, them se jo, - mërmëriti kuzhinieri i ditur - këta mund të jenë ashtu, si i thonë…turista de! Ja kështu bredhin këta, nga të mundin.
-Paçka!, - jepte e merrte i zoti i motelit, - Ashtu le të jenë, në daç turista e në daç repista! Sikur të jenë të tatimeve si i bëhet? O zot, edhe kjo më duhej! Më mori lumi! Ec! Ec! Jepu të farmakosin…

KAPITULL I SHKURTËR,
SI VETË SANÇO PANÇOJA

Shqytari i Don Kishotit shkruan
letër për ca halle të vërteta

Ulur në një kolltuk në hollin e motelit, Sanço Pançoja po përpiqej të shkruante një letër…Megjithëse porosinë e kishte marrë fare të qartë nga mendjendrituri Don Kishot, Sançoja i shkretë dukej shumë i çoroditur. Herë shkruante, herë ngrinte kokën dhe fliste me vete. Dhe s’merrej vesh se ç’po katranoste. Por një gjë ishte tamam. Që tani ai e ndiente veten zot të hollit. Dhe letra e tij thoshte…thoshte…

O dreqër! Kam porosi nga imzot, i lavdishmi Don Kishot i Mançës, që t’ju rrëfej se ç’na kanë parë sytë rrugës dhe t’ju lajmëroj ta vini ujin në zjarr, e të ndreqni ndonjë punë, se përndryshe ju piu e zeza.
Kështu. Po dale njëherë, kujt i drejtohem unë? Qeverisë, qarkut, komunës?…Si të marrë vesh i shkreti njeri, se me kë ka të bëjë dhe kush ka në dorë?
O të panderuar! Unë dhe imzot, po vijmë që të vemë rregull, e të ndihmojmë ca, që të mbrothësoheni… Po çfarë kam ndër mend t’ju them, o delenxhinj? Rrugës për këtu, duke ecur nëpër dhiare e nëpër brinja, ne takuam një tufë kalamajsh. Në fillim, menduam se edhe këta kishin dalë e bridhnin për aventura. Mirëpo kur imzot, shumë i nderuari Don Kishot, kalorës i arratisur, i pyeti se ku venin, ata u përgjigjën njëheri: “Në shkollë.” “Po ku është shkolla?” “Këtej poshtë.” “Po ju nga vini?”, pyeti prapë imzot.  “Këtej lart…”
Hej, bela! Muhabeti s’ishte i kollajshëm. “Po mirë, pyeti imzot, çdo ditë shkoni në shkollë?” Ata na vështruan sikur ne të kishim ardhur nga ndonjë botë tjetër e të ishim ndoca kokëdrutha. “Doemos që çdo ditë”, thanë. “Dhe gjithmonë kështu, në këmbë?” “Epo, s’kemi as kuaj, as gomerë…” “Po mirë, atje tutje është një…” “Një përrua.” “Tamam. Një përrua. Pra, si e kaloni ju këtë përrua?” “E kalojmë, thanë kalamajtë, kacaviremi tek ajo ura…” Ura? Ju betohem, o xhindër, se aty nuk kishte urë, por ca dërrasa e ca tela të shkalafitur, ku nuk mund të kacavireshin dot as majmunët.
“Nuk ka shkollë atje lart, që zbrisni këtu poshtë?” “Nuk ka.” “Po mirë, pse nuk ka? Pastaj, sa mësues janë aty? Kështu. Po pse disa janë pa arsim? Aha, domethënë nuk vijnë të tjerët? Sa e ka rrogën një mësues? Çfarë më thoni, çfarë?…O Zot, më jep durim të duroj. Po mirë, kush i cakton rrogat?”
Ehe, siç e shikoni, imzot nuk ua përton pyetjeve, sepse ai do të dijë ç’bëhet dhe ç’nuk bëhet. Po dale, prisni, se kini për ta parë. Ka për t’ua ndrequr samarin ai juve, sapo të arrijmë aty. Se…ç’të them e ç’të shkruaj, ju e kuptoni vetë që duhet bërë diçka, përndryshe do ta kini pisk. Se ju nuk e dini, që më t’ia filloi papritur një rrebesh dhe ata fëmijë të shkretë u bënë qull, kokë e këmbë. Prandaj, ja tek po u them: Imzot, Don Kishoti, është shumë i zemëruar dhe do t’jua bëjë kurrizin më të butë se barkun…
Edhe kështu, pra ju, farë e keqe…Unë, Sanço Pançoja, shqytari dhe miku besnik i ndreqësit të paudhësive, Don Kishotit, ju urdhëroj:
Një. Të ngrihet sa më parë një shkollë në fshatin Përpjetas. Dy. Kur të bëhet shkolla, mos e dridhni shumë me tjendera1) e ku di unë çfarë tjetër, se do t’ju shkoj në hell…Katër. Përmbi Përroin e Shtrembër të ndërtohet një urë, po urë ama, jo lisharse. Tre. Bëni kujdes që të mos kushtojë më shumë projekti se sa vetë ura, në të kundërt do të mallkoni ditën që kini lindur. Gjashtë. Ashtu. Pesë. Për mësuesit që vijnë këndejza, hapni sytë të caktoni një rrogë të pëlqyeshme, jo po gjeni vend ku të futeni! Tetë…

1) Tjendera/tendera - Don Kishoti e shtrembëron qëllimisht fjalën.

KAPITULLI I KATËRT

Heroi zulmëmadh zbulon një punishte me gjoja fresh pije
dhe gjëra të tjera fallso

Darka kaloi qetë - qetë. Pa sherr e pa shamata. Mirëpo me sa dukej, vera që piu kalorësi madhështor, paskej qenë e keqe. Kaq e keqe, sa që aty nga ora 10 e natës, Don Kishoti roiti fare. I dhembte koka dhe s’po gjente vend ku të futej. Më në fund, u ngrit vrik nga krevati dhe ashtu në benevrekë, siç ishte, rrëmbeu ushtën punëmadhe e doli përjashta, duke u lëkundur si mos më keq. Nëpër shkallë, për pak sa nuk u rrëzua, e do të kishte thyer qafën, sikur të mos gjendej gjithnjë aty tek holli Sanço Pançoja vullnetmirë, që vazhdonte të shkruante atë letrën për shkolla dhe për ura. Don Kishoti u përplas mbi të, pastaj e shtyu tutje dhe ashtu i ndërkryer, çau si shigjetë përjashta.
Në oborr filloi të shante e të nëmte, herë me vete, e herë me zë të lartë, si të mundte: “Ju, more faqezinj, more horra…Ju mendoni se do ta thyeni kalorësin zemërshkëmb? Po a i kini bërë ditët ju, more edepsëzë? Hë? Prisni! Prisni se tani do ta shohim. Ndriçomëni rrugën, o muza të betejave të lavdishme, se këtu ka për t’u derdhur gjaku ujë!…”
Në këto e sipër, atij i shkuan sytë tek një ngrehinë njëkatëshe ngjitur me motelin, nga ku vinte një si zhurmë e mbytur. Ca drita e ca hije të dyshimta lodronin përtej xhamave. Don Kishoti filloi të nuhaste luftë…Po mirë, thoshte me vete, janë xhindër e fantazma? Apo është Vigani Syvëngër1) dhe shpura e tij famëkeqe?
Gjithsesi, luftëtari i madh, u ndje i lumturuar që e kishte parashikuar se e priste një betejë madhështore. Duke zgjatur kokën të shikonte se ç’bëhej brenda, ai vazhdonte të kujtonte personazhet e librave plot aventura që kishte lexuar. Dhe e kuptoi aty për aty se me kë kishte të bënte. “Ehë! Këta janë të dërguarit e Alifanfaron-it2) të poshtër. Dale pa ua tregoj unë qejfin.”
-Mbrohuni o të paudhë, - thirri atëherë duke vërvitur ushtën, - se sot po ju vjen fundi, nga dora e kalorësit të patrembur! Dridhuni, dridhuni o të mallkuar, se hakmarrja ime nuk vonon…
Një t’i rënë me shkelm derës së jashtme e një t’u vërsulur brenda, me hov, edhe me britma, ashtu siç e kishte zakon. Ushta e tij filloi të bënte kërdinë përmbi voza dhe shishe plastike që s’kishin të mbaruar. Po, po, ishin me të vërtetë voza dhe shishe plastike plot me lëngje ngjyra - ngjyra, në daç të kuqe, në daç portokalli, e në daç vishnje…E më t’u derdhën ato të uruara pije sa andej këtej, a thua kishte lajthitur ndonjë përrua andej nga kodrat e fshatit.
Të vetmit punëtorë që ndodheshin aty, nja dy hallexhinj, shqyen sytë dhe po ndiqnin me zemër të dridhur se si burri i çuditshëm, me benevrekë të gjata dhe me ushtë të gjatë, po sulej midis vozave e shisheve plastike si i ndërkryer.
-Fantazmat! O zot, fantazmat!, - ulëriti më në fund njëri prej tyre. Dhe çau vrapin drejt motelit, atje ku rrinte i zoti i gjithë këtij biznesi.
Piskama e tij zgjoi jo vetëm të zotin e motelit, kuzhinierin e ditur dhe Sanço Pançon, por edhe dy a tre nga mysafirët e tjerë. Ashtu veshur e pa veshur, ata u sulën me një frymë tek punishtja e pijeve. Po ç’të shikojnë?! Don Kishoti, flokëlëshuar dhe sypërndezur, vërviste ushtën dhe shkumbëzonte:
-Çfarë kujtuat ju? Se do të trembej kalorësi i arratisur dhe do të tërhiqej? Ahahaha, ju erdhi fundi! Naaa!…
Dhe veç bënte kërdinë majtas e djathtas me ushtën e gjatë. I zoti i motelit bram(!) i ra ballit me pëllëmbë kur pa se si po derdheshin rrëketë e fresh pijeve dhe gjithfarëlloj gjërave të tjera, të gjitha fallso. Ngriti duart lart, sikur donte t’i lutej zotit, pastaj iu drejtua kuzhinierit të tij të ditur:
-Apo thashë unë, thashë. Është nga ata të tatimeve ky…T’i kisha dhënë nën dorë një zarf me xhixha3), nuk do të më kishte shkatërruar në këtë farë feje…Oh! Bidonat e mi! Malli im i mjerë! Ndalojeni për zotin, se ndryshe do të vdes…
Filloi kuzhinieri të lutej e të premtonte se do t’i skuqte ca shpretka, mjaft që ai të përfundonte betejën me kaq. U sul edhe Sançoja i shkretë ta ndalte:
-Imzot! Pash zotin, çfarë po bën kështu?
-Armiqtë do ta paguajnë me gjakun e tyre…, - ulërinte e s’ndalej kalorësi i rrjedhur, - Ju kujtuat se mund të ma hidhni? Faqezinj! S’e dini me kë kini të bëni…
-Imzot, mblidh mendjen se do të na vrasin, - i lutej Sanço-ziu, - Për ç’armiq e ke fjalën, aman, të keqen? Këto janë fuçi dhe shishe plastike me pije freskuese fallso…I zoti i motelit i shet andej këtej, sidomos nëpër dyqanka lagjesh dhe shkolla private që janë me ushqim…
-Jo, jo! Ata nuk e dinë, - çirrej dhe vërtiste ushtën pareshtur Don Kishoti - Vdekja është për ta kapak floriri…sepse me kalorësin e zemëruar nuk matet askush. Naaa! Kujt do t’ia shkonit nën rogoz, o delenxhinj? Naaa!
Mezi e hoqën mënjanë, duke e kapur nga ushkurët e benevrekëve, edhe ashtu, këmbadoras, e nxorrën përjashta. Ndërsa po e ngjitnin shkallëve, Don Kishoti vazhdonte të çirrej e të sokëllinte:
-Më lëshoni, sojsëzë! Mjaft kini kullotur frelëshuar deri më sot! Me mua nuk ju shkon…
Duke u futur në dhomë, Sançoja i shkretë i fliste mënjanë të zotit të motelit:
-Mos ia vini veshin, o mik, se i ra në kokë vera. Kur dehet, ai nuk di se ç’bën.
-Mirë more, vëlla, po dëmet kush i paguan? Ta dija kështu, i kisha dhënë që në fillim ca xhixha...O zot, ku ma dërgove këtë të çmendur sonte, që u çmendtë gjithë dynjaja u çmendtë!
Larg e përqark, edhe qentë ishin trazuar dhe ulërinin pareshtur. Por pas ndonjë ore, kalorësi i lodhur nga beteja e tmerrshme, gërhiste për shtatë palë qejfe. Gërhiste e shfrynte edhe Sançoja aty pranë, si ndonjë avullore.
Poshtë, në punishten pa lejë, filloi nga e para ajo zhurma e mbytur dhe…puna e bekuar.

1/ 2 - personazhe librash me aventura/ “armiq” të Don Kishotit.
3) xhixha - lekë, para.                

KAPITULLI I PESTË

Don Kishoti i Mançës zbret në Tiranë

Të nesërmen, që pa gdhirë, të dy miqtë u vodhën nga motel “Zana” edhe ia krisën vrapit poshtë, për në Tiranë. Asnjëherë nuk u muar vesh në se i zoti i motelit i kërkoi dy mysafirët që i shkaktuan aq shumë andralla dhe pastaj, ikën pa paguar qindarkën. Disa thoshin se ai kishte mbetur i trembur nga ajo puna e tatimeve dhe s’e kishte hapur gojën fare. Të tjerë dyshonin se kishte dërguar në polici kuzhinierin e ditur dhe tani, Don Kishoti e Sançoja ishin shpallur persona në kërkim.
Gjithsesi, mëngjesi i ditës tjetër, i gjeti dy miqtë nëpër rrugët plot zhurmë e sirena të Tiranës. Kryeqyteti i bekuar e hutoi dhe e trembi pakëz heroin e sprovuar. Natyrisht edhe njerëzit habiteshin me pamjen e pazakontë të dy burrave që vinin nga larg, njëri mbi kalë e tjetri mbi gomar. Por ai që çuditej e tundte supet më shumë, ishte vetë kalorësi i arratisur. Rosinanti i tij nuk kishte sinjale dhe, në dy a tre raste, për pak sa nuk shkuan për dhjamë qeni. Makinat fluturonin e vërshëllenin nga të katër anët, punë e madhe.
-Ç’janë, more, këta që të hidhen kështu sa para prapa, e nuk të lënë të mendohesh një çikë!, - bërtiste i shkreti kalorës, - Nxirre, more Sanço, shpatën…Le që harrova fare unë. Ku ke shpatë ti! T’iu bie vetë me ushtë të mallkuarve, por s’di se si…Më ikin kështu, sa hap e mbyll sytë. Mbajini more jezitët, mbajini!
Vetëm përpara monumentit të Skënderbeut, Don Kishoti u qetësua disi dhe filloi të vështronte plot nderim. Atij i pëlqeu shumë përkrenarja dhe sidomos shpata e madhe, ashtu e harkuar, që dukej sikur më kot përpiqej ta bënte zap sheshin. Pa le ai kali i tij madhështor, vithegjerë, e jo si Rosinanti i tij, kockë e lëkurë. E ndërsa po admironte kalorësin, na u del përpara një burrë plak, me mustaqe të gjata dhe qylaf të bardhë.
-Tujtjeta o trima! A doni hotel, bre?
Don Kishoti dhe Sançoja kthyen kryet nga i panjohuri.    
-Kush je ti?, - pyeti Don Kishoti, pa zbritur nga kali.
-Bash Muji1) prej Kalasë së Dodës…
-Po çfarë je ti?, - pyeti edhe Sançoja, gjithashtu pa zbritur nga gomari.
-Unë jam kenë kreshnik, or ti. Tani jom pensionist.
Don Kishoti shkëmbeu një vështrim me shqytarin e tij. Siç dukej, edhe ky nuk kishte ndonjë gjë për të sqaruar. Mirëpo ai pensionisti, Muji, e mori vesh menjëherë se mysafirët ishin akull fare nga ajo anë. Ai zuri të shpjegonte fill e për pe se kush ishte dhe se qysh ia kishte kaluar dikur në fshat me aventura gjithfarë. Pastaj tregoi se si më vonë, i vëllai, Halili, kishte shkuar refugjat në Itali. Vetë Muj kreshniku, kishte blerë andej, brinjëve të Tiranës, dy pëllëmbë tokë dhe kishte bërë një copë shtëpi, si të gjithë. Aty mbante ndonjë pulë, kishte mbjellë speca, domate; po prapë ngushtë që ngushtë. Pensionin e kishte të paktë, prandaj i kishte kthyer nja dy nga dhomat e shtëpisë së tij përdhese në hotel.
-Epo, mirë. Ja tek e gjetëm strehën, more Sanço, - tha Don Kishoti, i ftilluar tashmë - Po aventura ka andej rrotull, o trim?, - iu drejtua pastaj Mujit.
-Edhe po nuk ka, - ia priti kreshniku i ardhur në kryeqytet - do të sajojmë ndonjë gjë, hej burrë, qysh thua zotrote?
-Nisemi atëherë, Sanço! Të lodhur jemi, le të prehemi një copë herë.
U tha, u bë. Don Kishoti dhe shpura e tij morën rrugën për andej nga rrethinat e Tiranës.

1) Aluzion për figurën legjendare nga cikli “Muji dhe Halili”.

GJOJAKAPITULL

Nga biseda telefonike e Sanço Panços me të shoqen

-Sanço! Ti je, o lumëmadh?
-Unë, grua i tëri…Të flas nga qendra e Tiranës.
-Të foltë prifti në majë të kokës! Po ku ke shkuar o ditëzi?! Si nuk vure mend njëherë? Çfarë bën atje, o të hëngërt mortja?
-Mos ulëri, moj shejtane! Ashtu janë punët. Më kanë caktuar ta qeveris këtë vend. Imzot, që dita iu bëftë njëmijë, më tha…
-Ditëziu ti! Të shkoi jeta majë gomarit, me atë gomarin, me atë të çmendurin…
-Lëre lëre, grua, majë gomarit…Mirëpo këtu qenka një trafik që ç’të të them! Këtu të gjithë në rrugë, moj grua e dashur. Nuk merret vesh, punon apo nuk punon njeri…Ke parë ti, që venë e vijnë lumë makinat luksoze, me xhama të zinj dhe me perde! Dhe disa shesin banane, gështenja të pjekura dhe fara luledielli…
-U farofsh me gjithsej, more monstër! Kush të pyeti se ç’bëjnë andej njerëzia? Po për fëmijët, nuk të mori malli, që veç për të bredhur e ke mendjen, u çmendsh më keq se yt zot?
-Ah, fëmijët! T’i shikosh, moj grua, sa të gëzuar janë një pjesë e tyre që nuk shkojnë në shkollë…Ata shesin nëpër rrugë e nëpër klube. Si, çfarë? Cigare dhe çakmakë, grua e dashur. Ka edhe që vrapojnë nëpër semaforë të fshijnë xhamat e makinave. Dhe duken kaq të gëzuar, moj syzeza ime. Lumturia lexohet sheshazi në ato fytyrat e tyre të hirnosura. U qep njëri pas gomarit tim, o t’i fshinte prapanicën, o s’ka. “Ik o bir, i thosha unë, se do të hash ndonjë shkelm…” Po pse ndahej ai? Gomari përpara, ai prapa, me shtupë në dorë, de. Gjersa kafsha e shkretë, nga zori a nga frika, e lëshoi në mes të bulevardit. Pa na u hap punë me Bashkinë pastaj. Se…kush e kishte marrë me mend, që…Si si? Tani, e dashur, ne po vemë në hotel…
-Vafsh në ferr dhe u përvëlofsh me gjithë tët zot!  

KAPITULLI I GJASHTË

Beteja e dështuar me presorin
e kurseve private

Hoteli i Mujit ishte mjaft larg. Dhe rruga, lumë e përrua. Deri sa shkuan atje, Rosinanti i urtë dhe gomari i Sanços e çanë baltën gjer në gju. Sa për të zotin e shtëpisë, ishte mësuar ai, iu binte pellgjeve mespërmes.
Por nuk e kishim fjalën as për baltën, as për hotel-zinë. Gjithë mbasditen, mysafirët fjetën si të vdekur dhe, me pak fjalë, për aventura as që u bë fjalë. Por nga darka, nipi i kreshnikut zuri të bërtiste me të madhe se nuk i kishin dhënë lekët e presor Llaqit…U bë një zhurmë e një gjurulldi dhe kalorësi trim vuri veshin të dëgjonte, pa le ç’kishte ngjarë. “Na plasën shpirtin me këto kurse private! Na lemerisën! Nuk kam asnjë qindarkë! Nuk kam!”, bërtiste me të madhe një grua. Nusja e Mujit duhej të ishte ajo. “Mos u mërzit, se kena për të marrë paratë e hotelit”, e qetësonte plaku. Dhe çuni nga ana e tij, ngulte këmbë: “O xhixhat e presor Llaqit, o s’ka!”
E gjithë kjo rrëmujë, iu dha shkas Don Kishotit dhe Sanço Panços të hynin në një aventurë të re…Mysafiri i lavdishëm, menjëherë kërkoi të dinte se kush ishte ky presor Llaqi. Pastaj, ç’na ishin këto kurset private? Nusja e zemëruar e Mujit, e sqaroi mirë e mirë…Që kurset ishin me lekë; që për të marrë ndonjë notë të mirë, duhet të faleshe tek presori; që nëpër provime, ai u jepte nxënësve vetëm ato ushtrime e problema që bënte në atë të flamosur kurs. E kështu me radhë.
Kalorësit me flatra i hipën kacabujtë keq. Ai po bëhej gati të vishej e të ngjishte armët për t’ia treguar vendin këtij presorit, por Sançoja e hoqi mënjanë me lezet. Ai iu lut të çlodheshin edhe ca, e të merrnin veten nga rruga e gjatë. Kështu pra, kishte mjaft kohë për të luftuar dhe për të fituar.
Këshilla mençur e Sanços u pëlqye fort.   

?

Në mëngjes, mysafirët e çuditshëm u gjendën fill e në oborrin e shkollës ku mësonte nipi i Muj kreshnikut. Aty përpara një kukumaleje me dhe, kalorësi i shquar ndali gërdallën e tij besnike dhe i tregoi Sanços turmën e kalamajve që lozte e ushqehej me gjithë llojet e kikirikëve dhe patatinave që gjenden nëpër dyqanet përreth:
-Ja tek arritëm, miku im! Tani na e do puna t’i çlirojmë këta të shkretë nga vargonjtë e kurseve private, që bën presor Llaqi…
-Zotëri, këta janë kalamaj shkolle, - guxoi e foli Sanço Pançoja.
-E di, i dashur Sanço, e di. Bash për këtë, nuk mund të bëjmë sehir se qysh ua nxin jetën një birbo, me kurse private, e me ku di unë çfarë tjetër…Përpara Sanço, për aventura të reja!
Përpara, përpara, mirëpo aty na doli roja i shkollës. Ky e pa kalorësin që po vërshonte brenda me gjithë kalin e tij kockë e lëkurë, i ndjekur nga një trashaluq, hipur mbi gomar, Sançoja vetë…dhe një ta mbyllur kangjellën menjëherë. E Don Kishoti u bllokua aty, përpara hekurave.
-Kush je ti, kopuk e bir kopuku, që guxon t’i mbyllësh derën kalorësit të arratisur, fama e të cilit…Tregoji more Sanço, tregoji!
-Or dajë, nuk di unë, - ia preu roja - Unë kam këtuna rregullin. Më thonë hape derën, e hap unë. Më thonë mbylle derën, e mbyll unë.
-Foli, more Sanço, këtij sojsëzi, se ti e di, po më hipi gjaku në kokë, e bëra përshesh…
Doli Sançoja i shkretë këtej, të merrej vesh me rojen e shkollës. Po pse dëgjonte ai!
-Ikë o katunaro, se s’ta kom qejfin - e shtyu ai Sançon - Këtuna kam rregullin unë. Më thonë hape derën, e hap unë. Më thonë mbylle derën, e mbyll unë.
Lart në korridor, drejtori i shkollës, po na e ndiqte skenën me shumë kureshtje. Ai thirri menjëherë dezhurnin. Ky rastisi një nxënës i klasës së shtatë B, një fëmijë i hutuar dhe tani, edhe i alarmuar si mos më keq.
-Drejtor, - tha me nxitim - ka ardhur një kalë me një burrë dhe një tjetër me një gomar…
-Ç’thua more, të kripça trutë, - iu hakërrye drejtori, që ishte njeri mjaft i kënduar dhe e njohu menjëherë kalorësin sojli e zullummadh - Po ai është Don Kishoti i Mançës, dora vetë. Zbrit të marrim vesh ç’është kjo vizitë, pa le…
Tek dera vazhdonte sherri. Roja, të cilit Don Kishoti po matej t’i këpuste ndonjë me të prapmen e shpatës, (se atë kishte marrë me vete), me të parë drejtorin, mori kurajo.
-Mirë, mirë, po çfarë kërkon zotnia jote?, - i bërtiti ai kalorësit krenar.
-Unë?, - çirrej Don Kishoti duke vringëllirë shpatën - Unë, more sojsëz, kërkoj presor Llaqin. Dhe ja ku po të them…po nuk zbriti poshtë, po nuk doli në duel, bash këtu në oborrin e shkollës, do të bëhet nami…
Në këto e sipër, hyri në mes drejtori i shkollës.
-Imzot, do të na trembësh fëmijët, - zuri ai me të mirë - Ne këtu jetojmë në paqe dhe në mirëkuptim.
-O më nxirrni në duel atë të kurseve private, o s’ka!, - ngulte këmbë kalorësi i arratisur.
Drejtori, folë e sqaro, e ftoi Don Kishotin në zyrën e tij, në katin e dytë. Andej nga oborri, Sançoja i shkretë shkoi të rehatonte diku kafshët, i ndjekur nga britmat dhe kërshëria e kalamajve.
Pa hyrë mirë brenda, drejtori filloi të rëmonte në një nga sirtaret e zyrës së tij. Pas pak, ai i ofroi kalorësit të lodhur një gotë raki, nga ajo që mbante vetëm për mysafirë të rrallë. Pastaj filloi t’i mbushte mendjen të krisurit të famshëm se mësues Llaqi nuk ndodhej aty. Se ai kishte ikur nga shkolla. Se nuk ia thoshte për duele. Por ne…thoshte drejtori, ne do të marrim masa…Më beso, imzot, ky Llaqi që thua ti, nuk ndodhet këtu…përndryshe ne do të kishim marrë masa…
Fjalët e drejtorit, dhe sidomos rakia, sikur filluan ta zbusnin Don Kishotin.

KAPITULLI I SHTATË

Kalorësi i kënduar interesohet
për librat me aventura

Pasi piu gotën e dytë, kalorësi i arratisur, erdhi disi në qejf. Ai kërkoi të dinte se si shkonin punët këtu në shkollë, a kënaqeshin kalamajtë, a kishte lojëra, aventura… 
-Hë, - tha ai, - Pa dale! Libra me aventura lexojnë kalamajtë?
-Libra?
Drejtori u hutua një hop, por si njeri i kënduar që ishte, e kapi menjëherë situatën:
-Thërrisni shpejt Lumnijen! - u tha nja dy mësuesve që rrinin aty përqark thjesht për kureshtje, - Lumnijen shpejt!
Lumnija ishte një nga zyshat e letërsisë dhe të gjuhës. Përveç të tjerave, ajo ishte një grua e pashme dhe sidomos, tepër e sjellshme. Mënyra se si e përshëndeti kalorësin e madh, mënyra se si e vështroi, e lanë pa mend mysafirin.
Në të vërtetë, që nga koha kur ishte martuar dhe harruar e zgjedhura e zemrës së tij, Dylqinja e Tobozës, kalorësit të arratisur nuk i hynte në sy asnjëlloj portreti femëror.
Por zysha simpatike e bëri për vete aty për aty. Ai hodhi një hap përpara dhe e vështroi një copë herë plot simpati. Pastaj u përkul përpara saj, në një nderim prej kalorësi të vërtetë, dhe e mbuloi sakaq me fjalë të zgjedhura:
-Zonjë e nderuar, perëndia më dhëntë kurajon për të përballuar vështrimin tuaj hyjnor dhe fjalët e magjishme, që vetëm një qënie e lartë mund të sjellë në këtë botë të poshtër…
Mirëpo zyshë Lumnija ishte një grua shumë e thjeshtë dhe praktike. Ajo e mori vesh menjëherë se me kë kishte të bënte. Dhe nuk u çudit aspak. Përkundrazi, iu përgjigj plot hir:
-Kalorës famëmadh! Me vizitën tuaj, ju sillni gëzim në shkollën tonë. Tek ne, - vijoi ajo - i kushtohet një rëndësi e madhe librit. Ne i mësojmë fëmijët që t’i çmojnë librat e mirë, të përfitojnë prej tyre.
Drejtori miratonte çdo fjalë të saj me një lëkundje të lehtë të kokës, lart e poshtë. Dhe herë pas here, thoshte atë shprehjen që e kishte më për zemër:
-Marrim masa ne…
Kurse Don Kishoti, duke shijuar rakinë e mirë dhe të fortë, me të cilën e kishte gostitur drejtori, dëgjonte me durim.
-Po mirë, o krijesë ëngjëllore, - tha ai pas një copë here, - as më thua, çfarë lexojnë më shumë nxënësit tuaj?
-Imzot, - filloi të rrëfente zyshë Lumnija - “Aventurat e Hekëlber Finit” dhe “Tom Sojeri” të Mark Tueinit, janë dy nga librat më të preferuar. Kohët e fundit, edhe “Harry Poter-i” është mjaft i pëlqyer prej tyre.
-Fort mirë!, - shprehu kënaqësinë e tij Don Kishoti.
-Mandej, - tha zysha - duan shumë “Pinokun” e Kolodit, “Aventurat e Çipolinos” të Xhani Rodarit, “Pipi Çorapegjatën”. Por edhe “Djemtë e rrugës Pal”, “Zemra”, “Fëmijët e sotëm”, etj., gjithashtu lexohen me ëndje. Natyrisht, kalorës i nderuar, fëmijët pëlqejnë shumë edhe librat e autorëve shqiptarë…Jeta letrare dhe artistike është e gjallë në shkollën tonë, - vijoi zysh Lumnija, - Ne kemi organizuar biseda me shkrimtarë të njohur, kemi zhvilluar konkurse të fjalës artistike…
Deri këtu shkoi mirë. Por më tutje, me sa dukej, rakia filloi të vepronte keq në organizmin e cfilitur të kalorësit.
-Po mirë, kurse private, me para, nuk bëhen këtu?, - u kujtua ai krejt papritur dhe, sakaq, vuri dorën në shpatë, - Njëfarë Llaqi që bën kurse private, a nuk është këtu? Shpejt ma thërrisni! Dueli do të zhvillohet ja këtu, në drejtori…Me ç’armë ndeshet zakonisht ky presori?, - iu kthye ai drejtorit.
-Armë! Jo, imzot!, - bënte çmos ta qetësonte drejtori, - Ai vetëm stilolapsin ka…
-Nuk e di!, - bërtiste kalorësi i etur për duele, - Ma thërrisni tani kundërshtarin frikacak, se këtu do të bëhet nami.
Drejtori përdori gjithë talentin e tij prej edukatori për t’ia mbushur mendjen se aty s’kishte kurrfarë Llaqi…Kalorës i nderuar, ne jemi një shkollë e dalluar. Zysha sapo ju tregoi…Ne marrim masa. Ne dolëm me sukses edhe në olimpiadën e matematikës…Tema “A duhet t’i ndjekin fëmijët telenovelat?” ka qenë referuar disa herë. Po sa për duele, nuk ia themi ne, imzot. Pastaj, ky Llaqi që kërkon zotrote, nuk ndodhet fare këtu...Përndryshe, ne do të kishim marrë masa...   
-Atëherë, ia paska mbathur në ndonjë shkollë tjetër?, - duket se iu mbush mendja më në fund Don Kishotit, -  Hë? Ta ndjekim Sanço!, - iu kthye ai shqytarit, që sapo ishte ngjitur lart, bashkë me rojen - O e gjej dhe e shtri përdhe, o plas. Përpara për aventura të reja!
Dhe Don Kishoti, ashtu i shkumbëzuar siç ishte, zbriti me nxitim shkallët. Sançoja vrapoi t’i sillte Rosinantin. Pasi iu hipën kafshëve, ia mbathën të dy andej nga shkolla tjetër, në lagjet përtej Lanës. Don Kishoti çirrej e përbetohej se ai i mallkuari nuk kishte ku të futej. Sançoja i shkonte pas, duke e paralajmëruar se s’kishte për t’i dalë gjë…
 
KAPITULL I NDËRPRERË

Nga emisionet e “Radio minus 4”
 
Gazetari: Të nderuar dëgjues, mirëmëngjes dhe ja tek po takohemi sërish, që të bashkëbisedojmë dhe të debatojmë…Gjithsesi. Po ju flasim, të nderuar dëgjues, nga studioja numër tre, ashtu…numër një, domethënë nga studioja e “Radio Minus 4”…Një ngjarje e veçantë ka merituar vëmendjen e të gjithë korrespondentëve në këtë ditë të ftohtë, të nderuar dëgjues. Ashtu. Pra, mirëmëngjes dhe mirëdita, dëgjues të nderuar…Hm, e thashë njëherë këtë. Gjithsesi. Punët, pra, janë kështu, të nderuar dëgjues. Shumë shkrues dhe tregtues librash kanë mbetur qejfprishur dhe janë mërzitur fort nga deklaratat pa përgjegjësi të njëfarë Dane Kishoti…Ky njeri shëtit nëpër qytet majë një kali të cofur dhe thotë se është një kalorës i madh. Atë e shoqëron një barkalec që ka një gomar, (siç është edhe vetë). Përveç shumë zullumeve të tjera, ky i krisur, ky Dine Kishoti, ka zhvilluar një takim, (siç komentohet) në kuadër të Muajit të Letërsisë dhe të Arteve. Edhe në këtë takim, ky palaço…Dale se e ngatërrova. I vetëquajturi kalorës, pra, ka guxuar të japë udhëzime që vetëm organet e larta mund t’i japin…Po çfarë ka bërë tjetër, ky i lajthitur pas librave me aventura?
Të dashur dëgjues…Hm! Ju lutem, regjia, pak muzikë! Ashtu. Ku më shkoi fleta tjetër? Hë, po. Pra, të dashur dëgjues, Shoqata e Shkruesve dhe e Shitësve të Broshurave që tregtohen nëpër shkolla, ka shprehur kundërshtimin e saj të vendosur për udhëzimet që ka dhënë ky Den Kishoti…Domethënë, midis të tjerave, autori i tekstit “Matematikë dhe dollarë” ka ngritur zërin fort, bile shumë fort, dhe kërkon të dijë pse nuk është folur edhe për broshurën e tij? Nga ana e Dun Kishotit, de. Pse, thotë ai? Pse?…Tepër tepër i mërzitur është edhe ai që ka shkruar broshurën “7 teste për të marrë notën dhjetë”. Gjithashtu, autori i librit “Telat e këputur të kitarës”, që të këput edhe shpirtin, tha se do ta çojë punën deri në gjyq.  Një tjetër autor i ka rënë gjoksit se do të marrë hak, dhe ky është ai i broshurave “Krasitja e rrushit” dhe “Xhvatja me lezet e prindërve të nxënësve”…Ai ka deklaruar se nuk ka reforma dhe zhvillim në arsim, pa u shpërndarë nëpër shkolla librat e tij. Ca më keq akoma, është bërë autori i librave “Dashuri e përçudnuar” dhe “Vjeshta e divorceve”, i cili po e kërkon të drejtën e shpërndarjes së librit të tij duke bërë presion deri tek Drejtoria Arsimore e rrethit. Ai ka kërkuar aty një vërtetim me shkrim, ku të thuhet, more të thuhet që…
Gjithsesi. Të njëjtën gjë po bëjnë edhe autorët e librave: “Lufta legjendare e Toçit, sipas mendjes sime”, “Kush ha frute, i ka faqet e kuqe”, “Tra la la zura, një galë…”, etj., etj. Po kështu, kanë shpërthyer me ankesat e tyre edhe shumë e shumë autorë dhe tregtarë të tjerë, veprat e të cilëve janë…ato janë…Hiqeni tani muzikën!
Gjithsesi! Të nderuar dëgjues, ne po intervistojmë në këtë çast, autorin e librit për fëmijë “Dhelpra, qeni, gjeli, qengji, gomari, ketri, ujku, macja, bleta, pjergulla, kajsia, retë e bardha dhe flutura krahëshkruar…” Atëherë, pra, ju si autori i librit “Dhelpra, qeni, gjeli, qengji, gomari, ketri, ujku, macja, bleta, pjergulla, kajsia, retë e bardha dhe flutura krahëshkruar…”, kini dëgjuar për udhëzimet e këtij Dën Kishotit dhe ç’mendim kini ju?…Dëgjuesit tanë janë shumë të interesuar. Pra, të nderuar dëgjues…për ju, autori i librit “Dhelpra, qeni, gjeli, qengji, gomari, ketri, ujku, macja, bleta, pjergulla, kajsia, retë e bardha dhe flutura krahëshkruar…” 
.......................................................................................

I ftuari: “Unë jam autori i librit “Ujku, qeni, gomari…” Jo! Unë jam autori i librit “Gomari, ujku, qeni…” Jo! Nejse. Në radhë të parë, unë ju përgëzoj për emisionin…Jeni shumë simpatik. Emisioni juaj është shumë simpatik. Ky kalorësi që ka llomotitur për librat, nuk është fare simpatik. Atëherë, pra, unë…Po ç’mendoj unë? Duke ju përgëzuar edhe njëherë për emisionin tuaj simpatik, unë mendoj…Po ç’mendoj unë për librin tim? Libri im është një libër simpatik. Po pse unë e titullova atë “Qeni, gjeli…” Jo! “Gjeli, gomari, ujku…” Jo! “Dhelpra, ujku…” Jo! Po mirë, pse dhelpra është dinake, do të thoni ju? A kini ftohtë? Por ama…Nejse. Ja që na del se nuk është ashtu…Po si është, do të pyesni ju? Është që këtu po merren nëpër këmbë kryeveprat…Po mirë, cili është subjekti?…Nga e kam marrë unë subjektin për librin “Ketri, qengji…” Jo! “Ujku, qengji, macja…” Jo! Jo dhe jo!…”
..........................................................................................

Gazetari: Muzikë! Shpejt! Regjia, futni prapë muzikë…

KAPITULLI I TETË

Don Kishoti lufton me 8 viganët e…ndërtimeve pa lejë

I shkreti kalorës! Nuk e gjeti që nuk e gjeti atë të tmerrshmin e kurseve, presor Llaqin. Dhe ishte gjithë nerva nga kjo ndjekje pa fund. Por ja, mbasdite, në krah të hotel-shtëpisë ku rrinin dy kordhëtarët e famshëm, u shfaqën një tufë fëmijësh që mbanin nëpër duar ca parrulla të çuditshme. Në to shkruhej: “Duam fushën tonë!” “Poshtë lugetërit e ndërtimeve, rroftë futbolli!” “Lufta jonë, nderi juaj!”, e të tjera e të tjera. Don Kishoti e nuhati që atje tej betejën e ardhshme.
-Ngrihu Sanço, se detyra na thërret!, - i brriti ai shqytarit të tij gjumash.
-Ç’është imzot, ç’ka ndodhur?
Don Kishoti, në këtë kohë kishte hipur tek një hurmë dhe po vështronte tutje, si ndonjë strateg i madh.
-Pa hidhi sytë andej, hidhi! Në atë fushë gjithë baltë, more Sanço, një tjetër aventurë e lavdishme na pret. I shikon ata fëmijët? E kanë një hall të shkretët, që rrinë aty në të ftohtë, me ca parrulla nëpër duar, - u qau hallin kalorësi i arratisur.
Dhe me të thënë këto, zuri të vishte parzmoren, rrëmbeu kokoren - legen dhe, më së fundi, edhe ushtën. Pastaj urdhëroi Sançon të bënte gati kafshët, se lufta ishte ja aty, dy hapa përpara. Muj kreshnikun e zuri frika se bujtësit po iknin pa paguar.
-Për ku kështu, bre ti?, - pyeti ai gjithë lezet.
-Në luftë, miku im, në luftë.
-E ku luftohet kjo luftë?
Don Kishoti tregoi fushën e përbaltur, ku kalamajtë kishin filluar të bërtisnin: “E dum fushën? Po po po! Dum pallate? Jo jo jo!”
Muji u doli përpara kordhëtarëve.
-Dale, more njerëz, se aty vetëm sa janë tue lujtë kalamajtë…Or ti, Sanço! Osht veç një fushë futbolli dhe aq, mor burrë. Tani, aj Ramadani, na ka marrë një lejë ndërtimi me bo pallat. Kto kalamajtë nuk kanë ku me lujt. A kupton ti? Andaj po bojnë ashtuna, demënstratë. Kalorës i nderuem!, - iu vu prapa Don Kishotit i shkreti Muj - Kthene kalin, bre! Do të na bojsh ndonj’ hata.
-Hiqu, zoti Muj! - brriti me të madhe Don Kishoti - Hiqu, se do të kthehet mbi ty mëria e kalorësit të arratisur dhe pastaj nuk dihet fundi.
Dhe një t’u lëshuar në xhade, pastaj fill edhe tek fusha e përbaltur.
Por çasti që Don Kishoti kishte zgjedhur për betejë, nuk ishte i volitshëm. Tek ish - fusha e futbollit ziente puna. Nja katër - pesë pemë që kishin mbetur ende aty rrotull, po i shkulnin. Një betoniere, punë e madhe, oshëtinte sa tundeshin edhe balta e pellgjet me ujë. Më tutje, ngriheshin e fluturonin togjet me tulla, dhe capet kalamendeshin nëpër ajër duke bërë figura lloj - lloj. Don Kishoti gatiti ushtën dhe ligjëroi kështu:
-Zot, më jep fuqinë dhe kurajon që të përballoj këtë betejë të lavdishme e të pabarabartë dhe të dal fitimtar mbi të paudhët dhe të pafetë! Le të bien boritë e fitores dhe të ngadhnjimit, se krahu i pathyeshëm i kalorësit famëshumë do t’i lajë njëherë e mirë hesapet me këtë tufë maskarenjsh! Përpara!
Por ndërsa u mat të bënte përpara, Sançoja i urtë i tërhoqi vëmendjen:
-Dale imzot, dale! Druaj se po ngutesh. Ç’është kjo betejë që më thua? Këtu po ndërtohet pallati pa lejë i atij Ramadanit. A nuk ta tha edhe zoti Muj kreshniku?
-Sanço! Frika t’i ka trazuar mendimet. Përpara nesh, or mik, janë as më shumë e as më pak, por tetë viganët që kanë bërë aq mëkate, sa që meritojnë ndëshkimin më të egër. Pas meje, Sanço!
Dhe u turr i shkreti luftëtar drejt edhe tek shtyllat e betonit. Më t’u përplas atje tek shtylla më e parë dhe ushta iu kthye mbrapsht për faqe të zezë. Por ai nuk jepej. E ktheu Rosinantin besnik sërish dhe sërish u sul përpara me guxim. Dhe veç jepte kushtrim:
-Fundi juaj është i sigurt, kopukë e bij kopukësh! Menduat se do të thyenit vrullin e kalorësit të pamposhtur, por gabuat rëndë. Dale pa do ta shikoni…
Por ishte kalorësi që po gabonte sërish. Përplasja e dytë me shtyllat e betonit, e hodhi përdhe. Kokorja - legen i fluturoi në njërën anë. Ushta e thyer, në anën tjetër. Vetë, t’u ngjesh në një gropë gëlqereje dhe u zbardh e u bë i frikshëm, a thua kaq e pati. Po vdiste.
Këtej sheshit, kalamajtë ngrinin parrullat lart e më lart dhe bërtisnin me të madhe: “Bjeri, xhaxhi! Shëmbi, xhaxhi!” Andej, ca punëtorë lanë veglat edhe po vështronin plot shasti sulmin e tmerrshëm të njeriut të tmerrshëm. Dhe nuk dinin në se duhej të qeshnin, apo ta ndalonin këtë betejë të lemerishme.
-Ç’na bëre, imzot, ç’na bëre?, - i shkoi pranë Sançoja dhe zuri ta ngrinte.
-Por ata nuk e dinë…, - vazhdonte të bërtiste Don Kishoti, duke fshirë me mëngë fytyrën e gëlqerosur, - Nuk e dinë me kë kanë të bëjnë. Hakmarrja ime do t’i shpartallojë…
U afruan edhe ca nga ata punëtorët dhe thirrën një makinë. E ngritën të ziun kalorës, që ishte bërë si mos më keq. Krahun e djathtë nuk e ndjente fare. Këmbën e majtë e kishte ndrydhur. Vraga gjaku i shkonin nëpër fytyrë, përzier me baltë e gëlqere. Lavdi po çfarë lavdie!
E me gjithë këto vuajtje, Don Kishoti nuk ishte thyer.
-Ju do të më shikoni!, - çirrej e sokëllinte ai pareshtur, - Dale pa të ngrihem. Jua tregoj qejfin unë…
Por nuk mundi t’ua tregonte qejfin i shkreti kalorës, sepse e dërguan me urgjencë në spital.

KAPITULLI I NËNTË

Në spital, atje ku dergjet
kalorësi i cfilitur

Për gati një orë, të plagosurin nuk e zuri njeri me dorë. Venin e vinin një tufë me infermiere, e sidomos kureshtarë, që u binte rruga andej, ose që kishin ardhur për të parë njerëzit e tyre. Por askush nuk u ul ta vizitonte e askush nuk u afrua t’i sillte ndonjë fasho a ndonjë ilaç. Sançoja i shkretë, fill pas betejës, kishte mbledhur armët dhe i kishte çuar në shtëpinë-hotel, së bashku me kafshët. Pastaj erdhi në klinikë me një frymë. Tani ai po rrinte te koka e Don Kishotit dhe, ndërsa priste ndonjë ndihmë, i thoshte:
-Eh, more imzot, sa herë të paralajmërova. Po nuk dëgjon ti. Më ra goja duke të thënë: mos edhe mos! Sikur fola me fantazma. Ja, tani dergjesh këtu si mos më keq, edhe nuk të zë njeri me dorë. Kam të drejtë apo jo?
-Ëh, koka! Por ata, ah krahu!…Ata nuk e dinë…ih këmba…se me cilin po ndeshe. Ushta ime do t’i…oh brinjët…do t’i copëtojë!
-Mjaft me përbetime imzot!, - i lutej Sançoja, - A nuk vure mend nga gjithë kjo hata?
Ndërkohë, në pavion mbretëronte rrëmuja. Nja dy të sëmurë ndiqnin në televizor një ndeshje futbolli dhe ziheshin apo nuk ziheshin me njëri - tjetrin. Në krah të Sanços, njëri kishte shtruar përmbi batanije nje pecetë dhe kishte aty bukë, raki, një tas me fasule…Ai mbllaçitej dhe herëpashere thoshte me vete: “Ohoho, ja kështu!” Më tutje, një tjetër pinte cigare dhe pështynte ku të mundej. Pastaj një birbo hyri në sallë duke bërtitur sikur të ishte në pazar: “Hajde gazeta! Gazeta!” Dhe një tjetër tek dera: “Peshku! Urdhëroni peshk e ngjala!” 
Kur pa se punët po shkonin keq e më keq, Sançoja ndali një burrë me kokë të lidhur dhe e pyeti:
-Me lejë, o njeri! Këtu afër, dergjet e vuan zotëria im, Don Kishoti i Mançës, i cili ka bërë qindra beteja të famshme. Mirëpo tani, të dalë ndonjë e ta vizitojë a, ta mjekojë a…Çfarë dreqin bëhet kështu?
Burri me kokë të lidhur nuk mori vesh asgjë nga ligjërata e shqytarit. Por duke e marrë me mend se për çfarë bëhej fjalë, iu afrua Sanços tek veshi dhe i tha shkoqur:
-Po ke hall, nxirr xhixhat…
-Urdhëro?, - hapi gojën si ndonjë budalla Sançoja.
-Paratë, more hajvan. Pa para, nuk të zë njeri me dorë.
-Ju vraftë Zoti, ju vraftë! Po atje është duke vdekur lulja e kalorësve, o zemërkatila! - vendosi ta ngrinte zërin Sançoja - Epo tani po më detyroni të dal vetë në shesh të betejës. Dhe ja tek po ju them, se jeta pranë kalorësit me famë, më ka mësuar të luftoj e të fitoj, të copëtoj dhe të shkatërroj…Ka njeri këtu, apo joooo?
Nga dhoma e infermierëve, mbërriti me vrap një nuse e re, me një fytyrë të lyer e të zhgryer si mos më keq, ku nuk mungonte asnjë bojë, nga e kuqja tek e gjelbra. Ajo u afrua gjithë tërsëllëmë dhe po bëhej gati t’i jepte ca dacka të mira Sanços. Mirëpo ndërkaq, ky kishte rrëmbyer një nga ato mbajtëset e serumit dhe e kishte ngritur hopa! Don Kishoti gjithashtu po përpiqej të hidhte tutje batanijen dhe ofshante e kërcënohej si asnjëherë tjetër:
-Prit, Sanço, se po të jap një dorë edhe unë…megjithëse ah, më paskan shtrembëruar krahun! Por…oh, do t’jua tregoj unë se ç’do të thotë të marrësh nëpër këmbë kalorësin që…eh…ka shtrirë me pallën e tij të gjithë horrat e kësaj bote.
-Na more i luajtur, mos luaj me serumin!, - brriti infermierja, duke ia hequr Sanços nga duart veglën e rrezikshme që do të kishte bërë namin, - Shtrihu ti, xhaxha, - iu kthye pastaj Don Kishotit, - Edhe mos na bëj dër dër dër! Po s’ke para për fashot, prit se po të këput një copë nga benevreket e tua, se qenkan mjaft të bollshme…
Por nuk bëri ashtu siç tha. Ndërkohë kishte hyrë në repart mjeku - roje dhe, për fatin e mirë të kordhëtarëve trima, ai qëlloi një njeri i butë e mirëdashës. Urdhëroi sakaq të merreshin të gjitha masat e t’i shërbehej kalorësit ashtu siç e donte nderi i asaj klinike. Atëherë, ajo nusja me fytyrën ngjyra - ngjyra solli fasho, solli jodio, solli ilaçe.
Edhe kështu, iu bënë të gjitha shërbimet Don Kishotit.

GJYSMËKAPITULL

Urdhëra për qeverisje nga i larti
Sanço Panço

Po atë natë. I vetëm në dhomë, tepër i shqetësuar, Sanço Pançoja fliste dhe bërtiste në gjumë:
-E thashë…Po, imzot! Po! E di. E di vetë si t’ua mbledh rripat. Do të urdhëroj. Bile, urdhëroj!…Po po! Me qëllim që të shkojnë punët mbarë dhe të marrin fund padrejtësitë dhe prapësitë, unë i larti Sanço Panço, urdhëroj: Një. Të digjen maunet që nuk paguajnë taksa dhe të merren masa, të merren masa, që aty…që pastaj…Dy. Fërgesa kishte shumë kripë sonte. Paçka. Dy. Të papunët, si bie fjala Muj kreshniku dhe bijtë e tij, të ngrihen për të kërkuar të drejtat e tyre! Katër. Të merren me shkelma të gjitha televizionet private, ku grahin në mes të ditës filma me dhunë, bile edhe gjëra të tjera…të turpshme! Prindërit që nuk vënë re se çfarë shikojnë fëmijët e tyre, të dërgohen në punë të detyruar. Tre. Të zihen me dacka doktoreshat dhe infermieret që lyhen me më shumë se katër lloj bojërash…Jo jo, vetëm ato që kërkojnë para për një gotë ujë…Pesë. Të ndalohet, domethënë të mos ndalohet…Ç’më zuri koka! Shtatë. Të ndalohet…
Muj kreshniku, që po dëgjonte prej një copë here, tundi kokën dhe fiku cigaren:
-Zot, na mba mendjen në vend!