E premte, 29.03.2024, 05:45 AM (GMT)

Kulturë

Puntorie Muça-Ziba: Fragment nga pjesa e dytë e romanit "Emma Jazzi"

E diele, 03.05.2009, 01:12 PM


Puntorie Muça-Ziba

Fragment nga pjesa e dytë e romanit "Emma Jazzi"

Ema shtrembëronte kurrizin kur ecte, sepse  mezi  mbante valixhen e rëndë, të mbushur me tesha të palara dhe me ca figura prej druri, të latuara nga një gdhendar i talentuar, i cili kishte skalitur në dru  ca shkronja shqipe dhe ca fytyra grash me turinj të rrudhur, duke qarë. Figurat e gdhendura me kujdes, ajo i kishte blerë nga një i burgosur, që tërë ditën kishte gdhend figura prej druri, dhe ua kishte shitur  të burgosurve të tjerë për shumë pak pará. Nga barra e rëndë, Ema ra përmbys në rrugë. Ndejti ashtu një copë herë dhe mezi mblodhi tërë forcën që ta bënte edhe atë copë rrugë që i kishte mbetur për në shtëpi. Vendoi në kokë një shall që t’i mbrojë flokët nga shiu, por nga pakujdesia përplasi noçkën e këmbës në një gur të madh, të cilin nuk e veneroi fare. Ulëriu aq fortë, sa që i llahtarisi ca udhëtarë nga ana e tjetër e rrugës. Mezi priste që të arrijë në shtëpi e t’i çlodhë këmbët që iu kishin anjtur deri në gjunjë, nga rruga e gjatë që e kishte bërë në këmbë, prej burgut të Idrizovës. Vesa e shiut që binte ia bezdiste flegrat e hundës. U ndal në skaj të trotuarit, e la valixhen mes këmbëve dhe kroi hundën. Para saj ecte një çift, të cilët, të futur nën një ombrellë, hangariseshin me zë të lartë, pa pasur bezdi për zhurmën që e bënin. Gruaja që dukej ca e moshuar, në sy e vetulla përngjante me Emën. Ajo qeshej me zë dhe lëvizte dorën e djathtë, poshtë e lart thuajse i përzinte piklat e shiut, të cilat përngjanin me mushkonjat që ditëve të nxehta të verës mund të të futen në sy. Ema e shikoi gjatë dhe iu pështir jeta. Nuk e kuptonte se për çfarë arsye i urrente gratë që pak a shumë përngjanin me veten e saj: në veshje, në ngjyrën e flokëve, në hundë, në ecje, në karakter... Nga larg dëgjoi një të qarë fëmije dhe zgjati kokën si breshkë që ta shikojë. Iu kujtua shtëpia e saj e zbrazur dhe u drodh kur mendoi se si do të hante, si do të pinte, si do të flinte e si do të ngrihej vetëm, në shtëpinë e burrit që e vrau me dorën e vet. Nga larg shikoi dritaret e shtëpisë, shermendet e varura të pjergullës, që kishin nisur t’i çelin gjethet dhe, sapo u afrua edhe pak, nisi t’i shikojë me radhë edhe tullat e asaj shtëpie. Kujtoi çastet e bukura kur ndërtohej dhe kur ajo me burrin e saj ua sillnin mjeshtërve drekën. Dëshiroi të ishte Rozafa e murosur. Në atë çast iu duk se i shikoi duart e saj të kalbura mes tullave. “Ah, si nuk m’u tha gishti që shkrepi plumbin mbi shpinë të tim shoqi!”- belbëzoi Ema, tërë nerva. Ajo ndjeu këputjen e këmbëve dhe nuk arriti ta bëj asnjë çap para. U ndal përsëri dhe e kuptoi që nuk i jetohej më.  “Po tani, ç’të bëj!? Si do të jetoj vetëm?” - U çor ajo dhe ia nguli sytë rezes së derës dhe pragut, që ishte mbushur me barishte të thara dhe me lule të verdha, të egra e të porsaçelura. Mbeti si dru. Ajo gjendej përballë shtëpisë. Ngadalë, si një foshnje që nis t’i hedhë hapat e para, ajo mezi arriti para derës. Mundimshëm nxori çelësat dhe u përpoq ta hapë derën e hyrjes. Kokrrat e djersës i pikuan nga balli mbi kurriz të dorës, ngaqë dera nuk hapej. U përpoq me tërë forcën e saj prej gruaje, por çelësi nuk rrotullohej. Iu kujtua një kushëri i largët i burrit dhe e trishtoi mendimi se ai mund ta ketë ndërruar bravën. E shtyri derën me tërë fuqinë që kishte, por dera e punuar mirë dhe e blinduar, as që lëvizi. Shëtiti sytë nëpër oborr, mos po shikon ndonjë copë hekur që ta thyejë, por nga ferrat dhe barërat që kishin mbuluar oborrin, nuk pa gjë.   

U ul pupas, e lodhur, e djersitur dhe e penduar. Hapi valixhen dhe i hodhi të gjitha teshat e palara jashtë, ngaqë nuk mund ta gjente as kutinë e cigareve që e kishte blerë nga një drogamane e burgosur. Hapi çantën e zezë dhe e shikoi që i kishte futur aty në një xhep të vogël. U ul mbi teshat e hedhura dhe e ndezi cigaren. Kujtoi gabimet e ndërsjella që i kishte bërë me burrin dhe rrudhi fytyrën nga hidhësia e gojës.

- Ç’bën para asaj dere, zonjë? - dëgjoi zërin e një polici që endej në rrugën e lagjes së saj.

- Nuk mundem ta hap derën.

     - E kujt është shtëpia?

     - E imja dhe e tim shoqi.- mezi foli Ema, sepse mundohej ta ruajë qetësinë.

- Ma jep çelësin!

- Na, merre!

- Qenka bërë si dera e motrës së Kostandinit. Ku ke qenë, zonjë, kaq gjatë?

- Kam qenë... I kam patur nënën dhe babain të sëmurë, kështu që...

- Ëhë! Qenka ndryshkur reza. Prit, prit se... vazhdoi punën polici, pa ua varur veshin fjalëve që ia tha në fund, Ema.

Ai shtrëngoi dhëmbët dhe, pas dy-tri rrotullimesh, e hapi derën.

- Për këto punë, duhet burri, zonjë. Pa burrin mos bën asnjë çap! Shikon!? Po të mos endesha unë këtupari, sonte ti do të flije jashtë. – i tha polici dhe u largua, pa pritur që gruaja ta falënderonte.

Ema hyri brenda sikur të hynte në varr. U zbeh nga frika, kur e shikoi shtëpinë e bërë si lëmë. Hodhi sytë mbi shtratin e shtruar dhe e kuptoi që duhet të çlodhej me çdo kusht. U shtri mbi divan, e hodhi jorganin me këmbë poshtë, ngaqë mbante erë myku dhe u mbulua me një batanije ngjyrë hiri, të përzier me të zezë, të cilën e kishte sjellë nga burgu. Duke kujtuar fjalinë rrëqethëse, që e kishte lexuar në librin e shenjtë: "Mos u ktheni se, nëse shikimi juaj edhe një herë bie ne këtë qytet, do të ngriheni, e do të shndërroheni në gurëz”,   ajo mbylli kapakët e syve dhe ra në gjumë të thellë. Nga ankthi, menjëherë u fut në një ëndërr të gjatë.

Ema, në ëndërr veshi fustanin e kuq, pastaj e pa veten në pasqyrë dhe u ul në divanin e shtrenjtë, të mbuluar me kadife të kuqe.

          Në dhomën e madhe e pa kufomën e një të vdekuri, po në shtratin, ku ditën pushonte i shoqi, kur ishte gjallë. Atë e kishin mbuluar me një çarçaf të bardhë. Afër të vdekurit qëndronte mikja e saj, Emma Jazzi, e veshur me të bardha. Ajo sikur i kishte futur të dy duart në një brez të vjetër, të endur, të cilin e kishte rrotulluar disa herë, në belin e saj.

- Çohu miku im, më piq një kafe! Çohu, po të them? Askush nuk di të më pjekë kafe si ti. - e luste Ema burrin e shtrirë.

- Lëre rahat të vdekurin! - i tha një plakë e veshur me të zeza, që rrinte e gërmuqur në fund të dhomës.

- Është burri im, ky!

- Është djali im që ma vrave!

- E vrave , e vrave! – u çorr si në kor, tufa e grave nga cepi i dhomës.

- Ku di të vras njerëz unë që qaj natë e ditë edhe për një flutur të ngordhur. – u hakërrye Ema.

- Qetësohu moj! - i foli Emma Jazzi me një zë, që e la të përmendet, mes urdhrit dhe kërcënimit.

- Jam e qetë.

- Merre telefonin dhe lajmërohu! Le të vijnë ta marrin e ta varrosin, sepse nuk dua të kalbet mbi dhè.  Këtë të bekuar e la kjo shterpa edhe pa fëmijë. - foli plaka duke qarë.

- Jooo! – u çor Ema dhe i doli gjumi, sepse u trishtua nga ëndrra. Ajo u hodh përpjetë si gjel. Mori një xhup të vjetër, e hodhi krahëve dhe shkoi prej dhome në dhomë, i ndezi të gjitha dritat e shtëpisë. E lëshoi çesmen që të rrjedhë uji, sepse pat nevojë për pak sherbet. Uji dilte i skuqur dhe i fëlliqur nga rubinetet e ndryshkura. E la çesmen të rrjedhë, sepse duhej të dilte një sasi më e madhe uji që ta pastronte korrozionin e rubineteve prej metali. Hapi dritaren me fuqi dhe u ul në kolltuk. Ajri i ftohtë i natës e bëri të dridhet. “Në këtë shtëpi vështirë jetohet. Kjo është bërë si folé lugetërish.” – foli me zë Ema dhe mbështeti kokën në kolltuk. Ajo përsëri u fut në gjumë nga lodhja. Ëndrra vazhdoi posa ajo i mbylli sytë, thua se ishte ndonjë shirit filmi që, pasi të këputej, mund të ngjitej. 

Ajo ëndërroi, sikur orgjia e grave që gjendej në dhomë, kishin fytyra shumë të rrudhura dhe të egërsuara. Madje-madje, ato ishin edhe të armatosura. 

- Mbylle dritaren se do të më ftohet burri! - i tha në ëndërr, mikes së saj,  Ema.

-         Si nuk të vjen turp. - iu vërsul plaka.

-         Përse të turpërohem, moj shtrigë? - ia ktheu, tërë inat ajo.

-         Ti e vrave.

-         Ky është i gjallë.

-         Ti paske rrjedhur. - iu hakërrye plaka.

-         Ma piq një kafe! Të lutem, se ...

-         Po vazhdove ta trajtosh këtë si të gjallë, ti do të çmendesh.- i tha Emma Jazzi.

-         Shpirti! O, shpirt! Kafja jote ka ngjyrë kafeje dhe aromë kafeje. Të lutem, ta pimë nga një filxhan, mbase do ta shijosh edhe ti... Njësoj si herët e tjera! Çohu! Të dhemb gjë? Përse shtiresh, sikur nuk më dëgjon!? Çohu! – e luste Ema dhe nisi t’ia zbulojë fytyrën, por plaka i ra me shuplakë dorës dhe i tha ta lerë rehat.

- S’të kam faj unë që ke kancer. Mos ia vë veshin se nuk të ha... Madje thonë mos ha asgjë, mos e ushqe, se po e ushqeve...- vazhdoi Ema pa ia vënë veshin plakës.

-         Ky nuk të dëgjon. Ky ka vdekur... Ti nuk e di që ky ka vdekur!?- e pyeti Emma Jazzi edhe një herë.

- Jo, moj! Kush plasi të më tregonte mua se ky ka vdekur. Unë nuk kam qenë këtu.

- Po, ku ke qenë.

- Në hapsane.

- Epo, shikoje!- i tha plaka dhe ia hapi sytë e futur thellë në dy gropa të rrudhosura. Ema u trishtua. Plaka i përngjau me nënën e të vdekurit, kurse i vdekuri nuk i përngjau me burrin e saj.

- E shikova. - i tha Ema dhe nisi të dridhej si thupër. Ajo nuk duroi pa ia hequr anash, qefinin e bardhë. U molis, kur i shikoi dy sy gjysmë të hapur, dy duar të lëshuara majtas-djathtas, sikur të ishin ndarë prej trupit. Pak gjak të ngrirë në cep të buzës së poshtme, dy buzë të mavijosura dhe një bark të fryrë si lodër.  

- Tani  beson?

- Ëhë! - belbëzoi Ema.

-Ti nuk di as ta këndosh të vdekurin, prandaj ik! Ulu sa ma larg prej këtij! - i tha plaka.

- Jo, di.

-Si ditke, kur gjithkund, nga vdes dikush në lagjen tonë, mua më ftojnë t’i vajtoj të vdekurit, sepse, të jetë për ju të rejat, i lini në mes të dhomës dhe bëni sehir me ata.

-Unë do ta vajtoj e do ta këndoj vetë këtë, se ma ka çarë zemrën.

  Ema filloi ta vajtojë të vdekurin dhe fatin e saj të hidhur, si qyqja kur merr havazin, në pikë të ditës, mbi ndonjë oxhak: Këtij i qenka mbyllur goja, vaj e vaj, e vaj, aman! Si të jetoj unë pa ty, burri im kapedan? Nuk ke gojë të më tregosh, vaj vaj vaj aman? Përse mortja u mashtrua e nuk më mori edhe mua? Si të jetoj pa fjalët tua, vaj e vaj, e vaj, aman? Si s’u kthye plumbi të më merrte mua...?

-  Të thashë që është vrarë me plumb? - e ndërpreu plaka.

- Ti sikur the që s’e kanë vrarë... Jo, nuk e paskan vrarë me plumb. Ah vetëm ky, më tregonte lajme të reja, sot u bëra shoqe me gratë e veja. Vetëm ky, ma hapte e ma mbyllte gojën mua. Vaj e vaj medet ç’më gjeti! Më mbuloi kiameti. E dija se do të vdiste. Gjërat e bukura zgjasin pak. Ky ishte një gjë e bukur për mua. Vetëm një natë të vetme bëmë dashuri. Nuk e pimë asnjë kafe bashkë, sepse i dukej helm... Ema nuk mundi ta vazhdojë vajin me zë, sepse i ngecën fjalët në fyt dhe u bë verdh në çehre.

- Ujë, ujë! Jepni ujë!- u çorrën gratë.

- Ti e vajton edhe veten, edhe të vdekurin.- i tha plaka.

- Mirë e vajtova?

- Po deshe, mund të marr me vete, e t’ju bashkohesh vajtojcave të tjera, kur të vdesë dikush. T’i vajtojmë si na ka hije. Edhe vajtimi ka lezet.

- Prej çfarë sëmundjeje lëngoi, ky?- i pyeti Emma Jazzi gratë.

- Nuk e dimë saktësisht. Ky tregonte një diagnozë C-4, që mjeku e kishte quajtur sëmundje fatale. Mbase ishte i prekur nga kanceri në mushkëri.

- Ky, i gjori, e humbi shijen e bukës, shijen e të puthurës dhe shijen e seksit. Sa niste të puthurën e parë, i villej. - foli një grua e re nga cepi i dhomës, e cila, Emmës i përngjau me të dashurën e burrit, mësuesen që bëri dashuri në shtratin e saj.

- Gra të dashura ky burrë vdiq nga infarkti.-  tha një grua e shëmtuar.

- Jo, e  vrau kjo. - tha plaka dhe bëri me gisht nga Ema.

- Do të më ishte tharë dora, po ta kisha vrarë.

- Përse flisni budallallëqe? Ky, që ka lënguar nga shkalla e katërt e kancerit në mushkëri, paska vdekur nga infarkti!?

- Çudi si mund të vdes ky burrë i bëshëm!? Ishte aq njeri i mirë. Më shumë se ky askush nuk i donte gratë. Shumë i dhimbseshin ato, madje i respektonte më shumë se burrat. - tha Emma Jazzi, duke ua hedhur grave një shikim të tendosur, e duke rregulluar me të dy duart, çarçafët e bardhë me të cilët e kishin mbuluar të vdekurin.

- E ke gabim Ema! Ai vetëm mua më donte.

- Jo, për të dashtë, vetëm ty të donte, por...

- Ç’më duhet mua jeta pa të...

- Mos tento të bëhesh viktimë e dashurisë!

- Frikohem nga vdekja se... tani isha varur, ose isha therur me thikë. Ose më mirë të vdes. Do të hidhem nga dritarja. Jo, do të pi helm. Jo, jo, do të mbytem në lumë. Mbase do të varem në pjergull. Jo, jo ...

- Po të kishe vdekur ti para këtij, ky do të më kishte marrë mua. - foli Ema me inat.

- Po, a!? Je, e sigurt?

- Po.  Do flinte me mua deri sa të gjente një tjetër, sepse një natë nuk do të mund të flinte pa grua.

- Kape telefonin dhe thirri varrtarët se nisi t’i vijë era marxh. - foli  plaka duke qarë, duke u çjerrë e duke i ndukur faqet e rrudhura.

- Jo nuk i vjen era.- u tha Ema dhe e mbuloi me trupin e saj fytyrën e të vdekurit.

- Ik se ia more frymën!

- Shtrigë plakë!

- Qetësohuni se më çmendët! Po ku merr frymë i vdekuri!? Këtij, nisi t’i vijë erë e qelbur, e ju ziheni. - foli Emma Jazzi dhe nisi të qaj me gulçimë.

- I vjen, i vjen. Ka lënguar gjatë, mbase i janë prishur organet për së gjalli. Ç’të duhet i vdekuri ty, moj budallaqe? Edhe njëqind ditë po e mbajte... - thanë plakat.

- Ç’keni ju? Nuk i ik varri këtij. Ai do të shkojë atje, por këtu tek unë nuk do të kthehet kurrë.

- Ruaje mendjen, moj shoqe! – u çor Emma Jazzi dhe e kapi telefonin t’i ftonte burrat e fisit që ta marrin xhenazen.

- Moos! Mos e prek telefonin. Unë as s’e kam parë, as nuk jam ngopur me fytyrën e këtij.

- Po qe se nuk mund të rrish një natë pa burrë...

- Tërë jetën fle pa burrë.

- Mos u bezdis, që sonte do të gjej një tjetër. Do, që ta thërras nënkryetarin e qytetit? Është i vè, i ka vdekur gruaja para dy ditësh.

- Nuk të vjen turp të m’i thuash gjithë këto fjalë, para këtij burri të urtë? Nuk të kam shoqe. Qenke grua e ligë. Ik nga shtëpia ime!

- Duhet të të vijë turp! Gruaja nuk duhet as ta shikojë burrin e vdekur, nuk e lejon feja.- i qortoi plaka.

- Unë i besoj kanunit. - foli Ema.

- Mos! Mos ma përmend kanunin, se ma rropi lëkurën. - u çakërdis Emma Jazzi.

- Ç’faj të ka kanuni, ty moj!? Ti vetë e humbe fuqinë. Ti nuk dëshiroje të luftosh. Përse nuk e vrave atë tëndin?

Përse !?

-  Nuk jam vrasëse.

- As unë nuk e vrava tim shoq. Ai vdiq nga kanceri. A more vesh, moj grua e ligë?

     Një rreze dielli që i ra mbi qerpik, e zgjoi Emën ngadalë, si të ishte dorë nëne. Ajo u hodh si gjel nga shtrati. U zgjua e trishtuar me një takikardi marramendëse. I hoqi shpejt e shpejt teshat e bëra qull me djersë dhe veshi një fustan të gjatë, që në atë çast iu gjend aty. Nga makthi i ëndrrës i merrej fryma, prandaj nisi ta fërkojë kraharorin. - “Kush ka vdekur nga kanceri? Përse ka vdekur?” – nisi të fliste si në jerm. - Punë ëndrrash. Mbase ëndrra më çoi te një kushëri që vdiq shumë i ri prej kancerit në zorrën e trashë. Ose nga meraku që nuk e vajtova burrin tim të dashur, doli kjo ëndërr. Eh, si ëndrrat askush s’ta kujton: krimin, dhunën, frikën, vdekjen, robërinë, mjerimin... – belbëzoi Ema dhe u ul në kanape, ngaqë mbeti pa pikë fuqie.

   Ëndrra e futi në ankth, prandaj ajo kujtoi çastin kur e shkrepi armën dhe Nye i njiqindetridhetetet:

932.” Vrasa pa hiri nuk e ka të ndjekjen me pushkë. Dorërasi lan gjakun e dorezanitet.” Ajo u rrokullis tri herë në shtrat dhe si e përgjumur, kujtoi Topiun, kushëririn e burrit. Ëndrra e bërë lëmsh ia nxori para të gjithë të vdekurit dhe fytyrën e  të shoqit, prandaj u rrëqeth. Iu kujtua Emma Jazi, e cila e futur në ankthin e frikës nga burri i egër, shikonte çdo natë ëndrra të frikshme. ”Mbase jam sëmurë edhe unë si ajo.” - mendoi dhe u frikësua, sepse e dinte që mikesha e saj, gjatë kohë nuk gjeti ilaç për t’u shëruar nga ajo havari, derisa një ditë u largua përgjithmonë nga ky vend i shkretuar nga varfëria, nga primitivizmi dhe nga paragjykimet ndërnacionale. Edhe pse këmbët i rëndonin si dy trarë, Ema  u ngrit ngadalë, hapi dritaret dhe shikoi qiellin e kthjellët, kopshtin me barë, me lule dashi e manushaqe. Aty, para pragut të derës së saj shikoi pranverën e vonuar. Një zog i zi që tundej në degën e hollë të pjergullës iu duk si lugat. Ia hodhi sytë edhe kumbullës së egër që ishte bërë bardhë me lule. As fluturat që silleshin rrotull mbi barin e pakositur, nuk i zgjuan ndonjë ndjenjë të bukur. Ia krisi të qarit me zë. Duke qarë, hapte një nga një sirtarët e dollapëve prej ku i nxirrte fotot që i kishte futur mes teshave të paluara me kujdes. I nxori të gjitha fotografitë e të ndjerit. Nuk ngopej duke i shikuar. Mes pajës që nuk e kishte hapur prej ditëve të nusërisë, gjeti edhe një letër, të cilën ia kishte shkruar dikur, burrit dhe ia kishte futur nën jastëk, kur e hetoi se ai nisi aventurën me një mësuese prej fshati. U ul te kolltuku ku e kishte bërë gjysmën e gjumit të natës dhe nisi të lexojë me zë:

    I dashur! Më dridhen duart kur e shkruaj këtë letër. Edhe shkronjave ua ndërroj vendin. Të kuptoj zemër. E di që ke një shije fine për të dashuruar, dhe je kurioz, do të provosh edhe shumë gra të tjera.

  Sa keq zemër, që s'jemi pëllumba. Sa të pavarur që janë ata. Sa e shtrenjtë është pavarësia. Pëllumbat nuk tremben kur duhen. Sa i kam lakmi qe puthen para të gjithëve. Nuk ngurrojnë t'ju thonë pëllumbave të tjerë se ata duhen, se dashuria është shija më e ëmbël e kësaj jete, që vetëm njëherë kemi shans ta jetojmë. Ajo ndjenjë e thuktë na përcjell ngado që sillemi. Vetëm ajo dhe frika nga vdekja. Njëra është ndjenjë e ëmbël si hoje, e tjetra ndjenjë frike. Ne frikësohemi, zemër. Njësoj frikësohemi nga dashuria dhe nga vdekja. Të dyja kanë duar vrastare. Njëra ta vret trupin, kurse tjetra mendjen dhe zemrën. Përse frikësohemi ne që nuk gënjejmë, nuk korruptohemi, nuk vjedhim,... Ne vetëm duhemi. Njerëzit që duhen, edhe puthen. Edhe ti, po deshe, puthu me mësuesen. Unë e di se nuk do të sosen ato të bekuara. Mbase ca, do të mbeten edhe për mua. Pastaj, unë nuk jam si gratë e tjera që kur rrënohen, mezi ngrihen në këmbë. Ne të dy jemi ndryshe. O, gjithë ato dhembje i kemi në shpirt për njerëzit! O, gjithë atë dashuri e absorbojmë nga dielli, nga hëna, nga gjithësia, nga një pranverë me lule, nga një mal e nga një kodër, dhe e shpërndajmë prag më prag... Mos u turpëro, e as mos u frikëso, i dashuri im! Vazhdo të duash gra të thata, të trasha, të gjata, xhuxhe... Unë e di se ti mendon për mua edhe kur je me ato të tjerat. Sonte po deshe, puthi edhe buzët e mia se m’u shkrumbuan! E di që më shumë më do mua, se ato.  Prej asaj nate që të përqafova e t’u ngjita si ushujzë, gjeta te ti burrin, të dashurin tim të vërtetë. Ti më përket vetëm mua edhe atëherë kur i shijon bjondet, të zeshkëtat, të lyerat e të palyerat…  Besoj se shpejt do të bezdisesh nga ato të bekuara, mbase nuk mund të bëhesh hamshor koleksionist. Pasioni dhe zelli që ke për gratë, një ditë do të fiket. Ky është një problem, më shumë zgjidhje. Ti, zemër, nuk je i dhunshëm. Unë të konsideroj si burrë dhe si dashnor të mrekullueshëm. Më pëlqen që i shfrytëzon duart për përkëdhelje e jo për rrahje, sepse nuk je si burri i Emma Jazzit që e zhdëpte gruan para fëmijëve dhe para tërë mëhallës. Unë tërë jetën do të të dua, sepse jam gruaja jote e ligjshme.

Me dashuri yt shoqe.  

P.S.

Mbase nuk ke parë, e nuk ke dëgjuar që dy veta që jetojnë nën një kulm, që flenë në një shtrat dhe hanë në një sofër, t’i shkruajnë letra njëri-tjetrit. Unë pres përgjigjen tënde. Letrën që do ta shkruash, ma fut nën nënkresë.

Pasi Ema përfundoi leximin rrëqethës, qau pa zë. E mallkoi burrin që nuk ia ktheu kurrë përgjigjen e kësaj letre. I lëshoi një të nëmur edhe dorës së vetë që e shkroi letrën, sepse pikërisht ajo letër, nuk zgjoi ndonjë ndjenjë pozitive te bashkëshorti i saj, përkundrazi, ai u egërsua më shumë. Mbase burri i saj e kapi mesazhin e asaj letre, ku Ema me njërën dorë e përkëdhelte, kurse me tjetrën i jepte dacka faqeve, e digjte dhe e përvëlonte. Pas kësaj letre ai u hutua, u bë si bishë e egër. Madje një ditë ishte kërcënuar se do ta ftonte ndonjë harbut që ta përdhunonte. Gruaja e gjorë u detyrua t’i durojë dashuritë histerike të burrit dhe kërcënimin e tij për likuidim fizik. Ajo e veneronte  që  burri i saj nisi të shfaqte elemente sadizmi. Asgjë nuk mund ta mashtronte gruan inteligjente që viktimizohej për dashurinë, të cilën e idealizonte deri në skajshmëri dhe përpiqej si mushkë, që të mos ua vë veshin veprimeve të bashkëshortit, vetëm e vetëm që të jetojë me të.

Ema u mblodh si kërmill dhe përpiqej të mos mendojë për asgjë. Iu duk sikur dikush trokiti në derë, por nuk lëvizi nga vendi. Ajo ende ndihej e frikësuar nga burrat qëllimkëqij, nga ata që ia ndërsente i shoqi kur e rrokte histeria. E trokitura u bë më e zhurmshme. Zgjati kokën nga dritarja dhe u çua ngadalë, eci me majet e gishtave, hapi derën e dollapit prej druri dhe mori dy copa pambuk, i bëri si dy lëmshe dhe i rrasi në të dy veshët. Dëshiroi të jetë shurdhë dhe e verbër, që të mos kontaktojë me njeri të gjallë. “Vetëm im shoq po të çohet prej varri do t’ia hap derën dhe do ta çel gojën, sepse do të doja t’i kërkoj falje që e vrava pa dashje.” - mendoi ajo dhe u lëvar në shtrat si të lëngonte nga ndonjë sëmundje vdekjeprurëse. As telefonin nuk e ngrinte kur cingëronte. Në vetëdije i rëndonte diçka si gur. Edhe pse një qind orë, bëri një terapi me ilaçe, ajo përsëri nuk ndihej më mirë. “Vetëm për dhembjet e shpirtit nuk gjendet ilaç.”- mezi nxori zërin e shterur Ema, nga pështyma që i ishte tharë në fyt. Me pamjen e saj shqetësuese herë ia ngulte syrin zjarrit që e kishte ndezur në kaminë, sepse akoma bënte ftohtë, e herë i  rrotullonte kokërdhokët nga merimangat dhe pezhishkat e tyre të stërzgjatura, të thurura me mjeshtri, të cilat nuk ishin fshirë shtatë vite me radhë. E shikoi gjatë një mizë të ngecur në pezhishkë dhe në atë çast dëshiroi të jetë si ajo miza e zezë, pa shpirt. Pluhuri e kishte mbuluar shtëpinë, por Emës nuk i jepej ta prekte fshesën me dorë. Ajo dëshironte të jetonte në shtëpinë e mbuluar me pluhur dhe me insekte të gjalla e të ngordhura, pa ngrënë e pa pirë. E shikoi e shqetësuar orën me lavjerës që ra njëmbëdhjetë dhe vajti mori një copë buke të thatë, që e kishte futur te torba e burgut, sepse i gërryenin zorrët edhe lukthi. U zbyth afër dritares, mbështeti bërrylat në parmakë dhe nisi ta kafshonte  koren e thatë me përtesë. Iu duk sikur i hante zorrët e veta. Në një tis gjysmë terri, shikonte qytetin dhe dëshironte t’i rrëfehej atij qyteti të madh që e zdritnin mijëra llambadarë neoni. I shikoi gjatë shtëpitë me arkitekturë sllave dhe iu kujtua komunizmi. U pendua që dëshiroi ta hapte gojën. Jashtë shikoi një siluetë dhe u tremb. Njëri bërryl i rrëshqiti dhe përplasi kokën te qelqi i dritares, i cili u thye e u bë thërrime-thërrime, si kokrra orizi.

- Mos u përgjake? - dëgjoi zërin e policit, që ia hapi derën asaj nate kur u kthye nga burgu i Idrizovës.

- Jo.

- Ke nevojë për ndihmë? - e pyeti përsëri polici me mirësjellje.

- Jo.-  i pëshpëriti Ema e inatosur dhe e turpëruar.

- Përse jo?

- Ti mua më ruan se çka bëj? Largohu prej këtu!

- Më falni, zonjë! Nuk kam faj unë që e ke dritaren kaq afër rrugës. Unë bëj punën time.

- Ti trokite pak më parë?

- Jo. - tha polici dhe vazhdoi të ecte me hapa të ngadalësuar drejt trotuarit, duke shikuar majtas - djathtas.

- Prit! – i tha Ema, sepse deshi t’i kërkonte një cigare.

-Fol!

-Shko, shko! - nxori një zë lutës gruaja, që e ndërroi mendimin, nga frika se mos e keqkuptonte polici.

- Ti nuk qenke mirë me mend, i paske shitur drutë. - i tha polici pa menduar se e lëndoi.

- Polic matuf!- ia ktheu Ema.

“Nuk e di përse u katandisa kështu. E bëra veten që edhe udhëtarët të tallen me mua.” - mendoi Ema dhe hapi sytë pas policit, i cili vendosi duart pas shpine, me një shprehje prej të pamerakosuri dhe u largua ngadalë, pa e kthyer kokën pas.

Ema mori një grumbull gazetash të vjetra dhe i ngjiti me kujdes në xhamin e thyer, pastaj në tërë dritaret. “Edhe një rreze dielli po të më hyjë brenda, do të m’i futë pisllëqet e rrugës nga jashtë; zërat e policëve, krismat e armëve, dritat e fishekzjarreve, angarizjet e të dashuruarve, rënkimet e pleqve, ulërimat e qenve, këngët e zogjve... U lodha së menduari, së dashuruari, së jetuari... Nuk ju përballoj dot, as ndryshimeve që më ndodhin në jetë. Nuk e duroj as intuitën time, sepse po më duket si intuitë prej të çmendurish. Ndjenjat e mia, nuk kanë më kurrfarë vlere.” - fliste me zë gruaja e mllefosur dhe vazhdonte të ngjiste gazeta kudo që hynte edhe një rreze e beftë. Shtëpia, që dikur ishte më e bukur në tërë lagjen, u shëmtua edhe nga brenda, edhe nga jashtë. Ajo dukej si çadrat e jevgjitëve.  Ema, mori një shami  të kaltër, e vuri në kokë dhe foli me zë sikur të gjitha tullat e shtëpisë të ishin veshë njerëzish: “Do ta inkuadroj trurin për veprime të mirëfillta. Prej sot e tutje unë do t’i përkas vetëm vetes. Nuk dua të më shikojë asnjë sy, e të më prekë asnjë dorë.”

 Mendja nuk e përgjonte gruan e gjorë. Ajo nuk ishte e vetëdijshme se çka fliste. Veprim të mirëfilltë e quante vetëizolimin. Prej asaj dite, nisi të shkëputet edhe nga rrethi familjar, nga ca kushërira, nga miqtë, madje as Emma Jazit nuk i shkruante, edhe pse e adhuronte si mike. Ajo shkëputi lidhjen telefonike, internetin, fiku celularin dhe i shkuli me dorë perdet e bardha të dritareve, të cilat i kishte blerë në Stamboll. Të gjitha i rrëzoi në dysheme. Në të gjitha qelqet e dritareve të shtëpisë, ngjiti faqe gazetash të vjetra. I hoqi të gjitha pasqyrat nga nevojtorja e vogël dhe nga ajo e madhja. Vetëm pasqyrën e dhomës së fjetjes nuk arriti ta shkulte nga muri. Hapi të gjitha çantat dhe  i nxori edhe pasqyrat e vogla, pastaj mori një çekiç të vogël, i theu, i bëri thërrime dhe i hodhi nga dritarja, mbi barin e kopshtit, i cili ishte rritur gjysmë metro. Prej atij çasti, nuk dëshironte që ta shikonte surratin e vet në pasqyrë. Nxori buzëkuqin që nuk e kishte përdorur kurrë dhe mbi muret e kaltërta të dhomës e shkroi: “Unë jam futur në zi të thellë. Nuk pranoj ngushëllime. As nuk dua të më përgjërojnë. Atë që shkel pragun tim, do ta konsideroj si armik.” Pasi mori frymë tri herë, duke ngritur kraharorin përpjetë, nxori nga dollapi të gjitha albumet e fotografive dhe i hodhi në zjarr. Futi dorën në flakë dhe nxori një foto gjysmë të djegur. Shkoi i lagu me ujë gishtërinjtë që i përcëlloi. Hapi sytë, shikoi gjatë fotografinë. Aty dukej vetëm koka e burrit të saj. Fryu gishtërinjtë nga dhimbja dhe rënkoi thellë. Mori pak kripë nga një tjegull qelqi, e leu dorën dhe  zuri një vend në një skaj të divanit. Pasi ca sekondave ia dha një të qare. Nisi të ulërinte si ujkonjë.  Ema Sallai e futi veten në një burg më të thellë se ai i Idrizovës. Akoma askush nuk e dinte se ajo është e sëmurë nga depresioni, se nuk kishte aftësi të mendonte, se nuk dëshironte të komunikonte me të tjerët, se as nuk hante e as nuk pinte... Edhe në burg rronte më mirë se në shtëpinë e saj të zbrazur, ku nuk mund të merrte frymë nga qetësia.

Edhe kur terri mbuloi qytetin, Ema nuk e ndezi dritën e dhomës ku rrinte. Atë tani nuk e frikësonte terri. Nëpër shtëpi ecte si e verbër. Harroi ditën kur mbahej si grua e rëndë, e kur nuk shkelte përdhe, kur ishte grua ekstravagante që taket i mbante pesëmbëdhjetë centimetra të gjata. U ngrit me hov të bënte një kafe sade dhe u pengua të një libër me kapak të trashë, të cilin e kishte hedhur para se të shkonte në burg. Tërë pesha e trupit i rëndoi mbi gjurin e djathtë, kur u përplas në plloçat e dyshemesë. Gjuri i dogji. Dhembja sikur ia pickoi pak trurin dhe nxori një oh. E kuptoi që i lëndoi ligamentet. U mat të ecte, ta kapte librin, sepse deshi ta hidhte në zjarrin e kaminës, por u step, pastaj u hoq zvarrë, kapi librin, ia lexoi titullin, autorin, e mikloi si të ishte fëmijë dhe e vendosi afër krevatit ku flinte. I lëshoi sytë nga biblioteka e vogël, në murin e djathtë nga dera. Në tis të gjysmëterrit, librat iu dukën si vitrinë e ndonjë shitoreje me artikuj ushqimor. I preku me gishta kapakët e tyre dhe ndejti si të ishte para altarit të ndonjë shtëpie të shenjtë. “Vetëm këto do t’i lë në këtë shtëpi, gjithçka tjetër do të të djegë, do ta bëj shkrumb e hi tërë shtëpinë” - foli me vete. Ishte kafja e shtatë që e pinte. Asaj nate nuk i mbylli sytë. Nata iu duk jashtëzakonisht e gjatë. Si, e erri, e zbardhi. Ia hodhi sytë dhomës dhe nuk u bezdis fare që shtëpinë e kishte lënë në një rrëmujë të plotë. U ngrit nga shtrati dhe menjëherë vendosi xhezven në zjarr. I bëri dy kafe dhe i futi në dy filxhanë. Mori fotografinë gjysmë të djegur dhe e la mbi libër. Ndezi cigaren e fundit me aromë të rëndë, dhe nisi të pinte herë nga njëri filxhan e herë nga tjetri. E kafshoi pak buzën dhe ia krisi gazit. Ndejti një copë herë si e ngujuar, gjysmë e shtrirë në divanin ku dikur bënte dashuri me burrin e saj, pastaj u shtri, zgjati këmbë e duar dhe gjysmë e lakuriqësuar, e pakrehur, e uritur, deshi të kridhet në kujtimet e së kaluarës. Një çast sikur e pati të vështirë të futet në gjurmët e viteve dhe u drodh nga frika, ngaqë kujtoi se truri i saj ka pësuar lodhje dhe dalëngadalë po e fut në rrugën e çmendurisë. I sillej në mendje një tufë mimozash të cilat ia kishte dhuruar djaloshi i ri, që më vonë u bë edhe burri i saj. “Ngjyra e verdhë simbolizon xhelozinë, prandaj asnjëherë mos të të bjerë ndërmend të bëhesh smirake dhe t’i fusësh hundët atje ku nuk do të dua unë.”- i kujtoi Ema fjalët e para që ia kishte thënë i dashuri, qysh në takimin e parë. Ajo nisi ta mallkonte veten që nuk pat shkruar ditar, ku kohë pas kohe do të mund të futej në të kaluarën.

Mungesa e njeriut më të dashur i krijonte therje në zemër. Ema katandisi sa një grusht.  Edhe kujtimet e ditës së celebrimit i kishte shlyer nga mendja. E shkuli me fuqi pasqyrën e madhe nga dhoma e gjumit, e mbështeti mbi dy gjunjët e ngritur dhe shikoi sytë e zvogëluar si kokrra rrushi, vetullat e rrëzuara, turirin e mbledhur si bythë pule, dhëmbët e zverdhur, ngaqë s’kishte futur brushë në gojë, flokët me ca fije të zbardhura tek-tuk nëpër kokë, thonjtë e paprerë dhe u shtang.  Një kokërr loti i rrodhi mbi faqen e zbehtë. Si nëpër mjegullnajë iu përfytyrua dita kur u bë nusja më e bukur në botë, krushqit të cilët i shikonte nga dritarja e katit të dytë të shtëpisë për t’i numëruar dhjetë të parët që, sipas besëtytnive të plakave, do t’i sillnin fat në martesë. I nguli sytë përsëri në pasqyrë si macja e egërsuar dhe dëshiroi ta grithte surratin e vet me thonj. Ajo nisi të çirret me një zë të trashë që e nxirrte nga gabzherri. Thuajse qortonte dikë: “Përse, ditën kur vinin të më marrin krushqit, ia shkrepa asaj të qare si budallaqe? Përse qava aq shumë? Përse nuk e kisha në dorë të qarën që më vinte nga brenda. Mbase ajo e qarë më solli kob. Edhe pse martohesha me dashuri, e urreja çastin e celebrimit. Nuk i duroja dot nëpunësit e bashkisë kur bënin ceremoninë e zakonshme. Burri im i bukur u ndal në krahun tim të djathtë. Të gjithë u ngritën në këmbë. Unë u bëra dyllë e verdhë. Prisja të alivanosem. Mezi mblodha forcë të qëndroj në këmbë e ta dëgjoj nëpunësin e bashkisë, i cili lexonte njëfarë lloj rregulloreje.

“Burri është kryetar i familjes. Gruaja duhet ta dëgjojë atë. Pa urdhrin e tij nuk duhet të dalë nga pragu i shtëpisë. Edhe te prindërit kur të shkojë në të pamë, duhet të marrë leje nga burri.” U mata ta pështyj, por m’u kujtua që jam bërë nuse. Ky qenka budalla! - i thashë tim shoqi që po bëhej gati ta thotë një po, e të jepte fjalën se do të më shërbente nëse sëmurem dhe se do të më qëndronte besnik sa të jetë gjallë. Edhe unë me një gjysmë zëri e thashë një po të domosdoshme dhe ia krisa gazit, sikur të ushtonte ndonjë motor.

- Nusja nuk duhet të qeshet me zë se është turp. - tha një xhaxha i burrit.

Mezi e ngutha gjuhën që të mos qeshja. Pastaj nëpunësi na afroi një fletë të bardhë ku firmosëm ne dhe dëshmitarët e të dyja palëve.

- Tani ju jeni të martuar. - tha nëpunësi.

Babai im shtiu me pushkë. Ne të gjithë u frikësuam. Edhe dhëndri i bukur u mbështet pas meje nga frika.

“Në shpi, prej të cilës del nusja, s’a kanun me kndue, as me qitë pushkë.” – I bërtiti xhaxhai im, babit.

- Prit! - tha xhaxhai i vogël, duke kërkuar diçka në xhep. Këta nuk i ndërruan unazat. Pritni t’i ndërrojnë unazat! “ Aj, qi të merr gruen pa kunorë, jet i lidhun kah feja edhe kah kanuja. Grueja e pa kunorë farë tagrit s’ka në shpi të burrit. Do të ndëshkohen! Do të ju digjet shtëpia e toka ju jet djerr”.- bërtiste xhaxhai duke futur në fjalorin e tij, referencat kanunore.

- Këta u kurorëzuan me ligj. - foli babai.

- I harruan unazat. - tha i hidhëruar xhaxhai.

Një shi rrebesh trokiste në qelqet e dritareve të mbuluara me faqe gazetash. Ema u shqetësua që zhurma e shiut nuk e kënaqte si më parë. Ajo e hodhi në mes të dhomës pasqyrën, në të cilën shikonte surratin e saj të vyshkur. Pasqyra e madhe me kornizë të argjendtë u thye, u bë thërrime-thërrime. Gruaja shikoi gishtat e duarve dhe u çorr si ta kishte burrin përballë: “Përse ti, burri im i dashur, kurrë nuk e vure në gisht, simbolin e bashkimit të dy njerëzve të gjinive të kundërta? Oh, përse?”

Izolimi dhe privimi nga të gjitha të mirat e tjera të kësaj bote, qe një eksperiment që Emës i erdhi në majë të hundës. U ndie e lumturuar që dita po mbaronte. Së paku, natën do të futej në gjumë dhe nuk do të ndiente as uri, as mnerë, as urrejtje, as mllef... Mbase do të mund ta shqetësonte ndonjë ëndërr, me të cilën do të jepte e do të merrte ditën e ardhme.

***

Java, kur Ema nuk u kujdes aspak për veten, qe shumë e lodhshme. Asaj i shkrepi një mendim që, së paku, të vinte pak rregull në shtëpi. Hapi çantën e madhe prej lëkure, të cilën e kishte blerë vitin e parë të martesës dhe futi të dy duart brenda të gjejë ndonjë euro, që do ta ketë hedhur pa kujdes, para se të futej në burg. Ajo dëshiroi të dalë e të blejë detergjente, bukë të thekur, biskota dhe çaj kamomileje. Pasi nisën t’i dridhen duart nga frika se nuk do të gjente asnjë cent, përmbysi çantën dhe derdhi gjithçka që kishte futur brenda. Gjeti ca euro të rrudhura prej letre edhe ca të tjera të metalta. Ato të letrës i hapi mirë me dorë dhe i paloi me kujdes. I çeli menjëherë kanatet e dritareve dhe fërkoi sytë nga drita e diellit që u fut brenda. Veshi bluzën me dantella të zeza dhe kostumin e zi me kopsa të mëdha sipër. Krehu flokët, bëri pak makijazh dhe mori një copëz pasqyre pak më të madhe se copëzat e tjera që ishin shpërndarë nëpër sallon. U shikua gjatë. Iu duk vetja pak më mirë se ditët e kaluara dhe qeshi si ndër buzë, kur iu kujtua se në qershor do t’i mbushte plot dyzet vite. Nëpër fytyrën e vet i shtegtoi sytë e bukur me ngjyrë si kokrrat e ullirit të papjekur dhe buzëqeshi, sepse i pëlqyen me sy, e me vetulla, me buzë e me flokë që ia kishte falur: a, zoti, a, nëna, a, natyra... Nuk kishte rëndësi për Emën, sepse në shpirt i flinte besimi agnostik. Asaj i pëlqente fytyra e saj. Duke zbritur shkallëve, me vete mendoi: “ Jam akoma e re, por çdo gjë po më shkon mbrapsht, sepse ashtu dëshiroj unë. Do të përpiqem të rikthej gjithçka në jetë, njësoj si kur ishte gjallë im shoq.” Ajo mbylli derën e madhe me dry, i hodhi një shikim oborrit dhe u ndje si e xhindosur nga turpi që  e kishte katandisur aq keq shtëpinë. Sa e bëri hapin e parë jashtë shtëpisë, shikoi policin, i cili ia shkeli syrin dhe ia ktheu shpinën.

Ema rrudhi vetullat.

- Ç’më shikon ashtu? - i tha ajo policit, e egërsuar.

- M’u duke si fantazmë. Përse ke nevojë të jesh kaq mizore? Ç’është ky tërbim ndaj njerëzve? Po pate nevojë, kërko ndihmë nga unë, ose nga ndonjë njeri tjetër. Ti nuk je Robinson Kruso. Këtu je e rrethuar me njerëz të gjallë. Në varr do të rrish vetë. 

Ema nuk e zgjati bisedën me njeriun që endej për çdo ditë, nga katër orë në rrugën kryesore të lagjes së saj. Shpejtoi hapin, sikur donte të braktiste gjithçka: edhe shtëpinë, edhe jetën, edhe policin që e takonte sa herë që i hapte e i mbyllte sytë.

Këmbët nuk e çuan në shitore. Ajo kaloi rrugën kryesore dhe doli te një rrugë pa krye, që dilte te varrezat e  fisnikëve të qytetit.

Ecte prej varrit në varr, derisa  i ra në sy një epitaf. Radhën e parë i lexoi gabimisht ca rreshta dhe ca fjalë që i ishin fiksuar në mendje nga kanuni. Ajo u fut në ankth dhe u turbullua. Sytë  e saj i mbuloi një hije shkronjash të zeza:

                        Këtu pushon trupi

                        i një njeriu të pafat,

                        që e vrau një dorë gruaje.

                       “Fjala mort s’ban.”

                       “Shtriga në gjak nuk bjen.”

                       “Goja s’qet kend ne gjak.”

Ema fërkoi sytë mirë, u mundua të qetësohet dhe lexoi për së dyti emrin, mbiemrin e burrit të saj dhe epitafin:



(Vota: 0)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora