Sylejman Morina: Intervistë Ekskluzive me Prof. Draqo Mariq, publicist dhe historian

Për të shkruar këtë libër kanë vendos intelektualët arbëreshë

Nga Sylejman Morina - Zemra Shqiptare
                                                                                        
Miku i arbëreshëve të Zarës, Prof. Drago Mariqi, është publicist i njohur  dhe  historian i sportit, i cili deri  më tani ka botuar shumë vepra me tematikë nga lëmi i sportit. Nga ato publikime 15 janë të pa varura, ndërsa 7 në  bashkëpunim me autorë  të tjerë. Më e njohura është vepra”Zoti e ka Krijuar Njeriun Zara Basketbollin”ndërsa  libri i tij i fundit“Sporti te Arbëreshët e Zarës” është shkruar në bashkëpunim me arbëreshin  Bernard Kotllar. Ka bashkëpunuar me shumë gazeta të njohura, si: “Sportske Novosti”,”Vjesnik”,”Slobodna Dalmacija”, ”Narodni List” dhe “Zadarski List”, tani është  pensionist  dhe bashkëpunëtor i gazetës ”Zadraski Regional”

Z. Mariq: për   lexuesit tanë të nderuar, a mund të na thoni , se kush është Drago Mariq?

Në përvojën time shumë të gjatë publicistike, janë realizuar shumë intervista, por asnjëra  me këso qëllimi dhe prapavije. U jam mirënjohës për këtë, sepse përfundimisht mundem publikisht të përcaktohem, pos  asaj që e kam thënë  në përurimin e këtij libri (Sporti te  Arbëreshët e Zarës) ta them  atë që kaherë kam dashtë ta shpreh.
E kam vështirë, si Drago Mariq, të flas për atë, se kush është Drago Mariqi, dhe këtë më së miri dhe më objektivisht do ta kishin thënë Bernard Kotllari ose Bernard Paleka, por…nëse vetëm  duhet…
Unë jam zaras me origjinë, sepse të parët e mi janë nga prapavija e Zarës, por jam i lindur në Knin, me 16 tetor të vitit 1939, kurse paraardhësit e mi qysh nga koha e luftërave të Napoleonit, kanë ikur nga Vukshiqi, dhe janë vendosur në këtë rajon.
Jam Profesor i gjuhës dhe letërsisë kroate. Tërë shkollimin, përveç atij fillor, e kam mbaruar në Zarë. Me profesion jam gazetar sportiv, i përcaktuar në historinë e sportit të Zarës , dmth: historian i sportit dhe publicist .Vazhdimisht kemi jetuar në Zarë, që nga viti 1954. Ky qytet m’i ka dhurua të gjitha dhe obligimi im është që t’ia kthej me diçka të vlefshme, dhe mendoj se e tillë është krejt kjo që është, është kjo që e bëj për sportin e Zarës. 
Libri ”Sport kod Zadarskih Arbanasa” (Sporti te Arbëreshët e Zarës) është publikim i 16-të, për të cilin libër tekstin e kam shkruar vetë, ndërsa pjesën tjetër të biografisë, e keni të dhënë në faqen 315 të këtij libri.

Drago Mariq

Shoqërimi im dhe miqësia 55 vjeçare me arbëreshët, ka filluar nga viti 1954. kur atëherë sëbashku me ta luajtëm me  juniorët  e klubit futbollistik Zara, dhe kemi vazhduar deri më tani. Me krenari mund të them  që sot kam më shumë miq në Arbanas (Arbënesh), se sëbashku në të gjitha  pjesët e Kroacisë. Në të vërtetë unë nuk kam vendosur për të shkruar këtë libër, por për të kanë vendosur intelektualët arbëreshë. Miqtë e mi,  të cilët më kanë nderuar me mirënjohje dhe kanë treguar respekt të veçantë.
Libri është rezultat i bashkëpunimit  shumëmujorë në mes të z. Mariqit dhe Kotllarit, të cilin z Mariq, bashkëpunimin  e konsideron: Të përkryer, i pa përsëritshëm, me shumë respekt e mirëkuptim. Bernardi dhe Unë, këtë libër e kemi shkruar duke jetuar e frymuar me të. E kemi ditur që po e bëjmë  një punë të mirë, një gjë të madhe, dhe ajo patjetër duhet të ketë një nivel të denjë, për atë kemi dhënë gjithçka prej vetes. Unë gjatë kohës përgatitjes së librit isha shumë i sëmur, aq i sëmur sa kam pasur vështirësi që të ha edhe pi, si edhe të flas, por isha i përkushtuar, gjithsesi ta përfundojmë librin, dhe pas përfundimin e librit  menjëherë u operova në Zagreb.

Lidhur me kontaktet e para dhe shoqërimi me arbëresh ishte i hershëm?

Kontaktet me arbërësh janë nga fëmijëria e hershme, sepse gjatë Luftës së Dytë Botërore kemi jetuar në Zagreb, ndërsa një kohë në të njëjtën  banesë  me të ndjerin Eugjenio Koki Gjergja, xhaxhain e legjendës së  basketbollit, Pino Gjergjes, i cili u martua me Mira Matiçen tonë... Normalisht atëherë nuk e kam ditur se është xhaxhai i Pinos, sepse nuk kam ditur për arbëreshët e Zarës.
Mua me arbëreshët më së shumti më ka afruar futbolli, me vite kam  luajtur me: Mazijtë, Petanët, Kotlarët e me tjerët. Poashtu jemi shoqëruar edhe gjatë shkollimit, veçanërisht edhe gjatë punës sime gazetareske  sportive. Unë lagjen “Arbëreshi” e vizitoj dy herë gjatë javës dimrit, ndërsa verës për çdo ditë.

Në përuirimin e librit në sallën e teatrit popullor kroat për Ju, z. Bernardi kishte thënë: “Edhe pse nuk është arbëresh, Drago Mariq në këtë libër ka punuar hiç me ma pakë dashuri se unë”, a jeni të pajtimit me këtë?

Gjithësesi, libri nuk kish me qenë aq i mirë (së paku të tjerët po thonë se është mirë) sikur të mos kishim punuar me dashuri. Unë jam shumë i lumtur që kam mund të shkruaj, posaçërisht jam nderuar me mirënjohje të lartë, sepse të gjitha librat e mia janë radhitur në klubin arbëresh të vendlindjes. Besoj në atë se miqtë e mi arbëreshë në këtë  mënyrë definitivisht  më kanë pranua si të vetin. 

Ju arbëreshët i njihni edhe në aspekte tjera, çfarë është mendimi i juaj për këtë bashkësi?

Arbëreshët shkëlqyeshëm i njoh, të kaluarën e tyre si edhe të tanishmen. Mund të mburrem si pak kush si jo arbëresh, që në bibliotekën shtëpiake  i kam 12 libra mbi arbëreshët e Zarës, fjalorë, studime, romane, CD-e, DVD-i etj. Konsideroj që sot popullata arbëreshe e Zarës, në rend të parë inteligjencia e saj, është forcë prijëse në këtë qytet. Mos të flasim për politikanët shumë të mbrehtë, si edhe ndërmarrësit privatë, veprimtarët shoqëroro-kulturor etj . Pra, arbëreshët sot janë bartësit kryesorë të jetës së tërësishme në qytetin e Zarës.

Për në fund z. Mariq,  e dini  ndonjë fjalë arbërisht?

Nuk flas arbërisht, kuptoj diçka, ato që janë të përditshme, si dhe disa  shprehje, si: shëtitëm pram detit, mas pakut (pak më vonë ) kam presh (ngutem)
Pashkë, dalkodal (dalngadalë) dashum  etj.