Anton Gojçaj: Eshku për jetën (Itaka grua)

Eshku për jetën

(Kolec Traboini, Itaka Grua, poezi, OMBRA GVG, Tiranë 2008)

Poezia e Kolec Traboinit është porsi eshkë që në pikëpjekje me lexuesin ndez një zjarrë të hidhur por joshës, të dhimbshëm dhe ngrohës, intensiteti dhe kohëzgjatja e të cilit varet nga substanca dhe kapaciteti marrës i këtij të fundit. Heroi lirik është në dialog të përhershëm (me lexuesin model) kurse thërmijat autobiografike aty-këtu vijnë si tablo kujtimesh dhe janë shumë të rëndësishme për ta kuptuar emocionin themelor motivues.

Nga Anton Gojçaj

Në bazamentin e përmendores poetike që për veten dhe të tjerët ndërton Kolec Traboini, qëndron eshku për jetën. Thellë në shpirtin e tij “të rreshkur nëpër strehëzat e botës” dhe të tunduar nga circat e kohës, ai e ruan drejtpeshimin e brendshëm dhe nuk bie në demoralizmin e deziluzionizmit. Shqisat për të regjistruar spektrin e pafund të trajtave dhe përmbajtjeve të jetës në larmitetin e saj, mendimi i mprehtë që çan si rreze hapësirat e kohës, misioni fisnik që i jep vetvetes për të dashuruar botën të tillë çfarë është, e mbi gjithçha femrën, metaforat tepër origjinale të ngjeshura me ndjenjë, të ndërtuara me invencion befasues dhe me porosi aq njerëzore, janë vetëm disa nga veçoritë e vargjeve të këtij autori.

“ e pikën e fundit të lotit tënd
mos harro t’ma ruash
do të mbledh të gjitha lotët e grave të botës
të bëj me to një varëse për Diellin”
(Lotët e grave)

Libri “Itaka grua” është si një kuti pandore, nga e cila dalin të mirat dhe të këqijat e jetës, virtytet dhe veset njerëzore, jeta si kryq që duhet pranuar me dinjitet dhe njëkohësisht si dhuratë që duhet shijuar me respekt.
Timbri është konfidencial, kumtet janë të sinqerta, bindëse. Ka mësuar diçka nga Bukowski, Witmani dhe “beat”-nikët e tjerë, poeti shqiptar Kolec Traboini, apo ndoshta rrugët e jetës dhe ato të shpirtit e kanë çuar në përfundime të ngjashme me poetët amerikanë.

“ A janë gjinjtë e tu diell
a nuk jam unë toka që dielli yt e ngroh?!
lakuriqsia jote është pushtet mbi jetën
fruti duhet ngrënë, fara duhet mbjellë
ndaj zhvishu mikja ime,… eja e mos u dro!
(Zhvishu)

Ka shumë mallë, nostalgji, në secilin varg, në çdo fjalë… Mallë për ditët e ikura që s’kthehen, nostalgji për vendet e dashura që u rri larg.

“ju lë peng fëmijërinë e fëmijëve të mi
që me vete është e pamundur ta marrin
dashurinë e gruas
që tashmë është kthyer në nostalgji
edhe akullin edhe zjarrin…

(…)

më puth me flladin tënd mesdhetar
bekomë para se të iki
se rrugët kanë e s’kanë kthim
lamtumirë Atdheu im!”
( Pengjet e mia…)

Në poezinë shumë të bukur “Itaka grua” (por edhe “Çamja e bukur”) ta përkujton Lasgush Poradecin. Po ajo lehtësi magjepsëse e lojës me fjalët, me vargjet, me domethëniet e thella dhe muzikaliteti fluid… Dhe gjithsesi një erotizëm i këndshëm e lozonjar, i cili nuk kalon në ludizëm as në vulgaritet:

“ të më ndjellësh – të më çmendësh
të harrohem i pa mend
se nuk dua tjetër Itakë
veçse trupin e gjirin tënd

bëj sikur – pakujdesia
shulin nuk ja vuri derës
e me vlagë të trupit tënd
t’ia shuajmë zhegun kësaj fundvere…

Poezia e Kolec Traboinit është porsi eshkë që në pikëpjekje me lexuesin ndez një zjarrë të hidhur por joshës, të dhimbshëm dhe ngrohës, intensiteti dhe kohëzgjatja e të cilit varet nga substanca dhe kapaciteti marrës i këtij të fundit. Heroi lirik është në dialog të përhershëm (me lexuesin model) kurse thërmijat autobiografike aty-këtu vijnë si tablo kujtimesh dhe janë shumë të rëndësishme për ta kuptuar emocionin themelor motivues. Një tablo e tillë kuptimplote, gjendet në një poezi me titullin që ta kujton një roman të Markesit:

“ atbotë, në kohë të kolerës
pyesnim njëri-tjetrin në mbrëmje
ne shoqëria e djemëve të rrugës Badra:
- Çfarë bane sot…
- Bana dashni me Marianën
vajzën e komandantit të Korpusit
Bamë seks me sy
u treta, u shkriva, ma piu palcën
të zhveshun lakuriq e pushtova
te arat e Pashës

ende në gjoks sisat ja ndjej”
(Seks në kohë të kolerës)

Stili i Kolecit është i thjeshtë në shikim të parë, nuk është nga ata që zbehin dritën për të krijuar efekte enigmatike, mistike e mistifikuese, por i hapur dhe mjaft komunikativ. Mjeshtria e tij nuk është fshehja e ideve, por shpalosja e ligjërimit poetik. Ai nuk profetizon, misioni i tij është fisnikërimi dhe afirmimi i jetës. Në vargjet e tij gjen dritë, aromë, ndjenja, visore të natyrës dhe të shpirtit, vibracione erotike të gërshetuara me reflektime kombëtare, fisnore dhe familjare, gjithmonë në funksion të artit. Sado që herë-herë gati kalon në poezi narrative, gjithmonë ka nëntekst, domethënie të dytë, të tretë etj…

“ kur dallga e Egjeut brigjet të rrahë
në mos sot, nesër, a pasnesër
gjithmonë do të pres
të m’ sjellësh ata gjinjë Çamërie
që pikojnë si yjet e Udhës së Klumshtit
në gjoks e në krahë do t’i marr
t’u këndoj me lahutë një këngë Malësie…”
(Gjinj Çamërie)

Në fakt, artin ai e nxjerr nga jeta e vet. Kështu, në një vëllim tjetër poetik (“Trinia ime”, Tiranë 2006), ai në një poezi rrëfehet, duke zbuluar trininë shenjte personale:

“mezi belbëzoj me dialektin e vendlindjes
i harruar nëpër ishuj si Odise plak
tre herë jetim u gjenda në shtegtime
pa Babë, pa Atdhe e … pa Itakë”
(Trinia ime)

Një trini tjetër përfshin formulën magjike të krijimtarisë së Kolec Traboinit, e cila si pasojë paraqet edhe çelësin për të depërtuar në semantikën sublime të saj: poezia, gratë dhe Itaka.

“ me hire si një virgjëreshë
me emër femëror – si perri
poezi
… me këtë kurvicë përditë bëj dashuri! “
(Me një kurvice bej dashuri)

E ku është Itaka? Mos është në Shqipëri? Në Shkodër? Apo në vendlindjen e Atit, në Traboin?! Itaka gjendet në poezi?! Gjithkund ngapak, e më së shumti atje prej nga është nisur udhëtari mendjemprehtë, Penelopa ku e prêt… Pra, Itaka është grua.

Kolec Traboini është biri i bashkëluftëtarit të Dedë Gjo Lulit, poetit Palok Traboini. 16 vjet ka punuar në redaksinë e filmit dokumentar në Kinostudion Albaniafilm. Është fitues i disa çmimeve kombëtare për filmin dokumentar. Në vitin 1991 bashkë me familjen u vendos në Athinë. Prej vitit 1995 jeton në Boston (SHBA). Në vitin 2007, Klubi i Shkrimtarëve “Drita” – Athinë i ndan çmimin “Penda e Artë – Kadmus 2007” për opusin poetik dhe eseistik.

Ka botuar këta libra:

Petalet e bajames së hidhur, tregime 1973
Ballada e largësive, album poetik 1995
Gjurmë në histori, letërsi dokumentare 1995
Rapsodi ushtore, ironi 1995
Katërkëndëshi i mundimeve, prozë 2000
Mos vdis dashuri, poezi 2002
Nokturn, poezi 2004
Requiem për një gjethe, poezi 2005
E vërteta përvëluese e Aristidh Kolias, ese 2005
Lufta e maleve – Palok Traboini, ese 2006
Trinia ime, poezi 2006
Koha e prostitutave, lirika & etyde 2007
Bukuri shkodrane, ese 2007
Itaka Grua, lirika 2008