Virgjil Kule: Shteti nuk po punon për imazhin ndërkombëtar të vendit

Virgjil Kule: Videoimazhi është treni i sotëm i mënyrës së komunikimit, i përcjelljes së mesazheve në rang botëror, tren që nuk duhet ta humbim

Shteti nuk po punon për imazhin ndërkombëtar të vendit

Nga Albert Zholi

Pas bisedës që kishin të bëjnë me dy filmat dokumentarë (Vlorës dhe Sarandës) me regjizorin studiuesin, përkthyesin, folësin e talentuar Virgjil Kule po e vazhdoj ciklin e bisedave për video imazhin, lënien pas dore të këtij lloj promovimi të bukurive shqiptare në botë, impresionet për kohën kur ai drejtonte RTSH-në, punën në studion prestigjioze “Fast-track Albania”, me drejtues z. Agron Shehu, momentin e rënies së bustit të Enver Hoxhës dhe në veçanti aktin aq të emancipuar dhe të pa imagjinuar për kohën (ndoshta i pari në historinë e Shqipërisë postkomuniste), atë të implementimin të institucionit të dorëheqjes si Drejtor i RTSH, takimet me producentin e videove promorcionale në Euronews, z. Anton Daniel. Shqiptarët ndoshta e ruajnë të freskët në kujtesën e tyre zërin magjik të Virgjil Kules në TVSH gjatë transmetimit të lajmeve.

Ç’mund të thuhet për rolin dhe rëndësinë e videoimazhit sot?

Videoimazhi është tashmë mjet parësor komunikimi. Ndikon fuqishëm në formësimin e identiteteve të ndryshëm, përfshi edhe atë kombëtar. Ai është treni i sotëm i mënyrës së komunikimit, i përcjelljes së mesazheve në rang botëror, tren që nuk duhet ta humbim. Ekranet e çdo lloji (tv, kompjuter celular etj.) kanë dominuar jetën e njerëzve dhe i’u kanë krijuar atyre shprehi të reja në mënyrën e marrjes dhe dhënies së informacionit midis tyre. Kemi të bëjmë me një koncept të ri për komunikimet ndërnjerëzore, të imponuar nga epoka e internetit dhe që po çon në zhvillimin e vrullshëm të thjeshtimit të teknologjisë së imazheve video. Viti 2009 parashikon një “bum” shumë të madh në lidhje me këtë. Në rast se nuk fillohet, rrezikojmë që të mbetemi jashtë kësaj forme të re komunikimi që sot, pa u ndjerë nga ne, është bërë sunduese. Është si puna e gjuhës angleze në fillim të viteve ‘70 , e cila, për habi të disave, u bë de fakto gjuhë ndërkombëtare. Të njëjtin rol po luan videoimazhi. Është bërë gjuhë ndërkombëtare komunikimi. Edhe kartvizitat individuale sot po bëhen me video. Tjetri të jep një kartëvizitë video, e cila, po ta futësh në kompjuter, të përshkruan me pamje video të gjithë biznesin e tij. Uebsajtet po mbushen të gjitha me video. Nuk do të përsosej kaq shumë teknologjia dhe nuk do bëhej kaq e lehtë në përdorim në rast se kërkesa për të do të ishte modeste. Vetëm për shkak se komunikimit video po i shkohet thellë e më thellë edhe teknologjia e tij përparon.

Kjo do të thotë se..

Njerëzit tashmë i janë adaptuar kësaj forme komunikimi dhe e kanë vendosur atë në krye të preferencave të tyre. Në të gjithë vendet prej të cilave ne duam të na vijnë investitorë, turistë e vizitorë, njerëzit e çdo kategorie sociale e kanë më të lehtë e më praktike të hapin një video në kompjuter a në televizor se sa të lexojnë një broshurë a të hapin një katalog apo guidë. Materialin e printuar në letër e lenë gjithmonë për kohen e lirë dhe dihet sa pak kohe të lire kanë ata. Filozofia e videomazhit si kriter dominues bashkëkohor komunikimi, vlerësimi e besimi është e vështirë të shpjegohet në pak rreshta. Atë e bëjnë edhe më të vështirë konceptet që ekzistojnë tek ne për videon, të cilat, megjithëse nuk janë më shumë se 30- vjeçare tashmë janë të tejkaluara. Tek ne sundon koncepti për videon si program televiziv, si art, si diçka që i takon kohës së lirë, si informacion shtesë pa të cilin edhe mund të bëhet.

Videon si mjet parësor komunikimi ende e quajmë fantashkencë që i takon brezave të ardhshëm...?

E pra, nuk është më fantashkencë është realitet që i takon brezave që sot po bëjnë Shqipërinë. Por, të kuptohemi qartë. Nuk e kam fjalën për përpjekjet individuale që bëjnë shqiptarët, sidomos brezi i ri, brenda dhe jashtë vendit, për të përdorur avantazhet e teknologjisë video. “Youtube” ka plot video të aploduara nga djem e vajza shqiptare, por ato bëjnë pjesë në sferën e komunikimeve individuale dhe nuk kanë të bëjnë me një politikë të caktuar për imazhin e vendit. Madje shumë herë, duke qenë të vetmet burime video, ato ndikojnë për keq në këtë imazh. Kam parë disa uebsajte që kanë ndonjë video të shkurtër për Tiranën etj. Ca xhirime amatore, pa ngjyrë e me dorë të dridhur ku Tirana duket e ftohtë, e zymtë dhe armiqësore. Por të tilla video qarkullojnë e do të vazhdojnë të qarkullojnë derisa shteti qendror dhe lokal të verë dorë të fortë në këtë punë dhe të furnizojë me shumicë lëndën e parë. Ka dy vjet p.sh. që flitet për madhështinë e rrugës Durrës – Kukës, por vetëm pasi kohët e fundit u dhanë dy tre reportazhe video njerëzit filluan ta perceptojnë atë realisht. Edhe më shumë duhet të reklamohet kjo vepër madhështore sidomos në mjedise ndërkombëtare pavarësisht nga hetimet që zhvillohen. Imazhi i vendit është një gjë dhe problemet e brendshme të këtij vendi janë një gjë tjetër. Secila ecën në shinat e veta. Për Shqipërinë ende sundon imazhi i ‘91 – ‘97-tës paçka se ne këtu kujtojmë se na njohin. Ende ka shumë turistë në kroçerat që shkelin ujërat e Sarandës për një vizitë 5-6 orëshe që kanë frikë të zbresin në tokë. Këtë fakt shumë të trishtuar e kam përjetuar vetë gjatë kësaj vere.

Mos ndoshta imazhi pozitiv për të cilin ju flisni nuk është aq prezent në realitetin shqiptar?

Nuk e kam aspak fjalën për problemet e vogla e të mëdha që përballon sot Shqipëria. Ato ekzistojnë dhe kërkojnë zgjidhje. Pjesë e zgjidhjes janë edhe kritikat që bëhen e duhet të bëhen ndofta dhe më të shumta. Por, siç e thashë pak më parë, në asnjë mënyrë nuk duhet ngatërruar imazhi që duhet për tregun ndërkombëtar dhe atë të biznesit me imazhin e problematikës së brendshme. Janë dy gjëra krejt të veçanta. Deri vonë kjo nuk kuptohej ndërsa, fatmirësisht, kohët e fundit nga të dyja partitë e mëdha politike po arrihen shumë konsensuse në lidhje me çështjet që lidhen përgjithësisht me integrimin e Shqipërisë me Evropën pavarësisht nga lufta politike midis tyre. Unë mendoj se një konsesus i tillë, por shumë më i gjerë, mbarë shqiptar, duhet të arrihet edhe për promovimin e imazhit pozitiv të vendit në arenën ndërkombëtare. E thënë troç, asnjërit nuk duhet t’ja nxjerrë me goja sharjen e Shqipërisë “en bloc” në kontakte me të huajt. Herët a vonë çdo shqiptar që shan Shqipërinë, në sytë e tjetrit, të huajit, identifikohet vetë me ato sharje që bën dhe i bie vlera. Shumë flasin me gjuhë denigruese sepse nuk dinë të lavdërojnë, se iu mungon kultura e duhur për të dalluar shtresat e ndryshme që përbëjnë realitetin e sotëm shqiptar ku, po të kërkosh, gjen edhe shumë anë të lavdërueshme e kompetitive. Denigruesit kronikë nuk i njohin standardet e sotme të komunikimit në botë, nuk e dinë dhe as që duan ta dinë se këto standarde nuk janë të njëjta me ato që ne përdorim sot brenda vendit. E gjithë sharja e tyre rezulton kundërproduktive në radhë të parë për vetë personalitetin dhe identitetin e tyre. Bota nuk ta qan hallin tënd, por ta vë kapelen sipas kokës që t’i paraqet.

Cili është koncepti juaj për imazhin ndërkombëtar të Shqipërisë dhe si është punuar në periudhën post komuniste në këtë drejtim?

Çështja e imazhit ndërkombëtar të Shqipërisë është sot një nga detyrat parësore të shtetit shqiptar dhe të çdo shqiptari. Është çështje patriotike, politike dhe ekonomike; është çështje individuale dhe kolektive. Ajo kërkon vëmendje dhe investime të posaçme në shumë aspekte përfshirë këtu edhe atë financiar. Nuk ka vend p.sh. të shikohet me dyshim dhe skepticizëm asnjë përpjekje pozitive që bëhet në këtë fushe siç ka qenë p.sh reklama në CNN etj, por ka vend shumë të madh për t’u merakosur se infrastruktura vendase e prodhimit të imazhit pozitiv të vendit, sidomos atij video, nuk po ngrihet ende. Një apo dy reklama në CNN ose Euronews, janë ende shumë pak megjithëse një fillim shumë i mirë. Kjo nismë duhet inkurajuar dhe jo mbytur me kritika që në fillimet e saj duke u nisur nga shifrat absolute të fondeve që harxhohen për to. Imazhi kushton relativisht shumë pikërisht se është kaq i domosdoshëm. Po të mos ishte i domosdoshëm dhe i rëndësishëm ai nuk do të kushtonte aq shumë. Duhet të mësohemi një herë e mirë me këtë koncept për vlerën e video imazhit dhe me shifrat financiare që e shoqërojnë atë, ashtu siç jemi mësuar të dëgjojmë si diçka normale që futbollisti Kaka p.sh. mund të blihej me shifrën astronomike 110 milionë euro! Investimet për imazhin ndërkombëtar të vendit nuk duhen bërë me aq ndrojtje për koston e tyre se sa me merakun për cilësinë e tyre. Ato ose duhet të dalin jashtë luftës së partive politike për pushtet dhe të marrin rutinën e tyre normale ose, në pamundësi, të bëhen një nga kriteret e saj. Me fjalë të tjera një nga pyetjet madhore që duhet t’i drejtohet qeverisë në fuqi në prag të zgjedhjeve të jetë “Çfarë keni bërë ju për përmirësimin e imazhit të Shqipërisë?” Ndërsa një nga pikat kryesore të zotimeve të pretendentëve për pushtet duhet të jetë ajo për veprimet që do të ndërmarrin në këtë drejtim.

Pse?

Sepse Shqipëria është bërë pjesë e tregut ndërkombëtar. Ajo tashmë mund të imagjinohet si një kompani e madhe multibiznesore që kërkon të konkurrojë në këtë treg. Çdo biznes i madh, pavarësisht nga problemet e brendshme që ka, kujdeset për imazhin e tij dhe investon shumë në këtë aspekt. Në të njëjtin proporcion edhe shteti duhet të kujdeset e të investojë shumë për imazhin e vendit sidomos me anë te videos. Çfarë janë një pjesë e dokumentarëve që transmetohen në eksplorerat e digitalb-it si p.sh, dhjetë plazhet më të bukura apo vendet më të vizituara të iks vendi? A nuk janë pjesë e imazhit? A keni parë gjëra të ngjashme për Shqipërinë? Shumë, shumë pak, ose aspak. Krejt në mënyrë të gabuar shumë vetë ende e presin përgjithësisht këtë shërbim me vlerë nga televizionet meqenëse ato operojnë me imazhin video. Harrohet se ato nuk janë në funksion të shtetit, por janë pjesë e medias, e cila përgjithësisht nuk kanë përparësi promocionin, por kritikën. Media nuk do të investojë kurrë mjaftueshëm për promocionin. Ajo është vetëm një nga hallkat për përcjelljen e promocionit, i cili prodhohet jo prej saj, por prej kompanive të specializuara për promocion. Ka një ndryshim thelbësor midis medias dhe kompanive promocionale pavarësisht se të dyja operojnë me imazhin video. Këto të fundit duhen nxitur e angazhuar fort në bazë të një strategjie për përmirësimin e imazhit ndërkombëtar të Shqipërisë. 
 
Pak më sipër ju thatë se studio “Fast track Albania” është specializuar në prodhimin e videodokumentarëve korporativë. A mund t’i shpjegoni pak specifikat e këtyre emërtimeve?
 
“Fast- track” është një emërtim specifik ndërkombëtar që tregon konsumimin e një realiteti të caktuar në një rrugë dhe kohë sa më të shkurtër. Ky term përdoret në shumë fusha, por e gjejmë rëndom p.sh. në aeroporte, ku individë të caktuar i kalojnë procedurat e imbarkimit jashtë radhëve që mbajnë të tjerët. Pra në mënyrë komode dhe efektive. Besoj se kuptohet asociimi me emrin e një studioje që prodhon dokumentarë mbi realitetin shqiptar, i cili ofrohet në mënyrë komode dhe të përmbledhur duke aksentuar pjesët e tij me atraktive. Përsa i takon emërtimit “videodokumentar korporativ” aty ngërthen disa aspekte: 1. Qëllimin e videos që është komunikimi, biznesi efektiv të çdo rangu e fushe, ekskluzivisht imazhi pozitiv; 2. Porositësit e videos që teorikisht janë ata që kujdesen për imazhin si: qeveria qendrore dhe të gjitha institucionet e saj, universitetet dhe shkollat e ndryshme, pushtetet lokale të të gjitha rretheve të Shqipërisë, institucionet kulturore e shkencore, shoqatat e ndryshme dhe së fundi, bizneset e ndryshme; 3. Këndvështrimi i realizimit dhe mënyrat e tij.
Në gjuhë profesionale këto quhen video korporative thjesht për t’i dalluar nga videot artistike dhe sidomos nga reklama 30 sekondëshe. Reklama është reklamë. Brenda saj ka doza të mëdha fiksioni. Reklama është vetëm një pjesë e teknologjisë së ndërtimit të imazhit dhe sidomos në mjedise të specializuara të biznesit nuk ka vlerë. Strukturat vendimmarrëse nuk marrin vendime në bazë të reklamave, por në bazë të videove koorporative.

box
Strategjia në rang kombëtar

Ekzaktësisht për strategji kombëtare për imazhin në përgjithësi dhe sidomos për video imazhin! Janë hartuar strategji kombëtare për shumë fusha. Vetëm ajo e imazhit është harruar megjithëse, me sa di unë, ka pasur disa indikacione nga ndërkombëtarët. Por kjo është një çështje shumë urgjente dhe nuk mund t’i lihet më spontanitetit, aq më tepër që jemi në prag aplikimesh jetike në NATO dhe Bashkimin Evropian. Madje edhe Parlamenti duhet t’i kushtojë një vëmendje të posaçme kësaj çështjeje, aq më tepër tani që siç po shohim, ai po merr një rol aktiv në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe në politikën e jashtme dhe organet drejtuese të tij po ballafaqohen dendur me botën, duke ndjerë konkretisht rëndësinë e imazhit. Parlamenti duhet të kërkojë paraqitjen e planeve dhe buxheteve të specifikuara për video imazhin e vendit dhe bile të ketë një seance të posaçme diskutimi për këtë detyrë madhore. S’ka asgjë për t’u habitur. Vetëm mediokërve dhe atyre që s’kanë marrë vesh gjë nga mënyra se si funksionon sot bota mund t’ju duket e parëndësishme kjo punë. Dhe ata nuk duhet të lejohet të ndërhyjnë që strategjia kombëtare për imazhin të hartohet si një rigrupim i mënyrave dhe mjeteve të përdoruara deri tani. Duhet të jetë një strategji bashkëkohore e ndërtuar mbi bazën e filozofisë moderne të konceptimit të videos si mjet parësor komunikimi.

box
Realiteti i videos korporative

Sepse videoja korporative nuk ka brenda fiksion ajo është fund e krye realitet, është mjet komunikimi për ta bërë të njohur këtë realitet dhe për të ndërtuar një marrëdhënie të caktuar në bazë të tij. Ajo mund të jetë një paraqitje 5-10 minutëshe për aspekte biznesi, urbanistike, kulturore, politike, ekonomike etj., praktikisht nga çdo fushë, por mund të jetë edhe në formë dokumentari më të gjatë, sidomos kur flitet për aspektin turistik. Edhe videot korporative kanë xhirime, regji, skenar etj., por arti i ngjizjes së tyre është krejt specifik. Aty nuk luhet dot me dimensionet kohë dhe hapësirë siç bëhet rëndom në videot artistike. Montazhi i planeve të xhiruara duhet të ketë koherencë absolute në respektimin e këtyre dimensioneve. Nuk mund të kalosh nga një plan në tjetrin, po qe se këto plane nuk i lidh arsyetimi i ftohtë racional pavarësisht se artistikisht ato mund të qëndrojnë bukur pranë njëri -tjetrit etj., etj...

boc
Dokumentari turistik i tipit korporativ

Shkurtimisht një dokumentar turistik i tipit korporativ, p.sh., nuk lejon shumë fantazi individuale, përthyerje të realitetit nga këndvështrimi i artistit. Në të kundërt, thelbi i krijimtarisë aty konsiston në gjetjen e formave për ta bërë tërheqës një realitet të caktuar pa e cenuar atë me asnjë artificë. Videoja korporative është në radhë të parë informacion koherent, në radhë të dytë informacion pozitiv dhe në radhë të tretë informacion funksional. Por ky theksim i aspektit informacion nuk do të thotë që të bësh një video të tillë është diçka e lehtë. Është ndoshta më e vështirë pasi ligjet e krijimtarisë artistike do të duhet të zbatohen në një terren shumë konkret dhe rezultati duhet të ketë për qëllim ekskluziv informimin absolutisht pragmatist mbi bazën e të cilit shpresohet të ndërtohen marrëdhënie me leverdi reciproke, besim për biznes, shkëmbime të ndryshme, tregti etj..
Në videon korporative kufizimi që i vë fantazisë nevoja për informacion intensiv dhe krejtësisht të vërtetë duhet të kompensohet me fantazinë për ta bërë dhënien e informacionit në mënyrë sa më intriguese. Shkenca e komunikimit që është një nga shkencat më të zhvilluara kohët e fundit pikërisht këtë ka zbuluar, elementët e intrigimit brenda informacionit. Pikërisht këto elemente shfrytëzon videoja korporative prandaj krijuesit e këtyre videove përveç kulturës artistike duhet të kenë edhe kulturë të shëndoshë komunikimi.
Në rast se, të tilla video nga çdo fushë e jetës do të qarkullonin normalisht në Shqipëri, atëherë do të krijohej mundësia për të përpunuar alfabetin kombëtar të komunikimit me anë të imazhit video dhe për të hyrë konkretisht në këtë komunikim në shkallë ndërkombëtare. Papritur do të zbulonim edhe ne se sa te vonuar jemi në këtë fushë.

box
Bazat financiare të videove korporative

Ka forma të ndryshme, por të gjitha, për hir të cilësisë së lartë që kërkohet, përjashtojnë tenderimin klasik, ku konkurrojnë ide dhe skenarë në letër që përgjithësisht nuk e garantojnë dot cilësinë e produktit final. Po kështu përjashtojnë edhe alokimin i një fondi limit, ku fiton ai që paraqitet me kosto më të ulët. Videoja korporative nuk pranon formula financimi që kanë brenda të panjohura, voluntarizëm dhe shtigje të hapura korrupsioni në dëm të cilësisë. Videoja korporative realizohet mbi bazën e konkretes d.m.th. të blerjes klasike të mallit.