E premte, 29.03.2024, 12:44 PM (GMT)

Shtesë » Lajme

Kriza financiare, si kemi përfunduar këtu?

E diele, 08.02.2009, 12:32 AM


Në Shtetet e Bashkuara përqindja e sekuestros të pasurive imobiliare ka arritur nivelin më të lartë nga periudha e Depresionit të Madh. Shumë banka të mëdha investimesh kompanish sigurimi dhe banka tregtare fuqimisht të lidhura me kreditë imobiliare ose kanë falimentuar plotësisht, ose janë shitur nënkosto

Lawrence H. White

Në Shtetet e Bashkuara përqindja e sekuestros të pasurive imobiliare ka arritur nivelin më të lartë nga periudha e Depresionit të Madh. Dy institucionet më të rëndësishëm financiarë të vendit, Fannie Mae dhe Freddie Mac, blerës dhe ripaketues hipotekash të mbështetura nga qeveria, kanë hyrë në një situatë "conservatorship", administrimi të kontrolluar, të ngjashme me falimentimin. Shumë banka të mëdha investimesh kompanish sigurimi dhe banka tregtare fuqimisht të lidhura me kreditë imobiliare ose kanë falimentuar plotësisht, ose janë shitur nënkosto. Çmimi dhe vëllimi i shkëmbimeve të securities të mbështetura tek hipotekat kanë rënë në mënyrë dramatike. Ngurimi për të dhënë kredi është përhapur në tregje të tjera. Për të përgatitur terrenin për një rikthim në normalitet të tregjeve kredidhënëse amerikane duhet të kuptojmë natyrën e problemeve që po përballojmë dhe mënyrën në të cilën ato kanë lindur.

Çfarë nuk ka ndodhur

Disa komentatorë ia kanë veshur kaosin aktual financiar urisë, por nëqoftëse një numër i pazakontë i lartë avionësh do të rrëzohej këtë vit, fajin do t'ia ngarkonim gravitetit? Jo. Ashtu si graviteti, uria është një konstante. Nuk mund të shpjegojë motivin për të cilin numri i rënieve financiare është më e lartë se e zakonshmja. Në fakt nuk ka pasur asnjë epidemi të jashtëzakonshme urie. Të tjerë kanë akuzuar derregullimin ose (sipas fjalëve të një anëtari të Dhomës së Përfaqësuesve), "një gare të çmendur në tregun e lirë dhe jorregullimit të kredidhënies". Një situatë e ngjashme është domosdoshmërisht pak bindëse, pasi në vitet e fundit nuk ka pasur asnjë shpërbërje të rregullimeve më të fundit bankare dhe financiare. Përkundrazi, në vitet Nëntëdhjetë normativat janë bërë akoma më shumë rigoroze, me modalitete që kanë favorizuar zhvillimin e krizës financiare të banesave, siç do ta shikojmë këtu në vijim. Hapi i fundit në drejtimin e derregullimit financiar ka qenë Financial Services Modernization Act i vitit 1999, bipartizan, i njohur si Gramm-Leach Bliley Act, dhe i firmosur nga Presidenti Clinton. Qe ky akti që u shqeu dyert diversifikimit të shërbimeve financiare: një holding që posedon një filial banke tregtare sot mund të ketë edhe një figuracion të vetin, një fond të përbashkët investimesh dhe filiale bankash investimi. Larg nga të ushqyerit turbulencat e fundit, liria më e madhe e lejuar nga ai ligj është demonstruar më shumë një bekim i qartë në ushqimin e tyre. Pa të, as JP Morgan Chase nuk do të kish mundur ta blinte Bear Stearns, as Bank of America nuk do ta blinte Merrill Lynch - operacione që kanë shmangur humbje për mbajtësit e obligacioneve të Bear dhe të Merrill. Pa të, Goldman Sachs dhe Morgan Stanley nuk do të kishin mundur të ndryshonin aktivitet dhe të bëheshin holdingje bankare ku u bë e qartë se nuk mund të mbijetonin më si banka investimesh.

Çfarë ka ndodhur dhe pse

Shkaqet e vërteta të problemeve tona financiare janë të gjetshme në politika monetare të pazakonta dhe ndërhyrje të reja rregullimi federal. Këto politika kaq të keqkonceptuara kanë deformuar përqindje interesi dhe çmime të aseteve, kanë devijuar fonde të rimbursueshme nga shërbimi shëndetësor kombëtar në investime të gabuara dhe kanë shtyrë, duke i shtrembëruar, institucione financiare normalisht të qëndrueshëm në pozicione të pambështetshëm. Le të shqyrtojmë tani sesi ka evoluar kriza.

Fillimisht, problemet janë shfaqur në huanë hipotekore të ashtuquajtur "ekzotike" apo "fleksibël". Financues dhe promotorë krijues rritën vëllimin e hipotekave jokonvencionale me vlerë të lartë rreziku (të pasqyruara nga rating non-prime), të cilat përbëjnë ekuivalentin e tregut imobiliar të obligacioneve me rrezik të lartë. Hipotekat jokonvencionale kanë kontribuar që të ushqehet një garë për lart në çmimet e apartamenteve dhe të shtëpive. Çmimet e banesave patën një pikë maksimale dhe pastaj zbritën. Kredimarrësit me të ardhura të pamjaftueshme respektivisht borxheve të tyre, shumë prej të cilëve u kishin besuar aftësisë së tyre o për të marrë hua para kundrejt një vlere të ardhshme më të madhe të banesës, o për të rixhiruar pronën me një çmim më të lartë ndaj hipotekës, kanë filluar të demonstrohen borxhlinj që nuk paguajnë në kohë. Përqindjet e mospagimit në kohë mbi hipoteka non-prime u ngritën, duke prekur vlera të papritura. Rreziku i lartë i kredive u kthye kundër dhe goditi mbajtës hipotekash, institucione financiare, ndaj të cilëve detyroheshin pagesat mujore. Sipërmarrjet që i posedonin drejtpërsëdrejti këto hipoteka asistuan në një reduktim neto në flukset e parave kesh. Ato që posedonin sasira të mëdha hipotekash të quajtura rëndom "mortgage-backed securities" mbi të gjitha panë të reflektohej në rënien e vlerës së tregut të titujve të tyre shpresën e reduktimeve të vazhdueshme të flukseve të parave kesh. Paqartësia lidhur me flukset e ardhshme të parave kesh e dëmtoi likuiditetin (rishitshmërinë) e titujve të tyre. Dyshimet mbi vlerën e mortgage-backed securities natyrisht që çuan në dyshime të tjera mbi pagueshmërinë e institucioneve që e kishin investuar fort mbi tituj të tillë. Institucionet financiare që kishin akumuluar hipoteka dhe mortgage-backed securities me rrezik të lartë banë që t'u binin kuotimet në bursë. Rastet më të këqija, si Countryëide Financial, bankat e investimeve Lehman Brothers e Merrill Lynch dhe blerësit e hipotekave të mbështetura nga qeveria, Fannie Mae e Freddie Mac, kanë dështuar apo në momentin e fundit kanë gjetur një blerës që u ka mundësuar atyre që të shpëtojnë nga falimentimi. Kompanitë e përfshira më rëndë në garancinë e mortgage-backed securities, si gjiganti i sigurimeve AIG, janë shpëtuar njëlloj. Institucionet financiare objekt mosbesimi fillojnë të kenë vështirësi në kërkimin e kredive, pasi financuesit potencialë nuk qenë në gjendje të vlerësonin me siguri mundësinë që ky institut të mund të falimentonte apo se mund të mos ishte në gjendje të paguante borxhet. Flukset e kredidhënies midis instituteve financiare u gjetën të jenë gjithmonë e më të penguar nga preokupime lidhur me pagueshmërinë. Në dritën e kësaj sekuence ngjarjesh, shpjegimi i problemeve tona të kredive kërkon një interpretim të mëtejshëm të rritjes së pazakontë të kredidhënies hipotekore - në mënyrë të veçantë të kredive non-prime, që kanë ushqyer flluskën spekulative të ndërtimit banesor më pas të shpërthyer - që nga ana e saj ka çuar në numrin e pazakontë të mospagimeve në kredi, të rënies së instituteve financiare dhe të ndalimeve shoqëruese të tregut kredidhënës. Nuk ka kurrfarë dyshimi lidhur me faktin që llogaritjet e gabuara dhe pamaturia e subjekteve private i kanë keqësuar gjërat për jo pak institucione. Gabime të kësaj natyre kontribuojnë për të shpjeguar se pse sipërmarrje të veçanta kanë hyrë në këtë problem të madh, por për t'i shpjeguar gabimet në nivel sektori, kemi nevojë të nënvizojmë deformimet politike të afta për të pasur efekte me shtrirje kaq të përgjithshme. Mund ta grupojmë pjesën më të madhe të politikave më pak fatlume në dy tituj kryesorë:

1. Ekspansion të kredidhënies nga ana e Federal Reserve që ka furnizuar mjetet për një financimi hipotekor të pambështetshëm, dhe

2. Mandate e subvencione për të nënshkruar hipotekat më të rrezikshme.

Listimi i politikave më të turpshme që pason është larg nga të qenit e plotë.

Sigurimi i fondeve: ekspansioni i kredidhënies nga ana e Federal Reserve

Gjatë recensionit të vitit 2001, nën drejtimin e Alan Greenspan, Federal Reserve filloi ta zgjerojë në mënyrë agresive disponueshmërinë e parasë amerikane. Vit pas viti, rritja e masës monetare M2 u ngrit deri në 10 përqind, duke e ruajtur këtë vlerë për pak kohë dhe për të qëndruar pastaj mbi pragun 8 përqind nga fillimi i semestrit të dytë i vitit 2003. Ekspansioni shoqërohet nga ulja e përsëritur, nga ana e FED-it, e objektivit të tij për përqindjen e interesit të fondeve federale (fonde ndërbankare afatshkurtra). Përqindja filloi në vitin 2001 në 6.25 përqind dhe e mbylli vitin në 1.75 përqind. U reduktua më tej në vitet 2002 e 2003 dhe në mesin e këtij e këtij të fundit arriti rekordin minimal të saj, 1 përqind, vlerë rreth së cilës qëndroi për një vit. Përqindja e skontos reale ishte negative, gjë që nënkupton se përqindjet nominale qenë më të ulëta ndaj përqindjes aktuale të inflacionit, dhe mbeti e tillë për 2 vjet e gjysmë. Në termat e fuqisë blerëse, gjatë kësaj periudhe kush siguronte një kredi më shumë sesa ta ripaguante fitonte në proporcion me sa kishte kërkuar. Ekonomisti Steve Hanke e ka përmbledhur kështu rezultatin: "Kjo ka shkaktuar nënën e të gjitha cikleve të likuiditetit dhe flluskën e radhës joproporcionale spekulative të ushqyer nga kërkesa".

I ashtuquajturi Taylor rule - një formulë e krijuar nga ekonomisti John Taylor i Stanford University - ofron një metodë të re standard për ta vlerësuar se cila përqindje bankare federale, mbi bazën e të ardhurave reale korrente, është koherente me mbajtjen e përqindjes së inflacionit mbi një vlerë të përzgjedhur. Diagrama e mëposhtme, e hartuar nga Federal Reserve Bank of St. Louis, tregon se nga fillimi i vitit 2001 deri në fundin e vitit 2006 FED-i e uli përqindjen aktuale mbi fondet federale nën përqindjen e vlerësuar që do të kishte qenë koherente me një objektiv prej 2 përqindësh për përqindjen e inflacionit. Me më shumë arsye, FED-i e mbajti përqindjen aktuale edhe shumë poshtë të nevojshmes, duke i vënë në mënyrë koherente si objektiv stabilitetin e të ardhurës nominale. Diagrama tregon se hendeku qe veçanërisht i gjerë - 200 basis point ose më shumë - nga mesi i vitit 2003 në mesin e vitit 2005.

Përqindje bankare federale dhe objektiv inflacioni

Flluska e kërkesës e krijuar në këtë mënyrë ju kthye në mënyrë të rëndë ndaj sektorit imobiliar. Nga mesi i vitit 2003 në mesin e vitit 2007, ndërsa vëllimi i parave të shitjeve finale të mallrave dhe shërbimeve rritej me një ritëm prej 5 - 7 përqind, kreditë imobiliare pranë bankave tregtare rriteshin me një ritëm midis 10 dhe 17 përqind. Kërkesa e ushqyer nga kredidhënia i rriti çmimet e shitjes së banesave ekzistuese dhe inkurajoi ndërtimin e pallateve të reja në terrene jo të ndërtueshme, duke thithur, në të dyja rastet, rritjen e vëllimit të dollarëve të hipotekave. Nga momenti që imobiliaret përbëjnë një aset veçanërisht jetëgjatë, vlera e tyre e tregut rritet sidomos nga përqindje interesi të ulëta. Kështu, sektori imobiliar shfaqi një kuotë inflacioni të çmimeve më të lartë se ajo e parashikuar nga rregulla Taylor.

Polika e FED-it për uljen e përqindjeve të interesit menjëherë jo vetëm e ushqeu rritjen e vëllimit të parave të kredisë imobiliare, por pati edhe pasoja jo të dëshiruara lidhur me tipin e hipotekave që nënshkruheshin. Duke rënë kaq poshtë, midis viteve 2001 dhe 2004, përqindjet e interesit shumë afatshkurtra, FED-i i uli edhe ato afatshkurtra lidhur me interesat 30-vjeçare. Kreditë me përqindje të variueshme (ARM), zakonisht të bazuara mbi një përqindje interesi vjetore, u bënë gjithnjë e më komode respektivisht atyre me interes fiks 30-vjeçare. Duke u kthyer në vitin 2001, përqindjet ARM non teaser mesatarisht qenë një 1.13 përqindësh më të leverdishme se kreditë imobiliare 30 vjeçare me interes fiks (5.84 përqind kundrejt 6.97 përqind). Për vitin 2004, si pasojë e përqindjes shumë të ulët të kontos federale, hendeku ishte rritur deri në një 1.94 përqindësh (3.90 përqind kundrejt 5.84 përqind). Nuk habit fakti që u tërhoqën kredimarrës të rinj me një numër gjithnjë e më të madh, të larguar nga kredi me përqindje 30 vjeçare në favor të ARM-ve. Kuota e hipotekave të reja me përqindje të variueshme, vetëm një e pesta në vitin 2001, për vitin 2004 ishte më shumë se dyfishuar. Një kredi me përqindje të variueshme e sposton nga financuesi tek kredimarrësi rrezikun e rifinancimit të përqindjeve më të larta. Shumë prej kedimarrësve që zgjodhën kredi ARM mbështeteshin në mënyrë implicite (dhe të pamatur) mbi faktin që FED-i ruante përqindje afatshkurtra me afat të papërcaktuar. Kanë filluar të kenë probleme në momentin në të cilin këstet mojore të kredive kanë filluar të rriten. Kështu, kalimi tek ARM-të i rëndoi problemet e hipotekave të atribueshme mandateve dhe subvencioneve rregulluese. Kërkuesit e Fondit Monetar Ndërkombëtar e kanë konfirmuar vizionin sipas të cilit do të ishte politika e kredidhënies së lehtë të FED-it ajo që e ushqeu flluskën imobiliare.

Pasi ka vlerësuar ndjeshmërinë e çmimeve të banesave amerikane dhe të investimeve rezidenciale ndaj përqindjeve të interesit, kanë zbuluar se "rritja e çmimeve të banesave dhe në investimin rezidencial në Shtetet e Bashkuara gjatë 6 viteve të fundit do të kish qenë shumë më e përmbajtur nëqoftëse përqindjet e interesit afatshkurtra do të kishin mbetur të pandryshuara". Edhe Alan Greenspan, që për shumë aspekte të tjerë reklamon pafajësinë e tij, ka pranuar se "koeficienti prej 1 përqind i stabilizuar pas semestrit të parë të vitit 2003 […] i uli përqindjet e interesit lidhur me hipotekat me përqindje të variueshme dhe mund të ketë kontribuar ndaj rritjes së çmimeve të banesave amerikane". Tepria e investimeve në banesa të reja ka prodhuar një suficit në stokun e imobiliareve. Nga momenti që qeveria federale nuk duket se do të ndjekë as propozimet (pak a shumë ironike) për të evidentuar dhe më pas shembur banesat dhe apartamentet e tepruara, as ato lidhur me pranimin e një sasie të madhe emigrantësh të rinj, çmimet e shtëpive dhe aktiviteti në sektorin e ndërtimit të banesave do të mbesin të ulëta për disa kohë. Procesi i ratifikimit, tashmë në zhvillim, por jo i kompletuar, kërkon rënien e çmimit të shtëpive dhe daljen e punëtorëve dhe kapitaleve nga sektori i ndërtimit në favor të destinacioneve të ndryshme dhe më të përshtatshme. Në mënyrë të ngjashme, një axhustim kërkon që vlera kontabël e aseteve financiare ekzistuese të bazuar mbi ndërtimin banesor të zhvlerësohet dhe që punëtorët dhe kapitalet ta braktisin fushën e hipotekave, në mënyrë që të mund të gjejnë një përdorim më të përshtatshëm tjetërkund. Nuk ka rëndësi sesa i dhimbshëm do të jetë ky proces, pasi ta shtysh do të thotë vetëm të shtysh rikuperimin e ekonomisë.

Mandate dhe subvencionet në nënshkrimin e hipotekave imobiliare të rrezikshme

Në vitin 2001, kuota e hipotekave ekzistuese të klasifikuara si non-prime (sub-prime ose kategoria e ndërmjetme "Alt-A") ishte nën 10 përqind të totalit, por në vitet e mëpasme kjo e dhënë filloi të ngrihet me shpejtësi. Kuota non-prime e të gjitha kredive të reja e ngrit afërsisht në 34 përqind në vitin 2006, duke e çuar kuotën non-prime të hipotekave ekzistuese në 23 përqind. Ndërkohë, ra cilësia e huave në brendësi të kategorisë non-prime, pasi një kuotë e vogël e kredimarrësve non-prime kishte dhënë një 20 përqind paradhënie mbi blerjet e veta.

Ekspansioni i hipotekave me rrezik të dhëna kredimarrësve të nënkualifikuar qe një pamaturi e promovuar nga qeveria federale. Ekspansioni i hipotekave me rrezik të dhëna kredimarrësve të nënkualifikuar qe një pamaturi e promovuar nga qeveria federale. Siç do të diskutojmë në paragrafet në vijim, ka pasur mënyra të ndryshme me të cilat Kongresi dhe ekzekutivi kanë inkurajuar ekspansionin. E para, qe lehtësimi i standardeve të pagesës paradhënie mbi hipotekat e garantuara nga Federal Housing Administration. E dyta, qe forcimi i Community Reinvestment Act. E treta, presioni mbi financuesit nga ana e Department of Housing and Urban Development. E katërta, dhe më e rëndësishmja qe subvencionimi, falë garancisë implicite të kontribuesit, i ekspansionit të shpejtë të Fannie Mae dhe Freddie Mac, blerës hipotekash të mbështetura nga qeveria, përveçse refuzimi i vendosur për ta moderuar problemin e bastit moral të garantëve implicitë ose përndryshe për të ngadalësuar hiperekspansionin e tyre, duke i shtyrë në fakt për të promovuar "strehimin me çmime të leverdisshme", nëpërmjet dhënies së përhapur të kredive non-prime aplikuesve me të ardhura të ulëta.

Federal Housing Administration u themelua më 1934 për t'u siguruar kredi hipotekore kredimarrësve të kualifikuar nga sipërmarrje private. Me qëllim që kredimarrësi të konsiderohej i kualifikuar, fillimisht FHA-ja, mes gjithë gjërave të tjera, kërkonte që në blerjen e shtëpisë të jepej një 20 përqindësh paradhënie nga huaja. Në atë kohë, financuesit e kredive private, si puna e arkave të kursimit, e konsideronin një paradhënie të ulët, por edhe kërkesat e tyre filluan që të zbrisnin drejt nivelit FHA. Më pas, FHA-ja e reduktoi kërkesën e saj nën 20 përqindëshit. Lindën edhe sigurime private mbi hipotekat për kredimarrësit joFHA, me paradhënie më të ulëta se 20 përqind. Dukshëm e preokupuar për arsye burokratike që të frenonte që "kuota e tregut" e saj të mos lëvizte shumë, FHA-ja filloi që t'i ulë standardet e saj për të qëndruar nën atë të financuesve privatë. Në vitin 2004 paradhënia e kërkuar për programin më popullor të FHA-së kishte zbritur në rreth 3 përqind dhe në Kongres qenë në zhvillim propozime për ta ulur në zero. Hipotekat e karakterizuara nga llogari shumë të ulëta kanë përqindje shumë të larta mospagimi.

Community Reinvestment Act, i miratuar në vitin 1977, mbeti relativisht i padëmtueshëm për rreth 12 vitet e para, duke u kufizuar që të imponojë kërkesa deklarimi bankave tregtare lidhur me masën në të cilën jepnin fonde në lagjet, në të cilat grumbullonin depozitat. Kongresi e amendoi CRA-në në vitin 1989 për të vepruar në mënyrë të tillë që vlerësimet e bankave CRA të ishin me dominim publik. Amendamente të tjera të vitit 1995 i kanë dhënë më shumë peshë: rregulluesit mund t'i mohon një banke me vlerësim CRA-jë të ulët lejen për t'u shkrirë me një bankë tjetër - në një moment, në të cilin ardhja e banking ndërshtetërore e bënte me vlerë të madhe një leje të këtij lloji apo deri atë që të mund të çelë filiale të reja. Ankesat nga ana e organizatave të komunitetit veç të tjerash kishin peshë në vlerësimin CRA të një banke. Grupe si ACORN (Association of Community Organizations for Reform Now) filluan të ushtrojnë aktivisht presion mbi bankat me qëllim që të jepnin kredi, nën kërcënimin që në rast të kundërt do të bënin refuzimin e dominimit publik dhe për t'i penguar kështu vetë bankës që të siguronte miratimet e rëndësishme.

Në përgjigje të rregullave të reja CRA, disa banka u asociiuan me grupe përfaqësimi të komuniteteve lokale për të shpërndarë miliona dollarë në kredi kredidhënësve me të ardhura të ulëta më parë të konsideruar jo të denjë për kredi. Banka të tjera përfituan nga miratimi i opsionit për t'i ngritur vlerësimet e tyre CRA duke blerë mortgage-backed securities CRA speciale, domethënë paketa kredije non-prime joproporcionale, të çertifikuara se u përgjigjen kritereve CRA dhe të siguruara nga Freddie Mac. Nuk ka dyshim se vetëm një pjesë e vogël e totalit të kredive këqija të derivojë nga kreditë CRA. Por CRA-ja ka përgjegjësinë e numrit më të madh të mospagimeve që buron efektivisht nga kredidhënësit e saj (që përndryshe do të refuzoheshin për mungesë kapacitetesh kreditimi), më shumë se, për të dhënë një shembull, nga ai i derivuar nga flipping i apartamenteve në periferi të Las Vegas. Mospagime dhe sekuestrime përbëjnë natyrisht një fre ndaj vlera imobiliare si në lagjet e varfra, ashti dhe në të tjerat. Guvernatori i FED-it, Ben Bernanke, ka nënvizuar me të drejtë në një diskutim të vitit 2007 se "problemet e kohëve të fundit në tregun hipotekor ilustrojnë faktin që një prej premisave themelore të CRA-së - domethënë që më shumë hua nënkuptojnë rezultate më të mira për komunitetet lokale - mund të mos jetë gjithmonë e vërtetë". (Sikur vetëm të kish kuptuar se një paralajmërim i ngjashëm ishte i zbatueshëm për tregjet e kredive në përgjithësi dhe vendit në tërësinë e tij, Alan Greenspan nuk do ta kish zgjeruar në mënyrë artificiale kredidhënien totale me të njëjtën energji. Mundet vetëm të shpresojmë që Ben Bernanke tash e prapa ta mbajë mirë parasysh në një plan të përgjithshëm vetë këtë paralajmërim të tij). Ndërkohë, duke filluar nga viti 1993, funksionarët e Department of Housing and Urban Development filluan që të ndërmarrin aksione ligjore kundër bankave që refuzojnë huatë që u përkasin minorancave në përqindje më të lartë nga sa ndodhte për popullsinë e bardhë. Kështu, për të shmangur probleme ligjore, financuesit filluan që t'i zbusin kërkesat e tyre mbi llogaritë dhe mbi të ardhurat.

Kongresi dhe HUD-i bën presion edhe ndaj Fannie Mae dhe Freddie Mac. Një ligj i vitit 1992, siç e tha Bernanke, "kërkonte që sipërmarrjet e sponsorizuara nga qeveria, Fannie Mae dhe Freddie Mac, t'ua kushtonin një pjesë të madhe të aktivitetit të tyre arritjes së objektivit të banimit me çmim të leverdisshëm". Russel Roberts ka nxjerrë tek Wall Street Journal disa shifra të rëndësishme: Duke filluar nga viti 1992, Kongresi e shtyu Fannie Mae dhe Freddie Mac që t'i rrisnin blerjet e tyre të hipotekave të drejtuara për kredimarrës me të ardhura të ulëta dhe të mesme. Për vitin 1996, Department of Housing and Urban Development (HUD) i dha Fannie dhe Freddie një objektiv specifik - 42 përqindëshi i financimit të tyre ndaj hipotekave duhej t'u shkonte kredimarrësve me të ardhura nën mesatare në zonën e tyre. Kuota u rrit në 51 përqind në vitin 2000 dhe në 52 përqind në vitin 2005. Për vitin 1996, HUD-i kërkoi që 12 përqind e të gjitha hipotekave të blera nga Fannie dhe Freddie të ishin hua "veçanërisht komode", të dhëna kredimarrësve me të ardhura më të ulëta se 60 përqind e mesatares së të ardhura të zonës së tyre. Kuota rritet në 20 përqind në vitin 2000 dhe në 22 përqind në vitin 2005. Objektivi i vitit 2008 duhet të ishte 28 përqind. Midis viteve 2000 dhe 2005, si Fannie, ashtu dhe Freddie, e arritën objektivin cdo vit, duke financuar qindra miliarda dollarë në huara, shumë prej të cilave sub-prime dhe me përqindje të ndryshueshme, të dhëna kredimarrësve që i blenin shtëpitë e tyre me një llogari më të ulët me 10 përqind të çmimit.

Në mënyrë të ngjashme, Wayne Barrett i The Village Voice ka vërejtur sesi Andrew Cuomo, Sekretar i HUD-it në periudhën midis viteve 1997 e 2001, e shtyu aktivisht Fannie Mae dhe Freddie Mac që të mbështesnin ekspansionin e madh të tregut hipotekor non-prime. Në periudhën afatshkurtër, të dyja shoqëritë i gjenin komode linjat e reja fleksibël të huave dhe vazhduan që t'i zgjerojnë shpenzimet e tyre të hipotekave non-prime nën objektivat rritëse të përcaktuara nga sekretarët e mëpasëm të HUD-it. Hiperekspansioni i Fannie Mae dhe i Freddie Mac u bë i mundur nga mbështetja implicite e Thesarit të Shteteve të Bashkuara. Për të financuar rritjet e tyre të mëdha, të dy shoqërive ju desh që të merrnin hua shumë të mëdha parashë në tregjet financiare të shumicës. Investitorët institucionalë qenë të gatshëm që të jepnin huara me çmime komode për shoqëritë hipotekore të mbështetura nga qeveria - me përqindje interesi lehtësisht më të larta se ato securities të privuara nga rreziqet të Thesarit dhe shumë më poshtë se ato të paguara nga ndërmjetës të tjerë financiarë - megjithëse rreziku i mospagimit normalisht i asociiuar me shoqëri private që mbajnë portofole me spekullim kaq të larta dhe pak të diversifikuar. Kështu investitorët qenë të disponueshëm vetëm sepse mendonin që do të paguheshin nga Thesari në rastin ku Fannie Mae dhe Freddie Mac nuk do të ishin në gjendje ta bënin. Siç është parë, kishin të drejtë. Thesari i ka garantuar në mënyrë eksplicite borxhet e këtyre dy shoqërive kur të dy gjigantët u rrëzuan dhe u vunë nën administrim të kontrolluar.

Kongresi paralajmërohet në mënyrë të përsëritur nga vëzhgues të denjë për besim lidhur me rrezikun në rritje të përfaqësuar nga mbështetja federale implicite ndaj Fannie Mae dhe Freddie Mac. Një prej kritikëve më të rëndësishëm ishte William Poole, në atë kohë President i Federal Reserve Bank of St. Louis, i cili akoma në vitin e largët 2003 kishte paralajmëruar lidhur me faktin që shoqëritë kishin një kapital të pamjaftueshëm për të mbijetuar në kushte të vështira dhe se problemi do të degjeneronte sikur Kongresi të mos ua kishte hequr në mënyrë të qartë mbështetjen federale dy shoqërive, në mënyrë që t'u përmbaheshin rregullave të tregut.

Por Kongresi nuk bëri asgjë. Tentativat për t'i rivënë në ritëm të dy shoqëritë dështuan në hiç, sepse dy gjigantët kishin kultivuar miqësinë e njerëzve të fuqishëm në Kongres. Në seancat dëgjimore të House Financial Services Committee të shtatorit 2003, lidhur me propozimet e Administratës Bush për të korrigjuar gabimet e rregullimit të GSE-së, në diskutimin e tij hapës Barney Frank, demokrat i shtetit Massachussets, e mbrojti statuskuonë mbi bazën e faktit se ajo i mundësonte Fannie dhe Freddie, që të ulnin përqindjet e interesit kredimarrësve: Fannie Mae dhe Freddie Mac, kanë luajtur një rol shumë të rëndësishëm në realizimin që banesat të kishin çmime më të leverdisshme; si në përgjithësi, nëpërmjet leveraging të tregut hipotekor, ashtu dhe në specifike, kanë misionin që ky Kongres u ka besuar atyre, në shkëmbim të disa dispozitave që u sjellin dobi, duke u mundësuar atyre që të përqendrohen mbi banesat me çmime të lëverdisshme. Është kjo ajo që më shtyn sot këtu. Besoj se ne, si qeveri qeveri federale ndoshta kemi bërë tepër pak dhe jo anasjelltas për t'i shtyrë që të arrijnë objektivat e strehimit me çmime të leverdisshme dhe për të vendosur objektiva të arsyeshme. […] sa më shumë njerëzit, sipas meje, e ekzagjerojnë kërcënimin e sigurisë dhe të qëndrueshmërisë, aq më shumë evokohet mundësia e humbjeve të rënda financiare për Thesarin, të cilën unë nuk e shikoj […], sa më shumë ushtrohet presioni në këtë aspekt, aq më pak do të arrijmë të mendojmë në terma banesash të leverdisshme.

Në të njëjtën deklarim Frank mohoi që, borxhi i GSE-së kishte ndonjë mbështetje federale: Por nuk ka asnjë garanci, nuk ka asnjë garanci eksplicite, as implicite, as ndonjë garanci të bazuar mbi marrëveshje nën tavolinë. Investoni dhe do të jeni të pavarur. Natyrisht që Frank po shprehte një dëshirë në erë dhe injoronte dëshminë. Të njëjtat "dispozita që i sjellin dobi", domethënë dispozitat që i kanë mundësuar Fannie Mae dhe Freddie Mac që të marrin hua paranë me përqindje të reduktuar (privilegje në shkëmbim të të cilave janë demonstruar të gatshëm për të pranuar mandatin e strehimit me çmime të leverdisshme), tjetër nuk qenë përveçse garanci federale implicite mbi borxhin e tyre.

Konkluzion

Flluska e ndërtimit për banim dhe bashkë me të pasojat e saj kanë lindur nga deformimet e tregut të krijuara nga Federal Reserve, nga mbështetja e qeverisë për Fannie Mae, FreddieMac, Department of Housing and Urban Development dhe Federal Housing Authority. Po asistojmë në rezulatet e katastrofike të politikave të këqija qeveritare. Ilaçi tradicional ndaj politikave të gabuara të investimit të vëna në zbatim nga sipërmarrje private - mbyllja dhe shpëbërja e këtyre sipërmarrjeve për të ndaluar hemorragjinë, çliruar pasurinë dhe personelin për të mundësuar që të shkohet ku mund të nxjerrin vlerë dhe për t'u krijuar hapësirë kompanive me ide sipërmarrëse më të mira - është e rëndësishme si asnjëherë tjetër. Një treg financiar në të cilin kompanitë e falimentuara si Freddie Mac apo AIG nuk mbyllen asnjëherë është e ngjashme me konkursin American Idol, ku këngëtarët më të këqinj nuk dërgohen asnjëherë në shtëpi. Mbyllja e Lehman Brothers (dhe pothuajse mbyllja e Merrill Lynch), duke shkaktuar rritjen e përqindjes së interesit që tregu u kërkon bankave të investimeve fuqimisht të debituara, i ka shtrënguar Goldman Sachs dhe Morgan Stanley që t'i modifikojnë në mënyrë drastike modelet e tyre të biznesit. Forma më efikase dhe e përshtatshme e rregullimit të biznesit është rregullimi i dhënë nga fitimet dhe humbjet. Kura afatgjatë për politikat monetare dhe rregulluese rëndshëm të gabuara të qeverisë që kanë prodhuar katastrofën aktuale financiare është e ngjashme. Duhet të individualizojmë dhe të anullojmë politikat që deformojnë tregun e ndërtimit banesor dhe tregun financiar, si dhe të shkrijmë entet e falimentuara misionet e të cilëve u kërkojnë atyre që t'i deformojnë tregjet. Duhet të drejtohemi nga pranimi i faktit që janë kryer kryesisht dy gabime. Politikat e parasë së lehtë të ndjekura nga Federal Reserve nuk kanë prodhuar një begati të mbështetshme; veç kësaj, fshehja e kostots së subvencioneve ndaj hipotekave, duke i mbajtur jashtë bilancit, siç ndodh duke u imponuar me ligj bankave për të favorizuar blerjen e shtëpive me çmime të përshtatshme dhe, duke ofruar garanci implicite (në ngarkim të kontribuesve) ndaj obligacioneve të Fannie Mae dhe Freddie Mac, na ka dhënë patjetër më shumë shtëpi, por tani duhet t'i paguajmë llogarinë.

Lawrence H. White është F.A. Hayek Professor i Historisë së Ekonomisë pranë University of Missouri-St.Louis dhe bashkëpunëtor i jashtëm pranë Cato Institute. Është autor i "Competition and Currency, Free Banking in Britain" dhe "The Theory of Monetary Institutions".

Përgatiti:

ARMIN TIRANA - RD



(Vota: 0)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora