E marte, 19.03.2024, 08:25 AM (GMT)

Mendime

Agron Tufa: Në brisk

E diele, 11.01.2009, 04:30 PM


Agron Tufa
Agron Tufa
Në brisk

Nga Agron TUFA

I

Kthimi tradicional për pushimet e verës, pas çdo viti studimesh, përkonte rëndom në qershor. Malli i natyrshëm për prindërit, vëllezërit dhe, sidomos, një rrethi miqsh, mblidhej komb në grykë, sa nganjëherë, mendoja që, vetëm për një kafe me dy-tre miq në Tiranë, mund të sakrifikoja shumë... Lajmet e tmerrshme që vinin nga Shqipëria e vitit 1997, në vend që t’ma zbehnin pritjen e përmallshme, ma bënin shumë më të dhimbshme e më të shtrenjtë.
Këtë e kuptova qartë një ditë kur në lajmet e orës katër pasdite, televizionet moskovite kumtuan se zgjedhjet në Shqipëri i kishte fituar Mbreti Leka Zogu. Për situatën e atëhershme, ashtu siç e mendoja unë, e quajta zgjidhjen më të mirë të mundshme, së paku neutrale, pas puçit dhe katrahurës së përzieshme ku qenë përfshirë pozita dhe opozita. Fill pas lajmeve, përtej derës së dhomës sime, dëgjova se si në korridor, tej e tej, u ngritën përvajshëm zëra në shqip, të cilët dhanë mandatën:
- A e dëgjove more?! Fituan halldupët!
- O unë i kam q... nënën asaj Shqipërie! – ia priti tjetri. – Zbret një malok nga kali, hipën tjetri! Na mbytën malokët, o nëne, o nëne!
- Pupupu! Do na bastardojnë gjuhën! – ulëriu tjetri.
- Populli shqiptar duhet t’i japë të birit një mësim më të madh se të atit, dhe pastaj të shohim në do të na e bastardojnë gjuhën apo jo.
Ishin tre studentë shqiptarë, ndryshe, bashkëatdhetarët e mi, bij komunistësh të njohur, frekuentues të rregullt të çdo demonstrate të Gendadij Zjuganovit – çka përbënte për ta një krenari solemne dhe të cilët, edhe pse i kishin dërguar në të njëjtin institut me mua, vetëm me gjuhën - kurrëfarë lidhjeje s’kishin. Shkurt, meqë vetë studimet për letërsi u sillnin alergji të dukshme, mbetej vetëm një mundësi shpjegimi: ish-nomenklatura qe kujdesur t’i dërgonte në ish-kryeqytetin e komunizmit për të përgatitur komunistë të rinj të ardhshëm, ndoshta për t’i patur herëdokur si kontigjent të freskët, sapo të jepej kushtrimi “shtrëngoni radhët”.

II

Mbërritja në aeroportin e Rinasit, agresiviteti i pesazhit, vrazhdësia e fytyrave, pluhuri, vapa, djersët – shkurajimi i përgjithshëm, krisma tek-tuk nëpër rrethina dhe hyrja në Tiranën bojëzbërdhylët me fasada të pista e suvarënë, si të ishte një qytet antik gjysmë i zbuluar nga dheu – të gjitha këto perceptime shkonin në harmoni të zymtë me frazën e fundit të ditarit tim, mëgjesin para nisjes: “Para më pret Shqipëria ime, mbushur me banditë...”. Edhe më tutje, duke përshkuar Tiranën tërthor deri në Qytetin Studenti, gjithkund – atmosferë varrezash. Filloi të më vinte shpirti në vend vetëm kur hyra në dhomën e Markut, në godinën 18, ku kisha ndenjën time të përhershme dhe për më tepër, e gjeta vetë Markun aty. Pas çmalljes së parë, pyetjeve e sqarimeve të shpejta me mikun tim të vjetër, sa për të krijuar një ide mbi gjendjen e gjërave, ashtu pështymëtharë siç isha nga vapa e pluhuri, u ngrita dhe bëra drejt frigoriferit për të marrë një shishe ujë. Pa mbërritur tek frigoriferi, dhoma u trand nga gjëmimet dhe fishkëllimat e plumbave që përhapën cifla xhamash tejpërtej – dhe fill me të, ulërima e Markut:
- Përtokë, bjer në dysheme, shpejt, shpejt...!
Kisha rënë, i shokuar, dhe vazhdoja platitur për dyshemeje, me instinktin e plotë të vetëmbrojtjes, duke zgurdulluar sytë nga Marku, që qëndronte i shtrirë në krevatin e vet në qoshëe.
- Çfarë qe kjo more...? Çfarë bëhet kështu xhanëm?
- Lëri mor pyetjet, kthehu në krevat! A nuk e sheh se për desh të vranë!
- Po unë ujë desha të marr! – u shfajësova.
- Ujë? Me zvarrisje ta marrësh ujët! Me zvarrisje të hysh e të dalësh! A mos kujtove se je në dasmë?
E mora njëmend me zvarrisje shishen e ujit dhe ktheva në krevat, në qoshen përkundruall Markut, duke këqyrur i pataksur dy vrima të pjerrëta plumbash në tavan.
- Çfarë thua ore...!? – mërmërita, duke shprehur gjithë konfuzionin dhe dramatizmin e situatës. – Gjer këtu paska shkuar puna?
- Nuk thua se paske qenë me fat që s’të zuri asnjë kokërr plumbi! Gjithë ai karikator... A nuk e di se vrasja e njerëzve kuturu është shndërruar në sport, sikur gjuajnë laraska?

III

Në të perënduar të diellit, bashkë me Markun zbritëm në të vetmin “Babilon” të gjallë të Tiranës – tek kioskat e zhurmshme si zgjonj bletësh të park-lulishte “Rinia”. Vështirë tani të mendohet se dikur, në vend të barit të paqtë jeshil, aty ka qenë një qytetërim nomad, i zhurmshëm e bujëmadh, ku takoheshin ajka e intelektualëve, politikanëve, artistëve, dashnorëve e drogaxhinjve. Një qytetërim i zhdukur pa gjurmë! Shoqëria jonë letrare mblidhej ato mbrëmje verore në terracën e kafe-bar “Çiko”, që gjendej thuajse përbri me “Fidelin”. E ndërkohë që Marku u ngjit në terracë, unë hyra në një dyqan kukullash aty ngjitur, me idenë për të blerë ndonjë dhuratë për mbesën time 5-vjeçare, pasi e kisha ndërmend të udhëtoja të nesërmen për në Peshkopi, tek shtëpia ime prindërore. E mbaj mend si tani: në vitrinë pashë një kukull-shtrigë. Kur ndizej, sytë sikur i lëshonin rrufe nga dritat e forta, ndërkaq që “shtriga” vihej në lëvizje, duke tundur fshesën. Tiparet e ekzagjeruara gotike, e bënin të përshtatshme me imazhin klasik të përrallave. Mbesa ime vdiste për përrallat me shtriga. Pa e zgjatur shumë, e bleva. Me vete mbaja një çantë të thjeshtë shpine, me mbishkrimin e fondacionit arab “Al-Haramain”. E futa “shtrigën” në çantë dhe, i gëzuar që ia qëllova një dhurate të goditur, pa u vërdallosur shumë, u ngjita në terracën e kafe-bar “Çiko”, ku përveç Markut, kishte mbërritur dhe Genti.

IV

Të gjithë e dimë se si humbet ideja e kohës mes miqsh të ngushtë, e për më tepër, kur nuk i ke parë përgjatë një viti. Alarmin e dha Marku kur pa orën:
- Bobo, ora nëntë e gjysmë! Shpejt ngrihemi! Ka një orë e ca që ka filluar shtetërrethimi. Kthehemi në QS... e prapë, vonë shumë është.
Qyteti qe kredhur në një gjysmëterr. Madje dhe ndanë ish-Komitetit Qendror dhe në rrugën që fillon nga Kryeministria për tek Liceu qe krejtësisht terrinë. Pikërisht atë rrugë morëm me Markun. Qysh sa hymë, në të dyja anët qëndronin gardh ushtarët me kallashë në duar, të gatshëm për t’i zbrazur në çdo situatë të dyshimtë. Aty bëri vaki diç e papritur që na vuri në diskutim jetën, me plot seriozitetin e fjalës. Sapo hymë midis gardhit të rojave me automatikë krahëqafë, sesi më shkuan duart prapa shpinës dhe, padashje, shtypa butonin e kukullës-shtrigë që kisha brenda çantës. Në atë sfond të errësuar dyfish, sa nga mungesa e dritave, aq dhe nga hija e rëndë e rrepeve, dritat e rrufeshme që dilnin nga sytë e “shtrigës” e përflakën çantën time në shpinë.
- Çfarë ke aty, Agron?!
- Një kukull me bateri që e ndeza padashje, - i them, ndërsa përpiqesha ta fik, por pa sukses.
- Moos! Na more në qafë... e hëngrëm kokrrën e plumbit... si t’ia bëjmë?
Akoma pa mbaruar Marku, njëri nga rojat briti: - “Ndaaal!
- Bëjmë sikur jemi të dehur... hajt këndojmë ndonjë këngë... kuturisa unë.
- Po çfarë kënge, ore? S’më vjen ndërmend asnjë...
- Ndaal, mos lëviz! – briti prapë ushtari.
- Marrim “Malet me blerim mbuluar”, - i them Markut dhe vetë fillova i pari, teksa rrekesha dëshpërimthi të çkyç kukullën.
Kënduam shatra-patra të dy, duke kaluar mes rojave me automatikë, ndërsa përanash dëgjonim: “Hy, pijanacët e dreqit! Shpejt, kaloni... mbushuni... thyeni qafën!”
Pas pak ia gjeta me tahmin butonin kukullës dhe e fika.
Kur dolëm te kryqëzimi i Televizionit u ndalëm, ndezëm një cigare dhe u mbushëm me frymë.
- Kemi kaluar për tehut të briskut, a e kupton?! – tha Marku, duke bërë me kokë prapa, andej nga kishim lënë rreshtat e rojave me automatikë.
Pataj tërë atë natë në dhomën e konviktit qëndruam të strukur në krevate, secili në qoshe të vet, duke menduar filozofikisht mbi bataretë e pashtershme të krismave dhe cijatjet e plumbave. Tërë Tirana, aty nga ora 22.30 mori zjarr nga gjëmimet e municioneve që i kishte gjithkush me tepricë: Berisha kishte dhënë dorëheqjen dhe president tashmë qe shpallur Rexhep Meidani.

V

Të nesërmen nuk qe e thenë të nisesha për Peshkopi: lajmet tek stacioni i autobusëve ishin, si atë ditë, ashtu dhe ditëve në vijim, të gjitha të frikshme, të dhimbshme e shpesh tragjike. Autobusë, furgona apo mikrobusë – të gjithë, rrallë ndodhte të vinin pa xhama të thyer, të plagosur, të përdhunuara: grabitja ishte gjëja më e lehtë që mund të të kishte ndodhur. Të gjitha aktet e shëmtuara ngjanin përgjatë luginës së Matit, nga ishin të detyruar të kalonin mjetet e udhëtimit Dibër-Tiranë. Marku kishte këmbëngulur të mos udhëtoja fare për njëfarë kohe, sa të ndërronte gjendja. Mirëpo shkuan dy javë dhe më dukej e papranueshme: – të vish për katër orë e gjysmë nga Moska në Tiranë dhe të mos mbërrish as për dy javë nga Tirana në Dibër. Gjatë asaj kohe kisha dëgjuar nga të njohur e të panjohur që vinin prej vendlindjes me dhjetëra histori nga më të trishtuarat gjer tek më tragjiket. Gjithkund protagonistë ishin banditët me maska prej çorapesh të zeza, të armatosur me armët e çdo lloj kalibri, të dhunshëm e të papritur, ata dilnin sapo hyje në luginën e Matit e deri në Qafë-Buall.
Pavarësisht rrëfimeve, ditën e pesëmbëdhjetë unë u nisa. Shoferi i furgonit, një i njohuri im, qysh para nisjes na bëri instruksionet e domosdoshme. E para, çdo pasagjer duhet të bëjë gati nga njëzetë deri në pesëdhjetë mijë lekë të vjetra: kush nuk i ka, më mirë të mos niset. E dyta, të mos bëjë gabim asnjëri që t’i dalë në mbrojtje tjetrit, ngase shkakton një zemërim të verbër të banditëve dhe do ta pësojë akoma më hidhur: mundësisht të mos marrë mundimin të hipë në autobus ndonjë vajzë e rritur, nuse apo grua e re, pasi pasojat janë të paparashikueshme. Ato që nuk e dinë, le të zbresin që tani më mirë. E treta, nëse zbresin ndokënd dhe duan ta marrin me vete, femër apo mashkull qoftë, askush të mos luajë vendit, të mos hyjë në pazar me të krisurit, përndryshe ata do t’ju sharrojnë në plumba të gjithëve dhe mua bashkë me ju: nuk e kanë hiç për gjë. Tani le të vijë kush të mundet; unë ua thashë ato që di e që duhet t’i dini dhe ju.
Unë kisha me vete dy çanta të mëdha me libra, të gjitha në gjuhë të huaja. Në njërin prej librave, në fund të çantës, kisha futur 1000$ për biletën e kthimit në shtator, ndërkohë që bëra “haraçin” gati për banditët: vetëm 10 mijë lekë të vjetra. Kishim kaluar gjysmën e luginës frymëmekur dhe, pak nga pak na u ngjallën shpresat, se ndoshta do të kalonim pa na ndaluar. Ndoshta ishim me fat. Befas furgoni frenoi menjëherë. Dera u hap dhe përveç maskës me çorape të zezë në fytyrë, pashë dhe dy të tjerët para makinës, njëri prej të cilëve u fut në furgon për t’i ruajtur shpinën shokut, ndërsa tjetri jashtë mbante me kallash në shenjë shoferin. Urdhëri i parë që dha grabitësi me çarape të zezë në fytyrë ishte i shkurtër: “ulni kokat dhe nxirrni paratë”. Për fat të mirë nuk pati kundërshtime prej askujt dhe as pazare për shumën nga ana e banditëve. Gjithësekushi priste i gatshëm me paratë e parapërgatitura për këtë rast. Maska nuk qe e kënaqur vetëm me kartëmonedhën time:
- Hajde, hajde, shkundi xhepat, mos e zgjat, - duke më bërë shenjë me tytën e kallashit.
- Kokat para, ju, shkërdhata! – briti shoku i tij prapa, kur pa se disa kthyen kokën të frikësuar nga ndonjë telash që po u hapja.
- Këto kam gjithsej... s’kam të tjera. Jam student.
- Po në ato çanta, çfarë ke? - tha ai, duke rrëzuar njërën prej tyre me tytën e kallashit.
- Libra janë.
- Hapi!
I hapa. U zbuluan kopertinat.
-Ulu në vend tashti dhe rri sus.
Trazoi me dorë disa nga librat. Pastaj u kthye nga shoku i vet që priste në krye të furgonit, përbri shoferit.
- Ej, ky shoku jonë thotë se asht student! E kupto ti, student në këtë kohë! – tha duke vënë gishtin në tëmtha.
Mandej i tazoi dhe dy tre libra të tjerë. Ndenji pak në mëdyshje, si duket, titujt dhe shkronjat e gjuhëve të panjohura e kishin irrituar, aq sa mllefin për këtë e shfreu me një shqelmim të egë: çanta e goditur me këpucë ushtarake u shemb jashtë furgonit dhe dy-tri libra fluturuan si pula jashtë, duke u rrokullisur 2-3 metra poshtë, në rrëpirën që zinte fill nga vendi ku qemë ndaluar. I mblodha një nga një, me tytën e kallashit pas koke.
Me tej udhëtuam të lehtësuar.
Një ngjarje e tillë ishte thjeshtë fatlume krahasuar me rastet e tjera.
- Ti na prishe pak punë, por hajt... gjithçka përfundoi mirë, - tha shoferi kur ndaluam për kafe në një lirishtë pishash në të hyrë të Qafë-Buallit. – T’ia kishe dhënë dhe një dhjetë mijëshe se... ti nuk e di mor mik se çfarë bën vaki me ata kafshë... S’ia vlen të rrezikosh!
- Pse, ke parë më keq ti? – e pyeta, sa për ta hallakatur bisedën.
- I sheh ato sendilje? Bëri me dorë ai jashtë ku qe parkuar furgoni. – Ti nuk e di sa herë i kam pastruar nga gjaku... Ndërsa javën e kaluar, ndërsa dy maska grabisnin udhëtarët, një tjetër përdhunoi në sediljen e parë një studente 19-vjeçare, ndërkohë që një tjetër, me kallash mbi kokë i detyroi të gjithë të kërrusin kokat në ndenjëset e veta. Pastaj ndërruan rradhën me të tjerët, dhe kur u shkreh dhe i katërti, ikën, të panjohur, dhe, me sa duket, të tillë do të mbeten. Kujt t’i qahesh dhe për kë?
- Po pse e merr këtë rrugë? Pse nuk e ndërpret punën, deri sa të marrë fund ky tmerr?
- Të ishte kaq e thjeshtë...! Kam famile për të mbajtur unë, - tha duke rrahur shpatullat e veta. – Pastaj, me shoferët nuk kruhet asnjëri, se s’kanë interes... veç në qoftëse se nuk ndalon. Atëherë të qëllojnë me gjithfarë armësh, gjer dhe me katjushka.Të vrasin ore, për hiçgjë. Shkon si qeni në rrush. Po thuaj se sot ia hodhëm. T’i s’ia ke idenë që kemi kaluar në teh të briskut.

VI

Në Peshkopi hymë aty nga ora 14.00. Para se të hyja tek ime motër, ndjeva një nevojë të brendshme të zbusja një çikë pamjen, andaj kërkova dhe gjeta më në fund një rrojtore. Zura rradhën. Ndeza një cigare, dhe ashtu, duke pritur, qeshë i detyruar të dëgjoja bisedën e berberit me klientin, i cili vetëm dëgjonte, ashtu i shkumosur dhe nën brisk. Dy klientët e tjerë që prisnin, tundnin kokën pa shprehje, duke mos dashur as të bëheshin pjesë e bisedës, as të shtireshin sikur nuk ekzistojnë.
- A e ndive oj Murre çfarë thashë? Të më nigjonin mue socialistat, atë Salë Berishën, bashkë me këlyshët e PD-së, duhet t’i varin me grafik, tani që muerrën frenat...
Pasi fshiu tehun e briskut, e fërkoi disa here pas një rrypi, rrifilloi në faqen tjetër të klientit. – E di çfarë grafiku? Në çdo qytet të Shqipnisë duhet të varin nga një këlysh të Berishës. Kur të kenë mbaruar me varjen e këlyshëve të tij, e mbasi t’i ketë pa me sytë e vet kelyshët e tij në litar, atëhere duhet t’ia ngrehin Salës vetë një trekembësh në madh në Sheshin “Skënderbej” ku ta shohë gjithë populli kriminelin. Ashtu e do... Ashtu e duan ata derra! A e kam gabim or trajma, - iu drejtua ai të tjerëve. Ky vend do vetëm të ngrihet prej vorri vetë Enver Hoxha. Me dru asht mësu e me dru shtrohet ky milet. Apo jo mor trajma...
-Nuk e ke mirë, - i tha si me sekëlldi njëri, duke përballuar me bezdi vapën e djerersët. – S’ka faj populli, mor Stojk... hajde njëri e bjeri në dru kresë, hajde tjetri e “bam” n’dru kresë, vjen prapë tjetri e, menjëherë, thikën, pushkën, litarin. Nuk bëhen punët kështu or Stojk.
- Lerë mor popullin! – u acarua berberi, duke ngritur revoltueshëm briskun lart. – Populli asht ai qe të del në rrugë e të vjedh, e të vret, e të çnderon në mes të rrugës. Ky milet do shtruar në dru or lum miku. Po më parë duhen varë me llapë jashtë Sali Berisha me këlyshët e tij e, mandej, duhet shtru në dru nga i madhi tek i vogli populli mbarë... – Hë, le të flasë ky më i riu, shenjoi ai me brisk në drejtimin tim. – A e kam drejtë, or trim?
Në ndërdyshje, pas një grime, vetëm duke iu përgjigjur kuptova se sa i nxehur kisha qenë:
- Para se me u dhanë mend këtyre burrave, zotni, pse nuk u tregon këtyre se sa vetë ke spiunuar në degë? Pse nuk u thua sa vetëve u ke dalë dëshmitar në gjyq? Në qoftë se duhet të varet dikush, pse të mos vareni ju, spiunat e Sigurimit të Shtetit?
- Pse s’thua se qenke dhe ti një klysh i Berishës! – gati sa s’lehu i irrituar berberi.
- Si s’të vjen turp more cjap plak! Ti me shokët e tu keni qenë e jeni këlyshë, këlyshë kopila të Enverit që ju ka ngordhë bushtra. Dashke të varësh zotrote, të shtrosh në dru... nëse bën vrasje e turpe ky popull, është vepra që keni krijuar ju; e keni edukuar, e keni formuar, e keni bërë “njeri të ri” si vetja... Tani shiheni se çfarë pjellash keni nxjerrë në dritë!
- Ne prapë do kthehemi, ke për ta parë. Ti bile nuk e kupton që jemi kthyer. Do t’ju nxjerrim nga parlamenti, se s’keni ç‘na duheni...
- Or Stojk, a do ma mbarosh këtë faqen tjetër or i bekuem, se për këtë të paguaj unë, - tha, duke e përmbajtur zemërimin klienti në karrige.
Berberi plak, ndonëse i xhindosur, me dorën që i dridhej, iu afrua faqes, por s’iu ndejt pa shtuar:
- S’keni ç‘na duheni ju: na gjithmonë kemi ditë vetë ta bëjmë drejtsinë; na vetë e bëjmë edhe pozitën edhe opozitën, s’kemi nevojë për ju: - ju, po, do t’ju varim me llapë jashtë, ta dish!
- Bjeri mor briskut, mos na çaj... Hajvan i madh paske qenë ti, dhe na budallat rrimë e të dëgjojmë lloqet! - shprehu revoltën i vetmi klient që nuk kishte folur gjer atëherë. Fill mandej ai u ngrit. U ngrit dhe tjetri. Dhe unë bashkë me ta.

- Jepi mor i bekuem briskut ti, se për këtë paguhesh! Mbaromë mua njiherë e ma zi ma bafsh në t’i pafshi sytë! – dëgjuam klientin në karrige, teksa dilnim jashtë. 



(Vota: 0)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora