Zemra Shqiptare

  https://www.zemrashqiptare.net/


Sami Repishti: Nën hijen e Rozafës (XXXI)

| E hene, 05.01.2009, 05:27 PM |


SAMI REPISHTI
Nën hijen e Rozafës
Narrativë e jetueme

XXXI

22 gusht 1959 – Po gdhihej dita fatale për mue! Cili do të jetë fati ynë sot, o i riu shqiptar që u rritë me ushqimin e dashunisë për atdhe e bashkatdhetarë, që u përbuzë kaq randë për dekada me radhë, e që sot, përsëri vajton, pse detyrohesh me shkelmue gjithçka e të gjithë, në kërkim të nji jetë të lirë, të nji bote që nuk të zen frymën, e të nji shoqnie që nuk të urren e nuk të shtyp, kur nuk i përshtatesh kallëpit të hekurt që nuk len vend për zhvillim? Nata e randë, e pagjumë, e plot halucinacione friksuese, më lodhi pa masë. Kisha nevojë për pushim, për energji. Nganjiherë, më dukej sikur shihsha veten të vrarë, plot plagë pushke, të përgjakun e të tërhequn zvarrë nëpër rrugët e qytetit, të ekspozuem për publikun që duhej të tmerrohej nga pamje të këtilla. Here të tjera, më duke sikur isha lirue nga prangat e hekurta të regjimit të kuq e gjakatar, e i lirë, akoma i ri e plot vullnet, jetojsha pa frikë në qytete të panjohuna, flitsha me entuziazëm e përgatitsha të ardhmen time, plot premtime, sidomos arsimin tim të ndërpremë. Edhe në këtë gjendje fantazie, shkollimi mbetej pikësynim kryesor! Duhet të mësoj ma shumë, të ngrihem ma nalt, të kuptoj ma mirë...Ide të këtilla më mbushnin me gëzim, më dukej sikur fluturojsha, derisa kuptojsha se ende gjindesha në shtëpi e se, aventura që më priste, ishte para meje me të gjitha rreziqet që e shoqnojshin... Ashtu i këputun, dola në punë. Ishte ditë e shtunë, e punohej me “orar unik”, prej orës shtatë e mëngjesit, deri në orën tre mbasdreke, pa ndërpremje. Gjatë punës, isha gjysëm i hutuem, i heshtun, i ngadalshëm e plot frikë. Orët kalojshin ngadalë e padurimi rritej vazhdimisht. Shokët e punës nuk më shqetësojshin. Nganjiherë, mendojsha se prania e tyne më ruente mendtë e kokës, e se vetmia, në ato çaste, do të më kishte çmendë. Isha në prag të nji krize nervore që mund të shkatërronte të gjitha përpjekjet e mia për arratisje. Melodia e veglës që më ndoqi çdo ditë në qendrat e punës – furrat shkrirëse të energjive tona, - kishte humbë. Ndërton punëtori e vegla ndihmon. Por çastet e paqësimit që na falte shpesh puna ndërtuese, sot nuk i gjej ma. Tingulli familjar i sqeparit, më dukej ai i varrmihësit që ndigjova sa herë që shoqnova shokët e vdekun në banesën e fundit... tingull që të tjerët, kurdo të vijë dita, do të ndigjojnë pranë vorrit tim, ndoshta per së shpejti, në “Rrmajin” e lagjes sime. Shija e vdekjes e prania e saj, më rrethuen atë ditë gushti plot diell...

Me mbarimin e orarit të punës, u largova menjiherë. Në orën katër të mbasdrekes, do të takojsha shoqnuesin, në lulishten para stadiumit. A do të isha fatlum që, gjithë kjo veprimtari të kalonte pa ra në sy të Sigurimit? Po sikur Sigurimi të ishte në dijeni e të më arrestonte në flagrancë? “E pamundun!”, thashë me vete. “Jemi vetëm tre veta që e dimë, e tre shokë burgu besnikë. E pamundun!” Me këtë siguri në vete, në orën e caktueme, u gjeta në park. Mbas pak minutash, që për mue ishin të gjata sa nji shekull, erdhi shoqnuesi. Nuk u përshëndetëm. Ecëm së bashku, shkurtimisht. Pa gjeste, ai më informoi se, në krahun lindor të lumit Buna, rreth njizet minuta udhë nga Ura e Drinit, rruga pranë lumit shpinte në nji vend, nga ku shihen tre plepa në bregun tjetër. “Atje asht lumi ma i ngushtë për kalim”, më tha. “Posa të erresohet, unë do të jem atje, e herë mbas here, do të ndez çakmakun. Flaka do të ndizet e shuhet, tri herë me radhë. Atëherë, ti kalo lumin. Unë të pres e drejtohemi kah kufini...” - Mirë, - i thashë. E shtova: - Kam nji revolver e dy bomba dore...E ti? - Edhe unë kam nji revolver, ... sa për vete... – u përgjegj. Armatimi jonë nuk ishte për rezistencë, e aq ma pak, për nji aksion sulmues. Nji ndjenjë e çuditshme më erdhi, e fortë, e parezistueshme. Ishte frika e kapjes gjatë rrugës. Heshta! Shoqnuesi vrejti këtë heshtje të papritun, më shikoi drejt në sy, e më pyeti: - A je i sigurt që do të ndërmarrësh këtë udhëtim të rrezikshëm? Po të dëshirosh... Nuk mbaroi fjalën. Unë isha ngri në vend. Mandej, me nji gjysëm zani, i përgjegja: - Jo! Nuk kthehem mbrapa. Në orën tetë do të jem në vendin e caktuem e do të kaloj lumin me not. Më prit...” E mbas nji heshtjeje të shkurtër, vazhdova: - Jam i vendosun mos me u dorëzue i gjallë...Por, nëqoftëse, në rast rreziku, nuk do të gjej mjaft guxim me rezistue, e mundësisht me vra veten, atëherë, dua të më sigurosh se do ta kryesh ti...Të lutem, më premto, tashti, para se të nisemi...” Ai u pre në fytyrë. Më shikoi drejt në sy, kuptoi vendosmëninë time, e pa largue shikimin, u përgjegj: - Nuk besoj të përballojmë nji rrezik të këtillë...por e kuptoj. – Mandej, tue ulë kokën, shtoi: “As unë nuk dorëzohem i gjallë...as ti”, e tue me shtri dorën, shtoi: “Të jap besën!” Shtrëngova atë dorë burrnore, që pranonte me më vra, ... e çuditërisht, u ndjeva i qetë! Në këtë çast solemn, ku jeta e vdekja varen vetëm nga nji kombinacion banal e i pakontrollueshëm i ngjarjeve përreth, më erdhi nji dëshirë e madhe me ju hedhë në qafë e me përqafue këtë hero që, jo vetëm rrezikonte jetën e vet për nji shok, por kuptonte edhe gjendjen time shpirtnore, aq mirë, saqë pranonte me marrë mbi vete barrën e padurueshme të vrasësit. O solidaritet i të shtypunve! Ti je vula ma fisnike e racës sonë njerëzore...! Me vra nji shok të ngushtë, pavarësisht nga rrethanat, duhet të jetë akti ma i papranueshëm për çdo mendje të shëndoshë e ndërgjegje të pastër. Por, kur ngjet nji tragjedi e këtillë, e akti i vrasjes shfaqet si shkalla ma e naltë e solidaritetit për shokun, atëherë gjykimi i “krimit” të kryem, hyn në fushën mbinjerëzore, aty ku nuk gjykohet ma. Nji jetë me vuejtje të padurueshme e të përhershme, nuk asht jetë. Vdekja me dinjitet asht ma e pranueshme. Përndryshe...herojt që na adhurojmë e që pasunojnë mediokritetin e jetëve tona, do të kishin vdekë në krevat, si kymbat e shkelun me kambë...Falë këtyne kulmeve të historisë së njerëzimit, na flasim sot për lavdinë e qenies njeri, me nji lloj krenarie që mund ndjenjën e pafuqisë e të kufizimeve të jetës mbi tokë...!

Edhe nji hap tjetër vendimtar për arratisjen, ishte i marrë. Nuk kishte ma rrugë kthimi. Vetëm përpara! Në shtëpi, nana e motra më përgatitën drekën e vonueme. Isha i uritun, por pa oreks. Fillova të ha me kokë ulun. Nuk mund të shikojsha fytyrat e atyne që do të shkelmojsha atë natë, e mendimit i internimit në kampe dëbimi, më torturonte përtej kufinit. Asnjeri nuk dinte planin tim. - Sonte do të shkoj në nji katund jo larg qytetit, - thashë pa ngritë kokën. – Kemi nji çati me përfundue...asht punë private, e paguejnë mirë, - vazhdova pa bindje. – Kthehem të hanën. Nana u përgjigj menjiherë: - Pse nuk pushon nesër? Ti je i lodhun...gjashtë ditë në javë...do të kalojmë ashtu si mundemi...Rri e pusho... -Nuk mundem, - thashë. – I kam dhanë fjalën shokëve. U ngrita e, me kujdesin ma të madh, vendosa armët në strajën e punës, së bashku me sqeparin e nivelin e ujit. Mbi supe hodha sharrën harkore. Lidha këpucët mirë, shtrëngova rrypin, e u drejtova kah dera e daljes. Vëllau studionte në nji qoshe, bashkë me nji shok. Nuk i trazova. I urova studim të mbarë, i dhashë dorën, por nuk guxova ta përqafoj, nga frika e lotëve. Por zemra e nji nane nuk gënjehej lehtë; ajo ishte ma e ndjeshme se ftohtësia e trunit tim. Ajo dyshoi që, nuk ishte “nji punë në katund” e u friksue shumë. Po e lejsha vetëm përsëri, mbas dhjetë vjet burgimi e sidomos tashti, në ditët e pleqnisë. Pa lëshue za, më shikoi drejt në sy, e friksueme e plot lotë. Me trupin e lodhun nga mosha e që mezi mbahej në kambë, u lëshue krejtësisht në krahët e mi, pa shqiptue as edhe nji fjalë të vetme, që në këtë çast suprem, do të më kishte lëndue edhe ma shumë, ose dobsue vendosmëninë time me u largue. Për nji çast, nanë e bir ishim nji e të pandame, ndërsa motra, e dërrmueme nga ajo pamje e dhimbshme, mbuloi fytyrën e njomun me lotë. Vetëm për nji çast, që për mue ishte i pambarim! Mandej, nana më lëshoi e, ndërsa përqafojsha motrën, nana e martirizueme ktheu kokën t’i përgjigjej nji thirrjeje: “Hava!” Përfitova nga kjo ndërpremje, me kthye shpinën e me u largue me shpejtësi, derisa kalova qoshen e shtëpisë, nga ku nuk i shihsha ma... Nga ai moment kuptova se, për sa kohë që do të isha gjallë, dashunia që ushqente nana për mue, do të mbetej flaka që do të më udhëhiqte përmes erresinës së nji bote të egër, dashunia që nuk do të tradhtojsha kurrë. Ishte premtimi që, në heshtje, dhashë atë mbramje e që mbajta gjithëherë! Arratisja nga Shqipnia në ato ditë, me rrezikun e jetës së humbun në mes të pyjeve, shkambijve, kaçubave, ose në rrymën e lumejve e thellësitë e liqejve që duheshin përshkue, ishte në vetvete, ekzistenca e rifitueme. Arratisja ishte mishnimi momental i ekzistencës koshiente, çdo orë çdo ditë dhe e ruejtjes të paprekun të karakterit të saj të veçantë. Jeta duhet të justifikojë veten, vazhdimisht e në çdo rrethanë, si nji pëlhurë e gërshetueme me fijet e çelnikta të nji vullneti, që nuk njeh përkulje, e nji shkëputjeje nga e zakonshmja që ushqen jetën si gjenerator i energjisë.

I dalldisun nga mendime të këtilla, eca pa u ndalë në drejtimin e caktuem. Po afrohej ora shtatë e mbramjes. Rruga vazhdonte buzë liqenit, përreth kështjellit të Rozafës, deri te ura që kalon mbi Drinin, e kthehet nga jugu, përgjatë lumit Buna. Në atë orë, hija e kështjellit kishte ra e gjatë, mbi lagjen e Ajasmes e “fushat e spahijve” që unë i njihsha mirë. Larg dukej Xhamia e Plumbit. Nji tërheqje magjike më shtynte me vështrue ledhet e kalasë, e dukej sikur më shikojshin me pakënaqësi e më qortojshin: “Largohu, largohu nga unë, o biri im, që nuk pranon sundimin tim mijëvjeçar. Largohu në botën përtej, ku unë nuk të shoh përsëri...Por do të ndjesh thellësisht mallin që mundoi bashkatdhetarët tuej, akoma të lidhun me mue. Megjithatë, nëqoftëse asht liria ajo që fitoi mbi magjinë time shekullore, shijojë tanësisht, me të gjithë gjoksin e mbushun nga frymëzimi i saj. E, mos u anko ku, në kulmin e galdimit që shpreson se të pret, nji fshamje e thellë, e dhimbshme, do të sjellë mendimin tand kah unë, kah këto ledhe të harrueme. Atëherë, ma shumë se kurrë, do të kuptosh si duhet sa randë peshoj unë në zemrën tande, që nuk pranon shkëputjen ma shumë se shuemjen time...!” Por tërheqja magjepsëse e Rozafës së murueme në kështjell, po venitej tek unë. Ajo që mbetej e thellë, ishte Rozafa nanë, bashkëshorte, e gjallë,... gjiu për nji foshnje të njomë...Rozafa qe duhej të kishte jetue, edhe sikur kështjelli të mos ndërtohej kurrë; Rozafa, njeriu mbi landën e vdekun, jo nën peshën e shkambit pa jetë, që vret! Nga e djathta, Buna rrjedhte qetësisht, asgja nuk e shqetësonte. Hija e randë e Taraboshit mbulonte Rozafën, sikur donte me e mbrojtë. Ky mal madhështor kujdesej për qetësinë e mijëra viktimave, e ushtrive të palosuna në brigjet e tij e që flejshin nën terrin e natës, pa jetë e të harrueme, pa gjurmë e pa shej, në faqet e tij të zhveshuna e hijerandë. Me kalimin e urës, mora rrugën buzë lumit që, mbas pak minutash, do të përfundonte në vendin e caktuem. Po afrohej muzgu! Shikojsha me njifarë smire ujin që rridhte. Buna largohej, në nji vijë zig-zage, si treguese e udhës që dilte nga rrethi i kështjellit, këtij burgu mijevjeçar, e vendosun me dalë në detin e hapun, pa brigje, jashtë rrethimit, në mes të tjerëve e në nji botë të lirë, me të tjerët... Ishte ora tetë e mbrëmjes. Hija e zezë e muzgut që shtrihej, pengonte pamjen e qartë të bregut tjetër. Por unë diktova prej së largu, hijet e gjata të tre plepave të mëdhaj. Ishin nji shenj e mirë për orientim. Ata mbretnojshin mbi fushën gjysëm të zhveshun përreth. Vazhdova udhëtimin, me shumë kujdes e tue përshëndetë njerëzishëm kalimtarët, pa lanë asnji dyshim. Në pikën e caktueme, dola nga udha, kërceva mbi një gardh e u gjeta buzë lumit. Nga ana tjetër, u duk flaka e çakmakut që u ndez e u shue tri herë me radhë. “Gjithçka asht në rregull!”, thashë me vete. Mora dy bombat e dorës e revolverin, hodha poshtë sharrën, nivelin e ujit e sqeparin, mbështolla armët me rrobën e strajcës, që të mos lageshin e, me nji qetsi të pabesueshme, fillova kalimin e lumit, pa ba zhurmë. Tashma, asgja nuk më ndalonte. Nji shtymje e pakontrollueshme nga brenda, më dominoi! Pak minuta ma vonë, u gjeta në bregun tjetër të lumit, në “zonën e ndalueme” për qarkullim, pa autorizimin e Sigurimit. Shoqnuesi më dha dorën. Dola në breg. Mbas nji përqafimi të shkurtër, nxorra armët, i dhashë nji bombë dore e të dy, të armatosun, u nisëm për etapën e fundit të aventurës sonë. Shoku dukej i qetë, e kjo më dha guxim, “Kemi tre kilometra deri te kufini”, më tha. “Kemi rojet e kufinit, qentë, minat, telat me gjemba, nganjiherë të elektifikuem... Por ma të rrezikshëm janë katundarët “vullnetarë”, të armatosun nga Sigurimi e që njohin mirë të gjitha shtigjet...” Katundarët e armatosun...më kujtojshin gjuetarët që vrapojnë mbas lepujve...Këto krijesa të përçudnueme, ishin gati me vrapue mbas atyne që kërkojshin lirinë, me i kapë, me i dorëzue te Sigurimi, me i vra... E pabesueshme! Sa poshtë zbret njeriu; e megjithatë, unë shoqnohesha nga nji tjetër katundar, hero që rrezikonte jetën e vet e të familjes, me shpëtue timen. Ky asht Njeriu! Mbajsha në njenën dorë armën, i gatshëm me e përdorë. Ideja absurde që ky instrument shkatërrues mund t’i jepte fund jetës sime, me mundonte shumë. Por, në këtë moment, e pranojsha pa hezitim, si mjet mbrojtjeje nga vuejtje të reja e të papranueshme. Ecsha mbas shoqnuesit, me kujdes, pa asnji fjalë, tue komunikue me gjeste, nëpër arat e misrit të rritun, larg shtëpive të fshatit e rrugës kryesore. Në qetësinë e natës, ndigjoheshin të lehuna e qenve, e tam-tamet ritmike të teneqeve që, vendasit përdorin me friksue derrat e egjër, damtues të fushave të mbjelluna. Nga arat hyjshim në pyje me pemë të shkurtra e kaçuba që bajshin zhurmë. Disa herë ndiqshin rrugën pa shteg, sepse Sigurimi vendoste degë pemësh të thata, që kërcitshin kur shkeleshin e që mund të tërhiqshin vëmendjen e rojeve, e... “vullnetarëve”. Shoqnuesi u ndal, e bani shej të ulem. Para nesh kishte nji mur prej guri. Ishte rruga e katundit. Nga larg afroheshin hapat e rojeve të kufinit, tre ushtarë, dy me pushkë të gjata dhe nji me automatik. Nuk kishin qen me vete. Ishim me fat. “Qeni asht problem i madh”, pëshpëriti shoqnuesi me nji buzëqeshje. Me kalimin e rojeve, tue u tërheqë zvarrë, kaluem rrugën e fshatit, e hymë ne nji pyll të dendun. “Njiqind metra nga kufini...mandej kemi gardhin, telat me gjemba e mundësisht, edhe zonën e minueme...Kjo asht pjesa e fundit dhe ma e rrezikshmja...”, më tha shoku. Të dy ishim plotësisht të mobilizuem, fizikisht e emocionalisht, për kalimin e pengesës se fundit. Pa folë, përqafuem njeni-tjetrin me afsh zemre e lotë në sy. Ishte rasti i fundit. “Nuk asht koha për lotë!”, më qortoi ai. Filluem me ecë kambadoras, që të mos shiheshim e të mos bajshim zhurmë të panevojshme. Çdo minutë ishte nji orë e, megjithëse gardhi i kufinit shihej qartë, nuk kishim guxim me vrapue e me kalue në anën tjetër. Kishte mundësi të ballafaqoheshim me roje të mshehuna, që do të na pritshin me automatik ose të shkelshim mbi minat tokësore. Asgja! Edhe tre hapa të tjerë. Asgja! Kur u afruem te gardhi, shku sikur kërkonte diçka, sillej rreth e rrotull e u kthye me nji tfurk druni. Më tregoi se duhej të hyjsha nën ferrat e gardhit e nën telin me gjemba, barkas e pa lëvizë asnji gur. Në atë pjesë, kufini ishte shtrati i nji prroi të thatë gjatë verës. Me tfurkun e tij, ngriti me mjeshtri ferrat e telin. Unë u shtriva në shesh, e fillova zvarritjen, me kujdes e pa trazue asnji gur. Kur dola në anën tjetër, ai uli telin me gjemba e ferrat, ashtu si i kishte gjetë, përshëndeti me dorë, e u largue pa fjalë. Isha në “zonën asnjanëse”. Pranë meje pashë nji piramidë të bardhë betoni. Në njenën anë ishin gërmat e zeza RPSSH; në tjetrën SFRJ. Hodha hapin vendimtar. Jashtë Shqipnisë, jashtë rrezikut? Nuk e besojsha.