E marte, 19.03.2024, 11:36 AM (GMT)

Shtesë » Historia

Kastriot Myftaraj: “Shqiptarocentrizmi” i Hysamedin Ferajt është Islamocentrizëm

E shtune, 03.01.2009, 12:39 PM


“Shqiptarocentrizmi” i Hysamedin Ferajt është Islamocentrizëm

Nga Kastriot Myftaraj (Metropol, 11/04/2005)

Kohët e fundit, në debatin publik shqiptar, ka rënë në sy polemika tek ditorja “Metropol” midis atyre që quhen si liberalë të rinj dhe dr. Hysamedin Feraj, pedagog në fakultetin e shkencave politike në Universitetin e Tiranës, polemikë kjo të cilën dr. Feraj e ka përcaktuar si “Ideologë vs.akademikë” po të perifrazoj titullin e një shkrimi të tij, të botuar në këtë kontekst. Dr. Feraj, në këtë polemikë, duke e kritikuar palën tjetër paraqet idenë e Shqiptarocentrizmit.

Si një polemizues më i hershëm me Ferajn dhe ndjekës më i vëmendshëm i shkrimeve të tij, po i ofroj lexuesit të “Metropol” një tjetër pikëpamje në polemikë me z. Feraj, gjithmonë me synimin që lexuesi të fitojë një njohje sa më të gjerë të çështjes. Konceptin e vet për shqiptarocentrizmin, dr. Feraj e ka zhvilluar në librin e vet “Skicë e mendimit politik shqiptar” (“Koha”, Tiranë 1998), në virtut të së cilit Feraj pretendon statusin e vet akademik, pasi pjesa më e madhe e këtij libri përbëhet nga disertacioni me të cilin Feraj mori doktoraturën në vitin 1997.

Në promovimin e këtij libri, qi u bë në Tiranë, në korrik 1998, morën pjesë 600 studentë shqiptarë, të cilët studionin në vendet arabe, krerët e Komunitetit Musliman Shqiptar, besimtarë muslimanë nga të gjitha trevat shqiptare, si dhe të gjithë përfaqësuesit e shoqatave të vendeve islamike në Tiranë. Shijak Tv e percolli gjërësisht këtë tubim. Ky libër është botuar për here të parë në Tiranë, në vitin 1998 dhe pastaj është ribotuar do herë edhe në Tiranë, Shkup, Prishtinë dhe ka qarkulluar edhe në diasporë. Teoria e Ferajt, ose “paradigma”, sikur e quan ai, konsiston në atë se historikisht shqiptarëve u është dashur:

«Të zgjedhin ndërmjet pushtuesve ballkanikë që rrezikonin ekzistencën e shqiptarëve apo pushtuesve jashtëballkanikë, të cilët nuk e rrezikonin ekzistencën e shqiptarëve, sado të këqinja të tjera që u shkaktonin.

Nga zgjedhja që kanë bërë ndaj këtyre dy alternativave janë krijuar dy tradita politike themelore shqiptare: (1) tradita e bashkëpunimit me popujt pushtues dhe rrezikues ekzistencialë ballkanikë të shqiptarëve kundër pushtuesve jashtëballkanikë dhe, (2) tradita e bashkëpunimit me pushtuesit jashtëballkanikë, që nuk rrezikonin ekzistencën e shqiptarëve kundër pushtuesve dhe rrezikuesve ekzistencialë ballkanikë». (Hysamedin Feraj, “Skicë e mendimit politik shqiptar”, “Koha”, Tirane 1998. f. 145.)

Së pari, paradigma e Ferajt nuk është origjinale. Në esencë ajo është një plagjiaturë e deformuar e një teze të paraqitur nga Nexhmedin Spahiu, rreth një vit e gjysëm para se të publikohej libri i Ferajt. Natyrisht që Feraj, sipas traditës intelektuale komuniste, nuk e citon fare Spahiun, ndonëse e ka njohur shumë mirë, por si ideues të parë të paradigmës citon njëfarë Ajet Haxhia, një ish-funksionar i Komitetit Qendror të PPSH, të cilit, e tepërt të thuhet, as që i kanë pasë shkuar ndermend të tilla gjëra. Përndryshe, Nexhmedin Spahiu, në maj 1997, ka botuar shkrimin “Tre gishtat e Rexhep Qoses”, tek ditoret “Koha e Re” e Tiranës (16 maj 1997) dhe “Bota Sot” e Zurich-ut (27-28 maj 1997). Në këtë shkrim Spahiu paraqet një teori për dy linja historike në politikën shqiptare:

«Njëra linjë kërkonte aleanca me shtetet jofqinjë, për t’u bërë ballë shteteve fqinjë, dhe tjetra që kërkonte të bashkëpunonte me fqinjët (serbët e grekët) kundër agresorëve jashtëballkanikë… Derisa të parët i jepnin përparësi integritetit territorial e biologjik në dëm të sovranitetit, të dytët i jepnin përparësi sovranitetit të një pjese të vendit në dëm të integritetit». (cituar sipas: Nexhmedin Spahiu, “Ekulibret shqiptare”, “Marin Barleti”, Tirane 1997, f. 169.)

Duke marrë si premisë tezën e mësipërme, Feraj, në librin e vet zhvillon teorinë e bazuar mbi një vizion të historisë shqiptare si një lufte “Good versus Evil” (e mira kundër së keqes). Në pikëpamjen e dr. Ferajt e keqja identifikohet historikisht me Perëndimin, Katolicizmin, që janë njëlloj armiq të shqiptarëve si bota sllavo-ortodokse, e keqja identifikohet me Skënderbeun që sipas Ferajt, ka qenë një tradhëtar nacional, për shkak se i bëri rezistencë Turqisë. Ndërsa e mira, sipas dr. Ferajt, historikisht identifikohet me Islamin dhe Perandorinë Osmane. Sipas Ferajt, fatmirësia historike e shqiptarëve qe pushtimi turk dhe islamizmi që solli ai. Për Ferajn pushtimi turk ka qenë në fakt çlirim për shqiptarët, islamizimi i shqiptarëve ka qenë shpëtimi i tyre nacional dhe këtë fe shqiptarët e pranuan me dëshirë dhe nuk iu imponua me dhunë nga pushtuesit turq. Të mirët, në historinë shqiptare për Ferajn, kanë qenë ata shqiptarë që bashkëpunuan me Turqinë, që në fillim të pushtimit turk dhe në vazhdim, si dhe ata që e konceptonin nacionalizmin shqiptar si filoturqizëm dhe si proislamik. Sipas Ferajt, shqiptarët u formuan si “komb” në saje të pushtimit turk dhe se vetë nacionalizmi shqiptar ka në origjinën këtë teori, Feraj e quan “paradigma qendrore” dhe e paraqet kështu:

«Gjatë shekujve XI-XIV shqiptarët u ndanë në rrymën që përvetësoi besnikërinë ndaj Kishës Lindore, ortodokse, sllave dhe greke dhe që e quajtën veten përkatësisht “sllavë” ose “grekë” dhe rrymën që i qëndroi besnike Kishës Perëndimore dhe që e quante veten “albanë”. Politikisht u ndanë në rrymën e shqiptarëve që ishin besnikë ndaj pushtuesve “ballkanikë”, Perandorisë Bizantine, përkatësisht Mbretërive Serbe, Bullgare e Greke, të cilët bënë karrierë dhe ngjitën shkallën më të lartë të hierarkisë ushtarake e civile feudale të tyre deri në strategë, dhe në rrymën që lidhej me mbretëri e principata të ndryshme të Evropës Perëndimore kundër pushtuesve bizantinë, serbë, grekë e bullgarë”.

Në shekullin XV, nga njëra anë, veproi rryma e “skënderbegasve” në aleancë me disa mbretëri e principata të Evropës Perëndimore dhe popujt e Ballkanit kundër pushtuesve jashtëballkanikë osmanë dhe, nga ana tjetër, rryma e “vasalistëve” në bashkëpunim me pushtuesit jashtëballkanikë osmanë kundër pushtuesve më të vjetër e më të rrezikshëm sllavë e grekë .

Gjatë gjithë shekujve XVI-XIX, vazhdoi tradita e “rezistencës” së armatosur kundër pushtuesit jashtëballkanik osman në bashkëpunim me popujt fqinjë sllavë e grekë, nga njëra anë, dhe tradita e integrimit në Perandorinë Osmane, e bashkëpunimit me pushtuesin jashtëballkanik osman kundër pushtuesve rrezikues ekzistencialë ballkanikë, sllavëve dhe grekëve, nga ana tjetër. Në shekullin XIX, nga tradita e bashkëpunimit me popujt ballkanikë kundër “armikut të përbashkët” jashtëballkanik osman lindën rrymat e ndryshme politike që u quajtën “serbofile” dhe “grekomane” të cilat bashkarisht do të quhen “panballkanike”, dhe nga tradita e bashkëpunimit me pushtuesit jashtëballkanikë osmanë kundër pushtuesve ballkanikë lindën rrymat politike të cilat u quajtën “turkomane” dhe “nacionaliste” shqiptare .

Nacionalizmi shqiptar ka lindur nga tradita e bashkëpunimit me pushtuesit, armiqtë jashtëballkanikë, kundër pushtuesve ballkanikë, sllavë dhe grekë, në vijën “albanë”- “vasalistë”- “nacionalistë”-.

Panballkanizmi shqiptar (“sllavofilët” dhe “grekomanët”) ka lindur nga tradita e bashkëpunimit të shqiptarëve me pushtuesit ballkanas kundër pushtuesve jashtëballkanikë në vijën “sllavë” e “grekë”- probizantinë- “skënderbegas”- “rezistenca antiosmane”-, “panballkanizmi shqiptar”-= (“sllavofilë”+ “grekomanë”)». (Hysamedin Feraj, “Skicë e mendimit politik shqiptar”, “Koha”, Tiranë 1998, f. 145-146.)

Ky sistem i Ferajt, i paraqitur për të shpjeguar historinë, është ndërtuar sipas teknikave të filozofisë marksiste-leniniste dhe është njëherësh edhe prove e faktit se Feraj ka lëshuar retorikën komuniste, por jo aparatin logjik të kësaj shkolle të mendimit. Para së gjithash, kjo skemë është në pajtim të plotë me rregullin kryesor të materializmit historik marksist-leninist, atë se historiografia, por edhe shkencat politike janë gnostikë, pra një dije e fshehtë, me bazë etike, që është në imanenceë të proceseve historike, që konsistojne në një konflikt etik mes së mirës dhe së keqes. Kjo dije gjendet duke ndërtuar makrosisteme abstrakte, për t’i përdorë si guidë në njohjen e historisë.

Sipas kësaj gnostike, historinë e bëjnë njerëzit, por jo sipas vullnetit të vet, por të komanduar nga ligjet historike objektive. Njerëzit, që e bëjnë historinë janë lodër e forcave historike, duke qenë se bindjet e tyre janë rezultat i “qenies shoqërore” të tyre, pra i klasave sociale të cilave u takojnë. Këto klasa që përfaqësojnë njëra të mirën (proletariati) dhe tjetra të keqen (borgjezia). Lufta e klasave është forca lëvizëse e historisë. Historiografia dhe shkencat politike kanë detyrë që ta provojnë vërtetësinë e kësaj doktrine. Kjo bëhet duke krijuar makrosisteme historiografike dhe politike, që janë frut i abstragimit të pastër, mandej duke provuar vërtetësinë e tyre me “fakte” gjë që bëhet, në rastin më të mirë, duke i kqyrur ngjarjet në sens eklektik. Pra, historiografia dhe shkencat politike shndërrohen virtualisht në degë të propagandës.

Makrosistemi historik i Ferajt është një shembull i kësaj metode. Feraj identifikon dy forca historike objektive: “panballkanikët” dhe “jashtëballkanikët”, prej të cilëve të parët përfaqësojnë të keqen, ndërsa të dytët të mirën. “Jashtëballkanikët” nuk janë të gjithë të mirë. Ata ndahen në perëndimorë, që janë të këqinj dhe në lindorë (osmano-islamikë) që janë të mirë. Pra, osmanizimi dhe islamizimi ka zënë në mendimin e Ferajt vendin e proletariatit, si forca që bart të mirën dhe ka misionin historik të rregullimit të botës [shqiptare]. Feraj nuk bën kurrgjë për të provuar tezën e vet. Ashtu sikur bëri Marksi me tezën e luftës së klasave, ai e merr atë si të vërtetë apriori. Gabimi i Ferajt asht gabimi tipik i atyre që ndjekin metodologjinë marksiste. Ai i dekonsideron zhvillimet dhe forcat e realitetit, duke hyrë në terrenin e fantazisë ku inventon kategori historike abstrakte.

Feraj pretendon se ndarja e Ekumenias (botës kristiane) me rastin e Shizmës së vitit 1054, që çoi në formalizimin e ndarjes së Kishës së Romës (katolike) dhe asaj së Konstantinopolit (ortodokse), çoi në një ndarje të shqiptarëve në “albanë”, domethënë besinë të Kishës Perëndimore (katolikë) dhe në “grekë” dhe “sllavë”, domethënë besnikë të Kishës Lindore (ortodoksë). Por Feraj nuk jep asnjë shpjegim mbi atë sesi e realizuan banorët e trevave të sotme shqiptare këtë aventurë, kur dihet se në atë kohë nuk kishte fare “shqiptarë” dhe ky emër filloi të përdoret vetëm në shekullin XIX. Nëse banorët e trevave të sotme shqiptare, duhen quajtur me një emër në atë kohë, atëherë ata duhen quajtur “ilirë”, pra me emrin e trashëguar nga Antikiteti. Por edhe ky emër nuk përfshin gjithë banorët e trevave të sotme shqiptare, pasi në Antikitet banorët e pjesës më të madhe të Shqipërisë së Jugut të sotëm, e quanin veten “Epirotë” dhe vendin e vet e quanin “Epir”, ç’ka dallonte nga “Ilirë” dhe “Iliri”. Pra, ata nuk kishte si të ndaheshin, pasi tashmë qenë të ndarë.

Trevat e sotme shqiptare në atë kohë qenë pjesë e Perandorisë Bizantine, e cila zyrtarisht mbështeste Kishën Lindore, ç’ka do të thoshte se trevat e sotme shqiptare qenë zyrtarisht nën juridiksionin e Kishës Lindore, ortodokse. Në atë kohë, mbi 95% e trevave të sotme shqiptare, në të dy anët e kufirit, qenë të lidhura me Kishën Lindore dhe vetëm më pak se 5% qenë të lidhura me Kishën Perëndimore. Është e vertetë se një pjesë e vogël e banorëve të trevave të sotme shqiptare, të cilët i përkisnin një rripi të ngushtë të bregdetit adriatikas në veri të Drinit, mbetën të lidhur me Kishën Perëndimore, por kjo nuk qe një zgjedhje e tyre, por një pasojë e faktit se këto treva qenë të lidhura me Kishën Romane që me kompromisin e arritur mes Romës, Bizantit e Venedikut në Kongresin e Splitit në gjysmën e dytë të shekullit IX. Pra, banorët e trevave të sotme shqiptare nuk kishin një mundësi zgjedhjeje midis dy Kishave.

Në rast se banorët e trevave të sotme shqiptare do të quhen “albanë” (katolikë) dhe “grekë” e “sllavë” (ortodoksë) sipas përkatësisë së tyre në kohën e ndarjes së Kishave, atëhere i bie që mbi 95% e shqiptarëve të dalin “grekë” dhe “sllavë”. Madje, termi “sllav” në këtë rast nuk ka kuptim, pasi Kisha Serbe u nda nga Konstantinopoli vetëm në shekullin XIII, saktësisht 162 vite pas ndarjes së Kishave dhe influenca e saj në hapësirën shqiptare u shtri vetëm me okupimet e kryera nga mbretërit serbë. Feraj natyrisht që e di këtë realitet historik, por ai i konvenon pasi qëllimi i tij është të kërcejë nga shekulli XI në shekullin XV dhe të provojë tezën se okupimi turk dhe islamizimi i shndërroi banorët e trevave të sotme shqiptare, nga “grekë” dhe “sllavë”, siç qenë në pjesën më të madhe në shekullin XI, në “shqiptarë”.

Për një ndarje të shqiptarëve, në sensin që shprehet Feraj, mund të flitet vetëm në shekullin XIII dhe në vazhdim, kur banorët e trevave të sotme shqiptare u gjendën të çliruar nga sundimi bizantin dhe serb, dhe patën mundësi të zgjedhin lirisht fenë e tyre. Dhe atëhere ata, në veri të Shkumbinit, zgjodhën Katolicizmin (Principata e Arbërit në fillim të shekullit XIII, Principata e Balshajve që inkludonte dhe Kosovën e sotme në gjysmën e dytë të shekullit XIV, etj.). Ndërsa banorët e sotëm të trevave shqiptare në jug të Shkumbinit i mbetën besnikë Kishës Ortodokse. Por, Feraj nuk i hyn fare kësaj analize pasi ajo ia prish kalkulimet e tij.

Feraj niset nga pikëpamja se, është orientimi religjioz, ai që determinon orientimin politik. Dasia religjioze e shqiptarëve, gjegjësisht orientimi religjioz kontravers i tyre nga Katolicizmi dhe Ortodoksia, me rastin e ndarjes së Kishave, determinoi dasinë politike, gjegjësisht orientimin politik kontravers nga vendet joballkanike dhe vendet ballkanike ortodokse.

E thënë më qartë, ata shqiptarë që u bënë ortodoksë, patën prirjen që t’i gjejnë aleatët tek nacionet (kombet) ortodokse ballkanase e jashtëballkanase (serbët, grekët, bullgarët, rusët etj.), ndërsa armiqtë tek nacionet jashtëballkanase jortodokse. Përndryshe, sipas logjikës së skemës së Ferajt, ata shqiptarë që u bënë katolikë patën prirjen që t’i gjejnë aleatët tek nocionet jashtëballkanase joortodokse dhe armiqtë tek vendet ortodokse.

Por, Feraj, kur e aplikon këtë skemë në kohën e ballafaqimit shqiptaro-turk, devijon prej boshtit të saj dhe albanët, domethënë shqiptarët katolikë, i nxjerr si të këqinj, si aleatë të “grekëve” dhe “sllavëve”. Pra, skema Ferajt i sherben veç si premisë për të kaluar tek parimi i vërtetë i teorisë së tij, ai se të mirët në historinë shqiptare janë islamikët dhe proturqit, ndërsa të këqinjtë janë antiislamikët dhe antiturqit. Që prej momentit të fillimit të luftës shqiptaro-turke, ndryshon standardi moral i Ferajt: Muslimanët paraqiten si të mirët, ortodoksët mbeten të këqinjtë. Katolikët dalin si të këqinj, që prej kohës që në trevat shqiptare shfaqen turqit, për shkak se u rezistojnë këtyre të fundit. Në këtë pikë, të mirët jashtëballkanikë bëhen veç turqit, ndërsa jashtëballkansat oksidentalë quhen të këqinj. Kështu, Feraj, devijon nga logjike fillestare e skemës së vet, pa dhënë ndonjë shpjegim sesi u bë kjo gjë. Derisa pjesa ma e madhe e katolikëve u islamizuan, për Ferajn është komode që ta përdorë vitin 1054, si një gjethe fiku të lakuriqësisë osmano islamike të skemës së vet.

Shqiptarocentrizmi i Ferajt, shndërrohet në Islamocentrizëm. Albanizmi, i cili në shekullin XI paraqitet si i mirë, përkundër prosllavizmit dhe progreqizmit që paraqiten si të këqinj, në shekullin XV paraqitet si i keq, njëlloj si këta të fundit dhe si aleat i tyre. Skënderbeu, si përfaqësues i albanizmit antiturk në shekullin XV, paraqitet si personifikimi i së keqes, duke i dhënë emrin gjithë rrymës, që definohet si “skënderbegase”. Ironia e teorisë së Ferajt, është se në kohën kur Albanizmi skënderbegas në shekullin XV luftonte kundër turqve dhe islamizmit, vendet fqinje sllavo-ortodokse, grekët (bizantinët), serbët, bullgarët, qenë bërë vasalë të turqve dhe i mbështesnin këta të fundit në luftën kundër Perëndimit katolik, ku në atë kohë përfshihej dhe Arbëria katolike. Në vitin 1448, kur Skënderbeu u nis me ushtrinë e vet për t’ u bashkuar me ushtrinë hungareze të Huniadit, në mënyrë që së bashku të luftonin kundër turqve, princit shqiptar ia preu rrugën ushtria e despotit serb, Brankoviq, i cili kështu përmbushte detyrimin e vet si vasal i sulltanit, që në ndërkohë kishte dalë me ushtrinë e vet përballë Huniadit. Që në vitin 1453, Patriarkana Ortodokse e Konstantinopolit arriti një konkordat me Sulltanin dhe iu bënte thirrje ortodoksëve për besnikëri ndaj sulltanit, të cilin e paraqiste si mbrojtës të tyre.

Alogjizmi i Feraj duket qartë kur ai, nacinalizmin shqiptar e paraqit si të përftuar në linjën: albanë-vasalistë-nacionalistë. Ç’kuptim kishte që albanët katolikë të shekullit XI të bëheshin vasalistë proturq në shekullin XV, duke pranuar sundimin turk dhe fenë islame? Osmanizimi dhe islamizmi do të thoshin për albanët tjetërsim i konstitucionit të tyre shpirtëror nacional, që kishte si bosht fenë katolike, që i lidhte ata me Perëndimin. Mbi këtë bazë qe përftuar kultura albane dhe shtetformimi alban. Albanizmi katolik qe i papajtueshëm me osmanizmin islamik, prandaj albani i madh, Skënderbeu, bëri një luftë të papajtueshme kundër turqve. Në linjën albanë-vasalistë, mund të jetë përftuar vetëm nacionalizmi islamik shqiptar, i përfaqësuar sot nga Hysamendin Feraj dhe Abdi Baleta, që e sheh fenë islame si boshtin e konstitucionit shpirtëror nacional shqiptar.

Por, synimi i dr. Ferajt kur paraqit tezën e mësipërme, është që të krijojë një parim tejkohor të historisë dhe të politikës shqiptare, të vlefshëm dhe për ditët tona, sipas të cilit linja e drejtë në politikën shqiptare është ajo proislamike, ndërsa linja e gabuar është ajo antiislamike. Pra, shqiptarocentrizmi i Ferajt është islamocentrizëm.

Feraj si avokat i Islamizmit shqiptar

Duke dashur që të mbrojë teorinë e vet politike, Feraj në librin e vet mbron islamizimin e shqiptarëve, duke i i bërë një avokaturë të zjarrtë xhizjes, taksës speciale që përdornin turqit ndaj të krishterëve, për t’ i shtrënguar ata që të konvertoheshin në fenë islame. Feraj shkruan:

«Xhizja, nuk ishte taksë e papërballueshme ekonomikisht. Nga ana tjetër, duke paguar xhizjen meshkujt liroheshin nga shërbimi ushtarak. Në atë kohë, çlirimi nga shërbimi ushtarak dhe mbajtja e një krahu pune në shtëpi mund të ishte më e vlefshme se sa mospagimi i taksës, por shkuarja ushtar, nga nuk dihej nëse kthehej apo jo ndonjëherë. Shkurt, xhizja ishte një mundësi zgjedhjeje: të zgjedhësh nëse do të kryesh shërbimin ushtarak ose t’a paguash atë. Mundësia për të zgjedhur e zgjeron dhe nuk e ngushton lirinë. Xhizjen nuk e paguanin të gjithë anëtarët e familjes por në rradhë të parë ata që ishin të detyruar të kryenin shërbimin ushtarak dhe e zëvendësonin atë me para, me taksën e xhizjes. Por edhe sikur xhizja të kishte qenë një taksë e papërballueshme nuk mund të krahasohet me dhunën fizike ortodoksizuese serbe, me damkosjen me hekur të skuqur përveç dhunës ekonomike». (H. Feraj, “Skicë...”, f. 53.)

Por, për të mësuar se çfarë ka qenë xhisja më mirë t’i referohemi Kuranit, sesa Ferajt. Në Kuran, për xhisjen thuhet:

«Luftoni ata që nuk besojnë Allahun e as botën tjetër, nuk e mbajne ate, ate qi e ndaloi Allahu dhe i dërgumi i Tij, nuk e besojnë religionin e vertete, prej atyne të cilëve u është dhënë libri, derisa ta japin xhisjen n’ dorë e tuj kenë t’ mposhtun». (Suretu El Tevbe 9: 29)

Pra, duket qartë se xhiyja është një pjesë e Xhihadit, luftës së shenjtë islamike për t’i nënshtruar të krishterët dhe për t’i detyruar ata që ose të pranojnë fenë islame, ose të pranojnë vdekjen. Në Kuran thuhet:

«E kush kërkon fe tjetër përveç fesë islame, atij kurrsesi nuk do i pranohet dhe në botën tjetër është nga të dëshpëruarit (Suretu Ali Imran 3: 85)

Feja e pranueshme tek Allahu është Islami, e atyre që u është dhënë libri, pasi mësuan të vërtetën, vetëm nga zilia mes vete kundërshtuan. E kush mohon argumentet e Allahut, le ta dijë se Allahut shpejt do t’ja japë llogarinë». (Suretu Ali Imran 3: 19)

Tek proklamata zyrtare e sultan Mehmetit II për pushtimin Krujes (1478) thuhet:

«Ata që mbetën nga armiku, gratë dhe fëmijët, i vunë në prangat poshtëruese të robërimit dhe i lidhën me zinxhirët e mjerimit. Paskëtaj do të fillojë shkatërrimi i kishave, ndërtimi i medreseve, ndalimi i këmbanave dhe prishja e ligjevet. Brenda në zemrat e të pafeve ku kishte bërë vend pafesia dhe mëkati, paskëtaj do të çelë burbuqja e besimit në një zot të vetëm».( (“Lufta shqiptaro-turke në shekullin XV”, burime osmane, Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Tiranë 1968,. f. 382.)

Është e qartë pra, se islamizimi i shqiptarëve nuk ka qenë një veprim me vullnet të lirë, por një konvertim i kryer me dhunë të egër, ku përdorej nga jatagani tek taksat e rënda.

Por, shikoni se çfarë ka shkruar tjetër dr. Feraj në librin e vet:

« Perandoria Osmane kishte sistemin politik më “demokratik” dhe më të përparuar të asaj kohe. Në sistemin osman edhe shtresat e ulëta raja, vendosej nën mbrojtjen ligjore dhe nuk lihej në varësi të drejtpërdrejtë të zotërisë si bujkrobi në Evropë dhe vendet e tjera». (ibid. f. 57.)

A mundet që një njeri i tillë t’u mësojë të rinjve shqiptarë shkencat politike në shekullin XXI? Një njeri si Feraj, mendja e të cilit ka mbetur në Turqinë osmane, e cila për të është “Eldorado”? Ky njeri ose nuk e njeh, ose e shtrembëron me qëllim historinë se, në shekullin XV, kur turqit okupuan Shqipërinë, në Europë nuk kishte më bujkrobër. Madje edhe në kohën kur pati të tillë, feudali nuk mundte të sillej me ta si të donte, sepse ndërhynin autoritete shoqërore të pavarura e para së gjithash Kisha.

Ndërsa në botën islame e posaçërisht në Perandorinë Osmane, e cila na intereson këtu, individi qe absolutisht i pambrojtur para abuzimeve. Atje, jo vetëm që fshatari qe “bujkrob” i sulltanit, por edhe banoërt e qyteteve qenë “robër”. Kjo sepse, sipas nocionit islamik mbi individin, ky i fundit qe rob i Allahut (cilido i kthyer në Islam quhej “Abdullah”, që do të thotë rob i Allahut). Por, derisa Allahu qe në qiell, në tokë në emër të tij pushtetin mbi robët e pati Sulltani, që ishte kreu i shtetit dhe i religjionit (Khalif). Islami është një sistem religjioz-politik ku nuk ka dasi midis xhamisë dhe shtetit, prandaj në Perandorinë Osmane dominonte xhamia-shtet në krye të së cilës qe Sulltani-kreu i religjionit dhe i shtetit.

Prej këtej realiteti social-juridik që “rob i Allahut” domethënë “rob i sulltanit”. Individi në shoqërinë osmane qe krejtësisht i shtypur pikërisht për atë gjë që Ferajt, në “kaleidoskopin” e vet ku gjërat duken përmbys, i duket si burim i lirisë individuale. Turqia osmane qe një despotizëm oriental, sikur e quan Karl A. Ëittfogeli, në librin e vet “Despotizmi oriental” dhe si i tillë atje ekzistonte ai fenomen që ky studiues e definon si “një shtet më fuqishëm sesa shoqëria”.

Shoqëria pati veç dy pole, nga njëra anë sunduesi absolut, ndërsa nga ana tjetër gjithë popullsia që ishte pronë e tij, njëlloj si kafshët. Madje ata quheshin “raja”, që do të thotë “kope”. Të gjithë, që nga zyrtari më i lartë dhe deri tek lypësi më i fundit, qenë “skllevërit” e sunduesit (Sulltanit), i cili mund të bënte ç’të donte me jetën dhe pasurinë e tyre, madje këtë të fundit ua jepte në përdorim Sulltani për sa kohë që gëzonin simpatinë tij.

Në botën islame nuk ekzistonte dhe praktikisht nuk ekziston ende, nocioni perëndimor me origjinë antike greke dhe kristiane i individit që ka liri dhe të drejta, dhe që mundësoi lindjen e demokracisë dhe e shtetit të së drejtës si shtylla të sistemit politik modern perëndimor. Në botën islame individi është pjesë e masës (rajasë) dhe nuk ka liri (në Kuran fjala “liri” nuk ekziston si koncept i lidhur me individin, por veç si koncept i lidhur me “çlirimin” e një qyteti apo vendi nga ushtritë islamike). Prandaj dhe sistemi politik që është zhvilluar në botën islame ka qenë totalitarizmi fetar i llojit xhamia-shtet.

Çështja është, përse duhet që një njeri me idetë e Ferajt të jetë pedagog në fakultetin e Shkencave Politike në Tiranë dhe të paguhet nga taksapaguesit shqiptarë? Si është e mundur që ky njeri jep leksione dhe tek Shkencat Politike dhe tek Gazetaria? Çfarë do t’u mësojë ai studentëve? Qeveria shqiptare dhe Ministria e Arsimit duhet t’i japin një përgjigje kësaj pyetjeje.

Më tutje në librin e vet, Feraj shkruan:

«Nën Perandorinë Osmane Shqipëria arriti një zhvillim të rëndësishëm ekonomik: deri në shekullin XVIII të krahasueshëm me rajonet më të zhvilluara të Europës së asaj kohe». (ibid. f. 57.)

Mos ndoshta kjo është mënyra sesi Feraj bën humor? Për ta kundërshtuar këtë tezë mjaft të thuash se traktati i parë i kapitulacioneve midis Turqisë dhe një fuqie europiane u nënshkrua në vitin 1537, në kohën e Sulejmanit të Madhnueshem, pra në kulmin e fuqisë ushtarake dhe ekonomike të Turqisë. Ky është një fakt mjaft sinjifikues. Ky traktat, i cili më pas do të bëhej modeli i marrëveshjeve koloniale midis fuqive europiane dhe Turqisë e fuqive perëndimore dhe gjithë vendeve koloniale në përgjithësi, e vinte Turqinë në pozicionin e një kolone që furnizon me lëndë të para metropolin (në këtë rast Francën) dhe i hap dyert për produktet e tij industriale. Pas Francës, Turqia pati nënshkruar traktate të tilla dhe me Britaninë e Madhe, Austro-Hungarinë, Rusinë, Gjermaninë, Italinë, Holandën, etj.

Në të njëjtin raport kolonial pati qenë Turqia me Europën edhe gjatë dy shekujve para Sulejmanit të Madhnueshëm dhe në të njëjtin raport do të mbetej edhe në katër shekujt pas tij. Më tutje Feraj ia heq krejt frenat fantazisë, duke shkruar:

«Vetëm në rajonin më të zhvilluar të Shqipërisë, në Kosovë, ushtroheshin mbi dyzet zeje të cilësisë më të lartë dhe, po ashtu, një pjesë e madhe e kapitaleve financiale zotëroheshin nga bankierët shqiptarë. Në Perandorinë Osmane, krahas hebrejve, grekëve, sllavëve etj., shqiptarët ishin ndër zotëruesit më të mëdhenj të kapitaleve të Perandorisë, ndërsa në Shqipëri ata ishin pothuajse zotëruesit e plotë të tyre». (po atje. f. 58.)

Feraj bën mirë që të na thotë se cilat qenë këto 40 lloje “zejesh të cilësisë së lartë”. Në fakt, ato kanë ekzistuar vetëm në fantazinë e Ferajt. Turqia e shfrytëzoi Kosovën njëlloj si serbët, madje në disa aspekte edhe më keq. Duke qenë se ekonomikisht Turqia qe një koloni-furnizuese me lëndë të para e Europës, Kosova e pasur në minerale, u shndrrua në një hiperkoloni, në një koloni të kolonisë. Turqia ia rrëmbente Kosovës pasuritë e saj minerale për t’ i shitur ato në Europë, sepse vetë nuk pati kurrfarë kapaciteti përpunues.

Në vizionin e vet surrealist për Kosovën e kohës osmane, Feraj sheh atje edhe “bankierë shqiptarë”. Kjo është absurde sepse, në Turqi, nuk pati bankierë muslimanë dhe madje, edhe pas reformave të Tanzimatit ndalohej hapja e bankave nga muslimanët. Kjo ndodhte sepse Kurani literalisht e ndalonte atë që ishte kushti i domosdoshëm për veprimtarinë bankare: kamatën mbi qarkullimin e pareve (Vendet arabe nuk patën banka deri në fund të viteve të shtatëdhjeta të shekullit XX). Kjo qe arsyeja kryesore që, në Perandorinë Osmane, tregëtia dhe qarkullimi i pares bëhej prej hebrejve dhe të krishterëve ortodoksë (grekët dhe armenët).

Në Perandorinë Osmane banka e parë u hap në vitin 1850 prej fuqive europiane, për të kredituar Turqinë në këmbim të pasurive të saj nëntokësore, porteve dhe të rrugëve të kalimit. Kjo bankë qe paraardhëse e institucioneve financiare perëndimore që financonin vendet e botës së tretë. Brenda 30 vitesh Turqia u mbyt në borxhe dhe në 1880 deklaroi falimentimin, duke krijuar kështu precedentin e fenomenit masiv të falimentimit financiar të shteteve të botës së tretë në shekullin XX.

Por, derisa Perandoria Osmane dhe Shqipëria, si pjesë e saj, patën nji nivel kaq të lartë zhvillimi ekonomik, siç thotë Feraj, si ndodhi që Shqipëria doli nga pushtimi turk si vendi më i prapambetur i Europës? Feraj sigurisht që e ka një përgjigje edhe për këtë pyetje. Ai thotë se:

«Kosovën si rajoni më i zhvilluar i Shqipërisë dhe i Ballkanit e shkatërruan luftrat e Austrisë, Serbisë dhe, në aleancë me ta të forcave shqiptare-katolike të udhëhequra nga P. Bogdani kundër Perandorisë Osmane që u zhvillua pikërisht në këtë rajon. Mbas kësaj, edhe pse shqiptarët nuk mundën ta rimarrin veten asnjëherë nga ky shkatërrim, sidoqoftë, deri në fillim të shekullit XIX mbetën së paku në nivelin e zhvillimit ballkanik». (po atje. f. 58.)

E para e Ferajt, në këtë tezë është ajo e fuqive që përbënin aleancën që luftoi kundër turqve gjatë luftës së viteve 1684-1699, kur armata e koalicionit perëndimor hyri në territorin shqiptar, duke arritur deri në Shkup dhe në Prizren. Aleanca antiosmane e asaj kohe nuk qe një aleancë midis Austrisë dhe Serbisë. Së pari, në atë kohë nuk ekzstonte një shtet serb. Serbia, ashtu si edhe Shqipëria qe nën pushtimin turk. Aleanca antiosmane e kësaj kohe qe një aleancë e shteteve katolike antiosmane dhe u pagëzu nga Papa Inocenti IX me emrin “Aleanca e Shenjtë”.

Në të nuk bante pjesë Austria, për faktin e thjeshtë se atëhere nuk ekzistonte një shtet me emrin “Austri”, por qe Perandoriae shenjtë Romane e Nacionit Gjerman, nën sundimin e Habsburgëve. Atëhere, kjo perandori luftoi kundra Turqisë, në aleancë me Venedikun, toskanën dhe Poloninë. Me forcat e këtij koalicioni u bashkuan dhe popujt e robëruar të Ballkanit, mes të cilëve dhe shqiptarët.

Është tejet domethënës fakti se, kur trupat e “Aleances së Shenjtë” u futën në Turqinë Europiane, kreu i koalicionit, Perandori Leopoldi II, në thirrjen e vet të datës 6 prill 1690, që ua drejtoi të gjithë popujve të Ballkanit, që ishin duke vuajtur pushtimin turk, me anë të së cilës i ftonte këta që të ngriheshin në luftë kundër Turqisë, kujdeset që, midis të gjithë popujve të rajonit të cilët i permend me rradhë, t’ u drejtohet “imprimis uero populo albanensi”(“në rradhë të parë popullit shqiptar”). Shiko: “Dokumente të shekujve XVI-XVII per historinë e Shqipërisë”, Vol IV-1675-1690, Instituti i Historisë, Tiranë 1990, f. 357.).

Pra, habsburgët katolikë (austriakët e mëvonshëm), si aleat kryesor në rajon shikonin shqiptarët dhe jo serbët apo popuj të tjerë. Në vizionin e Ferajt, prosperimi që paskan arritur Kosova dhe krejt Shqipëria gjatë pushtimit aziatik osman, na qenka shkatërruar prej “dyndjeve barbare”, respektivisht forcave të koalicionit antiosman. Pra, Feraj nxit resentimentin antiperëndimor që kultivuan turqit tek shqiptarët muslimanë. Për Ferajn, e keqja shqiptarëve u ka ardhur dhe u vjen nga Perëndimi. E vërteta historike është se, në kohën kur armata e “Aleancës së Shenjtë” u futën në Kosovë, atje qe kryer më pak se 10 % e islamizimit të shqiptarëve. 90 % e qenë ende katolikë. Prandaj forcat perëndimore u pritën me dashamirësi dhe ato nuk mund të bënin shkatërrime në një vend mik. Përkundrazi qenë turqit ata që, duke u u tërhequr nga Kosova, lanë pas toke të djegur.

Duke bërë avokatin e Perandorisë Osmane, Feraj pyet:

«Si është e mundur që “vendi më i prapambetur i Europës” është njëkohësisht fuqia më e madhe e botës? A është historike teza se qytetërimi Europian ka qenë qytetërimi më i përparuar në të gjitha kohërat, ndërsa Perandoria Osmane ishte e prapambetur sepse ishte “aziatike”? Në qoftë se Perandoria Osmane ka qenë gjithnjë më e prapambetur se Europa, atëherë ç’kuptim ka teza se nga fundi i shekullit XVIII e këtej si rezultat i zhvillimit të revolucionit industrial në Evropën Perëndimore, Perandoria Osmane mbeti prapa saj? A është historike të shtrihet gjendja e saj e dy shekujve të fundit edhe në gjithë shekujt e mëparshëm të ekzistencës së saj?» (po atje. f. 59.)

Që një vend i prapambetur të jetë fuqi e madhe ushtarake, kjo nuk është një gjë e habitshme pasi ka shumë shembuj në kohët moderne dhe qenia fuqi e rëndësishme ushtarake jo gjithmonë ka qenë tregues i zhvillimit ekonomik të atij vendi. Kështu, Korea e Veriut është një fuqi e madhe ushtarake, që ka mbi 1 milion ushtarë dhe është më e fuqishme ushtarakisht se Japonia, pronë aspektin ekonomik është shumë më mbrapa se Japonia. Në një raport të ngjashëm qe me fuqitë europiane edhe Perandoria Osmane. Veç kësaj, Perandoria Osmane nuk qe kurrë fuqia më e madhe ushtarake e kohës. Ajo qe një fuqi e madhe veç në krahasim me vendet ballkanike dhe ato islamike. Kur Perandoria Osmane u ndesh me fuqitë e rëndësishme europiane, ajo dështoi si në det dhe në tokë. Turqit nuk e morën dot Vienën, ku u gjendën përballë një fuqie të rëndësishme europiane dhe e humbën betejën në det përballë flotave perëndimore.

Sa për tezën se Perandoria Osmane mbeti pas aty nga fundi i shekullit XVIII, për shkak të Revolucionit Industrial, që Feraj e jep si apriori të vërtetë, kjo është një tezë që duhet provuar. Pse në Perandorinë Osmane nuk u bë Revolucioni Industrial? Madje edhe para këtij revolucioni, sikur kam treguar me fakte, Turqia qe e varur nga Perëndimi për prodhimet industriale. Përparimin në Turqi e pengonte dogma islamike, sistemi i xhamisë shtet. Në Turqi shtypshkronja e parë u ndertua në vitin 1720, kur, në Europë qe hapur prej Gutenbergut në vitin 1450. Por edhe këtë shtypshkronjë të parë turke e hapi një hungarez, i cili u detyrua ta mbyllë disa vite më pas sepse klerikët muslimanë e quajtën si vepër të djallit.

Për ç’zhvillim të Perandorisë Osmane bën fjalë Feraj, kur atje, edhe në shekullin XIX ndalohej përdorimi i lugëve metalike, pasi duhej ngrënë me lugë druri, sikur pati bërë Muhamedi në shekullin VII. Dhe këto fjalë nuk gjenden në librin e ndonjë autori perëndimor antiislamik, por në librin e një studiuesi bashkëkohas fundamentalist islamik turk, që ka qenë edhe militant i partisë së Erbakan. Ky studiues quhet Ismet Ozel dhe libri i vet “Tre çështje-teknika qytetërimi tëhuajësimi”, prej nga është marrë kjo fjali, është përkthyer edhe në gjuhen shqipe (Logos-A, Shkup 1998, f. 153.) Ozel e permend këtë historinë e lugëve, për të ilustruar tezën e vet se sa e pabazuar është kritika kundrejt veprimeve të kryera atëhere nga klerikët muslimanë dhe shteti osman.

Sipas Ozel, ndalimi i lugëve metalike është kërkuar për të shpëtuar nga falimentimi i sigurt zejtarët që prodhonin lugë druri në Perandorinë Osmane dhe që nuk e perballojnin dot kompeticionin me tregëtarët perëndimorë që sillnin lugë metalike. Por, Ozel, nuk shpjegon se perse, edhe në fund të shekullit XIX, Perandoria Osmane pati mbetur në atë nivel zhvillimi sat ë vazhdonte të prodhonte dhe përdorte lugë druri, të cillat Europa i pati zëvendsuar me lugë metalike, që në shekullin XV. Ndoshta këtë do ta shpjegojë dr. Feraj. 



(Vota: 0)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora