Femi Cakolli: Drita në burrin e fortë e të sertë!

DRITA NË BURRIN E FORTË E TË SERTË!

Në 10 vjetorin e amëshimit të Kadri Manit

NGA DR. FEMI CAKOLLI, Pastor i Kishës Protestante Ungjillore të Kosovës

Kam tri pjesë të kësaj fjale të shkurtër, me rastin e shënimit të 10 vjetorit të kalimit në amshueshmëri, të veprimtarit dhe figurës së Kadri Manit. E para, si e njoha bacën Man; e dyta, disa reflektime të tij, që ishin bindje dhe postulate filozofike, kulturore e shpirtërore; e treta, pak për veprimtarinë e tij letrare e shkencore.

Baci Man, ishte burrë i fortë përballë vuajtjeve e dhimbjeve, që të tjerët ia kanë shkaktuar, por me kundërshtarët dhe të ligjtë ishte i sertë. Me shumë njerëz i rreptë, por me fëmijtë dhe dashamirët ishte i hareshëm, anekdodik, kurse në kërkimet e tij ishte solomonian. Kishte energji të mirë dhe ai plotësonte idenë e madhe: i vjetër në moshë, por novator në mendje. Pra, tipi i liderit me përvojë e me moshë, çmohet kudo edhe sot, por studimet e dekadës së fundit, për udhëheqjen kanë thënë: duhet shikuar për mendjen e re, e jo vetëm njeriun e ri, pasi shpesh mendja e vjetër dominon në njeriun e ri.

Kam pasur rastin ta takoja ndonjëherë, aty-këtu, por ajo që na bashkoi e na bëri së bashku në rrugë, ishte koha e Panairit të Librit "Prishtina 2009", në muajin qershor. Më 14 qershor 2009, Kadri Mani vjen në shërbesën e të dielës të Kishës sonë dhe atë ditë zgjedhë që të besojë Krishtin dhe bëhet pjesë e komunitetit protestant. Ka qenë i rregullt, pothuajse, në çdo shërbesë të kishës. Ulej çdoherë në rreshtin e fundit të kishës. Dhe, e pyesja "pse baci Man po ulësh këtu, eja në rendin e parë, sepse jeni më i vjetër". E ai me thoshte: "Ne të vjetrit s`kemi pse të dukemi përpara, pasi aty duhet të rinjtë përparimtarë të ulën".

Për ditën e pavarësisë së SHBA, më 4 korrik 2010, në Liqenin e Batllavës e kam pagëzuar, dhe ka përjetuar, sipas tij, gëzimin më të madh. Edhe unë isha i lumtur e i gëzuar për ketë mrekulli. Ishte vetëm bacë Xajë Nura, një person tjetër më i vjetër, se sa baci Man, që e kisha pagëzuar. Te "Zemra Shqiptare", në shumë prej shkrimeve të tij, do të nënshkruhej - Kadri Mani, protestant -.

Kjo marrëdhënie e re e krijuar mes nesh, më ka dhënë mundësinë që të njihem me të, me familjen e tij, me shokët dhe miqtë e tij të vërtetë, por edhe me kundërshtuesit e tij.

Realisht, mund të shtrohet pyetja ose dilema se rikthimi i tij në krishtërim, në moshën 72 vjeçare, cilat mund të kenë qenë motivet dhe rrethanat e këtij hapi? Edhe sot ua dëshmoj me vërtetësinë më të lartë, se ai ishte esëll, ishte ngallmor, ishte me takt, ishte kritik, ishte i zoti i vetit, ishte me dinjitet, siç e njohin familjarët dhe miqtë e tij deri në fund. Kishte kohë që me disa veprimtarë të tjerë sikurse Anton Berisha, Dur Kelmendi, Hasan Dërmaku e baca Man, kishin themeluar "Renesanca Shpirtërore", kthimi te rrënjët.

Cilat ishin 4 motivet e kthimit të tij në krishterimin protestant, sipas tij edhe me fjalët e tij:

1. Kam pa që themeli i historisë shqiptare dhe i letërsisë sonë, është histori kishe;

2. Kam pa në perëndim se ku do të ishte Evropa, pa reformacion protestant të Martin Luterit;

3. Nuk dua t`i lutem Zotit në një gjuhë të huaj;

4. Kur të vdesë, nuk dua që të varrosem si një arab e me simbole të huaja, por si shqiptar.

Disa reflektime, meditime e thënie:

- Duke mos festuar për heronjtë tonë, ne po i bëjmë shërbime armiqëve të kombit tonë.

- Më e padëmshme është me qenë spiun serb, se sa që të lejosh që po këta serbët ta marrin historinë, t`i marrim heronjtë, ta marrin kishën e kulturën.

- Vuajtjet, torturat, rrahjet, mizoritë në burg, i kam duruar e kapërcyer me betimin kushtrimor brenda meje: hakmarrje e shenjtë!

- Kush flet në gjuhë të huaj pa qenë nevoja, iu thaftë gjuha, iu thaftë goja!

- Gjithmonë kam përkrahur të vogëlin - kundër të madhit, të dobëtin - kundër të fortit, të vobektin - kundër pasanikut, të drejtin - kundër të shtrembërit.

- Shqiptari nuk rrenë, nuk vjedh, nuk mashtron. Ata që po rrejnë, po vjedhin e po mashtrojnë - nuk janë shqiptarë.

- Një nga proverbat e Biblës, që i kishte bërë përshtypje, qysh në fillim të viteve `80-a, ishte: "Kush i kapsallitë sytë, krime farkon. Ja, një dialog të tij të përshkruar, me drejtorin e burgut në Dob, pasi e thërret në zyrën e tij:

- Kush jeni ju?

- Unë jam i burgosuri politik, Kadri Osmani.

- Më tutje?

- Nuk e di se çka po më pyetni, por e di se çka po mendoni!

- Si mund ta dini se çka po mendokam?

- Në bazë të një proverbi biblik: "Kush i kapsallitë sytë, krime farkon"!

- E kemi përfunduar bisedën! (Dola duke ia sha, vetëmevete, shtatë nënat). Ai, mbase, ka pritur që t`i thosha: "Unë jam i burgosuri politik, kundër Jugosllavisë...)

Krijimtaria letrare e shkencore:

Vjershën e parë të shkruar, më 1960, titulluar "Macja e miu", (metaforë për realitetin dramatik, ku njeriu kapet, vritet e gjuhet porsi një mi). Ky personalitet nuk është futur, përfshi në librin enciklopedik të Akademisë së Arteve dhe Shkencave të Kosovës! Kjo është lista e veprave të tij:

1. Shqipe e lartësive, 1988 (kurorë sonetike). Kurorë sonetike, ribotimi, më 2008, Podujevë

2. Falë të qoftë gjaku, 1997 (Tiranë)

3. Nënë Tereza e Shqipërisë, 1998, kurorë sonetike

4. Shqiptarët janë atje, publicistikë, 1999

5. Nuset tona, roman, 2003, ribotim 2009

6. "Neologjizmat në gjuhën shqipe", 2005 është vepër shkencore gjuhësore e masterit të tij.

7. 50 vjetë histori gjysmë e humbur, bashkautorë Kadri Mani & Shukrije Bunjaku-Mani

8. Dr. Ibrahim Rugova triumfoi në Kosovë dhe në Hagë (libër pamfletor)

9. "Njeriu i pavarësisë - Dr. Ibrahim Rugova" (lajme, telegrame, opinione, komente dhe ngushëllime për Ibrahim Rugovën)

10. Shqiptarët janë atje (publicistikë, ka nisur të shkruhet ndonjë pjesë e të revidohet botimi i parë, por ka  mbetur në fillimet e saj)

11. Dorëshkrime të shumëta, që mund të jenë edh 10 vepra tjera, të shpërndara kahdo, duke kujtuar se ishte  edhe editor i revistës "Shqipëria Etnike".

Përfundim:

- Kadri Mani ishte një atdhetar i madh, një polemist i pashoq, një njeri me të vërtetën në maje të gjuhës, një njeri me bindje pa asnjë kompromis, një mahitar brilant, një personalitet që ka vlerësuar kulturën e lashtë arbërore e shqiptare.

- Kishte një vlerësim të lartë për Metush Krasniqin dhe Ismajl Dumoshin.

- Në fund mund të them se baca Kadri ishte një person, që kurrë nuk është ankuar për asgjë. Me të tjerët është dukur luftarak, por ai ka pasur paqe çdoherë.

- Zotëri Kadri Manin në fund e quaj: Drita në burrin e fortë!

Kadri Mani me gjym çaji në dorë zbavitet për Vitin e Ri!