Jahja Drançolli: Ora astronomike e vitit 1410 dhe kontributi i arbërorit Gjin Gazulli

Ora astronomike e vitit 1410, e para e njohur në Europë, si dhe kontributi i arbërorit Gjin Gazulli (1400-1465), në astronomi dhe astrologji në shekullin XV!

Nga Jahja Drançolli

Ora astronomike në qytetin multikulturor të Pragës (në Sheshin e Qytetit të Vjetër) u instalua në vitin 1410 nga shpikësit e orës Mikuláš nga Kada? dhe Jan Šindel. Është ora astronomike më e vjetër funksionale në botë, sipas së cilës mund të përdoren mënyra të ndryshme për të treguar kohën!

Nga mesi i shekullit të 15-të, falë astronomit arbër Gjin Gazulli (profesor i Universitetit në Padova, Krakov, Buda...) dhe studentëve të tij në shekujt në vijim, u bënë shtesa për të zbukuruar më tej funksionet dhe estetikën e tij.

Është për të theksuar se Gjin Gazulli doktoroi në Universitetin e Padovës në vitin 1430. Krahas veprimtarisë mësimore dhe shkencore, ai kreu edhe detyra të rëndësishme diplomatike për Republikën e Raguzës. Ai njihet edhe për marrëdhëniet e tij me mbretin kroato-hungarez Sigismund dhe Matthias Corvinus, të cilët e ftuan atë si astrolog në oborrin e tyre mbretëror. Në këtë kuadër ai dërgoi dorëshkrimin e veprës së tij kryesore, "De directionibus...", në të cilin paraqitet metoda e tij e ndarjes së qiellit në shtëpi qiellore sipas metodës së astrologut Campano nga Novara. Kjo vepër është studiuar në qendra të njohura shkencore dhe universitare të Evropës.

Fillimisht, ora mbante kohën dhe ndiqte lëvizjet astronomike. Ora aktualisht ka funksione të shumta, duke përfshirë gjurmimin e kohës së vjetër bohemiane (kur dita fillonte në perëndim të diellit), kohën e Babilonisë (lindja e diellit deri në perëndim të diellit), koha e Evropës Qendrore (e shënuar me një dorë në formë dielli) dhe koha Sidereale (bazuar në lëvizjen e yjeve, dhe ca më e shkurtër se koha diellore). Ai përfshin gjithashtu një unazë zodiaku dhe një numërues kalendar, si dhe një astrolab të bazuar në veprën "Mbi astrolabin" të Gjin Gazullit që gjurmon pozicionin e diellit, hënës dhe yjeve!