Editorial
Enver Bytyçi: Tridhjete vite nga 24 maji 1992
E marte, 24.05.2022, 09:26 PM
Tridhjete vite nga 24 maji 1992
Nga
Enver Bytyçi
Nga
data 26-30 shtator 1991 Kosova zhvilloi referendumin per pavaresi. Ky
referendum ishte pika e mesit per vendin. Para tij ishte shpall Deklarata e
Pavaresise (2 korrik 1990) si dhe ishte miratuar Kushtetuta e Kacanikut me 7
shtator 1990. Por akoma me e rendesishme do te ishte ajo cfare erdhi pas
referendumit. Vullnetin per statusin e Republikes e shprehen 87 perqind e
zgjedhesve dhe per pavaresine votuan 98 perqind e tyre. Kushtetutshmerisht dhe
sipas vullnetit te popullit, Kosova nga ky moment ishte e pavarur. Megjithate
Vladimir Putin vazhdon te akuzoje Perendimin se ajo u be e pavarur „pa
vullnetin e saj“?
Pas
referendumit u krjiua Keshilli Koordinues i Partive Politike Shqiptare ne
ish-Jugosllavi, te cilin e drejtoi kryetari i Lidhjes Demokratike, Dr. Ibrahim
Rugova. Ky keshill mori atributet e nje lloj Kuvendi dhe caktoi qeverine e re,
te paren qeveri te Kosoves se pavarur, ate te Bujar Bukoshit. Nderkaq ne
dhjetor te atij viti u zhvillua ne Londer nje Konference per ish-Jugosllavine
nen patronazhin e lordit Kerrington, i ngarkuar i BE-se per ish-Jugosllavine.
Ne kete konference republikave iu njoh e drejta qe te kene shtetin e tyre, por
jo edhe Kosoves. Ndaj dhe Ibrahim Rugova protestoi ndaj ketij vendimi, duke
kerkuar njohjen e te drejtes per vetevendosje te shqiptareve ne ish-Jugosllavi,
Kerkesa
e Rugoves nuk u perfill. Ne keto kushte lideri i shqiptareve permes Keshillit
Koordinues organizoi zgjedhjet e 24 majit 1992. Ishin zgjedhjet e para
pluraliste ne Kosove, te pavarura nga Serbia. Keto zgjedhje u bazuan ne
Kushtetuten e Kacanikut, e cila parashikoi qe Kuvendi i Kosoves te kishte 143
deputete. Ato do te sillnin parlamentin e ri si dhe do te votohej per
presidentin e Republikes. Per kreun e shtetit kandidoi vetem Dr. Ibrahim
Rugova.
Partite
politike nuk deshen te kandidonin dike tjeter perballe tij.
Por
per 143 vendet ne parlament konkuruan 22 parti politike me 511 kandidate
gjithsej. Qytetaret e Kosoves votuan per keta kandidate, si dhe per presidentin
e vendit. Moren pjese ne votime 89.32 e zgjedhesve dhe votuan per Ibrahim
Rugoven-President 99.7 perqind e tyre.Nderkohe Lidhja Demokratike mori 76
perqind te votave. Per te votuan 574.755 zgjedhes, duke siguruar 96 vende ne
parlament. Partia Parlamentare e Kosoves mori 4.86 perqind te votave me 13
vende ne parlament. Pas saj vinin Partia Fshatare dhe Partia Demokristiane e
Kosoves me nga 7 vende ne parlament.
Ne
keto zgjedhje moren pjese shqiptaret, turqit, boshnjake, kroate dhe pak serbe e
malazeze. Por Kushtetuta e Kacanikut parashikonte qe 14 deputete, ose 10
perqind e vendeve ne parlament te rezervoheshin per minoritetin serb. Ate qe
Martti Ahtisaari do ta bente ne vitin 2008, e kishte realizuar ne fakt pa asnje
nderhyrje nderkombetare Kushtetuta demokratike e Kacanikut me 7 shtator 1990,
gati 18 vite me pare! Kjo deshmon per filozofine e paqes dhe garancive te te
drejtave qe Kosova u jep ne cdo kohe te gjithe qytetareve te saj.
Per
here te pare parlamenti tentoi te konstituohej me 23 korrik 1992, dy muaj pas
zgjedhjeve, fshehtas ne nje shkolle fetare ne Prishtine. Por kjo deshtoi, sepse
forcat policore e te sigurise te pushtuesve serbe bllokuan hyrjen e kesaj
shkolle. Pese deputete u arrestuan dhe u denuan me burg „per aktivitet
armiqesor kunder territorit te Republikes se Serbise dhe cenimin e kushtetutes
se saj“! Si rezultat i perndjekjes dhe shpalljes ne kerkim deputetet e zgjedhur
me 24 maj 1992 u detyruan te largohen ne Maqedoni dhe ne Shqiperi. Ata vazhduan
mbledhjet ne komisione.
Me
keto zgjedhje u kompletua struktura e drejtimit te institucioneve paralele ne
Kosove. Keto zgjedhje i dhane legjitimitet juridik e politik njohjes se
vullnetit te shqiptareve per vetevendosje.
Ndersa
Perendimi, pavaresisht mosnjohjes zyrtare, u ndikua shume me keto akte
shtet-formuese te tyre. Eksperti i shquar gjerman i se drejtes nderkombetare,
Geroge Brunner, shkruante se prej 24 majit 1992 Kosova jetoi ne nje sistem te
dyfishte: Nga njera ane kishte nje sundim te dhunshem te Serbise dhe nga ana
tjeter te funksionimit te institucioneve paralele te promovuara nga shqiptaret!