| E merkure, 03.02.2021, 09:50 PM |
Disa pjesë kulminante historike të Qytetit të Paqes (Yerushalayim)
Jeruzalemi, ka qëndruar në qendër të jetës kombëtare dhe
shpirtërore të popullit hebre që kur mbreti David e bëri atë kryeqytet të
mbretërisë së tij në 1003 pes. Qyteti mbeti kryeqyteti i dinastisë Davidike për
400 vjet, derisa mbretëria u pushtua nga Babilonasit.
Gjatë historisë së tij
të gjatë, Jeruzalemi është sulmuar 52 herë, kapur dhe rimarrë 44 herë, rrethuar
23 herë dhe shkatërruar dy herë. Pjesa më e vjetër e qytetit u vendos në
mijëvjeçarin e 4 para Krishtit, duke e bërë Jeruzalemin një nga qytetet më të
vjetra në botë.
Nga Klajd Kapinova
Kush jeton në Jeruzalem dhe
ambasadat e huaja?
Përafërsisht 850,000 njerëz jetojnë në kryeqytetin e
shtetit ebrej Jeruzalem: 37% janë arabë dhe 61% janë hebrenj, sipas institutit
të pavarur të mendimit Jerusalem.
Popullsia hebraike,
përfshin rreth 200,000 hebrenj ultra-ortodoksë, me pjesën tjetër të ndarë
përgjithësisht midis hebrejve fetarë zionistë dhe sekularë. Nga popullsia arabe
e qytetit, 96% janë myslimanë; 4% tjetër është i krishterë.
Mbreti Solomon, sipas Biblës, ndërtoi tempullin e parë të
hebrenjve në këtë majë mali rreth vitit 1000 para Krishtit, vetëm për ta
shkatërruar atë 400 vjet më vonë nga trupat e komanduara nga mbreti babilonas
Nebukadnetsari, i cili, dërgoi shumë hebrenj në internim.
Rrethimi i Jeruzalemit, bllokada ushtarake romake e
qytetit ndodhi gjatë Revoltës së Parë Çifute. Rënia e qytetit shënoi
përfundimin efektiv të një fushate 4-vjeçare, kundër kryengritjes hebraike në
Judaea. Romakët shkatërruan pjesën më të madhe të qytetit, përfshirë Tempullin
e Dytë.
Gjatë periudhës romake, në vitin 70 pas Krishtit,
Tempulli i Dytë u shkatërrua, së bashku me Jeruzalemin, nga ushtria e Titit.
Kjo ishte gjithashtu periudha kur Jezu Krishti ishte në Jeruzalem... Ai u
kryqëzua rreth 40 vjet para shkatërrimit të qytetit.
Megjithëse tempulli përmendet si një institucion i vetëm
këtu, është e rëndësishme të theksohet se tempulli i Jeruzalemit u rindërtua të
paktën tre herë në antikitet.
Më 14 maj 1948, Babai i Kombit (Father of the
Nation) David Ben-Gurion (David Gruen 1886-1973), Kryeministër i
Izraelit (1948-1953, dhe 1955-1963), Ministër i Mbrojtjes (1948-1953 dhe
1955-1963) dhe kreu i Agjencisë Hebraike, shpalli krijimin e Shtetit të
Izraelit. Presidenti i 33-të SHBA-së Harry S. Truman (1884-1972) njohu
kombin e ri në të njëjtën ditë.
Cilat vende kanë ambasadat e tyre në Jeruzalem? Ato janë:
Belgjika, Franca, Greqia, Italia, Spanja, Suedia, Turqia, Mbretëria e Bashkuar.
Së shpejti do të hapen ambasadat e shteteve: Bahreini (Tel Aviv), Bolivia,
planifikoi të rihapë ambasadën, e cila u mbyll në 2009, pas rinovimit të
marrëdhënieve diplomatike në 2019, Kosova (Jeruzalem), Malavi (Jeruzalem),
Marok (Tel Aviv), Sudan (Tel Aviv). Ambasadat e reja në Jeruzalem sot janë ajo
e Guatemalës, Shtetet
e Bashkuara të Amerikës.
Misionet diplomatike në Izrael janë ambasada dhe
konsullata të huaja në Izrael. Tani ndodhen 89 ambasada në Izrael, në Tel Aviv
dhe Jeruzalem. Përveç një ambasade, disa vende mbajnë gjithashtu një konsullatë
në qytete të tjera, duke përfshirë Eilat, Haifa ose Jeruzalem. Në praktikën
diplomatike, konsullatat nuk konsiderohen si misione diplomatike, duke kërkuar,
për shembull, akreditim tek presidenti i vendit ebrej.
Më 6 dhjetor 2017, Presidenti i Shteteve të Bashkuara,
Donald J. Trump njoftoi se ambasada amerikane në Izrael do të zhvendoset në
Jeruzalem. Vendimi u bë më 14 maj 2018.
Në prill 2018, Guatemala njoftoi se ambasada e tyre do të
lëvizte në Jeruzalem. Brazili, ka reflektuar në lëvizjen e Ambasadës në
Jeruzalem, gjithashtu, së bashku me Hondurasin, Hungaria, Moldavia dhe Rumania.
Ambasada e Paraguait ishte vendosur shkurtimisht në Jeruzalem në 2018, por u
kthye në Tel Aviv pas disa muajsh.
Që nga shtatori i vitit 2020, disa vende veprojnë me
ambasada në Izrael në Jeruzalem, megjithëse me një zotim të vogël, për të bërë
lëvizjen, 12 vende veprojnë Konsullata Nderi, të akredituara në Izrael
(Jeruzalem) dhe 9 vende veprojnë konsullata në Jeruzalem, të akredituara për
Bregun Perëndimor dhe Gaza Rripa, që nuk konsiderohen si misione diplomatike në
Izrael, por ndodhen brenda kufijve komunalë të Jeruzalemit.
Disa vende të tjera, kanë hapur zyrat zyrtare të Tregtisë
dhe Mbrojtjes dhe degët e ambasadave të tyre, të tilla si Hungaria dhe
Australia. Të tjerët, janë zotuar të bëjnë këtë veprim, duke përfshirë
Armeninë, Ugandën, Ruandën dhe Serbinë.
Së fundi
partitë politike europiane nacionaliste po njohin Jeruzalemin si kryeqytetin
ligjimor të shtetit të Izraelit. Njohja e Jeruzalemit nga Presidenti amerikan
Donald J. Trump, ka marrë disa mbështetje të fuqishme europiane nga politikanët
patriotë. Presidenti çek Milosh Zeman tha se përgjigjja evropiane ishte frikacake.
Geert Wilders, udhëheqësi i partisë nacionaliste hollandeze Partia për Liri,
tha se "të gjitha vendet që duan lirinë duhet të zhvendosin ambasadën
e tyre në Jeruzalem" dhe pohoi mbështetjen e tij për një Jeruzalem të
pandarë. Heinz Christian Strache, udhëheqësi i Partisë Austriake të Lirisë,
në mënyrë të ngjashme deklaroi dëshirën e tij për të zhvendosur ambasadën
austriake në Jeruzalem. Përfaqësues nga 32 vende ishin të pranishëm në hapjen e
ambasadës, duke përfshirë anëtarët e Bashkimit Europian, si: Austri, Republikën
Çeke dhe Rumani.
Vendbanimi i lashtë i
Qytetit të Paqes
Nga burimet e lashta historike emri Jeruzalem
etimologjizohet në mënyrë të ndryshme, për të nënkuptuar, gjetur apo vendosur
një gur themeli të Perëndisë Shalem. Asokohe
në pellgun e Lindjes së Mesme, Perëndia
Shalem, ishte perëndia origjinale e tutelës, që i perket periudhës
historike të bronzit, me të cilën matet lashtësia e
hershme e qytetit të Paqes.
Shalim ose Shalem, ishte emri i Zotit të Muzgut në
fenë kananite, emri i të cilit bazohet në të njëjtën rrënjë S-L-M nga e cila
rrjedh fjala hebraike Paqe (Salam ose Shalom, në arabishten
moderne dhe hebraishten).
Sipas burimeve historike, ndër
shekuj emri në fjalë u ofrua
kështu etimologjizimeve të tilla, si: "Qyteti i Paqes",
"Vendbanimi i Paqes", "Banesa e Paqes" ("themeluar
në siguri"), apo alternuar si "Vizioni i Paqes" nga disa
autorë antikë të krishterë.
Kështu emri Yerushalayim, i referohet faktit që
qyteti fillimisht ishte vendosur si qendër banimi antik mbi dy
kodra. Për këtë historisë së Qytetit të Paqes, i vjen në
ndihmë shpiegimi permes Biblës Hebraike
dhe burimeve të pasura historike
hebraike.
Kësisoj del se
forma Yerushalem ose Yerushalayim, për herë të parë shfaqet në Bibël, në
Librin e Joshua-s. Nga nëna histori, mësojmë, se emri është një kombinim i dy
emrave të bashkuar nga Zoti, Yireh ("vendi i qëndrimit", emri
i dhënë nga Abrahami, në vendin ku ai planifikoi të sakrifikonte djalin e tij)
dhe Shalem ("Vendi i Paqes", emri i dhënë nga kryeprifti Shem).
Duke pasur parasysh pozicionin qendror të qytetit si në
nacionalizmin hebre (sionizmin) ashtu edhe në nacionalizmin palestinez,
selektiviteti i kërkuar për të përmbledhur rreth 5,000 vjet histori të banuar,
shpesh ndikohet nga paragjykimi ideologjik ose prejardhja.
Në këtë rast, nacionalistët
izraelitë ose hebrenj, mbështetin të drejtën për qytetin bazuar në
indigjenitetin hebre në tokë, veçanërisht origjinën e tyre dhe prejardhjen nga
izraelitët, për të cilët Jeruzalemi është kryeqyteti mitik i tyre, dhe etjen e
tyre për kthim në origjinën fillestare.
Në të kundërt, nacionalistët palestinezë pretendojnë të
drejtën për qytetin bazuar në praninë dhe prejardhjen prej kohësh të
palestinezëve modernë nga shumë popuj të ndryshëm, që janë vendosur ose jetuar
në rajon gjatë shekujve.
Të dy palët pretendojnë se historia e qytetit është
politizuar nga tjetra, për të forcuar pretendimet e tyre relative ndaj qytetit
edhe pse kjo dëshmohet nga fokusi i ndryshëm që shkrimtarët vendosin në
ngjarjet dhe epokat e ndryshme në historinë e qytetit.
Duke iu rikthyer periudhës
parahistorike, shohim se Kodra Jug-Lindore, e njohur
gjithashtu si Qyteti i Davidit, është bërthama fillestare e Jeruzalemit
historik. Atje, Burimi Gihon tërhoqi barinj të cilët fushuan pranë ujit midis
6000 dhe 7000 vjetëve më parë, duke lënë pas gjurmë me qeramika antike dhe
objekte të tjera të lashta
prej guri, gjatë periudhës kalkolitike ose bakrit (rreth
4500–3500 para Krishtit).
Kjo periudhë historike tregohet, kur Kanaani formoi pjesë
të perandorisë egjiptiane (dinasti), në tregimet biblike, gjë e
cila korrespondon me pushtimin e Joshua-s, ku pothuajse të
gjithë studiuesit pajtohen se Libri i Joshua-s ka pak vlerë historike
për Izraelin e hershëm.
Yerushalem ose Yerushalayim
Në Bibël, Jeruzalemi përcaktohet si i shtrirë
brenda territorit të caktuar për fisin e Beniaminit edhe pse ai ishte i
pushtuar nga Jebusitët. Davidi, thuhet se i kishte pushtuar këta në rrethimin e
Jebus dhe e transferoi kryeqytetin e tij nga Hebroni në Jeruzalem, i cili, më
pas u bë kryeqyteti i një Mbretërie të bashkuar të Izraelit dhe një nga disa
qendrat e famshme të saj
fetare.
Zgjedhja u diktua ndoshta nga fakti që Jeruzalemi nuk
ishte pjesë e sistemit fisnor të Izraelit dhe kështu ishte i përshtatshëm për
të shërbyer si qendra e konfederatës së tij. Opinioni është i ndarë nëse e
ashtuquajtura Struktura e Gurit të Madh dhe Struktura e Shkallëzuar e Shkallës
afër mund të identifikohen me pallatin e Mbretit David, ose daton në një
periudhë të mëvonshme.
Rindërtimi i
Tempullit të Solomonit, bazuar në tekstin biblik
Sipas Biblës, mbreti
David mbretëroi për 40 vjet dhe u pasua nga i biri, Salomoni, i cili ndërtoi
tempullin e shenjtë në malin Moriah. Tempulli i Solomonit (i njohur më vonë si Tempulli
i Parë), vazhdoi të luante një rol kryesor në fenë hebraike si depo e
Arkës së Besëlidhjes.
Me vdekjen e
Solomonit, dhjetë nga Fiset Veriore të Izraelit u shkëputën nga Monarkia e
Bashkuar, për të formuar kombin e tyre, me mbretërit, profetët, priftërinjtë,
traditat në lidhje me fenë, kryeqytetet dhe tempujt në Izraelin verior. Fiset e
jugut, së bashku me priftërinë Aaronide, mbetën në Jeruzalem, me qytetin që u bë
kryeqyteti i Mbretërisë së Judës.
Kur Asirët pushtuan
Mbretërinë e Izraelit në vitin 722 para Krishtit, Jeruzalemi u forcua nga një
fluks i madh refugjatësh nga mbretëria veriore.
Jeruzalemi si
kryeqyteti i Izraelit
Më 5 dhjetor 1949, Babai
i Kombit ebrej Kryeministri i parë i Izraelit, David Ben-Gurion, shpalli
Jeruzalemin si kryeqytetin e përjetshëm dhe të shenjtë të Izraelit, dhe
tetë ditë më vonë specifikoi se vetëm lufta e kishte detyruar
udhëheqjen izraelite "të vendoste selinë e Qeveria në Tel Aviv",
ndërsa për “shtetin e Izraelit gjithmonë ka pasur dhe do të ketë vetëm një
kryeqytet Jeruzalemi i Përjetshëm", dhe se pas luftës, përpjekjet
kishin qenë në vazhdim për krijimin e kushteve për "Knesset… duke u
kthyer në Jeruzalem".
Kjo ndodhi me të vërtetë.
Qysh nga fillimi i vitit 1950, të gjitha degët e qeverisë izraelite
legjislative, gjyqësore dhe ekzekutive, vazhdimisht kanë banuar atje, përveç
Ministrisë së Mbrojtjes, e cila ndodhet në HaKirya në Tel Aviv.
Në kohën e
shpalljeve të kryeministrit Ben Gurionit dhe votimit pasues të Knesset të 24
janarit 1950, Jeruzalemi u nda midis Izraelit dhe Jordanisë, dhe kështu
shpallja zbatohej vetëm për Jeruzalemin Perëndimor.
Ligji i
Jeruzalemit si ligji themelor
Gjatë muajit korrik
të vitit 1980, Izraeli miratoi Ligjin e Jeruzalemit si Ligjin Themelor. Kështu ligji e shpalli Jeruzalemin
kryeqytetin "e plotë dhe të bashkuar" të Izraelit. Ligji i
Jeruzalemit, u dënua nga bashkësia ndërkombëtare, e cila nuk e njohu
Jeruzalemin si kryeqytetin e Izraelit. Në mënyrë absurde dhe të njëanshme
Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara miratoi Rezolutën 478 në 20 gusht
1980, e cila deklaroi se Ligji i Jeruzalemit është "një shkelje e
ligjit ndërkombëtar", është "i pavlefshëm dhe duhet të
shfuqizohet menjëherë".
Kombet e Bashkuara
të tejpolitizuar kaluan në ekstrem. Për më keq, vendet anëtare u thirrën të
tërheqin përfaqësimin e tyre diplomatik nga Jeruzalemi. Pas rezolutës, 22 nga
24 vendet që kishin më parë ambasadën e tyre në Jeruzalem (Perëndimi) i
zhvendosën ata në Tel Aviv, ku shumë ambasada tashmë banonin përpara Rezolutës
478. Kosta Rika dhe El Salvador ndoqën atë veprim në vitin 2006.
Sot dy shtete antare
të OKB-së si Bolivia dhe Paraguai shtete ispanike të Amerikës Latine, i kanë dy
ambasat e tyre të vendosura brenda kufijve të qytetit të Jeruzalemit.
Ekzistojnë një numër i konsullatave të përgjithshme të vendosura në Jeruzalem,
të cilët punojnë kryesisht me Izraelin, ose autoritetet palestineze.
Në vitin 1995,
Kongresi i Shteteve të Bashkuara miratoi Aktin e Ambasadës së Jeruzalemit,
i cili kërkonte, me kusht, që ambasada e saj të zhvendosej nga Tel Aviv në
Jeruzalem.
Duke marrë këtë
shkak historik më 6 dhjetor 2017 Presidenti i SHBA-së Donald John Trump
zyrtarisht njohu Jeruzalemin si kryeqytetin e Izraelit dhe njoftoi synimin e
tij për të zhvendosur Ambasadën Amerikane në Jeruzalem, duke përmbysur
politikën e premtimeve boshe të dekadave të ish presidentëve të mëparshëm të
Shteteve të Bashkuara Amerikës mbi këtë çështje.
Vendimi i tij shumë
i drejtë u kritikua pa të drejtë nga shumë kombe të majta globaliste. Një
rezolutë pa force ekzekutive, që dënon vendimin e SHBA-së u mbështet nga të 14
anëtarët e tjerë të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, por ajo
menjherë u vu vetoja nga SHBA, katër ditë më vonë më 18 dhjetor 2017. Rezoluta
pasuese e OKB-së, e cila dënonte vendimin e SHBA-së u miratua në Asamblenë e
Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, por u sfidua nga administrate Trump, që
mbrojti me të drejtë vendimin e saj historic mbi Jeruzalemin. Ajo nuk kishte
asnjë force vepruese.
Më 14 maj 2018,
Shtetet e Bashkuara zyrtarisht zhvendosën vendndodhjen e ambasadës së tyre në
Jeruzalem, duke transformuar vendndodhjen e tyre në Tel Aviv në një konsullatë
formale. Për shkak të mungesës së përgjithshme të njohjes ndërkombëtare të
Jeruzalemit si kryeqyteti i Izraelit, disa media jo-izraelite globaliste të
majta përdorin Tel Avivin si kryeqytet të Izraelit.
Në muajin prill të
vitit 2017, Ministria e Jashtme Ruse njoftoi se shikonte Jeruzalemin Perëndimor
si kryeqytet të Izraelit në kontekstin e parimeve të miratuara nga KB, të cilat
përfshijnë statusin e Jeruzalemit Lindor si kryeqyteti i shtetit të ardhshëm
Palestinez.
Përkrahja pë qytetin
e lashtë të Jeruzalemit po rritet. Më 15 dhjetor 2018, Australia njohu
zyrtarisht Jeruzalemin Perëndimor si kryeqytet të Izraelit, por tha se ambasada
e tyre në Tel Aviv do të qëndronte derisa të zgjidhej një rezolutë me dy
shtete.
Pozicionet e
Jeruzalem
Statusi i
Jeruzalemit, në qarqet ndërkombëtare është mjaft i diskutueshëm, me kombet që
mbajnë qëndrime të ndryshme se kush është shteti i tij i ligjshëm sovran, midis
Shtetit të Izraelit dhe Shtetit të Palestinës.
Në veçanti, statusi
i Jeruzalemit në diskutim sillet rreth asaj nëse Jeruzalemi në tërësinë e tij duhet
të bëhet pjesë e Izraelit ose Palestinës, ose nëse duhet të ndahet me
Jeruzalemin Perëndimor, që shërben si kryeqytet i Izraelit dhe Jeruzalemi
Lindor, që shërben si kryeqytet i Palestinës.
Ka pasur gjithashtu
thirrje, që qyteti të jetë nën autoritetin ndërkombëtar në vend të nën
sovranitetin izraelit ose palestinez.
Jeruzalemi, ka qenë
një pikë e ndezur për luftime intensive si rezultat i konfliktit të vazhdueshëm
izraelo-palestinez dhe çështja e statusit sovran të qytetit ka shërbyer si një
faktor kryesor përcaktues në zhvillimin e procesit të paqes Izraelo-Palestinez.
Kalaja e
Davidit dhe muret osmane (shek. XVI-XIX)
Varri i Kopshtit në
Jeruzalem ëshë një vend i ri i shenjtë i themeluar nga protestantët britanikë
në shekullin e 19-të. Në vitin 1517, Jeruzalemi dhe rrethinat ranë në duart e
turqve osmanë, të cilët përgjithësisht mbetën nën kontroll deri në vitin 1917.
Asokohe mësohet se
Jeruzalemi, gëzonte një periudhë të begatë rinovimi dhe paqe nën sundimin e
sultan Sulejmanit të Madhërishëm, duke përfshirë rindërtimin e mureve të
mrekullueshëm rreth Qytetit të Vjetër.
Kësisoj gjatë gjithë
sundimit osman, Jeruzalemi, mbeti një provincë, nëse ishte e rëndësishme
nga pikëpamja fetare, dhe nuk ndiqte rrugën kryesore tregtare midis Damaskut
dhe Kajros.
Libri i referimit në
anglisht: “Historia moderne ose gjendja e tanishme e të gjitha kombeve”,
e shkruar në vitin 1744, deklaroi se "Jeruzalemi konsiderohet ende
kryeqyteti i Palestinës, edhe pse shumë i rënë nga madhështia e tij antike".
Osmanët asokohe
sollën shumë risi: sistemet moderne postare të drejtuara nga konsullatat e
ndryshme dhe shërbimet e rregullta të skenave dhe karrocave ishin ndër shenjat
e para të modernizimit në qytet. Në mesin e shekullit të 19-të, osmanët
ndërtuan rrugën e parë të asfaltuar nga Jaffa në Jeruzalem dhe deri në 1892
hekurudha kishte arritur në qytet.
Këto vlera të
civilizimit të kohës “vëllezërit” tanë islamë osmanë nuk i bënë asnjëherë për
600 vjet në tokën e Arbërit, edhe pse 39 vezira (ish kryeministra) të
Perandorisë Xhihadiste (Kalifatiste) Islame Otomane ishin me origjinë arbërore
shqiptare.
Me aneksimin e
Jeruzalemit nga Muhamed Ali i Egjiptit në vitin 1831, misionet dhe konsullatat
e huaja filluan të vendosnin një pikëmbështetje në qytet. Në vitin 1836,
Ibrahim Pasha lejoi banorët hebrenj të Jeruzalemit të rivendosnin katër
sinagoga kryesore, mes tyre edhe Hurva.
Një panorama e
zymtë ndodhi në trojet e Arbërit për shumë shekuj të sundimit barbar islam. Në
trojet e lashta etnike iliro – arbërore, osmanët shkatërruar të gjithë
monumentet e lashta të dëshmisë së gjallë arkivore të historisë kombëtare dhe
kristiane, duke bërë me gjak, shpat dhe kur’an deshqiptarizmin dhe
de-kristianizmin dhe islamizmin e dhunshëm e vendit tonë…
Në Revoltën e Fshatarëve
në mbarë vendin, Qasim al-Ahmad udhëhoqi forcat e tij nga Nablus dhe sulmoi
Jeruzalemin, të ndihmuar nga klani Abu Ghosh, dhe hyri në qytet më 31 maj 1834.
Të krishterët dhe hebrenjtë e Jeruzalemit iu nënshtruan sulmeve. Ushtria
egjiptiane e Ibrahimit shpartalloi forcat e Kasimit në Jeruzalem muajin
pasardhës.
Sundimi osman u
rivendos në vitin 1840, por shumë muslimanë egjiptianë mbetën në Jeruzalem dhe
hebrenjtë nga Algjeri dhe Afrika e Veriut filluan të vendoseshin në qytet në
një numër në rritje.
Në vitet 1840 dhe
1850, fuqitë ndërkombëtare filluan një luftë tërheqjeje në Palestinë, ndërsa
kërkonin të shtrinin mbrojtjen e tyre ndaj pakicave fetare të rajonit, një
luftë e kryer kryesisht përmes përfaqësuesve konsullorë në Jeruzalem.
Sipas konsullit
prusian, popullsia në vitin 1845 ishte 16,410, me 7,120 hebrenj, 5,000
myslimanë, 3,390 të krishterë, 800 ushtarë turq dhe 100 europianë. Vëllimi i
pelegrinëve të krishterë u rrit nën osmanët, duke dyfishuar popullsinë e
qytetit rreth kohës së Pashkëve.
Në vitet 1860, lagje
të reja filluan të zhvilloheshin jashtë mureve të Qytetit të Vjetër, për
të strehuar pelegrinë dhe për të lehtësuar mbipopullimin intensiv dhe
kanalizimet e dobëta brenda qytetit. Përbërja e popullsisë Ruse dhe Mishkenot
Sha'ananim u themeluan në vitin 1860, pasua nga shumë të tjerë që përfshinin
Mahane Israel (1868), Nahalat Shiv'a (1869), Kolonia Gjermane (1872), Beit
David (1873), Mea Shearim (1874), Shimon HaZadiq (1876), Beit Ya'aqov (1877),
Abu Tor (vitet 1880), Kolonia Amerikano-Suedeze (1882), Yemin Moshe (1891) dhe
Mamilla, Wadi al-Joz rreth kthesës së shekulli.
Në vitin 1867 një
misionar amerikan raporton një popullsi të vlerësuar të Jeruzalemit prej mbi
15,000, me 4,000 deri në 5,000 hebrenj dhe 6,000 myslimanë. Çdo vit kishte
5,000 deri në 6,000 pelegrinë të krishterë rusë.
Në vitin 1872
Jeruzalemi u bë qendra e një rrethi të posaçëm administrativ, i pavarur nga
Vilajeti i Sirisë dhe nën autoritetin e drejtpërdrejtë të Stambollit të quajtur
Mutasarrifati i Jeruzalemit.
Numri i madh i
jetimëve të krishterë, që rezultuan nga lufta civile e vitit 1860 në malin
Liban dhe masakra e Damaskut, çuan në të njëjtin vit në hapjen e Shtëpisë së
Fëmijës Protestante Gjermane Siriane, e njohur më mirë si Shtëpia e Fëmijës
Schneller pas themeluesit të saj.
Deri në vitet 1880
nuk kishte asnjë jetimore zyrtare hebreje në Jeruzalem, pasi familjet zakonisht
kujdeseshin për njëra-tjetrën.
Në vitin 1881
Shtëpia e Fëmijës Diskin u themelua në Jeruzalem, me ardhjen e fëmijëve hebrenj
jetimë nga një masakër ruse.
Shtëpi të tjera
jetimore të themeluara në Jeruzalem në fillim të shekullit të 20-të ishin
Shtëpia e Fëmijës Zion Blumenthal (1900) dhe Shtëpia e Vajzave të Gjeneralit
Izraelit (1902).
Kosova dhe
Izraeli vendosën marrëdhëniet diplomatike
“Ky është një hap
drejt konsolidimit të mëtutjeshëm të Kosovës në fushën ndërkombëtare. Ky
nënshkrim tregon qartë për efektin dhe rëndësinë që ka marrëveshja e katër
shtatorit e nënshkruar në Shtëpinë e Bardhë. Krahas vendosje së marrëdhënieve
diplomatike, sot janë nënshkruar edhe disa marrëveshje të tjera që e fuziqojnë
bashkëpunimin ekonomik dhe politik ndërmjet vendeve tona, pres me padurim miqtë
tanë izraelit në Prishtinë” – Abdullah Hoti, Kryeministri i
Kosovës
Më 4 shtator në
Shtëpinë e Bardhë, Kosova dhe Serbia nënshkruan dakordimin për normalizimin
ekonomik ndërmjet tyre në praninë e ish presidentit amerikan Donald J. Trump. Pjesë
e dakordimit ishte edhe pajtim i Izraelit për njohjen e Kosovës dhe vendosjen e
marrëdhënieve diplomatike.
Dokumenti që u
nënshkrua ndarazi parasheh që Kosova të hap ambasadën e saj në Jerusalem,
ndërsa Serbia të lëvizë ambasadën e saj nga Tel Avivi në Jerusalem. Në
marrëveshjen e sotme thuhet se aspektet teknike të këtij vendimi, përfshirë edhe
akreditimin e ambasadorëve “do të jenë objekt i diskutimeve të mëtejme
përmes kanaleve normale diplomatike”.
Kosova ka emëruar
zonjën Ines Demiri të ngarkuar me punë ndërsa emërimi i ambasadorit do të bëhet
më vonë.
Kosova do të
hap Ambasadën në Jeruzalem
“Akti i lidhjes
së marrëdhënieve diplomatike hapë rrugën për thellimin e bashkëpunimit dypalësh
ndërinstitucional si dhe në fusha të tjera të interesit të përbashkët.” - Vjoca
Osmani Presidente e Kosovës
Në një ceremoni
virtuale, ministrja e Jashtme e Kosovës Meliza Haradinaj – Stublla dhe ministri
i Jashtëm i Izraelit, Gabriel Ashkenazi hodhën firmat në marrëveshjen për
vendosjen e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet të dyja vendeve. Në ceremoninë e
nënshkrimit morën pjesë edhe Zëvendës Ndihmës Sekretari amerikan i Shtetit,
Matthew Palmer dhe ambasadorët amerikanë në Prishtinë dhe në Jerusalem.
Në dy skena, në
Prishtinë dhe në Jerusalem të stolisura me flamujt e Kosovës, Izraelit dhe
Shteteve të Bashkuara, të dy ministrat e vlerësuan historike marrëveshjen e
sotme. “Vendosja e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Kosovës dhe Izraelit
është një hap i rëndësishëm, historik dhe emocionues. Sot në mëngjes morra një
kërkesë zyrtarë për hapjen e ambasadës së Kosovës në Jerusalem dhe padyshim e
miratova, dhe mezi pres ta shoh të hapet, shpresoj shumë shpejt”, tha
ministri Ashkenazi.
Ministrja e jashtme
e Kosovës, Meliza Haradinaj, tha se Kosova ka pritur gjatë arritjen e kësaj
marrëveshjeje, e cila e bën Izraelin shtetin e 117 që e njeh Kosovën.
"Në këtë
ditë të rëndësishme ne hapim një kapitull të ri në lidhjen historike ndërmjet
vendeve tona, të cilat janë sfiduar për të ekzistuar si popuj dhe si shtete.
Shtetet tona kanë qëndruar pranë njëri tjetrit në momentet më të vështira dhe
sot fillojmë një udhëtim si dy shtete”, tha zonja Haradinaj.
Të dyja palët
falënderuan Shtetet e Bashkuara dhe ish Presidentin Donald J. Trump, duke
theksuar se pa përfshirjen e tyre nuk do të ishte e mundur ngjarja e ditës së
sotme.
“Jemi më shumë se
falënderues ndaj aleatit tonë të përjetshëm, Shteteve të Bashkuara të Amerikës,
që jo vetëm na kanë shpëtuar nga gjenocidi i luftës por i kanë dhënë edhe jetë
vullnetit të popullit tonë për demokraci dhe liri, në formën e Republikës së
Kosovës”, tha zonja Haradinaj.
"Në këtë
rast dua të falënderoj Shtetet e Bashkuara të Amerikës, për përpjekjet e tyre
që të promovojnë paqen kudo në botë dhe për të përparuar marrëdhëniet e
Izraelit me vende me të cilat nuk kishte marrëdhënie diplomatike më parë”,
tha ministri i Punëve të Jashtme të Izraelit, Gabriel Ashkenazi.