Editorial
Meri Lalaj: Përballë mjekëve
E shtune, 09.01.2021, 09:26 PM
Përballë mjekëve
Nga
Meri Lalaj
Ndoshta
mendimi për t’u bërë mjeke më pati lindur që në fëmijëri nga leximet e librave,
madje e pata përcaktuar do të bëhesha kirurge që të shpëtoja të sëmurët duke
vepruar jo vetëm me mendje dhe me zemër, por edhe drejtpërsëdrejti me duar.
Dhe, unë nuk do të isha në këtë jetë në rast se Profesori kirurg, Petro Cani
dhe kirurgia e mrekullueshme ruse Margarita Basha në një tryezë operacioni më
shpëtuan si në përralla duke bashkuar copat e trupit tim dhe duke i spërkatur
me “ujë gjallë e vdekur”. Megjithëse nuk u bëra mjeke, unë gjatë gjithë jetës
kam lexuar libra që kanë lidhje me mjekësinë edhe ndiej tjetër emocion kur
ndeshesh me libra të shkruar nga mjekë shkrimtarë.
Gjatë
ditëve kur ishim të ngujuar nga virusi 19, vijoja të lexoja librin e Profesor
Doktor Fedhon Meksit “4 Burra”, një libër i shkruar me shumë përkushtim dhe
dashuri për burrat që i janë përkushtuar kombit shqiptar: Mahmud Pashë Bushati,
Ali Pashë Tepelena, Naum Bredhi Veqilharxhi dhe Vangjel Zhapa. Doktor Meksi me
shumë durim ka hulumtuar në mëse 100 libra dhe dokumente për të ndriçuar këto
figura të vyera, të cilat i bëjnë shumë nder historisë së Shqipërisë. Detyra e
çdo njeriu është të bëjë diçka për Atdheun e vet.
Ditët
e fundit lexova në dorëshkrim librin e sapopërfunduar nga Profesor Doktor
Fedhon Meksi “Yjet e Mjekësisë Shqiptare”, libër që është një konstelacion i
shndritshëm yjor kushtuar shtatë mjekëve të shquar të mjekësisë tonë. Ata janë:
Dr. Frederik Shiroka, Profesor Doktor Selaudin Bekteshi, Profesor Doktor Petrit
Gaçe, Profesor Doktor Panajot Boga, Doktor Jorgji Adhami, Profesore Doktoreshë
Adelina Mazreku, U. M. Jani Basho.
Mjeku
i shquar, Frederik Shiroka është quajtur ”kirurgu me duar të arta” Unë si
fëmijë i vogël e kam parë me sytë e mi doktor Shirokën hipur mbi biçikletën që
nuk e ndante kurrë nga vetja dhe ajo që më bëri më shumë përshtypje ishin duart
e tij të veshura me dorashka lëkure. Doktor Frederikun, kirurgun e talentuar
virtuoz që pati studiuar në Austri e kërkuan për ta pasur në klinikat e tyre të
kirurgjisë që nga Austria dhe deri në Amerikë, por përgjigjja e tij ishte e
prerë: “Kirurgjia nuk ka atdhe, kirurgu ka.” Ai operoi me mijëra njerëz pa
përfillur orarin e punës dhe ishte i vetëdijshëm teksa thoshte: “historinë e
mjekësisë shqiptare / po e shkruaj me majën e bisturisë.” vdekja e zezë rrinte
aty pranë, iku në një moshë të re, kur kishte aq shumë për të ndihmuar dhe
shëruar të tjerët. Funerali i tij u përcoll nga mijëra njerëz dashamirë dhe
adhurues të veprës së tij.
Emrin
e Profesor Doktor Selaudin Bekteshit, e kemi dëgjuar mijëra herë teksa prindër
të shqetësuar tregonin probleme të shëndetit të fëmijëve të tyre dhe këshilla e
miqve ishte: “Po nuk e keni shpënë tek doktor Bekteshi?”Këta mjekë të rrallë
kaq të veçantë që ka pasur Shqipëria, jo vetëm kryenin me pasion e përkushtim
punën e tyre, por bënin gjithçka që të aftësonin edhe të tjerët duke filluar
nga studentët e duke vijuar me mjekët e rinj, jo thjesht nëpër qytete, por edhe
në fshatrat më të thella të Atdheut. Në vitet që fillimisht ka punuar doktor
Bekteshi: vitet 50-të, 60-të edhe problemet me sëmundjet e fëmijëve ishin të
shumta duke u shtuar këtyre edhe epidemitë e ndryshme, veçse përgjegjësia për
jetën, për të ulur vdekjet foshnjore i mobilizonte mjekët deri në vetëmohim.
Për
Profesor Doktorin Petrit Gaçe, pata dëgjuar për operacionet e tij të suksesshme
që bënte në zemrën e pacientëve, ishin rastet e para në vendin tonë dhe
natyrisht që ishte risi për kirurgjinë dhe mjekësinë shqiptare. Ai u kthye prej
studimeve universitare nga Shën Petërsburgu në profesionin kirurg i
përgjithshëm e më tej me përkushtimin e tij të jashtëzakonshëm duke kryer
operacione nga më të vështirit në kirurgjinë e enëve të gjakut, madje deri tek
djegiet më të rënda që preknin sipërfaqe të mëdha të trupit të të sëmurit.
Përvojën e tij ai e ndau me studentët dhe nën shembullin e tij u formuan sa e
sa kirurgë.
Një
përshtypje të veçantë më ka lënë puna e jashtëzakonshme e Profesor Doktorit
ortoped Panajot Boga, një punë titanike të operosh mijëra fëmijë të lindur me
difektin e të çaluarit tek foshnjat, veçanërisht tek vajzat. Jo vetëm kaq, ai
kurrë nuk e la bisturinë nga dora duke operuar kockat e pacientëve në shtyllën
kurrizore, në gjymtyrët e sipërme apo të poshtme. Ai ishte edhe një pedagog i
shkëlqyer.
Para
pak vitesh, unë pësova një thyerje të kockës së thembrës dhe u takova me Doktor
Panojotin, ai pa grafinë time dhe u habit: “Kam kaq vite që merrem me kocka dhe
nuk kisha parë kurrë një thyerje kaq të drejtë, kaq të përpiktë, edhe sikur të
doja ta prisja me sharrë a diçka tjetër nuk mund të bëhej kaq e saktë!” Ai
qeshte me gaz dhe bëmë shaka sepse më tha që të bëja disa hapa të ecja dhe unë
nuk çaloja, por ecja normal.
Doktor
Jorgji Adhami: thuajse nuk dija asgjë për këtë mjek dhe mësova aq shumë duke
lexuar këtë libër. Dikur kur shkonim në shkollën fillore dëgjonim për raste kur
për fëmijë të përcaktuar mësuesit e porositur u jepnin kinina dhe thonin se ato
kokrrat e verdha ishin shumë të hidhura. Dinim fare pak, thuajse asgjë fare se
ndërkaq bëhej luftë e madhe kundër malaries dhe në vendin tonë këtë luftë të
pashoqe e udhëhiqte një shkencëtar i vërtetë Doktor Jorgji Adhami, i cili porsi
heronjtë e mjekësisë botërore doctor Alexander Fleming, doctor Robert Koch, dhe
doctor Norman Buthane e të tjerë luftonte dhëmb për dhëmb me mushkonjat i
ndiqte ato kudo që ndodheshin duke e vënë veten përballë rrezikut vdekjeprurës.
Punonte pa orar larg shtëpisë bënte vetë klasifikimin e mushkonjave derisa
arriti në zhdukjen e plotë të malaries në vendin tonë.
Ndërsa
po mendoj për këta mjekë kaq të shquar, vura re se pesë prej tyre janë kirurgë
(jo më kot paskësha menduar edhe unë dikur për t’iu kushtuar kirurgjisë!).
Vetëm se këta kirurgë vepronin me bisturi e kjo ndodhte gjatë pesëdhjetë e ca
viteve më parë, ndërsa tani veprohet dhe me metoda të përparuara: shumë
operacione në veshka, në tëmth e të tjera kryhen direkt me rreze lazer
Sërish
një kirurge: Profesore Doktoreshë Adelina Mazreku. Unë ndihem me fat dhe e
lumtur që midis këtyre burrave të renditet edhe një femër kaq e zonja si
Adelina dhe jo vetëm kjo, por sepse Adelina është një nga mikeshat e mia më të
mira. Ne jo vetëm që të dyja bisedojmë për letërsi, librat që lexojmë, muzikën,
artet në tërësi edhe për mjekësinë, por Adelina më ka ndihmuar për dhjetëra
mike të miat kur kanë pasur nevojë për vizitën e saj, operacionin apo mjekimet
e ndryshme. Adelina me zërin e ëmbël, me shpjegime të përpikta të sqaron, unë i
them “ shëron me psikoterapi” Dihet në të gjithë Shqipërinë puna e përkushtuar
e Adelinës në specialitetin e saj: mjeke onkologe. Dihen shumë e shumë raste që
gra apo burra të sëmurë me kancer kanë shpëtuar nga kjo e keqe duke e kapur
sëmundjen që në fillim të herës. Me qindra janë studentët, të cilët kanë mësuar
prej Doktoreshës Adelina dhe tani me përkushtim vijojnë detyrën e tyre të
nderuar mjekë onkologë.
U.
M. Doktor Jani Basho. Është në nderin dhe krenarinë time si poradecare që të
shkruaj pak fjalë për këtë njeri dhe mjek të jashtëzakonshëm. Meqenëse kemi
patur një lidhje farefisnore emrin e Doktor Jani Bashos e kam dëgjuar që në
fëmijëri kur mbesa e tij, Zugrafa, shpesh nëpër biseda e përmendte me emrin
përkëdhelës “Vançi”. Ky mjek i shquar bëri sa mundi për Shqipërinë duke ngritur
dy spitale: civilin dhe ushtarakun, më tej shkollën e mamive duke qenë një
mësimdhënës i shkëlqyer dhe nga përvoja e tij dolën me dhjetëra e dhjetëra
mami. Nuk mund të rri pa përmendur se për zotësinë e tij e kërkuan për ta
mbajtur në profesionin e mjekut disa klinika në Europë madje deri në Amerikë,
por zemra e tij rrihte veç për Mëmëdheun. Me kulturën e tij të veçantë ai
përballoi denjësisht dallgët e jetës, mjafton fakti kur pas çlirimit i dogjën
tri mijë libra në oborrin e shtëpisë, libra që kishin vlera të jashtëzakonshme
edhe për studimet historike albanologjike, përveç mjekësore.
Në
një radhë me Doktor Jani Bashon renditen edhe këta poradecarë: albanologu
Gjergj Pekmezi, shkrimtari dhe përkthyesi Mitrush Kuteli, poeti Lasgush
Poradeci, arkitekti Kristo Sotiri, të cilët i bëjnë nder Shqipërisë.
E
vlerësoj këtë libër me titullin kuptimplotë “Yjet e Mjekësisë Shqiptare”
shkruar me kaq dashuri nga Profesor Doktor Fedhon Meksi. E vlerësoj sepse na
rrëfen mirënjohjen e tij ndaj këtyre figurave të shquara të mjekësisë.
Mirënjohja është në ballë të gjithçkaje. Detyra jonë është t’i nxjerrim në
dritë t’i vemë në dukje këto figura kaq të shquara që bëjnë Kombin. Profesor
Doktor Fedhon Meksi me durim e këmbëngulje duke gërmuar nëpër dokumente, duke
përdorur një bibliografi të zgjeruar, duke biseduar me miq e të afërm të
mjekëve, të cilët përshkruan na ka dhuruar këtë libër të veçantë. Jetojmë në
vite të vështira në kohë të trazuara kur mjekët po ikin nga Atdheu vetëm për
një pagesë më të lartë për punën e tyre. Më duket se shifrat janë: një mijë
infermierë dhe shtatëqind mjekë të larguar.
Mjekët
e përshkruar në këtë libër nuk ngurruan aspak për të vënë gjithçka në shërbim
të Atdheut sepse Mitrush Kuteli ka lënë porosi në Testamentin e vet: “Atdheu është
Atdhe edhe kur të vret!”