Bardhyl Maliqi: Pragjet

Dr. sc. Bardhyl Maliqi

PRAGJET

*poemë për mësues, prindër, fëmijë dhe aadoleshentë

Përjetësimi.

Ç’është ky prag kështu:

kokë djepi a gur varri,

këmishë dhëndërie a qefin i bardhë,

prag vdekje a prag jete,

ky Gjergj Elez Ali i Ri me 99-të plagë?!

Ky prag është nusja e legjendës

A vasha e valëve,

që rend si hëna pas dashurisë së një ylli

dhe në ia kërkofshin të kapërcejë ylberin

do ta bëjë,

sikur të trandet

Toka dhe Dielli.

“Un’ do ‘vij me kalë të bardhë,

un’ do ‘vij me at me shalë,

at me shalë e at me fre,

porsi hana nëpër re!”

Ujana,

Ti sigurisht që e di.

se Ky Prag na bashkon,

se Ky Prag na ndan,

Këtu ka lule,

Tufan matanë!

Ky është pragu i ligjit,

moralit,

besimit.

A prag i anarkizmit,

flligështive,

pabesisë?

Është prag qëndrese

A është prag tjetërsimi?

Më thuaj cili je?

Je rob a njeri?

Prag i ndërrimit të kohëve,

stinëve,

mijëvjeçarëve,

Është prag i bardhë a është sterrë i zi?!

E përcaktojnë Fatijet dhe Zotat e marrë

dhe Njerëzit e përçartur besojnë verbërisht,

Veç

unë kaherë i kam i kam kapërcyer pragjet,

dhe kur qe nevoja shkallmuar fundësisht;

ndaj era më fshikullon,

më rreh egërsisht!

Dhe fëmija rritet

mes besimit dhe mosbesimit,

autonomisë kundrejt turpit,

pavarësisë përballë dyshimit.

iniciativë kundrejt fajit,

zell ndaj inferioritetit,

identitet adoleshence

ndaj konfuzionit të planetit,

Intimitet kundër izolimit,

përkatësi dhe dashuri

produktivitet i një burri

jo vetabsorbim në vetmi,

integritet kundrejt vetë dëshpërimit,

por,

më ngadalë se shpejt ia shalove harrimit…

është kërthi ende,

është ende fëmijë,

paçka se prapësinat i do për çudi.

I picërron sytë dhe bebëzja reagon

ndaj errësirës dhe dritës

tkurret, zgjerohet;

valë elektromagnetike

në korne, në iris,

nga lentet

rendin me vrap në retinë

nga portat e dritës

ikonat e sendeve

përmes impulsesh nervore

përmes shkopinjsh e konesh

në tru perceptohen.

Sytë, ah sytë, ç’mrekulli e natyrës!

kush pyet për ngjyrat dhe format natyrisht

është i dashuruar pas syve të kaltër,

të gjelbër, kafe dhe të zinj sigurisht.

Fëmija prej syve nxë gjysmën e botës

kapet pas kolorit, paraqitjes dhe formës,

vëren ndryshimin, lëvizjet, shpërthimet,

rendjen në rrugë,

vërtitjen në hapësirë.

dhe për gjysmë sekonde

nga kujtesa shqisore,

perceptimi

ngulet në tru i pavdirë.

Me sy nesër fëmija do nxërë alfabete,

do ‘ shfletojë biblioteka,

do ‘ gërmojë në internet.

me e-mail do të shkëmbejë mesazhe,

leksione dhe detyra,

do të mësojnë në distancë

si mësuesit në KUALIDA.

dhe emocionet e së bukurës

prej sysh do t’i marrë.

se për këdo dritë e syve është krejt e shenjtë,

për sytë e ballit do të betohet për jetë!

S’dua të zgjatem t’ju them gjithçka di

po gjithë receptorët përbëjnë një çudi,

dhjetëra antena që kapin ngacmime,

i përcjellin të sakta në qendrat aktive,

përcaktojnë Pragun Absolut dhe

Pragun e Ndryshimit,

Kështu është e pamundur t’i shpëtosh ndijimit.

Ndaj mësuesit e mirë këtë qartë e dinë

dhe në klasa bombardojnë receptorë pa mbarim:

në tavolina me grupe shumica punon,

dy demonstrojnë, një pjesë eksperimenton,

sekretarët në kompjuter të dhëna regjistrojnë,

“djathtistët” tregimet me figura ilustrojnë,

Admiri dhe Fotjoni shkruajnë vjersha dhe ese,

veç Julian trazovaçi mban kokën në re.

Lideri i grupit dhe atë e vë në punë,

paçka se me përtesë, dhe Goni ndërroi gunë.

S’ka nxënës syleshë, as djem veshëdyll,

veç zgjo interesat, motivo më të mirët,

përsos metodat, teknikat, strategjitë,

në vlerësime të matshme rreshtoji njohuritë,

sfida inteligjence dhe emocion sigurisht,

lehtëso komunikimin, mos qorto “gabimisht”.

fëmija është i ndjeshëm si lastari i hardhisë

programoji si lodra detyrat e shtëpisë,

dhe lojërat mësime shndërroji në klasa,

po zgjove kureshtjen, s’ka “tabula rasa”.

Vala zanore nga ajri hyn në vesh,

lëkund membranën dhe lëngun e kërmillit,

vibron kockat e kokës së Vitës dhe Adilit,

reagojnë nervat e membranës bazilare,

dhe Tingujt vibrojnë në tru si era në dritare,

dhe fërgëllojnë në qelqe lumbardhat e De Radës,

kur zëri i dashurisë të ngre në mes të natës,

të thërret mbi libra intimiteti dhe pasioni,

apo poshtë dritares të thërret zëri i gjitones?

Nga jashtë me ajrin vjen aroma

e peshkut të skarës,

nuhatja nxit shijen e perceptimit përkatës,

dhe nga sythat e shijes së pupilave ngadalë

impulsi nervor shkon në korteksin parietal.

“Të shtrohet dreka!” - vjen urdhri final.

Kafshimi, përkëdhelja, kruarja, shtërngimi,

temperatura, prekja, dhimbja, fërgëllimi,

janë atribute të lëkurës së hollë, të inervuar,

kudo, në gjithë trupin, jo vetëm në duar.

në zonat e rrezikshme dhe zonat erogjene,

kënaqësia dhe dhimbja bëhen prezente.

Kinestezi dhe ekuilibër ka gjithë organizmi,

mos e tepro me posturat, me klithma vibrimi,

akrobacitë e klounëve e kanë një masë:

kujdes se këmba rrëshqet në dërrasë!

Dhe dhimbja e trupit s’është si dhimbja e shpirtit

që s’ka porta bllokuese në palcë të kurrizit,

por ka dhimbje të shpejtë dhe dhimbje haplehtë;

ka dhimbje kalimtare

dhe të përhershme në jetë.

Të kalitesh në dhimbje është virtyt i vërtetë,

po dhimbjen pa e shfaqur, pa e joshur vetë!

Organizimin perceptiv mësuesi e di mirë,

afërsitë, ngjashmëritë, kundërshtitë ndikojnë,

asosacionet të bëjnë poet,

iluzionet të mashtrojnë,

kujdes botën jokonstante, rregullat figurë-sfond,

pritshmërinë, vëmendjen, emocionin vagabond!

Cilido edukator që jetën e njeh mirë

e di se receptorët punojnë me dëshirë,

se s’ka nxënie të artë pa botëpërjetim,

Kush mendon ndryshe e ka veç gabim!

Në shkollë

- O zysh, po në lojë unë zura tre shokë,

Më flasin miqësisht pleq e të rinj,

bëra gola klasi

në tur munda të zinjtë

dhe tridhjetë pikë

në volejboll sot në det

në palestrën e shkollës

trepiksha sa desha

dërgova

në kosh e kalova në rrjetë!

Tani dhe vajzat më shohin më ndryshe

po mua më pëlqen veç një sylarushe,

po ku di gjë ti veç trigonometrisë,

e ke harruar rininë në sirtarët e kujtesës,

po mos u mërzit se

s’ke faj,

o zyshe!

Jashtë është natyra, orkestra e zogjve

të joshin cicërimat

thotë Zhak Preveri,

Mësimi i mërzitshëm kërkon tjetër kurë

mëso në natyrë, këshillon Rusoi,

shkollë peripatetike, Aristoteli.

Një mësim në shëtitje

të bën Aleksandër,

por do një mësues Aristotel të vërtetë;

ndërsa mësuesja jonë griset në dërrasë

shet tollona morali skarco

këtu e dhjetë vjet!

Ndërsa ne përtypim fara luledielli

vizatojmë, shkarravisim shkencëtarë e poetë,

i bëjmë piratë, banditë e killer

thumbojmë nën buzë,

nxisim tërbimin

dhe e hanë qullashët

e klasës së shkretë!

Sportistë e skuadra dimë me qindra përmendësh,

melodi muzikore, ritme dhe rima,

këngëtarë dhe grupe

rendin në kujtesë;

veç mësimet shkollore me pak përjashtime

te Hani i Tosos fshihen në kthesë.

Rendim në Parti, Pabe, Diskoteka,

këndojmë Rep dhe

kërcejmë Hip-hop,

organizojmë ekskursione

enciklopedira,

universe;

veç në fizikë

biem në gropë!

Vijmë në vjeshtra më keq se në maj,

veç baballarëve u fishket kuleta:

gjithë bota blen kënaqësinë e verës

veç ne

blejmë pesat e shkreta…

Thonë kemi lindur me dominanca të djathta

lapsin me të majtën morëm së pari,

“Mëngjarash!”

Këmbëters!”, këlthiste gjyshja

dhe edukatorja avazin që la i pari.

“Ky djalë është brekth”, - thoshte im atë

kur unë me shqelma

e godisja në shpinë,

në barkun e mamit vërtitesha fugë,

çudisja gjitonet,

çudisja mamitë.

Dhe nuk më pritej të dilja në jetë

botës i duhen dhe ca prapësira,

prapësira fëmijësh them sinqerisht

se prapësi politikanësh ka ende me mijëra.

Shkopi magjik

Më kujtohet mirë se ç’bëja me bastunin

e shkopin e thantë të xha Nezirit në fshat

Shkopi mes shalëve të mija bëhej kalë

dhe hingëllinte e hidhej tej me galop.

Si tregues hartash bëhej herën tjetër,

si bastun, si çadër pse jo si skeptër.

si violinë, si xhaz, si fyell, si fagot,

tinguj të magjishëm përcillte në botë.

E shkopi i gjyshit si bastun dirigjenti,

që bënte të dridhej melodirash planeti.

shkopi bëhej heshtë, shigjetë dhe shpatë,

kamxhik dhe çifte, në netët pa fat.

Me të imitoj peshkatarët në breg,

e përdor si kosore për të çarë një shteg,

dhe kur e teproj me vonesa sërish,

shkopi egërsohet dhe bëhet bishë.

Fshikullon, përdridhet si kamxhik te pragu

dhe ma bën kurrizin më të butë se barkun,

mërzitem, marr trastat në shkop si refugjat

rrugët e botës të nesërmen mat.

Në rrugë si ekuilibër të dy peshave e vë,

kush tha se ky shkop s’ shërben për asgjë?!

të lozësh në tokë, të ndash kufij e shtete,

ta vesh si lab antenë në qeleshe.

Të luash Pile-poskën dhe Prencin përsëri

dhe turravrap pas shkopit të rendësh në kufij,

të shkruash në baltë, të gërvishtësh në rërë,

të shposh tullumbacet si të ishte gjilpërë.

Ta bësh tavan për T-në dhe për L-në dysheme

me dy shkopinj të imitosh avionin në re.

Po u desh kanalin ta hedhësh trefish

me shkop kërcen si majmuni me bisht.

Ta bësh si kryq e të kryqëzohesh sërish

dhe pas tri ditësh i ringjallur të mbërrish.

Ta bësh minare e të falesh pastaj,

të ndash dy skuadra; me hosten të ngasësh buaj.

Tej resh, horizontesh të fluturosh si shpend,

në lobin parietal fantazia të rend’

paçka se tetë faqe s’i kopjova përsëri

dhe nesër zysha si stuhia do t‘shfryjë…

Dhe shkopi më bindet dhe fle si fëmij’

tash është gati ta mbjell në tokë përsëri,

të gjethojë në pranverë Blerimin e Ri!

Sërish në klasë

Kam mendje pjellore plot fantazi,

të mendosh pak më ndryshe,

a s’është mrekulli?!

- Ardi, ku kullot, pse s’u bë vizatimi?

zgjohet zëri i zyshës si tigër tërbimi.

- E bëra në kompjuter me ngjyra, o zysh,

një pyll vizatova, ca kaproj dhe një arushë.

- Po pse arushë vizatove vetëm një, Ardush?

- Po ajo ishte zysha, unë ç’të bëja më?

Kur kaprojtë s’i bindeshin bënte kërdinë

kërciste putrat mbi tavolinë…

Shakaja me kripë krijon tollovinë,

por zysha këtë herë nuk mori inat

qesh nën buzë me djalin e prapë,

është dhe vetë nënë dhe mirë e di-në

sa qejf fëmijët e kanë tollovinë.

dhe klasa me 50 nxënës nuk merr dot frymë.

ndaj ndonjë pëlcet po s’bëri gallatë

ta di se turinjtë ia bëjnë sallatë…

Marr guximin dhe zyshën e pyes sërish,

pa ç’ka se do thotë: “S’e di këtë, o kokëmish?!

Radyard Kiplingun fëmijët e kanë mik

se ai të mëson të pyesësh, të dish”.

“Gjashtë shërbyes besnikë kam,

(Më kanë mësuar gjithë ç’di)

I quajnë Pse?, dhe Kur?, dhe Çfarë?,

dhe Ku?, dhe Kush?, dhe Si?”

Pyetja është Çelësi magjik i Universit,

me pyetje nxë dije, fiton aftësi,

s’është turp kur pyet, turp është kur s’di.

Nëse diçka të duket vërtet e vështirë,

Dije, s’ke ditur të pyesësh mirë!