E enjte, 28.03.2024, 10:32 PM (GMT)

Kulturë

Nexhat Halimi: E fundit në fillim

E diele, 12.01.2020, 10:29 AM


Nexhat Halimi

Silueta e vetmisë së gurit

(Fragment)

E fundit në fillim

Toka rrotullohet pikërisht siç ka thënë Koperniku, veç ai nuk e ka paraparë që shumë sekrete do të mbesin silueta të shpirtit në vetmi. Nuk e ka paraparë që shumë fshehtësi do t`i mbulojë koha dhe ndoshta do të harrohen siç është rasti me tokat e Naissusit dhe mallëngjimin e pashëruar për të, me njerëzit e vrarë e të ikur, me shtëpitë e rrënuara dhe varret e tyre të rrafshuara. Veç varret të mbuluara me barishte të egra ende frymojnë, eshtrat e të vdekurve aty… natyrisht, të atyre për të cilët tërë jetën do të më dhemb zemra, do të më kujtohen sakrificat e tyre dhe Molla e Kuqe do të mbetet vetëm një simbol, një mjegullinë, një gojëdhënë e gjallë, e pavdekshme.

Ja pse qaj mbytur në vete dhe pse ende mendoj se asgjë nuk humb me gjithë hi.

-Koha nuk kthehet kurrë, vetëm gjërat ndoshta `i ditë… - e thash në heshtje dhe e qava prapë nënën e vdekur, atë të Mollës së Kuqe, që bënte fruta ngjyrë gjaku.  I zgjova fjalët dhe nga më vinin nga thellësia e shpirtit qaja me lot.

Trup i mollës i lulëzuar nën qiell gjatë verës

Jepte fryt me aromë vjeshtës ngjyrë gjaku

Nën hije i flinte fëmija i flinte pranë dhe plaku

E lëviznin ëndrrat në kullë përmes derës

Papritur ra vetëtimë dhe pëlciti shi e ra borë

Mollë e Kuqe degë më degë ndër zjarr thau

Toka zgjoi në gjak e lumi ngriu dhe guri çau

Çasti peizazh të rëndë këputi në krah e dorë

Molla e Kuqe mbeti veç simbol gojëdhënë

Hija e ndiqte hijen vdekjes në ecje ndër gjol

E plaga e qentë e varret në borë nën hënë

Tashmë qiellit gjithnjë në lot fluturon `i sokol

Vjen te kufiri e i dëgjohet vigma në gjëmë

Unë qaj nënën e vdekur në gojë me maramë

-Të mundon ndonjë gjë?

-Jo, jo…Pse?!

Më shikoi gjatë Faiku dhe me huti të thellë. E uli kokën i shqetësuar.

Jashtë bie borë e butë.

Bie dendur, shtëllungë-shtëllungë.

I rëndon gemat e blirit të vjetër përballë. Çdo gjë ngjan me hijet e kujtimit e gishtat e tharë, të thyer. Ikin përgjatë qelqit të dritares, të mbuluar me sipërfaqen të pëlhurës së ndjeshme e të lëmuar të avullit, të spërkatur pak me qiellin nga përvidhet e bie në ornamentet me tis të ndritshëm në të hirtë të hotel Bozhuri. Vërej, në mbulesën prej avulli, në atë mëshikëz me tis të bruztë, në atë vinjetë të shqyer mëshikëzës së tejdukshme nga bulat e ujit të krijuar aty për aty, zgjohen inserte të vetmuara të kujtimit të ikur. Hapen e mbyllen e kryqëzohen rrugë të nisura e kurrë të përfunduara,  të ikura nga çasti i ndonjë ndjenje dhe të ngelura pezull, ndërmjet dy stacionesh, mes të cilave udhëton gjithnjë e të dhemb ashpër bashkë me kollën e shkaktuar papritur. Vërej, rrugët e bulave të ujit janë kaq të ngjashme me vetëtimën, me penjëzat e dala nga përralla, me vijat e vizat në shuplakën e dorës së djathtë, apo të dorës së majtë, të lidhura me tiktaket e zemrës, me unazat e djersitura, me hartën e gjallë të fatit. Ikin zigzag,rrjedhin gjithmonë nga krahu i majtë i poshtëm i kornizës, të shuhen aty me krahët e fluturës së mbetur në hijen e vet. Vërej, vjen prapë flutura e shuar e derdh dritë të pafund mbi sipërfaqen e hijes së pemës të rënë nga trotuari në qelqin e  lagur. Vjen prapë e njëjta flutur, vetëm mbasi do të ketë krijuar hapësirë të pakufishme, të ndritur, që aty të hapet qielli, i cili tashmë zë të bjerë bashkë me fluturat e bardha nëpër degëzat cullake të drurit – hije në qelqin e dritares, e pak dhe jashtë, të ik larg rrugës, të ik e të ik e të ik, të kthejë prapa në kohë fushës së gjelbër, e pastaj në maja kodrash, lart, e mes brigjesh të mbuluara nga tis i mjegullës së dendur, të sillet e të sillet e të krijojë hapësirë në një lule.

Një lule mali me pak aromë e shumë freski pranvere, ndërsa bën dimër dhe rrëqethesh papritur nga të ftohtit, që vërsulet nga jashtë dhe krijon vinjeta të panjohura, të pashpjegueshme.

-Çfarë do të pish, zotëri, - më përmendi zëri i kamerierit.

Priti pak përgjigjen. E kapi me gishta jelekun e zi, të veshur mbi këmishën e bardhë, nën jakat e të cilët i rrinte bukur kravata flutur. Nuk foli më dhe iku pa përgjigje. Iku me kujdes pa e prishur heshtjen e çuditshme në të cilën përpëlitesha i humbur.

Zëri i kamerierit  ende jehonte hapësirës së zbrazët.

Shikova anash, para, prapa. Nuk vëreja njeri para vetes, e zëri më zgjoi nga vetja me kumbim. E shikova prapë qelqin e dritares. I shikova rrugët e ngatërruara nga i hapte bula e ujit e prapë mendja më iku  në brigje, në lulet, të cilat tashmë i ka venitur dimri. Megjithatë, ka lule atje. Ndoshta?

-Jo, nuk ka lule tashmë atje. Nuk ka e unë në këtë pjesë timen të vetmisë, të kthimit në vetvete vras mendjen për lulet, vetëm për to dhe mrekullinë që e derdhin rreth vetes. Kthehem vetes e mendoj për veten, për vjollcat,për ditët e ikura, për ditët e javët e muajt e shkëputura nga peri i kohës, për skicat e avullit të shtresuar në xhamin e dritares, për çastet e këputura nga tërësia të ngjashme me bulat nga rrëshqasin mes avullit të qelqit e ikin duke hapur rrugë për të rënë në fund të kornizës, për të humbur aty e për të mos u kthyer kurrë më.

-Natyrisht për të mos u kthyer, sepse bulat nuk janë lule, nuk janë vjollca!

-Natyrisht, s`ka vjollca tashmë, ndërsa është dita e parë e Vitit të Ri!

Rri me fytyrë në shuplaka, me bërryla të mbështetur në tryezë. E shikoj filxhanin e kafesë të sjellë pak më parë nga kamerieri dhe tashmë gjysmë të pirë. E fërkoj ca ballin tashmë më të lëruar dhe e dëgjoj në hapësirën e “Bozhurit” muzikën e rrëmbyeshme të Frederik Shopenit, në shtëpinë muze të së cilit isha me korrespodentin e “Rilindjes” Rexhep Zllatku nga Shkupi. Bëj përpjekje t`i kujtoj vargjet nga ai krijim, me frymëzim në Zhelezova Vola, Poloni, 1971.

Pëshpërit. Më dridhen buzët. Provoj prapë. Gjë e cila nuk ecën. Bëj përpjekje dhe një herë.

“Gjaku i muzikës klasike rrjedh lumit Utrata

Zhelezova Vola fle në shtëpinë e Shopenit

Bredh afër largësisë së të qenit e të mosqenit

Shelgjet e buta e kodrat rreth i ka prek nata

Më ofrojnë për darkë te muzeu i Frederikut

Pjatë specifike dhe supën që i ngjet gjakut

Uji rrjedhë fshatit fije fije mjekrës së plakut

Mendja më ik borës së  majës së Pashtrikut

Patjetër pije supën të mos i fyesh nikoqirët

Kjo ngjyrë gjak më nxjerr kaq jashtë vetes

Oh nuk më ndihmon asgjë e aspak të shtirët

Rrëzoj pjatën e Zllatku më sheh me merak

Muzeut të Shopenit i vritet arti i vet ndopak

I dëgjoj nga derdhen  tingujt e pianos etjes”.

Diçka më zgjon fuqishëm. Diçka papritur më hyn në rrjedhën e meditimit, e shkëput tërësinë, kujtimin. Diçka e ngjashme me thellësitë e shpirtit, diçka e shkëput ritmin, e mbështjell fijen e lëmshit dhe unë papritur lidhem me ditët e para të pranverës. A mund kjo ndërhyrje të jetë e lexueshme? Marr ta shqiptoj në heshtje, shkronjë për shkronjë e humb në frymëmarrjet e ikura larg në kohë, në frymëmarrjet e vonuara ka dy stinë, që të lidhen tash, të kujtohen. E kujtimi është pjesë e pandashme e frymës së njeriut. Ti në këtë mënyrë e flet veten, atë pjesën e thellë të anës intime, e cila të da      llon nga gjithsecili!Të dallon  për nga ndjesitë, për nga meditimi për të bukurën të cilën e shpërndan rreth vetes.

Natyrisht, e bukura është për secilin. Lulja nuk i takon vetëm njërit. E përjeton pak ti, pak ai, e pak unë, ndërsa bëhet pjesë e të veçantës.

Në tërë këtë ka diçka shpirtërore, diçka të bukur dhe të dhembshme... Aty është një pjesë e syve të Ismetit, një pjesë e syve të fjetur, të cilët zgjohen, ndrisin e derdhin pranverë në kohën e tyre!

E dëgjoj muzikën në këtë mëngjes të hershëm, të qetë, ndërsa borë bie. E dëgjoj e bëj përpjekje ta kuptoj Shopenin. Natyrisht, një laik i dashuruar në shkronja shqipe,  i zbritur nga Dumnica e Poshtme, veç i ndjekur para thikës vrastare serbe nga toka, varret e ajri e qielli i mbetur në Tullar të Toplicës. Dëgjoj muzikë klasike e hesht. E kaq shumë më dhemb të hesht. Shikoj e më dhemb të shikoj kot. Nuk e këpus rrjedhën e kaq shumë më dhemb rrjedha që nuk i kthen gjërat e vjedhura. Vetëm më tepër thellohet vetmia, diçka e pashpjegueshme, e cila ik në fijen e lëmshit të kohës. Koha. Natyrisht, koha nuk kthehet kurrë. Të ndodhte e kundërta, ti tashmë do të vije në “Bozhur”, me tufa lulesh të fushës në dorë, t`i shesësh për ca metelikë. Veç kjo nuk ndodh dhe Ti, Ismet, tashmë nuk zbret në qytet. Dimër është dhe lule të shesësh nuk ka. Natyra dhe sytë tu  të fjetur tash krijojnë atmosferë të largët... të ngjashme me lëvizjet nga tavolina në tavolinë, të ngjashme me mallin për ndonjë metelik. Të blesh bukë e ndonjë gjë të së përditshmes për familjen.

Mëngjes është. I pari mëngjes në vitin e ri. Ti s` je. Ti arrije herët, me ag, me tufa lulesh të natyrës, veç natyrisht tashmë s`vjen. Tash ka borë dhe ti ngrinë në male e lule nuk gjen askund. Vetëm unë ta shoh siluetën nga vjen në këtë hapësirë të “Bozhurit”. Më afrohesh afër, siç vjen miku i vjetër te miku. Ulesh pranë meje. Lulet i lëshon mbi tryezë e flasim për të bukurën, për artin. Ti ke dell për artin, Ismet. Ti e do të bukurën, i do lulet e çelura kaq bukur në brigjet e luginat e Gërmisë.

Ja, shikimi im i etur, tërë mallëngjim të pret, ik lule më lule e të ndjek nga shpina nga ti ik nga tryeza në tryezë, ta shesësh ndonjë tufë, të cilat e kanë në vete natyrën dhe tërë mrekullinë e pranverës, tërë universin. Bredh vetes e hapësirës së “Bozhurit”, në këtë mëngjes me asnjë mysafir, veç me mua, i cili ka pirë një kafe e rri aty, të pret ty të vish, ta sjellësh pranverën. Ti endesh kot,me sytë e ndezur e flokët e ngatërruar. Bredh në këtë hapësirë të mbyllur, në të cilën mbrëmë është përcjellë viti i vjetër e është pritur vitit tjetër, ky vit,  me urimet për jetë më të lumtur. Është dashuruar mbrëmë për vitin nga mbyllej dhe në pritje të vitit të ri, në këtë guacë të mbyllur e të mbuluar me erë të rëndë të tymit, të rakisë e të mezesë.

Papritur më kujtohen dhe lulet e mia. Ato nga fushat e Dumnicës.

Lulet e xhenetit dhe aroma e tyre dehëse.

Iu marr erë e ik te lulja tjetër…

Tashmë është mëngjes. Ata që kremtuan mbrëmë flenë ende. Do të vazhdojnë të kremten dhe sonte nën tingujt e muzikës së shfrenuar.

Ti tashmë je këtu afër meje dhe nuk je.

Je veç pse dua të jesh.  Nuk je, veç pse  tash më është dimër e s`ka lule t`i mbledhësh me zemër, ta sjellësh pranverën në qytet.

Ti je silueta e parë që e çel pranverën në qytet.

Ja nuk je tashmë këtu apo je tashmë këtu, flas më vete me ty me siluetën tënde të vitit të kaluar, e psherëtitë “Pranvera do të vijë pa tjetër. Mos u pikëllo, Ismet, mos e ndjej vetën të humbur!”

Do të vish njëjtë  me të njëjtën buzëqeshje në fytyrë, me të njëjtën ëndërr, me të njëjtën dashuri... Toka rrotullohet  rreth vetës, po ashtu dhe rreth diellit,  ka thënë Nikola Koperniku në shekullin e gjashtëmbëdhjetë. Kjo do ta sjell dhe pranverën patjetër, veç më parë duhet të ndalet kjo borë që tash më bie shtëllunga-  shtëllunga, pandërprerë. Silueta jote megjithatë është këtu me mua. Qëndrojmë në të njëjtën tavolinë, me një filxhanë të kafes së pirë para vetës. Ti shikon hutueshëm dhe dëgjon muzikën e Shopenit dhe fjalët e mia të theksuara dhe të përziera me dhembjen.

-Vjollcat kanë diçka të njeriut,- të them  unë, i cili gjithnjë pyet.

-Kanë diçka të pranverës, kanë diçka të dashurisë, kanë diçka të bukës, - përgjigjesh ti Ismet, i cili gjithnjë përgjigj, me sy të përlotur.

Bisedoj në hapësirën e zbrazët të Bozhurit  me siluetën e Ismetit, që s`është. Më përngjet të vijë me tufë lulesh në dorë, vjen e vjen e vjen  e nuk arrin kurrë. Më parë duhet të ik dimri, më pastaj do të shfaqet pranvera me gemat e lulëzuar, më pastaj shfaqet ai. T`i blejë librat e fletoret për mësim në shkollë, apo dhe një biçikletë, me të cilën do të fluturojë siç fluturojnë në ëndrrën e tyre ata kohanikët e tij në filmin shumë domethënës të prodhimit amerikan. Tash nuk mund të vijë Ismeti. Tash është dimër, s`ka pse zbret nga malet.

Jashtë bie borë e butë shtëllunga -  shtëllunga.

Rrugët i ka mbyllur të gjitha bora e stuhia, ka arritur të vijë me sajat e veta të arta, të dala nga përrallat më të bukura vetëm Viti i Ri, tërheq nga dymbëdhjetë drerë brirë gjatë dhe ja dëgjohen nga vijnë, bien zilet e para në këtë vit, paralajmërojnë hapësirë të pranverës për ndonjë ditë të afërt. Ja, dëgjohet qiellit të kristaltë vetëm zëri i babadimrit ho ho ho.

Jashtë bie borë e butë shtëllunga -  shtëllunga.



(Vota: 8 . Mesatare: 5/5)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora