| E hene, 02.09.2019, 07:14 PM |
JENIÇERIZMI HISTORIK DHE JENIÇERIZMI MODERN, I
Nga
Prend BUZHALA
Fjalori
i shqipes kështu e përkufizon fjalën jeniçer: "JENIÇER m. sh. hist. Ushtar
këmbësor i trupave të zgjedhura osmane, që ishte marrë zakonisht nga të
krishterët e vendeve të pushtuara prej Turqisë ose ishte zënë rob dhe që në
vogëli ishte stërvitur e përgatitur për luftë."
Perandoria
otomane, dikur, nëpërmes jeniçerëve (fëmijëve të rrëmbyer nga gjiri familjar,
kryesisht i familjeve të krishtera), synonte që FËMIJA TA HARROJË PRINDIN E
VET, besimin e vet fetar, kombin e vet dhe gjuhën e vet. Tragjedi e
shumëfishtë!
Fëmijët
e rrëmbyer dhunshëm, edukoheshin në thertoret otomane, bëheshin ushtarakë e
mandej i quanin jeniçerë, mbasi ua kanë ndërruar Shpirtin e Arbrit dhe mandej
pajisen me Urrejtjen si masë të Jetës. E mandej, me tërbim, ky JENIÇER i
shkombëtarizuar, të shkonte në luftëra pushtuese, së pari të shkonte e ta
vriste familjen e vet, ta shkrumbonte, dhunonte e përgjakte Atdheun e vet...
Jeniçerët
ishin ushtarët më të fortë, më trimat, më të egjër se vetë otomanët. Arritën të
bëhen deri edhe pashallarë, vezirë etj. I kishin shtënë në dorë forcën ekonomike,
ushtarake, politike e kulturore. Të tjerët ishin skllevër. Fituan statusin e
Diskriminatorit të Privilegjuar ndaj Të tjerëve me Shpirt Tjetër, arbëror a
evropian, s’ka rëndësi: një mendësi tipike e zemaneve otomane.
Dhe
ata shtegtuan nëpër shekuj...
1.
Ndërsa
Mithat Frashëri shkruan:
"Synimi
pesë herë shekullor i Turqisë, një sunim nga më të zezët që kanë njohur
historitë e botës, na ka shtuar të metat e vjetra, duke na pakësuar virtytet:
Turku na mësoi edhe një herë akoma më përtacë, më të harbuar; me anadollakun,
si jeniçer ose bashibuzuk, kemi vajtur të grabitim gjer në Hungari, jemi vrarë
në Bagdat dhe në Jemen; më vonë jemi shkruar zaptie për një mexhitkë në muaj,
dhe kemi vdekur në Gjirit, na janë zbardhur eshtrat në rërë të Fizanit... Edukata
që morëm në oxhakët e jeniçerëve na bëri të jemi të këqij dhe të padrejtë
kundra vëllezërve tanë më të dobët, të humbasim çdo ndjenjë dhe virtyt kombi,
të gjendemi si fis i egër, armik dhe i përçarë me njëri-tjetrin, pa asnjë farë
bashkimi, indiferent në përparim, të mërguarë prej çdo lumturie materiale,
meqënëse të larguar nga bashkimi, pa bashkëpunim dhe pa solidaritet... E
urrejtur qoftë për jetë ajo administratë, e mallkuar qoftë ajo orë që solli
këmbën e aziatikut në Shqipëri, që na bëri të rrimë pesë shekuj më pas nga
shokët. Pesë shekuj shkuan mbi ne si një hije e zezë, një gur i rëndë mbi
mendjen dhe vetëdijen tonë, një kohë errësire që mend e shoi çdo ndjenjë
njerëzie, çdo cilësi njeriu të ndershëm... Vajtimi nuk hyn më punë, se sjell
dëshpërimin e fatalizmit. Kundër një të lige, përpara një mynxyre, duhet
vepruar, do prurë një reaksion, që të vijë zgjimi pas gjumit, larg dehjes, një
zgjim veprimtar, me vullnet të vërtetë, me punë të fortë, motra dhe mëma e
shpresës pjellore.Një veri e bën detin që të buçasë. Një frymë e re e bën një
komb të marrë një shpirt të ri. Një të tillë frymë krijonjëse duhet të
kemi."
A
kemi sot jeniçerë modernë (madje dhe jeniçerë të demokracisë)?
E
me çka dallojmë sot, në fushën e ejtës poltike e shoqërore, nga karakteri i një
jeniçeri të tillë që na e përshkuan me saktësi argumentuese Mitahat Frashëri?
2.
Jeniçer
dhe i rrëmbyer ishte edhe Gjergj Kastrioti - Skënderbeu, por ai kishte
MOSPAJTIM SHPIRTËROR, prandaj KTHIMI I TIJ në Atdhe e në vlerat e përparshme,
mbeti IDEAL I PËRGJITHMONSHËM. Kthimi nuk ishte thjesht fetar: mohim i
ideologjisë së pushtuesit, por ishte kthim te Dashuria ndaj të vetëve, te
atdhedashuria.
Naim
Frashëri për këtë kthim proverbial, këndon me nota psiko-lirike:
Më
nuk duron dot as mallë,
që
kam për mëmë e për atë,
dhe
s'di a janë të gjallë,
i
kam ndërmend dit' e natë.
Aqë
kam një mallë të shumë
për
Shqipëritë natë e ditë,
sa
s'kam as prehje as gjumë,
më
gjeti si qilimitë.
Në
filmin për Skënderbeun, amaneti i prindit është tronditës: "Shiko, bir!
Kjo ësjtë toka e atdheut tënd!"
Nëse
Skënderbeu, i shkëputur dhunshëm e tragjikisht nga gjiri familjar, nëse ai do
të marrë arsim në shkollat më të larta ushtarake perandorake otomane, nëse ai
merr atje dhe dije e kulturë të përgjithshme, është e habitshme që atë nuk e
shndërruan në turk luajal, sikundër thekson Arbën Xhaferi, por e brumosën edhe
të fort karakterin e tij armiqësor kundruall perandorisë. Dhe kjo ndodh vetëm
tek njerëzit me karakter të fortë, sepse ai nuk kënaqej me tituj të lartë
osmanë, as me privilegjet e pafund osmane. Dhe kthimi ndodh, falë këtij
karakteri, edukimi familjar dhe qëndrueshmërisë në ruajtjen e identitetit
kombëtar.
Kthimi
ishte i vullnetshëm në atdheun e robëruar.
Një
kthim që shënoi një epokë.
Arbën
Xhaferi thotë se Skënderbeu u kthye në atdhe me VULLNET TË LIRË, mbasi
"ishte marrë me dhunë e me dhunë u bë jeniçer... gjeneratori i moralit të
tij të lartë ishte qytetërimi perëndimor. Prandaj, me plot gojë mund të themi
se roli i tij historik ishte i madh, dhe vendimtar, jo vetëm pse ai u bë atlet i
Krishtit, por te fakti pse ai nuk u bë atlet i sulltanit. Po ta Kishte zgjedhur
rolin e dytë, historia e Evropës do të ishte krejtësisht ndryshe."
ATLETI
mund Jeniçerin. Atleti u bekua nga historia, kurse jeniçeri nuk prodhoi
histori...
ATLET
nuk është emërtim as shtetëror, as civil e as shoqëror a kombëtar (Vatikani
ishte qendër fetare e civilizimit evropian e jo shtet a principatë mbretëri si
të tjerat... titulli ishte një shenjë e atij civilizimi, këtu qëndron
moskuptimi). Te e fundit, Gjergji u ka shkuar në vizitë dhe ka pasur
marrëdhëniet më të ngushta nga katër papët e kohës (ky është realiteti historik
dhe ky fakt historiknuk ka se si të ndryshohet, ashtu sikundër nuk mund të
ndryshohet fakti që islamizimi i shqiptarëve është realitet historik e kjo nuk
i ka bërë më pak shqiptarë a më pak kastriotianë... dhe kam bindjen: nuk i ka
bërë më pak europerëndimorë).
Shtetet
tjera perëndimore Skënderbeun e shndërruan në HERO MITIK (pra nuk e shndërruan
në figurë fetare, se krishterimi nuk shpall hero fetar... kurse sintagma
"Atlet i Krishtit" ishte identifikim me Evropën, dhe sot ajo është
KAPËRCYER historikisht, por Skënderbeu mbeti se mbeti SIMBOL I IDENTITETIT
EVROPIAN TË SHQIPTARËVE).
Por
të merresh me DIMENSIONIN BOTËROR të kësaj figure (pak kemi shqiptarë me
dimension botëror), nuk e ngushton rëndësinë e tij, por e pasuron botërisht dhe
e shton krenarinë tonë.
Bie
fjala, Naim Frashëri e trajton gjerësisht te vepra e tij letrare "Histori
e Skënderbeut" këtë DIMENSION: si argument historik, kur “Evropa ishte për
lumë” dhe Skënderbeu e shpëtoi! Jeniçeri i dikurshëm snhndërroeht në shpëtimtar
të Atdheut e Evropës; ai nuk vjen si sundues, vrasës e pushtues, por si
shpëtimtar... Se shqiptarët nuk kanë të bëjnë me grekët e sllavët, se kanë
lashtësinë e tyre pellasgjike, se shqiptarët e kanë këtë kryehero evropian,
prandaj kanë të drejtë ta kenë shtetin e tyre kombëtar etj etj.
Edhe
sot e marrim në DIMENSIONIN e tashëm kohor: si shenjë e integrimit tonë në
Evropën perëndimore. Skënderbeu ishte dhe mbeti AKT FRYMËZIMI për të gjitha
kohët... Në këtë frymë naimiane është edhe Arbër Xhaferi.
3.
A
kemi sot jeniçerë modernë (madje dhe jeniçerë të demokracisë)?
Fenomeni
i jeniçerizmit modern u përhap pas luftës nëpërmes OJQ-ve, organizatave
humanitare (fetare-politike) nga Azia, televizioneve e medieve të financuara
nga jashtë, nga burime të dyshimta. Qëllimi kryesor i tyre ishte SHPËLARJA E
TRURIT e të rinjve shqiptarë. Të gjitha këto OJQ të brendshme apo organizata
humanitare-politike-fetare të jashtme, shpëlarjen e trurit e bëjnë nëpërmes TË
TË VËRTETAVE TË TYRE: interpretimeve “ndryshe” për të kaluarën tonë historike,
interpretimeve “ndryshe” të librave të shenjtë, interpretimin “ndryshe të
mënyrës së veshjes, ushqimit, pijes, përgjithësisht mënyrës së jetës; dhe, më
në fund, interpretimin “ndryshe” të të kaluarës: shpëtimtari juaj është
kriminel, ju që ishit arbër, ishit të këqij dhe u bëtë njerëz, kur morët
shoirtin e jeniçerit!!!
Thuhet
se shtetet e jashtme i financojnë projektet për të rinjtë tanë ndër ne.
Dhe
le ta shtrojmë pyetjen: a e financojnë shtetet e jashtme interesin e tyre apo
interesin tonë publik e shtetëror?
Por,
në vend të rrëmbimit të fëmijëve dje, sot raportet kanë ndryshuar: fëmijët dje
rrëmbeheshin; sot ata dërgohen VULLNETARISHT në duart e “rrëmbyesve të rinj”.
Nuk ka nevojë rrëmbimi fizik, mbasi kërkohet t’u rrëmbehet vetëm shpirti...
sepse, kur ti E JEP VULLNETARISHT SHPIRTIN, ti atëherë i beson të vërtetës së
huaj e jo asaj kombëtare apo historike.
E
çka ndërmori shteti a shoqëria jonë për ta ndërprerë këtë shitje shpirti?
E
çka ndërmorëm që të mos rrëmbehet ky shpirt rinie pas të vërtetave të huaja?
Tashmë
jo pak të rinj janë shndërruar në MERCENARË FETARË (jo nga bindja fetare, por
duke u shitur me para për një mënyrë të veshjes); dhe e kanë bërë këtë për
shkak të “stomakut të zbrazët”, për shkak të gjendjes sociale...
Janë
gjendur në radhët e këtij jeniçerizmi edhe intelektualë, të cilëve shoqëria nuk
iu dha alternativë tjetër... ose intelektualë që paguhen shtrenjtë nga
klientelat e jashtme dhe shndërrohen lehtë në mercenarë të këtij jeniçerizmi.
4.
(Intermexo:
Jeniçerët morën hua një emër tyrk e një sllav, sepse edhe tyrqit edhe kaurrët
po nxirrnin gazeta; jeniçerët e kishin harruar gjuhën shqipe; emrin e babës ë
të nanës, po se po! Kishin dëgjuar për do fjalë si Rilindje, Libër, Shkollë. Të
paktën, në gjithë Evropën po nxirreshin gazeta, popujt po e përjetonin
Rilindjen e tyre evropiane e nacionale. Mandej, i ndanë rolet si “gazetarë”,
“kolumnistë”, “redaktorë”; një dyzinë redaktorësh në Zvicër, në Gjermani, në
Kosovë e ku jo! Më në fund, i mprehën shpatat e hanxharët prej jeniçerësh dhe
ia mësynë Botës së Arbërit: “ku di Arbëri se çka është Kultura, Liria, Ushtria,
Shteti, të cilat duhet të modifikohen, të yrnekizohen simbas shembullit të Kushtetutës
së jeniçerëve? Ku dinë ata se çka janë trimat tjerë? Trima jemi vetëm ne
jeniçerët. Ku dinë ata se çka është politika? Politikë mund të bëjmë vetëm
pashallarët tanë, të cilët dolën nga ushtria jonë e famshme jeniçere. Ku dinë
ata se çka është Intelektuali, kjo fjalë e pështirë? Normat e kushtetutat
jashtë zemanit otoman nuk ekzistojnë. Ku guxojnë mejtepet të marrin emra tjerë
pos atyre që i propozojmë ne, jeniçerët?” Kështu e do zakoni i Kryejeniçerit.
Mbasi kanë marrë turr kështu, ndaj çdo gjëje arbërore, tani iu mbetet që t’ia
hanë kokat njëri-tjetrit, ashtu sikundër kanë filluar: ta denoncojnë
njëri-tjetrin tek Bos-i, kur s’kanë se çka tjetër të denoncojnë; të shkelin mbi
kokat e njëri-tjetrit, kur nuk kanë se kë më ta shkelin, ta sulmojnë a ta denoncojnë
në gjyqet e huaja; me një fjalë, gazetat e yrnekosura e kanë shpallur
vetëshkatërrimin e vetëshuarjen!)
(Prend
Buzhala, 3 gusht 2019)