E marte, 19.03.2024, 11:21 AM (GMT)

Editorial » Mehmetaj

Gani Mehmetaj: Natë nëntori në Damask!

E premte, 02.11.2018, 08:29 PM


Natë nëntori në Damask!

Nga Gani MEHMETAJ

Kur u ndërmenda nga melodia "Love Story" e Nino Rotës rrinim në hotelin “Sham” të Damaskut. Fresku të çlodhte në ambientet e restorantit me vrushkullin e ujëvarës. Kamerierët ecnin në maje të gishtërinjve. Tre burrat përballë meje rrinin në heshtje. Me lëkurën e bardhë të fytyrës e veshjen evropiane, dallonin nga ky ambient, ku mbizotëronin sirianët e lëkurës së errët. Në një kënd intim rrinte sheiku arab me gruan bionde. Kalonte ndonjë i ri me fytyrë të murrëtuar me shallin karakteristikë ala Jaser Arafat.

Njëri nga bashkëbiseduesit nisi të rrëfente për vetën, ndërsa të tjerët e dëgjonim me vëmendje, sikur të njiheshim me vjet. Shkodrani i moçëm fliste prajshëm, me një përdëllim që të emociononte. Përdrinasi i lindur në Damask dukej më i rrëmbyer, më i prerë në komunikim, por jo më pak i përmalluar. Që të dytë e flisnin rrjedhshëm shqipen, gegnishtën e fillimshekullit të njëzetë. Shkodrani i fshikulluar nga vuajtjet e peripecitë gjatë ikjes së madhe, kur forcat malazeze depërtuan në Shkodër, tregonte në vetën e parë, me një distancë kohore e pa dramatizim, duke e rrëfyer një copë të historisë tragjike me gjakftohtësi. Jeta e kishte bërë rrip, të fortë e të padepërtueshëm.

"U nisëm symbyllas pa e ditur ku do të ndaleshim. Ecëm e ecëm e fund s'kishte rruga jonë. Na dilnin para visore që kurrë s'i kishim parë. Na vinte prapa hëna net me radhë, na dukej se na ndiqte si ujqërit e stepave turke që endeshin nëpër këto hapësira. Thatësira e fushave të paana na tmerronte, etja e uria na bëri shoqëri ngado që shkonim. Qafat malore në mes të Turqisë e Sirisë i morën gjysmën e ikanakëve të gjakut tonë..."

Nuk e mbante në mend kur erdhën në Damask, i qe shlyer nga kujtesa si e përballuan borën e bjeshkëve të larta e vapën e ultësirave pa asnjë fije bari e dru që do t'u bënte hije. Shkodër locen nuk e kishte harruar as pas gjashtëdhjetë vjetësh. E donte sa krejt botën, vuante për qytetin buzë liqenit, ndërsa druante se do të mbyllte sytë me mallin e pashuar.

Tjetri, përdrinasi i Rrafshit të Dukagjinit tregonte peripecitë e prindërve, sepse vetë ende nuk ishte në këtë botë, kur morën ikën nga Kosova, vazhduan nëpër Bullgari, Turqi, kaluan Anadollin dhe u ndalën një herë në Alep të Sirisë, për t’u vendosur shumë më vonë në Damask. Disa nga bashkudhëtarët e prindërve të tij vazhduan deri në Arabinë Saudite. Sikur të kishin me çka të shkonin, do të vazhdonin deri në Indi, tregonte ai. Babai i vdiq para disa vjetësh, pa e parë vendlindjen, nënën e kishte gjallë, ajo kërkonte të kthehej. Historia e tij vinte e dhimbshme si jehonë e një kohe që mos u harroftë.

E shihja nga afër dhe më emociononte. Pastaj, kur ai vazhdoi me rrëfimin e detajeve për peripecitë e familjes së tij, ne u bëmë sy e veshë.

“Hynë serbët në katundin tonë. Fjalët për krimet e ushtrisë e civilëve të tyre nëpër katundet tjera u përhapën me shpejtësi. Babai i mori përdore nënën, të vëllanë dhe motrën. Krismat e pushkëve dëgjoheshin në hyrje të katundit. Vëllai më tregonte më vonë: “Nuk kuptoja gjë, isha pesë vjeç, por nga frika e të rriturve, nga lotët e nënës dhe vaji i motrës, e dija se punët janë keq. U nisëm këmbë, qerren e kuajve e ngarkuam me rraqe. Bëmë rrugë një natë e një ditë, pastaj mbërritëm në një qytet të madh. Rrëmujë. Ushtarë e njerëz të tjerë me gjuhën që s’ua kuptonim, komandonin me zhurmë dhe endeshin me nervozizëm poshtë e lart.

U drejtuam nga Stacioni i Trenit. Babai na thoshte të kemi durim, do të hipnim në tren dhe do të iknim. Shpëtimi ishte në tokat e Shamit, ashtu i kishte thënë hoxha i katundit. Pastaj u afruam aty ku thoshte babai se duhej të qe stacioni. Ai priste ardhjen e trenit, për të cilin nuk e patëm idenë si dukej, derisa nuk e pamë. Pritëm edhe një natë. Pos tollovisë e njerëzve që flinin në rrugë, gjë tjetër nuk lëvizte. Rregull e orar trenash nuk kishte. Britma njerëzish me uniforma në gjuhë që s’e merrnim vesh, vaje fëmijësh të uritur e të pagjumë, baltë e pisllëk gjithandej. Nata ishte e gjatë dhe e rëndë. Ishim të uritur.

Të nesërmen hipëm në vagonët me kundërmim kafshësh e djerse. Nga tollovia e madhe, mund të vdisje. Shpesh dëgjohej klithma: Me zihet fryma!

Pastaj u nisëm. Treni eci gjatë. U ndal diku. Priti me orë. Prapë eci, duke u ndalur kohë pas kohe, ndërsa rrinim brenda nga frika se po dolëm, treni do të na ikte a do të na e zinin vendin të tjerët. Brenda kishte shumë njerëz që flisnin si ne, ndërkaq nëpër perone prisnin mijëra të tjerë, pa pasur mundësi të afroheshin te vagonët. Askush nuk zbriste, dera ishte e bllokuar nga udhëtarët që rrinin në këmbë”.

Ai e kreu rrëfimin e tij për ikjen e madhe mbi dy mijë kilometra drejt Sirisë, herë me tren, herë këmbë, herë me qerre buajsh e herë duke u ngjitur këmbë bjeshkëve të frikshme, kufijve

të kurdëve e të sirianëve.

Për koincidencë, në radion e restorantit shpërndaheshin tingujt e muzikës nga filmi " Nuni" të Frencis Ford Kopolës, të kompozuar nga Nino Rota. Tingujt melankolik që të kujtonin diçka të humbur në pakthim, të bënin të kujtoje edhe ti humbjet e pakthyeshme.

- Sa e çuditshme, - tha njëri prej nesh, - sikur ta kishin kuptuar hallin tonë. Nino Rota, për të cilin sekush tha se është arbëresh, e përcillte këtë rrëfim me copëra nga historia me

muzikën e tij të pikëllueshme. Ua qante hallin bashkëkombësve, dy mijë e pesëqind kilometra larg atdheut.

-Edhe të parët e tij, u shpërngulën nga Shqipëria, - tha dikush.

Mua kujtua Moti i Madh, hemorragjia e kombit që na ndiqte çdo njëqind vjet, pikëllimi i pafund i brezave që s'arrinin të harronin vendlindjen as të integroheshin në mjedisin e ri. Dikur elita aristokratike shqiptare u shpërngulën në Itali. Ata që mbetën luftuan e u vranë, pasuria e pronat e tyre i dogjën, u plaçkitën e u tjetërsuan nga ushtritë osmane; të tjerët që shpëtuan dhe nuk arritën t’u qepen maleve, u konvertuan në fenë e pushtuesit, u bënë skllevër të shushatur. Më dilte parasysh tragjedia e përmasave kontinentale: mijëra njerëz që luftonin, vriteshin a digjeshin në flakët e kalasë së Krujës, të Shkodrës, të Shkupit a të Prizrenit, mijëra të tjerë që degdiseshin nëpër shkretëtirat e Anadollit, apo mbyteshin në det. Ata që kishin mbetur tragjedinë e shihnin nga bjeshkët e larta, ishin të pafuqishëm t'u ndihmonin arbërorëve të gjakut të tyre.

Rrëfimtari i fundit i natës arabe, refugjati i pas Luftës së Dytë nga Prizreni, që iku nga partizanët serbë, një herë u step, s'dinte nga t'ia niste: "Ishim mijëra luftëtarë që e humbëm luftën. Qytetin e morën djajtë me yll të përgjakur në kapele dhe me gjuhë të dhunës. Vetëm "pucaj" dhe "pali', dinin të thoshin. Shpërthyem disa prita partizanësh sllavë e grekë". Ikëm një herë në Greqi pastaj në Gjermani.

Prizrenasi e këputi rrëfimin. Pati emocione. Buzëqeshi më pikëllim, i zënë në faje për këtë dobësi. Sot, tha se bënte një jetë të tregtarit të suksesshëm në Berlin, shëtitë botën. Nuk vazhdoi për luftën. Malli e gërryente, ish djaloshin që shtëpinë e familjen e kishte e la pranë Lumbardhit, ndërsa s'mund të kthehej në vendlindje as pas dyzetë vjetësh mërgimi.

"Me gurgullimën e lumit të qytetit tim me zë gjumi, si dikur kur isha i vogël", tregonte ai. Në Berlin nuk krijoi familje.

Dëgjonim melodinë e tretë të Nino Rotes. Sonte ishte mbrëmja e tij dhe nata e shqiptarëve që rrëfenin pikëllueshëm në gjysmë terrin e restorantit sirian të hotel "Shamit" në Damask. Sikur nuk jetonim në realitet: picërronim sytë dhe kujtoheshim. Mirëkuptim në heshtje: Shkodrani, me pamjen e tij stoike, përdrinasi i Damaskut sentimental e i ndjeshëm, që me lehtësi i rrëmbusheshin sytë me lot, tregtari nga Berlini, i ikur në fund të Luftës së Dytë nga Prizreni me pamje luftëtari, unë dëshmitari i rrëfimeve të tyre që erdha në një festival filmi dhe rrija e dëgjoja fatet e tyre, ndërsa muzika na kthente në të kaluarën.

Ç't'u thosha për veten: në Stamboll dy net më parë dëgjova rrëfimet e familjes së nënës sime: shpërngulje, djegie shtëpish, mall të pashuar. Në Siri sollëm filmin për refugjatin që edhe pas vdekjes kërkonte t'ia kthenin eshtrat në vendlindje. Fantazma e tij nuk qetësohej...

Kamerierët vinin e shkonin. Na i zbraznin tavllat e bishtave të cigareve që mbusheshin aq shpejt. Ndonjëherë na shihnin me dyshim.

Kur pushoi muzika e Rotës, u shkarkuam. Sikur e hoqëm një brengë të madhe.

“Të shkuara e të harruara”, arriti të thoshte tregtari prizrenas nga Berlini, me një ofshamë të

thellë.

Vazhduam të flisnim për gjërat e ditës, për politikë, gjakun e shprishur dhe për fatkeqësinë tonë. Sheiku i veshjes beduine i fliste në intimitet biondinës evropiane, ajo i bridhte sytë e bukur lojcak nëpër restorant. Dy-tre palestinezë të shalleve ala Jaser Arafati nuk qetësoheshin. Kërkonin diçka me ngulmë, mbase atdheun e humbur.

Ishte nëntori i vitit 1985 në Damask. Kohë e vlimeve të mëdha e trazirave. I druaja kthimit: dhuna e pashembullt me priste në vendin tim...



(Vota: 3 . Mesatare: 5/5)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora