Ndue Dedaj: Çiftelia e Rita Orës

ÇIFTELIA E RITA ORËS

NGA NDUE DEDAJ

Çiftelia nuk është mplakur, me gjithë shekujt që mban mbi tela. Ajo nuk i përket vetëm koleksionit të veglave muzikore të traditës, por është një objekt i përzgjedhur për dhurim artistëve të shquar e më tej një atraksion turistik i kërkuar. Nga çasti kur kryebashkiaku i Tiranës Erion Veliaj ia dhuroi këngëtares së famshme Rita Ora, me rastin e koncertit të saj të tre qershorit në Tiranë, me siguri ky instrument ka zgjuar interesin e qindra turistëve që do të mbërrijnë këtë verë në Shqipëri, kështu që çiftelipunuesit e markës së njohur “Përshqefa” e të tjerë duhet të luajnë duart që tregu artizanal të mos gjendet pa to.

Rita Ora (Sahatçiu), bukuroshja 28-vjeçarja nga Prishtina, që jeton në Britaninë e Madhe, jo vetëm kërceu në sheshin “Skënderbej” vallën e Tropojës, nën tingujt melodioz të dyzenit, por i këndoi e kërceu çiftelisë dhe në aeroportin e Veronës, ku po shkonte për koncertin e radhës. Ishte hera e dytë që ky instrument muzikor kaq i thjeshtë në dukje, një dru mani me dy tela, merr vëmendjen e botës. Në vitin 1970 kur në Dizhon të Francës i binte “Paganini shqiptar” Ndue Shyti dhe Shqipëria me atë rast nderohej më “Gjerdanin e Artë” të festivalit foklorik botëror dhe këtë radhë, në duart delikate të këngëtares me orgjinë shqiptare të njohur botërisht.

Nuk është i rastit ky kulmim i çiftelisë përsëri, porse ajo vazhdon të peshojë rëndë në vendin e vet, në të gjithë arealin verior shqiptar. Lezha dikur ka pasur ansamblin e saj “Çiftelia”, ashtu siç ky instrument ishte kryesor dhe në ansamblet e folkut të Mirditës, Pukës, Shkodrës, Kurbinit, Matit, Hasit, Gjakovës, Lumës etj. Pikërisht në këto treva, në formacione të ndryshme orkestrale, çiftelia gjallon dhe sot e kësaj dite për bukuri. Kjo vegël është e dashur dhe për të rinjtë e shkollave, ashtu si dhe veshjat e vallet e traditës. Vetëm tre ditë pas dhurimit të çiftelisë Orës nga kryebashkiaku i kryeqytetit, ansambli “Mirdita” ishte për të dhënë shfaqje mes banorëve të Gjegjanit e Gojanit, vendlindja e gjeniut të çiftelisë, Shyti, ku pjesë e koncerit u bënë dhe nxënësit e shkollave të zonës, përfshi dhe më të vegjlit, që sapo kishin mbyllur festën e Abetares, veshur me kostumet e krahinës. Aty u shpreh dëshira që në nderim të Artistit të Popullit të ftohej për një shfaqje në ato bjeshkë Ansambli i Këngëve dhe Valleve Popullore, që dikur Nduen e kishte pjesë të tij në turnetë brenda dhe jashtë vendit.

Mjaft shqiptarë i marrin me vete atje ku janë veglat e tyre muzikore të zemrës. Instrumentisti i ri kuksian Olti Vata, përpos se në skenat shqiptare, shtegton ngado rrugëve të Parisit më çiftelinë e vendlindjes në duar, pa e hequr nga dora dhe në avion, tren etj., ku, siç shprehet me shaka një i njohur i tij, po ia mëson dhe nuses amerikane, ish-vullnetare e Korpusit të Paqes në Shqipëri. Kurse një emigrant në Kanada i përshëndet miqtë e tij për ditëlindje me një këngë me çifteli të kënduar nga ai vetë. Çiftelia ka bërë vend dhe në Londër, ku një grup shqiptarësh të dhënë pas muzikës popullore nuk e ndajnë atë nga dora në ceremonitë familjare e kombëtare.

Nuk është herë e parë që veglat muzikore të trashëgimisë sonë bëhen pjesë e protokolleve zyrtare apo shtegtojnë në metropole europiane etj. pa iu ardhur “turp” nga shkëlqimi i orkestrave moderne. Në shenjtërimin e Nënë Terezës kishte shkuar në Vatikan si shumë të tjerë dhe Sherif Kurtaj nga Rugova, por e veçanta e tij ishte se ai i ra lahutës në Bazilikën e Shën Palit. Çiftelia, sharkia, lahuta, fyelli, bilbili, zumarja e të tjerë kanë dalë nga atelietë e folkut dhe kanë hyrë në resortet turistike. Ashtu si veshjet tona tradicionale, që, në një mënyrë a në një tjetër, bëjnë herë pas herë “xhiron” e botës. Andi, djali i shkrimtarit, politikanit dhe diplomatit të njohur Besnik Mustafaj, kohë më parë, gjatë mbrojtjes së diplomës në Paris ishte i veshur me kostum kombëtar, në respekt të traditës së vendlindjes, edhe pse nuk po diplomohej për folklor. E nuk janë vetëm shqiptarët që duan të kenë fotografinë e tyre me rekuizitën e traditës shqiptare, por dhe të huajtë, duke filluar me Bajronin, i pari i huaj që u vesh “shqip” në viset e Jugut e deri te ambasadorët dhe turistët e sotëm.

Çiftelia e Rita Orës me siguri që do të mbahet mend gjatë, si një kumt se në shoqërinë globale nuk mund të përfshihemi pa trashëgiminë tonë kombëtare autentike.