Zemra Shqiptare

  https://www.zemrashqiptare.net/


Shefqet Sulmina: Nëntë gratë e Omerit

| E diele, 25.06.2017, 09:17 AM |


NËNTË GRATË E OMERIT

Nga Shefqet Sulmina

Dihet tashmë se Homeri kishte nëntë gra, sepse thërriste me nëntë emra gruan e tij. Pikërisht sepse ishin kaq shumë emra, për gratë e tij, Homeri nuk kujtonte as emrin e vërtetë të gruas së vetme të tij dhe vetë, Pri-amat.

Lufta e Trojës zgjati dhjetë vjet dhe kjo është e vërtetë. Sepse Trojanët “0-ron e patën marrë për numër dmth që lufta mbaroi në nëntë. Ndërsa dhjetën për gardhiqe e quajtën ata për të cilët luftuan dhe nuk ditën për sa kohë luftuan e megjithatë shkruan historinë. Të gjithë numrat dhe fjalët e Trojanëve janë të lidhur me arsyen. Zero, është arsye? Jo e po! zero nuk ka energji, por pikërisht evolucioni i lindjes së energjisë. Pikërisht pse është, midis hiç gjë-së, dhe zanafillës .Po të studiojmë mirë edhe sot e kësaj ditë thuhet shekulli 21 edhe pse duhen akoma 86 vjet të mbushet. Nëse do të merrnim për bazë numrat nga zero deri më dhjetë, do të na dilte një gisht më tepër. Kjo nuk është faji i Trojanëve, por i falsifikuesve të tyre. Dhjetë nuk është asgjë, sepse është një njësh me një zero dhe nuk mund të këtë kuptimin sepse më parë u krijua toka, pastaj arsyeja, ose energjia. Çdo të thoshte njëshi para zeros, përveç se një hiç. Është njëlloj sikur të drejtosh gishtin po ku? Nëse zeroja është kuptim i nisjes, atëherë nënta është “dhjeta”. Teoria e Trojanëve për ti dhënë vlerë zeros dhe jo dhjetës, që dikush i dha vlerë më vonë, ishte teoria e lindjes së njëshit, që do të thoshte d?y. Pastaj vinte dyshi që do të thoshte tre. Në dy Trojanë thuhej se ishin tre. Në gjashtë Trojanë thuhej se ishin shtatë. Lindja e numrit “dhjetë”, që në shqip, do të thotë” dhit i mut”, nuk do të thotë gjë tjetër, veçse absurditet. Pra në fillim ishte toka, pastaj hyri njëshi dhe doli dyshi. Kjo është nyja gladiole, ose lëmshi. Po çdo lëmsh ka edhe fijen...

Sepse në numërimin e objekteve fillohej të numërohej me një. Pra numërimi kishte sekretin e vetë të numërimit midis objekteve dhe raportin e tyre me energjinë.

Më njëherë pas kthimit të ekspeditës shkencore me botën jashtë dhe mbërritjen e tre trojanëve në Trojë, Omeri thirri nëntë herë me emra të ndryshëm gruan e tij.

Pastaj tre herë të tjera i shpjegoi prape: -Sabauuu! ( Sapo të bjerë agimi).

Ajo, - tha ai, - duhet të gjendet matanë lumit për ballë f-shatit ku Omeri pa se punonin vetëm gra...

Nëpër natë zani i tij i përzier me erë, me gurgullimë uji, shushurimë pylli, asaj ju bë: je hone? je hane? je zanë? Je erë, je hënë, je e zënë...

Gruaja e Omerit sapo dëgjo zanat dhe fjalën e shkoqur s(e) aba-uuun( se është ba hu...) hap derën, portën, pahinë (hijen që nuk i ndahej...) dhe si e çmendur pyet tre herë: Çini je? Xhini je? Gjini je?

Zëri i saj ishte përgjigje dhe pyetje bashkë: pyetja (p-yt-ja, po ytja jam), erë(e- re!), aidi ( h)a je zot...?), përzihet me erën e shelgjeve, lisave, me borën që shkrin, me zhurmën e lumit.

Pa zënë mirë dita, gruaja e Omerit vesh K-gunën dhe shkon për të bërë shkarpa. Para se të niset hap prapë derën, portën, pahinë... dhe i kthehet Telemakut duke i thënë me zë të fort: Maku! - Të lë dada se do çil për sh,kar,pa...

-Maku e cuku: - Ma ku?

Po ajo ju përgjigj atij dhe duke pyetur:...- O la' nda!? (Është lala atje ku ndan, matanë lumit)

-Sun e di!- U tall Telemaku.

-Filand! - tha ajo duke pa me bisht të syrit nga hija.

-Ma-ku? Ku nënë?- e cuku prapë Telemaku, por ajo u bë erë me sharkun e bardhë duke marrë me vete, harkun e të shoqit dhe një tërkuzë të zezë.

Kaloi lumin dhe pa/hinë.... Ajo e ndiqte pas. Pa se edhe dielli sa vinte e ngrihej dhe ndjehej një ku-ku e qyqes që këndonte midis bredhave, dëllinjave dhe shqopave. Nuk dihej se kush ishte qyqe dhe kalmuq. Edhe Omerjania e bukur me shark të bardhë qeshte, edhe hija “kalmuq” që e ndiqte për qyqe qeshte.

Të dy me të njëjtën ku/ku kishin bërë nëpër borën gjysmë të shkrirë një vijë të vetme. Njëra që shkruante ku/kur të bëj qyq, duke parë një vend të përshtatshëm dhe tjetri, kalmuqi, ndal moj qyqe se e ke të kot, nuk ka për të më dal huq.

Herët në rininë e saj shumë herë që ngjitur këtu për të mbledhur çaj dhe, e dehur me aromën e saj, e ziente atë, dhe më lëngun e çajit dhe të aromës së saj, u mbushte sapllakët djemve dhe burrave në konak, të cilët pasi i pinin e pyesnin se çfarë ishte ky lëng që ua bënte mushkëritë si erë e freskët mali dhe ja këpusnin këngës për atë. Ajo, gjithë purpur në fytyrë bëhej edhe më e bukur, faqet e saj të kuqe bënin të thyenin edhe vetë të vetmin Tomor që u kishte mbetur, në faqet e saj dhe të asaj ane...

Gjurmët që ajo vizatonte ishin stampa djathi stopan, por ai, si mi nuk arrinte ti kuptonte, nuk dinte ti lexonte, sepse kurrë nuk e kishte kuptuar fjalën “stopan”. Ai tashmë i hutuar krejt, dukej sikur thoshte: “ndalo moj qyqe se nuk ke ku të vesh!” sepse pothuaj ishte në majën e malit. Ndërsa ajo: “hajde mor kalë për qyq, se ti as kupton e as nuk marrke vesh....

Ndjekja e saj, nuk ishte vetëm një ndjekje që kalmuqi i bënte për qyqe, ishte edhe kënga e kumrisë me kum-urinë(ku/mur/ in). Edhe këtu hapat e saj të lehtë bëheshin flutura të bardha e shkelnin përmbi lule sa nëpër bahçe e sa nëpër mure. E veshur me polenin e luleve dhe nektarin (e ku/më rinë moj e bukur?), binte si vesë mbi portat dhe pragjet e shtëpive dhe fëshfërinte deri tutje lumit nën rrjedhën e pëshpëritjen e tij. Por ajo sot ishte e pakapshme, nuk ishte ajo kumria( ku më rri...) e Isuf Myzyrit, ajo ishte kumur/ia, (hija, ku rrija) që pyeste të gjente ku? Murin? Ndaj në çdo hap të saj linte lule dhe ku-ku...

Ajo me sharkun bardhë dhe hija rrotulloheshin nëpër malin me lisa, zhurmë uji, klithma hutinësh e britma shqiponjë që përplaseshin në dy anët e luginës. Ecnin të dy shpejt. E para shkruante gjurmët, dhe i dyti i gjente. Nuk dinte ti lexonte. Mësimet e tyre kishin qenë krejt të ndryshe që në lindjen e tyre. Ajo kërkonte shqiponjën, hija atë. Kishin mbërritur pothuaj në majë të malit. Ajo e dinte se në majën e malit vetëm me borë, pa pisha, bredha dhe ahishte, bëheshe ortek e rrokulloheshe. Atje sa herë ajo kishte parë të rrokulloheshin shqiponjat. Ajo kishte lindur aty dhe kishte parë lindjen e ortekëve. Shumë ortek patën lindur për mirëdashjen e saj. Ishte koha kur, edhe pse ende me pushin e butë në faqe, e me sytë prej pishe, kishte një dëshirë që e digjte. Nëpër natë, hapte derën dhe nën dritën e hënës së bjeshkëve, të livadheve, të fushave, i lutej hënës për dëshirat e saj. Flokët e verdhë e të gjatë përzier me ajrin e vesitur të trëndelinave, të gështenjave e portokajve, dhe një degë dafine... mbushnin odat me burra dhe djem të rinj, të cilët duke kënduar për të bënin të rrëzoheshin nga mali ortek të borës. Sa më shumë prej tyre zbrisnin, aq më shumë zmadhoheshin e më shumë i jepnin asaj freski e rëndësi. Por sot ishte krejt ndryshe. Sot ishte lufta me hijen që nuk i ndahej. Ajo nuk donte ti këndonte hijes, sepse kishte hënën e rinisë që ja kishte përvëluar tash e mot tërë gjoksin. Ishte pikërisht, një nga djemtë, i cili ja njihte si shtigjet e bjeshkës, si aromën e lëndinës së trupit, si dritën e syve prej pishe dhe vaun e lumit ku lahej. Ajo kishte qëndisur një shami me fije të butë e të bardhë liri dhe ja kishte vënë në gji. Dhe kështu ndërsa mbaronte e ndante shtegu i gjelbër nga ai thikë i bardhë, Asaj veshur me shark të bardhë vetvetiu i erdhi në vesh një zë:

-Lakun! Thembrën! Shigjetën!

Shkoj drejt një ahu të ngrirë, bëri një rrotullim rreth tij dhe nga pati thembrat, vuri prapë thembrat dhe u ngjit në një lis të vjetër. Lisi që mbuluar nga bora e ngrirë dhe ngjante me një statujë. Ishte e pamundur që hija të numëronte statujat e ngrira të lisave, pishave dhe të ahut. Sharku i bardhë i saj e shndërronte nga grua në një pjesë të lisit dhe i jepte më tepër forcë. Gjithashtu, ajo e dinte se hija nuk dinte të numëronte mirë. Ai nuk dinte të numëronte dhjetë numra nga o deri në 9. Sa herë që ai numëronte nuk fillonte nga 0, por nga një. Numëronte nga “një” sepse atij i interesonin vetëm objektet, dhe nuk njihte teorinë e 0-os me 1-shin, pa kuptuar lidhjen midis tyre. Sa herë që numëronte muajt e vitit, shekujt, bënte gabime. Nuk dinte ta lexonte hënën. Hëna për te ishte një enë e pa mbushur mirë me dritë, po atëherë pse nuk e numëronte për kokërr dhe kokërr boshe, ose siç duhet numëruar në të vërtet si një objekt, si një hënë!? Pse nuk e kuptonte se pikërisht kjo fjalë ishte një pyetje që do të thotë: Hë, ne? Ai nuk e dinte se brenda një gruaje ishte një hëne, se brenda një gruaje kishte pak babë e pak nënë. Për këtë hije, ajo, ishte e bindur se ai nuk dinte të lexonte. Sa herë që kishte parë sytë e tij, kishte parë dy sy të vdekur. Ai nuk kishte ditur, kur ti lexonte sytë e saj.

Ai i lexonte sytë e saj kur i duhej atij, për atë që i duhej atij. Dhe ajo që donte ai, nuk ishte gruaja e Omerit me sharkun e bardhë, por gruaja, si gruaja e të atit të tij, që e kishte përdhunuar, nga ku kishte lindur ky katil. Edhe brenda një gruaje është cikli i hënës në formën e nevojës së saj për burrë, për fëmijë, e për lojë. Por ai nuk e kishte kuptuar lojën e sotme, sepse sot kjo grua me shark, nuk është një grua me hënë, por poshtë sharkut ka harkun, tërkuzën dhe shigjetën. Nuk ka ardhur për shkarpa. Edhe tërkuzën nuk e ka për shkarpa. Në sytë e saj nuk ka pishën që digjet për të bërë dritë, por ka pishën qe ja djeg urrejtja. Nuk është ajo kumria që këndon ëmbël në mëngjes, por është ajo kumri që kërkon murin. Nuk është ajo vajza që mbush sapllakët me çajë, por ajo që ka marrë në dorë shpatën. Ajo e dinte se më i zjarrtë se zjarri, është gjaku kur ndez. Fjala e saj, nuk është fjalë zërash të dridhur, por fjalë zonash... Nga dhuna, nuk mund të lid, përveçse dhunë. Dhe hija e tij e kishte përdhunuar çdo ditë atë, sepse ai e shihte, e ruante, e studionte (po të dinte), por nuk e kishte njohur kurrë. Sepse ai nuk dinte të lexonte e të studionte, por vetëm të gjente gjurmët, të cilat ishte e kotë ti gjeje, sepse vizatues-ja ia bënte vetë të dukshme dhe jo pa qellim.

Flokët e verdhë të saj të bërë gërsheta, në kokën e saj të bukur si të Dejës, binin herë si lak e herë si lumë i Vaut të Dejës. Ngjyra e saj trëndeline ngjante me kallinjtë e grurit të pjekur ose me degë portokajsh.

Filloi të dukej “hija” që ashtu siç bën një hut i lodhur para presë, duke gjetur gjurmët e saj dhe i kënaqur, që së fundi po gjente tok me gjurmët, omerjanën e bukur me shark të bardhë e më tërkuzë për shkarpa...

Shkëputi nga sharku i bardhë harkun e Omerit, hoqi nga zemra shigjetën e tij të argjendtë, dhe e prehu në lënat e lisit, në lulet e blirit dhe në ftohtësinë e akullit. Nuk donte ta vriste me argjend. Ju kujtua thembra e forca e burrit, dhe ndjeu prapë atë shprehjen e vjetër se “ një burrë pinë një grua, po aq sa gruaja pinë frymë e tij. Ajo po pinte frymën e lisit dhe i dukej se pinte frymën e burrit. Dielli në qiell fliste mirëdita dhe ajo hapi krahun e djathtë, duke nxjerrë tërkuzën e zezë.

E bëri nyje dhe e lëshoi paksa poshtë.

Hija mbërriti deri në gjurmën e fundit që ajo i vizatoi dhe filloi të rrotullohej përreth ahut, siç ja përshkroi omerianja për lojë. Gjurmët e bënin atë që ai të rrotullohej e të rrotullohej rreth ahut, dhe kur po e ndjente vërtetë vetën rrotë, sepse rrotë huti ishte, dhe kur nuk arriti të kuptonte asgjë, ngriti sytë lart mbi ah. Ahu i lartë dhe dielli i mesditës ja prishën sytë e tij të vegjël. I fërkoi me duart e tij të holla e të gjata, pastaj zuri ti përdorte si kap/ele. Nga ahu binin pika uji të shkrira që e lodhnin pamjen e tij të ngushtë. Filloi të sorollatej nëpër lisat e ahet e tjerë, por nuk shihte asgjë dhe pse dita e dimrit të tij po vinte nga asgjë. Filloi të kontrollonte drurët e pyllit, duke u bërë një kryq në secilin prej tyre dhe herë pas herë hidhte sytë në qiell. Vinte prapë e rrotullohej derisa bëhej prapë rrotë në ahun, në të cilin omerjania ja kishte bërë rrotën e valles. Filloi të kontrollonte sidomos drurët e pishës duke trazuar degët e tyre me një dru të thatë. Pishat shkundnin borën e bardhë që ja kishte qullur kokën, trupin dhe mendtë e tij të pakta. Ishte e pamundur ta gjente omerjanën e bukur veshur me shark të bardhë nëpër pisha, por ai vazhdonte, por ai vazhdonte ta kërkonte atje.

Erdhi një moment kur vetë omerjania deshi ti jepte fund, këtij qurrashi, duke e përcjelle njëherë e mirë tek të shumtit, por tek e pa të uritur, budalla e me egërsinë e vobektësinë e një çakalli, ju kujtua qeni i shtëpisë dhe vendosi ta ulte harkun me shigjetën në gjuhëzës e shkrepjes. Filloi të bënte këngën e Gjeraqinës, këngën e Dëllinjës, së fundi atë të grifshës duke hedhur guralecë dhe ku-ku bashkë.

Ai rrotulloi kokën dhe trungun e kokës, la ahun dhe qindra gjurmë si glasa të shkelura dhe u drejtua drejt zërit, guralecëve e

ku-ku-ve të saj. E njihte atë zë, ata guralecë, ato lule dhe shpejtoi hapat, por zëri papritur ndryshoj dhe u bë në za, ai ngadalësoi hapat, por nuk ndali.

Omerjania tashme që e kishte mbështetur harkun dhe shigjetën në nyjën e lisit, vazhdonte me copëza tingujsh me “a”, por atij ky ndryshim nuk i thoshte asgjë në të kuptuarit e tij nëse do të kishte kuptuar, ose me etjen e tij prej çakalli të uritur nuk kishte asnjë presje arsyeje, prandaj ajo filloi ta ulte dhe ta ngrinte nyjën e tërkuzës. Nuk ishte në det e po gjuante peshk, por dora e saj bënte të njëjtat lëvizje. Tashmë ai ishte poshtë lisit, ose murit dhe filloi të bënte të njëjtin rrotullim që bëri në ahun e parë ku kishte filluar akti i parë i komedisë me ahun. Tani ishte akti i fundit i komedisë me rrotullimin rreth lisit. Ai rrotullohej për ta parë se ku gjendej ajo, ndërsa omerjanja, orkestronte nyjën e tërkuzës. Erdhi një çast dhe koka e tij prej peshku pothuaj e hutuar ra në nyje. Omerjanja tërhoqi një herësh tërkuzën me nyje dhe pa se koka e tij tërhoqi dhe trungun e trupit të tij. Ishte në lis dhe i dukej se merrte frymë nga fryma e burrit të saj. Kjo i dha aq forcë sa kokë e trung u ndan nga toka. E lidhi në trungun e lisit të vjetër, si dikur hijet i varnin në Rrapin e Bezistanit dhe zbriti poshtë si kaprolle me harkun dhe shigjetën në gjuhëz. Hija përpëlitej. Ajo mori një gur dhe ja shtyu më këmbë poshtë këmbëve të tij dhe koka në nyje, duke e tërhequr po me këmbë e vuri poshtë këmbëve të tij, që mos të ftohej. Ishte e kotë, duhej dhe një tjetër. Omeriania i zgjati një tjetër, derisa sa pa se hija ishte Geg-Mek.

-Shah mat! - i tha dhe pse ishte e bindur se ai nuk dinte ta luante.

Ngjyra e gjelbër është bërë nga shkrirja e ngjyrave blu dhe të verdhë. Ajo renditet midis ngjyrave të ngrohta dhe ngjyrave të ftohta. Ka një gjatësi vale midis 490 dhe 570 nanometra, dhe një nga tre ngjyrat primare për shkencëtarët. Kjo nuk është për piktorët e të cilëve, tre ngjyrat primare, janë të kuqe, blu dhe të verdhë...

Fytyra e burrit e parruar, e pa larë dhe me lot në sy bën që të shtangej Omerjanja me harkun dhe shigjetën në dorë.

-Kush je?- i thoshte ajo.

Por ai geg-mek në nyjën e tërkuzës nuk mund ti shpjegonte. Sytë e tij nuk binin mbi sytë e saj të bukur po diku më tej nën pisha. Atje rrotullohej një tjetër hije, hija e vërtetë. Koha ishte e shkurtër midis hijesh. Burri me kokën në nyje të tërkuzës zgjat duart, ja rrëmben harkun Omerjanës dhe qëllon me shigjetë mbi hijen mes pishash. Hija mes pishash rrëzohet dhe përgjak dëborën gjysmë të shkrirë.

Omerjanja e mbetur duar bosh bie vetë shah mat.

Fytyra e burrit, e pa rruar, e pa larë dhe me lot në sy, i rikthen harkun, por ajo nuk e merr. Sytë e saj bien prapë në drejtim të hijes që duke u rrokullisur shkruante lajmin e tij. Sheh të kapurin e saj mat në nyje të tërkuzës, i cili, fut duart në gjoks dhe nxjerr që andej një shami. -Shah/minë, - i thoshin sytë e tij të përlotur, shamia që ja kishte dhënë ajo para se ai të nisej. Të gjitha këto me gjeste, pasi ai nuk mund të belbëzonte. Omerjanja mori nga duart e tij shaminë dhe njohu të qëndisurin e saj, hieroglifin e stampuar me penj të butë liri që ja kishte dhënë para se ai të nisej.

Nuk kishte kohë që të pyeteshin e të putheshin ai në nyje e ajo pa hark. Omerjania u nxori nga gjoksi thikën e fshehur dhe preu nyjën, ndërsa Fytyra me lot në sy, mori prapë me shigjeta nyejt e pishave një e nga një. Pisha, borë dhe gjak në mal me ahe (rënkime hijesh), borë dhe pisha. Ata njëri i zi, dhe tjetri me shark të bardhë filluan të pyeteshin dhe të putheshin. Era e ftohtë e malit përzier me zhurmën e ujerave bëhej avull dhe mbulonte atë skenë njerëzore të thjeshtë.

-Ku-qe!?(e kuqe) Kuvaj/te?(sa të kam qarë me vaj) Kush/ kove?(ku shkove, ke kove) - tha ajo e bërë vaj në krahët e tij.

-Jemi që jemi bëjmë dhe shkarpa,(sh,kar,pa...) - tha ai me fytyrën leshatore duke qeshur, por pashë se në arë ka vetëm gra, ku janë burrat? Dhe e puthte, e puthte...

-U nisën të gjithë tu kërkojnë juve, - uli ajo kokën si në një kopsht të leshtë lulesh.

Kaluan çaste, kaloi kohë dhe fytyra leshatore, mori shaminë e kuqe e ndezi me shkrepëse, e vuri në shigjetë dhe shtiu në qiell shaminë e be/qarit. Pas pakë dy shami të tjera u ngritën duke bërë të njëjtën trajektore, duke u djegur dhe duke rënë drejt majës së malit. Ishte hera e parë që ishin mashtruar nga retë, dhe hera e dytë që martoheshin poshtë reve dhe e vërteta që ishte midis reve, por për ta pak gjëra duheshin për tu kuptuar.

Lartë, poshtë majës së malit kishin lënë balonën ndërtuar me lëkurat e regjura të lopëve, të buajve dhe në gjymtyrët e tyre farëra për të mbjellë. Një rrugë e dy punë: Pas gjetjes së “penelopave”, gjetja e shokëve dhe mbjellja e farërave ishte e rëndësishme, ata duke i fryrë veshjeve të njëri-tjetrit u bënë prapë gjeth dhe u ngjitën lartë, por jo më sipër se retë. Këtë herë balona e tyre me lëkura buajsh, do të udhëtonte poshtë reve.

-Kalla pak, (kosore e vogël që përdoret për të prerë ferra në zonën e Elbasanit) në kuptimin, pre timonin. Kur kishin mbërritur në Kallambak, ose “luaj re!” se kishin mbërritur në liqenet e Lu/ rës... ose në Fushë-arrës...Së fundi duke kërkuar shokët dhe duke mbjellë farërat me erën që i shtynte sa në një vend në tjetrin, mbërritën në Ka/bash ku vunë bashin e përhershëm përgjatë malit të Vinës...

fragment nga romani"Nentë Mollët e Omerit"