Eshref Ymeri: Fabula në penën e Nimfa Hakanit

Fabula në penën e Nimfa Hakanit

Nga Prof. dr. Eshref Ymeri

Para pak kohësh më ra në dorë një libër i vogël me titull “Luani i fjetur. Rrëfenja dhe fabula” i shkrimtares Nimfa Hakani, e cila, që prej vitit 1994, është pjesë e diasporës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Me zonjën Hakani jam njohur përmes internetit, në faqet e të cilit kisha lexuar disa shkrime të saj të gjinisë së publicistikës. Por deri tani vonë, nuk kisha lexuar gjësend nga krijimtaria e saj artistike. Nga një letërkëmbim i kohëve të fundit që pata me të, mësova që ajo është autore librash artistikë, të cilët i ka botur jo vetëm në gjuhën shqipe, por edhe në gjuhën angleze.

Në faqen e internetit “Agjencioni Floripress” të datës 03 shkurt 2014, kritiku i mirënjohur Flori Bruqi kishte botur një shkrim me titull “Shkrimtaret e ekzilit” dhe përmendte konkretisht shkrimtaret Anilda Ibrahimi, Elvira Dones dhe Ornela Vorpsi, të cilat përbëjnë treshen shqiptare të mërgimit në Itali, që i boton librat e veta në italisht, në shtëpitë botuese “Feltrinelli” dhe “Einaudi”. Ai përmend edhe zonjën Besa Myftiu që jeton në Zvicër dhe librat e veta i boton në Francë, në shtëpinë botuese “Fayard”. Asokohe, po më 03 shkurt 2014, unë pata botuar në internet një shënim me titull “Katër burbuqet e magjisë shqiptare”.

Me këtë rast, dëshiroj të shtoj edhe një tjetër “burbuqe” të talentuar. Kjo është pikërisht zonja Nimfa Hakani, e cila, siç e përmenda më lart, jeton në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në Karolinën e Veriut, një shkrimtare kjo sa e talentuar, aq edhe fjalëpakë, e cila, në nëntor të vitit 2015, botoi në Shqipëri tre libra: përmbledhjen me tregime me titull “Pacientja 101”, përmbledhjen me fabula dhe rrëfenja që përmenda më lart dhe një përrallë për fëmijë, me protagonist Gjeto Basho Mujin.

Këtë vit, dhe konkretisht më 25 prill, zonja Hakani botoi në gjuhën angleze një përmbledhje me tri novela, me titull “Under The Orange Tree” (Poshtë pemës së portokallit), me një vëllim prej 362 faqesh. Tematika e tri novelave ka për objekt fshatin shqiptar në jug të vendit, në periudhën midis dy luftërave botërore.

Përmbledhja me fabula dhe rrëfenja, të cilën autoria ma dërgoi ditët e fundit, lexohet me shumë kënaqësi, sepse eposi shtazor dallohet jo vetëm për karakterin rrëfimtar, por edhe për natyrën satirike.

Përmes një leksiku të zgjedhur me kujdes, autorja na paraqit tablo nga bota e kafshëve, në të cilën, në plan të parë, shpaloset elementi didaktik.

Është i njohur fakti që, në përmbajtjen e fabulës, cilësitë morale të njerëzve pasqyrohen në një mënyrë tjetërthënëse (alegorike) përmes figurave të kafshëve: dinakëria - në pamjen e dheplrës, pangopësia, egërsia - në pamjen e ujkut, pabesia - në pamnjen e nepërkës etj.

Në fabulën “Luani i fjetur dhe hiena”, autorja, me figurën e hienës, ka ravijëzuar hilenë, ligësinë në raportet njerëzore. Në këtë fabul, me një përmbajtje emocionuese, vihet re një përsiatje e nënkuptueshme në përfytyrimin e lexuesit: shinakotat, trillet e natyrës, sa ç’janë të papritura, befasuese në jetën e njeriut, po kaq tekanjoze janë edhe në botën e kafshëve.

Në rrëfenjën “Zagarët! Langonj të rrahur e të poshtëruar!” del në spikamë mënyra se si djallëzia, e lindur dhe e selitur me kujdes në shpirtin e njeriut, vetëm djallëzi do të kultivojë në “serën” e vetë, duke i shndërruar pasardhësit e bindur në modele të ligësisë njerëzore.

Fabulat e Ezopit në lashtësinë greke, të përkthyera dhe të imituara nga Fedri në lashtësinë romake, dhe fabulat e Pilnajit në lashtësinë indiane, patën shërbyer si një burim shumë i pasur për vjeljen e subjekteve nga ana e fabulistëve pasardhës, midis të cilëve patën rënë në sy shumë syresh në vende të ndryshme, si La Fonteni në botën perëndimore dhe Krëjllovi në Lindjen evropiane.

Me këtë vëllimth fabulash dhe rrëfenjash, autorja e ka pasuruar fondin e fabulistikës shqiptare, duke ecur në gjurmët e Naimit, të Santorit, të Çajupit dhe të Ferit Lamajt, i cili, pa mëdyshjen më të vogël, përfaqëson legjendën e fabulës sonë kombëtare.

Kolumbus, Ohajo

09 korrik 2016