Fahri Xharra: Varrezat ilire në Tetovë dhe xhamia

Varrezat ilire në Tetovë dhe xhamia e Hajredin Pashës në Dibër

Nga Fahri Xharra

"Kur njerzit e qelbur heshtin apo e mohojnë të vertetën reagon toka e shenjtë dhe detyrohet te flet vetë për të nxjerrur në dritë të vërtetën.( nga Nagi Husa, Përmbytjet në Tetovë nxjerrin në dritë varrezat Ilire në Shipkovicë !) " Thënje me kokë , thënje që dhuje t` i vë në lëvizja edhe më të përgjumurit , edhe më të mashtuarit edhe më të pa fuqishmit . Kujdes nga mashtruesit!

Shqiptarëve që gënjehen prej erërave mikluese e mashtruese që fryjnë në të katër horizontet, dëshirojmë tu themi: mësoni ta lexoni historinë e të mos bini viktimë e rivaliteteve herë të hapura e herë të fshehta të shteteve ballkanike e më gjerë që punojnë për interesat e veta e jo për shqiptarët. Nuk ka pse të ngulmojmë në mendimin se Turqia është miku ynë dhe armik i sllavëve. Në aparencë të duket se shteti serb nuk ka interesa dhe aleanca e ndonjë miqësi fort të madhe me Turqinë, por ne duhet të dimë si ta lexojmë historinë (Kolec Troboini)

T`i kthehemi të vërtetës sonë historike në tokat tona në Maqedoni : Kryengritja e Dervish Carës ishte njëra ndër kryengritjet me shtrirje më të gjerë në Ballkan gjatë shekullit të XIX. Megjithatë, asaj shumë pakë i është dhënë hapësirë në trajtesat historike. Në lidhje me figurën e Dervish Carës dhe kryengritjen të cilën e udhëhoqi ai ekzistojnë burime të ndryshme, kryesisht raporte konsullore. Përveç raporteve osmane që dërgoheshin në kryeqendrën e Perandorisë Osmane në Stamboll, ngjarjet ndiqeshin edhe nga qarqet tjera, si nga diplomatët britanikë e francezë, organet e shtetit serb, murgjit e manastireve etj.

E vërtetë ! Po edhe sot sa flitet për Dervish Carën , Dibren kryengritese , Dibren  hitorikisht të rrebeluar.

Ne , shqipatarë den baba den iu shkojmë pas thenjëve të mohuesve “ ». Në Historinë e Popullit Maqedonas në tre vëllime në vitin 1969 për kryengritjen është shënuar vetëm ky resht: «Myslimanët e Malit të Zi të Shkupit dhe nga Tetova, u çuan në kryengritje nën udhëheqjen e një dervishi…»

“Dervish Cara e filloi kryengritjen e tij dhe kryengritësit e tij e morrën Gostivarin dhemenjë herë në muajin Nëntor iu drejtuan Tetovës(Kalkandelenit), një luftë që zgjati tri javë. Tetova u bë qendër e kryengritësve. Jemi ne Janarin e vitit1844.  I përforcuar në Gostivar dhe Tetovë ,pergatitejpër Dibren, Prizrenin ,Prishtinën dhe Vranjen, porqëllimi i tij ishte Shkupi ,sepse e dinte që edhe aty ikishte përkrahësit. Në Shkurtin e të njejtit vit 1844 u muarr Shkupi , dhe u formua Këshilli i Lartë ,të ciline udhëhoqi Dervish Cara, që ishte Trupi SupremOrganizativ i territoreve të çliruara. Pra, Dervish Cara e çliroi Shkupin.Rruga e tij prej çlirimtari s`kishte të ndalur: Pas Kumanovës u çlirua Presheva , Bujanovci , Vranjadhe Leskofça ( Leskovac). Kryengritja i përfishintenjë nga një tokat shqiptare; Peja , Gjakova, Prizrenidhe Shkodra. Kryengritja dhe çlirimi në pranverënevitit të përmendur 1844  e përfishinte Ohrin me Manastir në Jug,Shkodrën në Perëndim, KosovënVeriore në Veri dhe Kumanovë në Lindje ( F. Xharra,Gordana Jankullovskes’ Mos e harroni fervid Caren, ).

Cila është Dibra , Radika dhe kush ishte Hajredin Pasha ? “Të prekësh Radikën, është si të prekësh dritën e syrit të Dibrës dhe të dibranëve. Radika është ushqimi i saj ujor, por edhe ushqimi i saj shpirtëror e patriotik. Radika është sinonim i Dibës dhe i historisë së saj. Gryka e Radikës është monument natyror i gjallë i luftërave shekullore të dibranëve kundër hordhive pushtuese osmane, bullgare, serbe, austriake, gjermane e italiane. Në këtë Grykë është shkruar heroizmi i pashembullt dibranë kundër të gjithë këtyre pushtuesve. Këtë Grykë, këtë shtegkalim pushtuesish, dibranët e kishin kthyer në një varrë të madh të hapur për këdo që do të guxonte të shkelte trojet shqiptare. Këtyre luftërave dhe këtij heroizmi që lidhen me ekzistencën dibrane e shqiptare dhe me Radikën, u janë kushtuar aq shumë këngë e trimëri, disa prej të cilave janë dhe himne për Dibrën dhe dibranët, siç është ajo e luftës kundër gjeneralit famëkeq Hajredin Pasha.

A jemi krenar me të kaluarën tonë ?  Jo,Aspak . A e duam vetveten ?  Jo ,aspak ? Shqiptarëve të Maqedonisë ( jo vetëm atyre ) që gënjehen prej erërave mikluese e mashtruese që fryjnë në të katër horizontet,duhet t`iu thuhet e vërteta .

Ne nuk e mbrojmë historinë tonë , e dhunojmë atë “Në Dibër të Madhe u bë përurimi solemn i Xhamisë së Sahatit nga Ruzhdi Lata, myfti i Dibrë, Ali Ahmeti, lider i BDI-së, Lulzim Basha, kryebashkiaku i Tiranës.( shkruante shtypi ato ditë ) … Edhe përkundrejt këtij fakti, in-stitucionet lokale, organi-zata dhe shoqatat, thonë se bëhet fjalë për përkrah-je humanitare me vlera të larta. Sipas Myftinisë së Dibrës, (një  dibran) ka dhënë donacione të fuqishme në sanimin dhe ndërtimin të shtatë xhamive të Dibrës, duke përfshirë këtu edhe xhaminë më të re të “Sahat Kullës”, e cila karakterizo-het me 100 dritaret të oborrit të saj, kushtuar 100 vjetorit të pavarësisësë shtetit shqiptar. Evenimente të tilla të bukura e të paharruara mund të ndodhin vetëm në Dibër të Madhe, në Dibrën e Perëndisë, bujarisë, besës, mikpritjes, urtësisë, të pushkës e mençurisë. Kjo xhami përbri rrugës që çon nga Dibra në drejtim të Strugës, është karakteristike për nga ndërtimi, kulla e Sahatit dhe 100 dritaret në shenjë të 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. “  Ironi shqiptare , ndërtohet Xhamia e Hajredin Pashës , me 100 dritare për “hatër” të 100 vjetorit të Pavarësisë ! Pavarësia nga kush ?

Cili ishte Hajredin Pasha ?

Kjo xhami përbri rrugës që çon nga Dibra në drejtim të Strugës, ….. i humbi varret e ushtarëve të Hajredin Pashës që e shkretoi  Dibrën

Koha kalon  , myku nuk do dielli se drita ia vret sytë . myku e do lagështinë , errësirën , mungesën e oksigjenit dhe të nxehtit .

Kjo xhami përbri rrugës që çon nga Dibra në drejtim të Strugës, është karakteristike për nga ndërtimi….

P.S.  Disa minuta para dorëzimit të shkrimit  për botim më  arrijti kjo letër publike : I nderuari Fahri Xharra,!Une qe po te shkruaj jame shipkovicas.Nga vershimet e diteve te fundit ,qe fatkeqesisht tronditen temelet e fshatit tim te lindjes,pas kater viktimave ne njerez qe humbem nga kjo kataklizme natyrore te theme,nga shume te lenduar dhe shume deme materiale qe na shkaktuan neper shtepite tona.Kjo permbysje e tmershme nxorri nga pluhuri i harreses edhe varret shume te vjetra ilire.Kjo foto eshte deshmi e pakontestueshme e autoktonise tone autentike.Ky varre eshte gjetur afer Xhamise se poshtme te fshatit,qe me heret ne kete vende ka qene "Kisha e banorve shipkovicas".Ende njerezit gjate bisedave e perdorin ""te kisha;te perroi i kishes,te popat"" dhe shume argumente e fakte te tjera te origjinalitetit te gjenezes tone autentike.Pervece kesaj banoret shipkovicas edhe me heret kane gjetur varre shume te vjetra,relikte dhe gjesende tjera,por nga frika e sundusve sllave mos e pesojne jane detyruar ti mbajne ne heshtje keto zbulime shume te vlefshme per kombin tone.une apeloje te ju qe si gjurmues dhe hulumtues i vjetersise tone,te caktohet nje grupe arkeologesh shqiptare dhe te bejne kerkime dhe hulumtime te kjo pjese e ketij terreni ku eshte gjetur"" ky varre shenjtori"",.Me respekt dhe konsiderate ndaj juve Vebi Voka.