Ballkani (si) qender e gravitetit
strategjik
Nga Azem PARLLAKU
Si ne?
rralle? rajone te? tjera te? bote?s, Ballkani e?shte? vendi ku, ne? te?
kaluare?n kane? ndodhur shume? ngjarje historike, te? cilat jane? reflektuar
ne? gjeopolitike?, sic jane? lufte?rat pe?r interesa te? ndryshme ekonomike e
politike, shoqe?ruar shpesh me ndryshime kufijsh, ngushtime e zgjerime
territoresh, shke?mbime te? mbrete?rive, ngritje dhe ulje te? influencave
fetare, si dhe rritje e larte? e emigracioneve te? ndryshme. Duke e le?ne? te?
shkuare?n menje?ane?, po orvatemi te? artikulojme? rreth gjeopolitike?s ne?
Ballkan ne? harkun e dekadave te? fundit, dhe konfiguracionin e ri te? saj.
Mbarimi i Lufte?s se? Ftohte? dhe re?nia e Murit te? Berlinit, jane? ngjarje
te? jashte?zakonshme historike me ndikim mbare?bote?ror. Ndryshe nga
tjete?rkund, pe?r Ballkanin ke?to dy ngjarje rezervuan edhe konfliktin e
armatosur. Mbas ke?tyre ngjarjeve Europa njohu nje? pe?rshpejtim te? integrimit
te? saj te? brendshe?m dhe te? jashte?m, shume? shpresdhe?ne?s pe?r ish-vendet
komuniste, te? cilat u be?ne? partnere? me Pere?ndimin, ku te? gjitha u
ane?tare?suan ne? OSBE, depozituan ke?rkesa pe?r ane?tare?sim ne? NATO dhe BE,
proces ky ende mbresle?ne?s. Ne? kunde?rshtim me ke?te? panorame? bashke?punuese
dhe integrimi, Ballkani pe?rjetoi kate?r lufte?ra si rezultat i shpe?rbe?rjes
se? ish-Jugosllavise?. Nje? dekade? pas re?nies se? Murit te? Berlinit,
Ballkani i’u paraqit Pere?ndimit nje? sfide? e madhe strategjike, ne? te?
cile?n u pe?rfshi NATO, duke konsumuar miliarda dollare?, dhe mjaft inisiativa
rajonale te? lodhe?shme diplomatike. Pe?r shkak te? vecorive te? pozite?s
gjeopolitike, rajoni ka mbetur ne? fokusin e konfrontimeve midis Fuqive te?
Pere?ndimit dhe Lindjes. Pavare?sisht konfigurimit qe? do te? kete?
ripe?rcaktimi i zonave gjeopolitike dhe gjeoekonomike midis detrave Adriatik,
te? Zi, Kaspikut dhe Mesdheut Lindor, Ballkani paraqitet si nje? nje?si e
re?nde?sishme, ku Shtetet e Bashkuara te? Amerike?s, Bashkimi Europian dhe
Rusia kane? interesa te? me?dha. Modeli i ekonomive ne? tranzicion, i ekspozon
dukshe?m shtetet e Ballkanit pe?rkundrejt investimeve te? haja. Aktualisht
Rusia e?shte? ajo e cila pothuaj e ka joshur Serbine? ne?pe?rmjet
marre?veshjeve ne? ke?te? fushe?, nde?rkohe? qe? dhe Mali i Zi nuk ngelet pas, po te? kihet
parasysh, qe? 1/3 e investimeve ne? ke?te? vend jane? te? invesitore?ve nga
Rusia. Shpe?rbe?rja e ish-BRSS-se? i dha munde?si krijimit te? rruge?ve te?
reja te? tranzitimit te? gazit nga Lindja drejt Pere?ndimit, dhe vende te?
tilla si Bullgaria, Rumania, Greqia, Maqedonia dhe Shqipe?ria, jane? pika kyce.
Konfigurimi i ri gjeopolitik e gjeoekonomik i Ballkanit, i ardhur pe?r shkaqe
historike, politike, ekonomike e ushtarake, be?ri qe? faktori nde?rkombe?tar
te? nde?rhyje? aktivisht ne? Ballkan, respektivisht nga koha e konfliktit ne?
Bosnje?-Hercegovine?, ne? Kosove? dhe Maqedoni, c’ka ka be?re? realitet nje?
Ballkan dymbe?dhjete? shtete?sh, nga gjashte? qe? kish dikur. Ky konfiguracion
ne? vazhdime?si ka rritur rolin e mekanizmave diplomatike, me synim forcimin e
bashke?punimit rajonal, duke le?ne? menje?ane? trashe?gimine? e kaluar e cila
ka qene? negative, problematike e konfliktuale. Ne? ke?te? kontekst rajoni
akoma nuk e?shte? shke?putur prej sfidave serioze te? tilla si; mungesat e
zhvillimit ekonomik dhe integrimit infrastrukturor; mungesa e traditave
demokratike brenda shteteve dhe ne? nivele rajonale; si dhe mungesa e tradite?s
paqe?sore ne? bashke?punimin dypale?sh dhe shume?pale?sh. Si nje? nga qendrat e
gravitetit strategjik Ballkani, ka vijuar te? jete? ne?n sqetulle?n e
ve?mendjes, si nga ana e Shteteve te? Bashkuara te? Amerike?s, ashtu dhe
Bashkimit Europian, pa le?ne? menje?ane? Rusine?. Procesi integrues ne? NATO,
e?shte? shpresdhe?ne?s, teksa ai i ane?tare?simit ne? Bashkimin Europian
e?shte? i ngadalte?. Turqia, Greqia, Bullgaria, Sllovenia, Rumania, Shqipe?ria,
Kroacia jane? ane?tare te? NATO-s, nde?rkohe? qe?, Mali i Zi,
Bosnje-Hercegovina, Maqedonia dhe se? fundmi dhe Kosova, jane? pe?rfshire? ne?
programet e Partneritetit. Megjithate? stabilizimi i plote? dhe pe?rfundimtar,
i rajonit ne?n sqetulle?n e sigurise? mbetet akoma larg, kjo kryesisht pe?r
shkak te? problemeve qe?, krijohen kryesisht ne? Bosnje?-Hercegovine?, Serbi,
Kosove?. Marre?veshje te? tilla si ajo e Dejtonit pe?r Bosnje?-Hercegovine?n,
ajo e Ohrit pe?r Maqedonine?, Rezoluta 1244 pe?r Kosove?n, etj, kane? dhe ato
pike?pyetjet qe? ende re?ndojne?. Krijimi i nje? rendi te? stabilizuar sigurie
ne? Ballkan, parashikohet te? mbetet dhe ne? te? ardhmen, nje? nde?r sfidat
kryesore pe?r vendet Pere?ndimore dhe strukturat pe?rkate?se te? sigurise?.
Vazhdimi i prezence?s se? NATO-s, rrjedhimisht Shteteve te? Bashkuara te?
Amerike?s ne? rajon, e?shte? e re?nde?sishme te? konsiderohet si nje? valvul
sigurie, pe?r tranzicionin dhe progresin drejt ane?tare?simit ne? strukturat
euroatlantike. Angazhimi i Bashkimit Europian, e?shte? nje? tjete?r faktor qe?,
shpreh qarte? de?shire?n e vendeve ballkanike pe?r t’u be?re? ane?tare te?
Unionit. Nde?rkohe? qe? Unioni, e shpreh ambicien, por ne?n lidershipin
amerikan vecanerisht ne? fushe?n e reformave ushtarake dhe lufte?s kunde?r
krimit te? organizuar.