Mendime

Lush Palokaj: Sulme barbare të islamistëve

E hene, 16.03.2015, 09:00 PM

SULME BARBARE TE ISLAMISTEVE NE RRENIMIN E LASHTESISE NE IRAK E SIRI

Nga Lush Palokaj

Bota prapanike e kesaj rryme me famkeqe qe ka dhene reliogjioni islam ne shek 21 do te shkatrroi cdo gje qe ka lene lashtesia ne truallin e tyre dhe pranojne te heqin dore sigurisht nga identitet i tyre. Me redesi per mentalitetin e tyre eshte qe historia te filloj me nje Kalifat te vetshpallur dhe ligjet e tyre - sheriatin.

Ne ato vende ne Siri e Irak te pushtuara nga Shteti Islamik banoret me telefona xhepi tinzisht tregojne se po demtohen gjurmet e lashtesise nga grupet ekstremiste. Ne Sirine veriore kujdestaret e muzeumeve kane mbuluar mozaiket e cmueshem me te lyerje mbrojtese dhe me thase rere.

Ne Bagdad rishtasi u hap Muzeu Kombetar i Irakut dhe rrethojat e hekurta i mbrojne galerite e artdeshmive te vjetra nga ndonje rast sulmi te papritur. Keto jane disa nga synimet e vazhdueshme per ta ruajtur thesarin e Irakut e Sirise, dy shekuj te mbushur me gjurmet e civilizimit me te lashte boteror. Tani per tani kaq mund te behet nen zjarrin e tytave, dhe eshte koha e fundit te ndermirren masa nderkombtare, sepse militantet e Shtetit Islamik shum shpejt perparojne pa nderpre me vjedhje dhe rrenim te lashtesise. Vetem para pak ditesh, javen e kaluar grupe te njohura te ISIS-it dhe te ISIL-it rrenuan pjeset me gjurme te lashta shum te cmueshme te dy qyteteve, Nimrud-it dhe Hatra-s . Vendasit thane se militantet shkatrruan pjese te qytetit Dur- Sharrukin vend 2800 vjet te vjeter te popullit asirian afer katundit Khorsabad. Shteti Islamik therret per rrenimin e artit te idhujtareve te lashtesise duke thene se feja islame nuk i duron keto. Nga ana tjeter ata me te madhe vjedhin gjerat me te lashta per te ngritur fondin monetar. "Cdo gje behet per interes te tyre", thot Amr al-Azm ish puntore per lashtesine ne Siri e cila tani punon ne Projektin e mirembajtjes se trashigimise se lashtesis ne Irak dhe Siri. "Nese ka vlefte propagandistike ata e bejne ate per propagande. Nese mund ta shesin, e shesin", bazuar ne te dhenat e g. New York Times. Arkeologet dhe ruajtsit zakonisht i ndiqnin keta armiq por ankohen se ne vendet ku eshte ne epersi Shteti islamik s'kan cka bejne vetem nese mund ti shpetojne shkresat nga demtimi."Nje kriminel i marre mund te vij dhe me nje te rene me qekan mund te shkatrroj tere mundin tone dhe nuk kemi cka ti bejme"- thot Qais Hussein Rashid minister per turizem dhe per lashtsine e trashiguar - dhe eshte humbje e madhe",(NYT). Disa madje kane bere thirrje per sulm ajror, jo vetem nga ato qendra kulturore te Irakut, thot Z. Rashid dhe bosi i tij, minister, Adel Shirshab, qe te dy e kane thirre koalicionin udheheqes amerikan qe aeroplanet te sulmojne militantet te cilet i ofrohen qendrave tjera historike. Para ca ditesh zyrtaret kane marre hapat e fundit duke kerkuar qe Babiloni mos te humbe kuptimin si qender e trashegimise botrore te Unescos duke shpresuar ne nje mase sigurie nga Kombet e Bashkuara. Nga pamja duket se ka pase sulme me arme dhe demtime ne qendrat tjera te caktuara si qendra te Unescos. Eshte Hatra ne Irak dhe dhe Krak des Chevaliers, keshtjelle kryqzate ne Qytetin e Vjeter te Alepo-s ne Siri. Ato qendra siriane nuk jane vetem viktime e Shtetit Islamik por edhe luftes kater vjeqar ne mes te forcave te qeverise dhe opozites duke i granatuar dhe perdore si qendra mbrojtese Tani instuticionet kulturore te Irakut jane "ne vijen e pare kunder terrorizmit" thot Z. Shirshab, "duke luftuar invazionin barbar qe si shenjester kane trashegimine tone historike." Por Iraku u ka bere balle shum pushtuesve thot ai. Nuk mendonte vetem Hulagu Khan-in, pushtues mongol i cili ngriti biblioteken dhe ca nga ndertesat me te bukura kur e pushtoj Bagdatin me 1258. ( Ne ate kohe Bagdadi ka qene fron i kalifatit Islamik ndersa sot Shteti Islamik eshte vetshpallur si kalifat).

E kemi pasur edhe pushtimin amerikan me vitin 2003, kur trupat amerikane vetem i shikonin hajnat duke plaqkitur muzeun e Bagdadit nje ngjarje qe eshte duke u perseritur edhe sot, thot Z Shirshab. Ai fliste derisa Jeff Allen-i drejtor i Fondeve Botrore te Muzeumeve ishte duke i dorzuar planet moderatoreve irakian per mbrojtjen e qendrave te Babilonit. Shkresat e datave te lashtesise moti jane te kercnuara ne Babilon sepse i kane vjedhe tullat e rruges se trenit dhe gypat e ndertimit me mbishkrime ne to. Zgjedhja e vetme tani per tani eshte qe te krijohet vetem nje agjenci qeveritare per t'i mbrojte gjurmet e lashtesise. Fatmirsisht Babiloni dhe qendrat tjera te Bagdadit jugor jane me te sigurta sepse qeveria kombetare e ka nen kontrolle. Vetem farcat ushtarake mund t'i mbajne ato qendra te sigurta, thot Hadi Moussa, punetor ne nje qender te Babilonit. "Ky eshte Hulagu", ai e krahason pushtuesin e sotem me ate te lashtin. Nje mbishkrim ne deren e Babilonit kushtuar zotit Ishtar thot:"Ishtari do ti mposhte armiqet e tij,"thot ai, shkruan g, New York Times.

Plani per mbrojtjen e Babilonit planifikojne shkresat te reja te qendres. Tullat nje nga nje, ato me vizatime per t i mbledhe nese jane te rrenuara. Ne rast rrenimi te ndonje qendre vizatimet duhet te sherbejne per t'a rindertuar. Por vizatimet nuk jane te njejta ne Hatra dhe Nineveh. Pas shum vitesh lene pas dore dhe sankcioneve gjate regjimit diktatorial te Sadamit Hussein-it dhe kaosit politik gjate renjes se tij. Iraku ka qene jasht mbikqyrjes nderkombetare sa i perket qendrave te lashta arkeologjike. Do t'u ndihmojme ne gjetjen e gjerave te vjetra dhe ne rindertimin e atyre te rrenuara, thot z. Allen-i gjate pushtimit amerikan. Ai i ka nxite arkeologet se cka duhet mbrojtur. Pas vjedhjes dhe demtimit te shum qendrave duhet qe shkresat dhe gjerat tjera te mirren ne shqyrtim. Nje e arritur ka qene se ne Muzeun e Mosul-it, i sulmuar nga Shteti islamik ka hyre ne katolog digjital. Gjerat e para ne video jo te shkatrrueme, jane vjedhur, dhe lista eshte dorzuar per zbatimi ligjor, thot Katherin Hanson arkeologe ne Univerzitetin e Pennsylvania-s

Ne vitin 2005 ne Siri , z. Azm ndihmoi ne fillimin e nje projekti te njejt nga friga se vendi do te perballet me sulmin amerikan. Ajo pune kurre nuk u krye tha z, Azm i cili tani kundershton Qeverine siriane dhe ligjeron ne Univerzitetin Shawnee ne Ohio. Ai mbykqyre nje ekip sirian te emruar - Persona te Monumenteve - dhe shuimca ish studete te tij. Demtimin e shkresave dhe vjedhjet nga militantet, duke kerkuar masa te rrepta kunder tyre, nese ato shiten ne tregun e zi. Koheve te fundit Kombet e Bashkuara kane ndaluar tregtine e artdeshmive te Sirise. Z. Azm gjithashtu ka punuar me kujdestaret e Mar'arra Mosaic Muzeumit ne Ma'arrat dhe Nu'manin provice veriore te Sirise. Megjithate, kjo ngjarje eshte e kenaqshme, sepse ata vete i kane ruajtur mozaiket atje, shkruan ne NYT. Ekipi i mirembajtjes i ka ushtruar dhe financuar kujdestaret te cilet i kan vulosur mozaiket nen mburojen pas thaseve me rere, jo mjaft te sigurta nga ndonje sulm i drejt ne to, por mase mbrojtese nga hajnat. Qyteti qe mbahet nga Al Qaeda me emrin Fronti Nusra pushtohet nga nje grup kryengritesish dhe ata bashkepunojne me kujdestarin - thot z. Azm. Ish koleget e tij ende duke bashkpunuar me Qeverine siriane bejne pune te skelqyeshme - thot ai. Jane lajmruar se militantet ishin afruar dhe ata menjehere i kane larguar artdeshmite nga Deir al-Zou-i, me nje aeroplan luftarak, bashke me trupat e te vrareve. Ne Irak jane marre masa te njejta sigurie. Lufta e ka nderprere profesorin Hanson qe u ipte keshilla ne Istitutin e Irakut per Mirmbajtje te Trashegimise te artifakteve. Tani koleget nga Iraku i mesojne mirembajtesit dhe banoret e brengosur me teknika te thjeshta te perdoren ne zonat e kontrolluara nga militantet islamik. Te lajmrojne me telefona xhepi dhe t'i fotografojne gjerat per te ndihmuar ne gjetjen te gjerave te vjedhura. Te lajmrojne se cilat qendra nuk duhet sulmuar me aeroplan. Gjithashtu ne Ebil, Nageeb Michael, prift domenikan dhe dijetar, per dorshkrimet, i qendres Lindore Digjitale, punon per te i digjitalizuar Dorshkrimet Asiriane. Ai ka punuar ne Qaraqosh, nje qytet Asirian te Krishtere ne Irakun verior por u largua kur militantet e pushtuan ate vend. Tjerat artdeshmi i larguan banoret dhe kane arritur qe t'i sigurojne. Ne nje qender kulturore te rrenuar eshte rihapur muzeu kombetar javen e kaluar pas 12 viteve meremetimi dhe para dates se caktuar. Disa dite me pare, Qais Abdelkareem, kopshtar nga Sader qyteti, lagje e Bagdadit i cili ndihmoi ne mbjelljen e petunive dhe lule vjollcash per hapjen e muzeut dhe per te paren here pas disa vitesh. "Kjo eshte historia e Irakut," tha ai, duke paraqitur vegla ashti me mija vite te vjetra. " Mund te thuhet se kjo eshte historia e botes."