Kalifati Islamik dhe pasojat në
Lindjen e Mesme
Nga Viktor Mërkuri
Bisedimet
bërthamore mes Iranit dhe Perëndimit dështuan në krijimin e një marrëveshje,por
ajo cfar do të kishte qenë një krizë e rëndësishme një vit më parë, mbushur me
kërcënime dhe ankth, është trajtuar pa dramë apo pengesa. Ky dështim i ri për
të arritur një marrëveshje shënon një ndryshim në marrëdhëniet midis Shteteve
të Bashkuara dhe Iranit, një ndryshim që nuk mund të kuptohet pa marrë parasysh
ndryshimet masive gjeopolitike që kanë ndodhur në Lindjen e Mesme gajtë muajve
të fundit, dhe ripërcaktimin e urgjencës së çështjes bërthamore.
Nuk ka
fjalë më të mirë që përshkruan ngjitjen kaq të shpejtë të shtetit islamik (ISIS) se sa 'tronditës'. Ajo tronditi
optimistës pas Pranverës Arabe, shumica e të cilëve parashikonin se një opozitë
liberael dhe laike do të vinte ne krye në luftën kundër al-Asad-it në Siri. Ajo
tronditi al-Kaedën dhe degëzimin e saj rajonale Al-Nusra Front. Ajo tronditi
një qeveri tepër të vetëkënaqur në Irak,
dhe që i kushtoi ish-kryeministrit karrierën e tij politike. Ajo tronditi dhe
kompetencat e Arabis Saudite e cila pa nje levizje të vogël të kthehej kundrejt
saj , dhe një plan-projekt të administartës Obama me qëllim tërheqjen e të
gjitha forcave amerikane nga Iraku të dukej qesharak.
Por si ka
mundësi që një grup militant ka kapur kaq shumë njerëz dhe institucione në
befasi? Përgjigjja është se shteti islamik (ISIS)
nuk është si ndonjë nga organizatat xhihadiste që erdhën dhe ikën para
tij. Në termat e ideologjisë, rekrutimit, financimit dhe taktikat, ai është një
armik krejtësisht i ndryshëm që kërkon një qasje krejtësisht të re për ta
luftuar atë në një mënyrë efektive.
Pikat më
të fuqishme në të cilat mbështeten anëtarët e shtetit islamik jane pozitat e
tyre gjeografike dhe që, ndryshe nga Al Kaeda e cila nuk u mundua të pushtonte
territor por mbështëtje ne rrajon, shteti islamik po bën posacërsiht
këtë,pushtim tertitorial.
Ai e sheh
veten si një burim nga i cili një shtet transnacional islamik duhet të rritet,
dhe ai ka vendosur veten në Siri dhe Irak si një entitet gjeografik. Grupi
kontrollon një rajon të përcaktuar në të dy vendet, dhe ajo ka një plan
ushtarak konvencional projektuar për të mbrojtur dhe për të zgjeruar kontrollin
e shtetit. Deri tani, çdo përparim dhe prapësim që ajo ka patur ajo ka mbajtur
këtë karakter në formacione të shpërndara guerile që ruajn një aparat të
rëndësishëm rajonal terorist, dhe që mbetet diçka mjaft e re për rajonin - një
lëvizje islamike duke vepruar si shtet rajonal.
Është e
paqartë nëse shteti islamik mund të mbijetojë. Ajo është nën sulm nga avionët
amerikan, dhe Shtetet e Bashkuara janë duke u përpjekur për të krijuar një
forcë të koalicionit që do ta sulmoj dhe shkatëroj atë. Është gjithashtu e
paqartë nëse grupi mund të zgjerohet. Shteti islamik duket se ka arritur
kufijtë e tij në Kurdistan, dhe ushtria e Irakut (e cila u mposht në fazën e parë të shfaqjes së
shtetit Islamike) është duke treguar disa shenja të të qenit në gjendje për të
nisur kundërsulmin.
Një kërcënim i ri territorial
Shteti
islamik (ISIS) ka krijuar një vorbull që ka
bërë që fuqitë rajonale dhe globale të ripërcaktojnë sjelljen e tyre. Prania e
ketij grupi ekstermist është e pamundur për tu injoruar për shkak se ajo është
një entitet territorial, dhe si rezultat kombet u detyruan të rregullojnë
politikat dhe marrëdhëniet e tyre me njëri-tjetrin. Ne e shohim këtë brenda
Sirisë dhe Irakut. Damasku dhe Bagdadi nuk janë të vetmit që duhet të merren me
ekstemizmin e shtetit islamik (ISIS); udhëheqësit e fuqive të tjera rajonale - Turqia, Irani
dhe Arabia kanë nevoja për të rillogaritur
pozitat e tyre. Një organizatë terroriste mund të shkaktojë dhimbje dhe
trazira, por ajo mbijeton duke mbetur e shpërndarë. Shteti islamik (ISIS) ka elementin e terrorizmit, por
ajo është gjithashtu një forcë e koncentruar që potencialisht mund të zgjerojë
territorin e saj. Grupi përbërës sillet gjeopolitikisht, dhe për aq kohë sa ajo
mbijeton ajo paraqet një sfidë dhe rrezik
gjeopolitike.
Brenda
Irakut dhe Sirisë, shteti islamik (ISIS) paraqet elementet e popullsisë sunite arabe. Ajo
është vendosur vetë në rajonet sunite arabe të Irakut, edhe pse rezistenca ndaj
pushtetit shtetëror islamik sigurisht ekziston ndërmjet sunive. Shteti islamik
ka arritur të përballet me këtë rezistencë deri tani. Por grupi ekstremist
gjithashtu është drejtuar kundër kufijve të rajoneve kurde dhe shiite, dhe ka
kërkuar të krijojë një lidhje gjeografike me forcat e saj në Siri. Aty ku
sunitët ishin dikur të dobët dhe të shpërndarë, shteti islamik është bërë
tashmë një forcë e konsiderueshme në veri dhe në perëndim të Bagdadit, duke
përbërë një kërcënim të mundshëm të prodhimit të naftës dhe qeverisjes kurde të
Irakut. ISIS ka pasur një efekt edhe më të ndërlikuar në Siri, ndërkohë që ajo
ka dobësuar grupe të tjera që rezistonin qeverinë e presidentit sirian Bashar al
Assad, nga ana tjetër kanë forcuar pozitën e Asad-it duke rritur fuqinë e saj.
Kjo dinamik ilustron kompleksitetin gjeopolitike të pranisë së shtetit Islamik
ekstremist
Shtetet e
Bashkuara u tërhoqën nga Iraku duke shpresuar se Bagdadi, edhe sikur e paaftë
për të qeverisur territorin e saj me një nivel të qëndrueshëm të autoritetit,
megjithatë do të zhvillonte një balancë të pushtetit në Irak, në të cilën gradë
të ndryshme të autonomisë, formal dhe joformal, do të jepeshin. Ky ishte një
qëllim i paqartë, edhe pse jo, i paarritshëm. Por shfaqja e shtetit Islamik
rrënoi bilancin në Irak në mënyrë dramatike, dhe dobësoi fillesat në forcat
irakiane dhe kurde të cilët përballë luftëtarëve te shtetit islamik(ISIS)
detyruan Shtetet e Bashkuara të mendojnë mundësinë e ISIS-it të dominojë pjesë
të mëdha të Irakut dhe Sirisë. Kjo situatë përbën një sfidë në të cilën Shtetet
e Bashkuara as nuk mund të anashkalonin, as të angazoheshin plotësisht.
Zgjedhja e Uashingtonit ishte për të dërguar avionë dhe forca minimale në
terren për të sulmuar shtetin islamik, ndërsa kërkon të ndërtojë një koalicion
rajonal në atë teritor që do të funksiononte.
Sot,çelësi
i këtij koalicioni është Turqia. Ankaraja është bërë një fuqi e konsiderueshme
rajonale. Ajo ka fuqine ekonominë dhe ushtarake më të madhe në rajon, dhe kjo
është më e ndjeshme ndaj ngjarjeve në Siri dhe Irak, që të kandidojë përgjatë
kufirit jugor të Turqisë. Strategjia e Ankarasë nën Presidentin Rexhep Tajip
Erdogan ka qenë shmangia e konflikteve me fqinjët e saj, të cilën ajo ka qenë
në gjendje të bëjë me sukses deri tani. Shtetet e Bashkuara tani dëshirojnë që
Turqia të sigurojë forcat - veçanërisht trupa tokësore - për ti rezistuar
shtetin islamik(ISIS). Ankaraja ka interes për ta bërë këtë, që nga nafta e Irakut që do
të ndihmojë të diversifikojë burimet e saj të energjisë ,dhe për shkak se ajo
dëshiron të mbajë konfliktin larg kufive të Turqis. Qeveria turke ka punuar
shumë për të mbajtur konfliktin sirian jashtë kufijve të saj dhe për të
kufizuar përfshirjen e saj të drejtpërdrejtë në luftën civile. Ankaraja
gjithashtu nuk do që shteti islamik (ISIS) të krijoj presion ndaj kurdëve të Irakut që të
mund të përhapet përfundimisht tek kurdët e turqis
Shfaqja e
shtetit islamik ka ripërcaktuar në mënyrë të ngjashme sjellje të Iranit në
rajon. Teherani sheh një regjimi pro-iranian shiit të dominojnë në Bagdad si kritikë për interesat e saj, ashtu siç ajo e
sheh dominimin e saj në Irakun jugor si vendimtar. Irani bëri një luftë me një
Irak sunite të dominuar në vitet 1980, me dëme shkatërruese; të shmangurit një
tjetër luftë të tillë është fondamental për politikën e sigurisë kombëtare
iraniane.
SHBA në Lindjen e Mesme
Nga ana e
Uashingtonit, shteti islamik (ISIS) ka treguar se ideja e Shteteve të Bashkuara të largohen
nga rajoni është joreal. Në të njëjtën kohë, Shtetet e Bashkuara nuk do të
angazhohen në luftë shum-divizional në Irak. Uashingtoni ka dështuar të arrij
një stabilitet pro-amerikan atje herën e parë; nuk ka gjasa për të arritur atë
në këtë kohë. Fuqia usharake ajërore e SHBA-së është një forcë e konsiderueshme
kundër shtetit islamik dhe është një shenjë e fuqisë dhe pranis së Amerikës -
si dhe limitet që ajo ka. Strategjia e SHBA-së për formimin e një aleance
kundër shtetit islamik është jashtëzakonisht e ndërlikuar, pasi turqit nuk duan
të jenë të tërhequr në luftën pa koncesione të mëdha, iranianët duan presion të
reduktuar mbi programet e tyre bërthamore në këmbim për ndihmën e tyre, dhe
sauditët janë të vetëdijshëm për rreziqet që paraqet për ta Irani.
Në mendimin
tim nuk ka shumë gjasa që shteti territorial islamik të mund të mbijetojë. E
vërteta është se Turqia, Irani dhe Arabia Saudite janë të gjitha në pritje që
Shtetet e Bashkuara të zgjidhin problemin e Shtetit islamik (ISIS) me fuqi ajrore dhe një forcë të
vogël tokësore. Këto veprime nuk do të shkatërrojnë shtetin islamik, por ato do
të thyejnë koherencë territoriale e grupit dhe do ta detyrojnë atë që të
kthehet në taktikat guerile dhe të terrorizmit si më parë. Në të vërtetë, kjo
është tashmë duke ndodhur. Por edhe ekzistenca e grupit fonamentalist
ekstremist, megjithatë i përkohshëm, ka habitur rajonin në realizimin se në
supozimet e tyre të mëparshme nuk u morrën parasysh realitetet aktuale.
Ankaraja nuk do të jetë në gjendje të shmang rritjen e përfshirjes së saj në
konflikt; Teherani do të duhet të bashkpunojë me Shtetet e Bashkuara. Ndërsa
Shtetet e Bashkuara, thjesht mund të shkojnë në shtëpi më vonë, edhe në qoftë
se rajoni është në kaos.