Pëllumb Gorica: Mesazhet e kaltra të Darzezës

MESAZHET E KALTRA TË DARZEZËS

REPORTAZH NGA PËLLUMB GORICA

Stina e verës me vapën e saj përvëluese, sidomos këtë muaj, të shtyn të largohesh prej kryeqytetit tonë të mbytur, Tiranës, nga smogu e të trokasësh drejt plazheve, pishave dhe erës së freskët që fryn nga deti. Është kënaqësi të rendësh drejt tyre këto ditë, por edhe e vështirë paksa të zvarritesh mes trafikut të madh të makinave, që janë edhe ato frekuentuese të rregullta të plazheve të Jugut. Sepse ideja për të pushuar ca ditë në Jug është dhe mbetet gjithmon tunduese për shumë prej nesh. Aq më shumë për mua që më është bërë rit udhëtimi drejt këtyre viseve.

Motive të një fshati turistik që pakkush e njeh

Udhëtojmë drejt Darzezës. Një fshat turistik i vendosur brigjeve të detit Adriatik në qarkun e Fierit. Udhëtimi në Darëzezë të ngjall kënaqësi dhe kureshtje, si kur e shkel për herë të parë atë, edhe kur familjarizohesh dhe ke se çfarë të tregosh e shkruash për të tjerët. Ndonëse ky fshat bën pjesë në brezninë e një sërë fshatrash të begatë turistik, ai  është pak i njohur, por të tërheq brenda vetes me bujarinë arkitekturore dhe veçantinë e tij karakteristike. Do të gaboheni nëse mendoni se këto vende nuk ofrojnë asgjë interesante. Sigurisht që aty nuk mund të gjesh një luks të tepruar, por në një farë mënyre kushtet janë të mira e çmimet të arsyeshme, ku njeriu kënaqet edhe me thjeshtësinë që gjen. Ata që marrin rrugën ngazëllehen me peizazhin fushor, brezin pyjor, detin, rërën, qetësinë dhe ajo u le mbresa të pashlyeshme. Prej investimeve të bëra nga banorët dhe komuna janë krijuar mundësi më shumë infrastrukturore, që pushimet të mos duken monotone. Gjithsesi mbetet ende shumë punë për të bërë për të ardhmen e kësaj perle në breg të Adriatikut. Makina fluturon e syri të rrok hapësira të gjëra të një peizazhi me ngjyra të larmishme ku dominojnë e gjelbra dhe e verdha. Rrezet e stërpikura të diellit veror reflektojnë një dritësim poetik. Në sfondin e këtij peizazhi janë shtrirë shtëpitë, biznese, e më tej vendbanime të grupuara si Dërmenasi (qendër e komunës nga varet Darëzeza), Shënpjetra, Hoxhara... Pamje që të çlodhin sytë dhe e bëjnë më të bukur ardhjen. E përmes tyre ecim në rrugën e asfaltuar, që zgjatet deri në bregdet, e cila edhe pse nuk tregohet nga tabelat orientuese, patjetër kuptohet nga lëvizjet e automjeteve të pushuesve të shumtë për t’u relaksuar në rërën e nxehtë dhe detin e kaltër.

Teksa vazhdojmë udhëtimin drejt Darëzezës, peizazhi i saj bëhet gjithnjë e më i qartë, ku ndërtesat me dushet diellore, depozitat e ujit, antenat lart tyre, të lëbyrin sytë nën shkëlqimin e diellit të verës. Rrëze pyllit të dendur me pisha, afër bregut të detit Adriatik shtrihet Darzeza. Atë e qarkojnë kanale ujore, që kanë lidhje me detin ndërmjet hidrovoreve. Sapo hyn në Darzezë, ndjen një puhizë të lehtë me aromë pishe. Deti, që nuk është larg prej aty, me  aromën joshëse e  bukurinë e paanshme të pushton magjishëm. Mëngjeseve e mbrëmjeve simfonia e përplasjes së dallgëve të tij këndjellëse. Dallimi i parë për këdo që vjen për herë të parë në Darzezë është urbanistika. Një vendbanim disi i veçantë në ndërtim, i mbledhur dhe me një dendësi  banimi  për km2, por edhe ndryshe në jetën e vet shoqërore, në krahasim me vendbanime të tjerë të zonave të Fierit. Në vitin e largët 1988 këta banorë u shpërngulën nga shteti prej trojeve të tyre shekullore, Darëzezës e Dushkut të Gramshit. Kjo nuk u bë rastësisht, por është ndërtimi i H.C të Banjës që i detyruan të fillonin jetën e re në fushën Hoxharës së Fierit, në bregdetin Adriatik. Për të mos e harruar fshatin ku lindën, u rritën prej brezash gjysh pas gjyshi, ata i vunë edhe vendbanimit të ri emrin, Darëzezë e Re. Por Darzezasit mbetën po ata, e pavarësisht nga ndryshimi i vendosjes këtu nuk harrojnë historinë e lashtë të vendbanimit të dikurshëm, të mbushur me ngjarje interesante. Në kujtesë të vijnë ato çfarë kemi lexuar e çfarë kemi dëgjuar, por duke u mjaftuar për të kaluarën e largët të banorëve dhe traditat e tyre patriotike, le të përmendim edhe faktin se si çdo vendbanim tjetër, Darzëza e Re buzë detit Adriatik po shkruan edhe këtu historinë e saj. Sigurisht vitet e fundit kanë pësuar ndryshime të theksuara me ndërtime të reja e përshtatje të banesave ekzistuese, duke u prezantuar me një mjedis tërheqës e të këndshëm, rrugë të shtruara, trotuare, ndriçim,  lule e pemë dekorative. Mendja dhe dora e banorëve i kanë zbukuruar edhe më shumë mjediset e banimit, duke i përshtatur për pushimet në bregdet. Por, po të bëhet pak kujdes, duke vënë dorë në infrastrukturën e brendshme të tij, ato mund t’i afrohen pse jo fshatrave të Evropës. Jeta, sakrificat, inisiativat i kanë mësuar t’i përshtaten kushteve dhe mjedisit dhe të marrin gjithçka të dobishme nga ai. Ata janë njerëz punëtorë, çka është gjë shumë e mirë. Kur njerëzit punojnë djersa e ndershme merr vlera. Darzezasit në përgjithësi merren me bujqësi, blegtori, por edhe ndërmjet punës në emigracion, kryesisht në Greqi e Itali me të cilën sigurojnë jetesën e tyre. Dëshira e tyre është për më shumë dhe këtë e shikon në prodhimet bujqësore, që banorët e Darzezës i kultivojnë me merak si: domate, shalqinj, bostan, speca, bamje, patate, etj.

Ftesë pushimesh që vjen nga Darzeza

Darzeza është joshëse për shumëkënd. Rëra e pastër, jodi, deti, gjelbërimi i thellë dhe qetësia të bëjnë përshtypje. Puhia freskuese e pishave si një dorë përkëdhelëse të çlodh. Çdokush që ndodhet këtu përshkohet nga kënaqësia teksa sodit peizazhin e çadrave, shezlongëve, pushuesve, detin e pastër pranë si loti. Era që fryn lehtë i ngre dallgët shkumbardha, të cilat rrahin bregun nën një ritëm për t’u admiruar. Mrekullohesh edhe me çaste të papërsëritshme të varkave velëbardha në horizont, që rrëshqasin lehtë mbi pasqyrën e detit, spektalin fluturues të pulbardhave buzë tij. Disa lahen, të tjerë marrin rreze. Deti valë kaltër i cili të fton bujarisht të lahesh, shkëlqen nga disku i shndritshëm i Diellit.

Krahas të tjerave të bën përshtypje këtu në Darzezë prania e pushuesve jo vetëm të zonave të Fierit, por edhe nga Tirana, Berati, Elbasani, Gramshi, Kuçova, Mallakastra, etj të cilët kanë zgjedhur për të pushuar qetësinë e këtij peizazhi, por edhe e figurave të njohur të sferave politike e kulturore: pushtetarë, shkrimtar, këngëtar, balerinë. Pushimet në Darzezë, krahas evenimenteve të tjera, gjithmonë shoqërohen me shëtitje në pyll, eskursione dhe vizita në qëndra të tjera turistike. Jo shumë larg prej Darzezës ndodhet Parku Arkeologjik i Apollonisë. I ngritur mbi një kodër zotëruese, tërheq gjithkënd me gjurmët e qytetërimit të lashtë. Duke shëtitur nëpër territorin ku shtrihet ky qytet antik i ndërtuar në shekullin e  IV-III p.e.s, ndesh më së shumti Monumentin e Agonotetëve, Teatrin antik në një faqe kodërze me rreshta shkallësh prej 9000 vendesh, shumë a pak në gjëndje të mirë, edhe Shëtitoren antike, murin rrethues. Dëshmitë të tjera me zbulime të vjetra dhe të reja, statujat, gurët ciklopik, mbishkrimet dhe mbeturinat e amforave, të ekspozuara në natyrë dhe muzeun të shtojnë më shumë krenarinë dhe entuziazmin veror. Në Darzezë një kompleks i veçantë në llojin e vet, çdo ditë pret e përcjell dhjetëra pushues, të cilët shijojnë kuzhinën, qetësinë, intimitetin në natyrë. Është një ndërthurje midis modernes e traditës sonë të bukur. Të çlodh edhe një kafe e shijuar në peizazhin e bukur me harenë gazmore të fëmijëve. Në mbrëmje qendra e Darzezës gjallërohet së tepërmi. Kjo zakonisht ndodh në verë. Pushuesit e shumtë, miqtë dhe pushuesit e bëjnë atë më të gjallë dhe të zhurmshme. Qetësia dhe kultura ndjehet në çdo ambient ku kalon. Respekti për njeriun, për njëri-tjetrin i bën këta banorë, që me të njohur e të panjohur, miq të vjetër e të rinj, të afërt e të largët, të jenë shumë miqësor. Traditat e lashta të krahinës nga vijnë, Sulovës e Gramshit, përballja me vështirësi të mëdha, përpjekjet për mirëqenie dhe zhvillimeve të reja ekonomike, shoqërore e kulturore nuk i kanë bërë që ata të harrojnë traditat e virtytet e trashëguara. Një traditë e bukur është bujaria dhe mikpritja. Darzezasit të presin e përcjellin me ngrohtësi e dashuri. Bashkëbisedimet interesante, të mençura e plot humor shoqërohen me një gotë raki e birrë dhe përveç miqësisë që të ofrojnë ata mund të mësosh shumë gjëra për Darzezën. Ato ndizen edhe më shumë, sidomos kur vjen fjala tek e ardhmja, te jeta që po ndryshon nga dita në ditë. Ato ngjallin interes, madje edhe kur flitet për gëzimet e hidhërimet e tyre. Sigurisht do të ndjehesh i nderuar, por edhe i respektuar.

Në Darzezë dielli ''puth'' detin, ndërsa pushuesëve u buzëqesh kaltërsia e tij. Pushimet kalojnë si pa u ndjerë dhe kur vjen koha për tu rikthyer në Tiranë, në duar dhe trup kemi ende paksa nga jodi, diell, det dhe hapësira e saj e mrekullueshme gjithë gjelbërim.