Sadulla Zendeli Daja: Ti mëmëdhe

Sadulla Zendeli Daja

 

TI MËMËDHE

 

Ti mëmëdhe sa i bekuar më je

O Mëmëdhe sa të butë më duken

Gurët e udhës që ecja mbi to

Dhe gjarpëroja mos i shkel gurët

Mos i vras këmbët e zbathura

Ecja mbi gurët

E vegjël e të mëdhenjë

Më dukeshin të butë

Sikur ecja mbi barin e njomë

Të Zapodes të Kupshores

A të Shesheve arave të vendlindjes

 

Udhës së Zapodes përpjetë shkoja

Kaloja zgafellën e Grerëzave

Aty ku dilej tek livadhi

Në anën e majtë

Në skaj të arës së xha Himit

Në kodrinën e vogël

Gjendej ara e xha Zilit

A në ballë shihja arën

E babit Sulë

Dhe stërgjyshit tonë

Zenel Gurra

Livadhet me sanë të njomë

Te ara në Kupshore

E mbjellur me tërshërë

Ara në Sheshe mbillej

Me thekër dhe elb

 

Me dema lavronin

Me çifteli këndonin

Me kuaj e mushka

Dhe gomar i ngarkonin

Dhe në Sërmnovë të vjelat i çonin

Kur dilnin nga fshati

Rruga të çonte

Në skaj të varrezave

Dhe duhej të kalohej,

Lumi i kulluar e i shkumbuar

Që vinte nga Peklishta

Qafa Reçani e Palishti

Në të djathtë varrezat ishin

Dhe rruga të çonte

Në Zapode, Sheshe e Kupshore

Kësaj rruge edhe unë kam ecur

Me nënën Kadë dhe babin Sulë

Sot kur mendojë për mëmëdhenë

Dhe vendin e të parëve tanë

Sytë lot më rrjedhin për atdheun tonë

 

Rrugës përpjetë shkonin e vinin

Duke përshëndetur rruga e mbarë

O Can o Dil o Lik o Mon

Vajza e  djem me prindërit shkonin

Fytyrat e tyre

Si rrezet e diellit ndriçonin

Ditë për ditë në punë shkonin

As të premten as të dielën nuk ndalonin

Puna kish përparësi dhe punonin

Në xhami a kishë vetëm

Pleqtë me shkopinjë shkonin

Dhe ndonjë mollë a dardhë

A ndonjë pite me gjizë

Hoxhës a Priftit ia çonin

T´u këdojë ndonjë Sure a Dovë

Që një ditë më shumë të rrojnë

Disa here me shkopinjë rriheshin

Para hoxhës në oden e Xhamisë

Vdekja nga puna i ndalonte

Të ndjerrën a të ndjerrin e varrosnin.

 

Festat dhe dasmat

Me nam i bënin

Këndonin e vallëzonin

Topanat e surlet e Lisecit ushtonin

Në majë të kondrinave dëgjoheshin

Gara vrapimi të rinjtë organizonin

Lojra garimi me hedhje gurë bënin

Vrapim me kuaj për nderë

Të Nuses organizonin

Kur merrnin nusen

Kuajtë me shalë i shalonin

Një kalë të bardhë

Për nusen e stolisnin dhe shalonin

Me topana e surle e çifteli këndonin

Gjithë fshati në dasmë ishte

Nusen me duvak të kuq e kishin

Në fshatin e Nuses mbrinin

Me pushkë  gjuanin qiellin

Pritje madhështore nga miqtë e të rinjë

Valle dhe këngë në lëmën e nuses bënin

Nga shtëpia e babait nuses

Deri në kufirin e fshatit

Nusja me fisin e vet shoqërohej

Deri në kufirin e fshatit

Nusen e re miqve të ri ua dorzonin

Të afërmit e nuses

Dhe farefisnia e dhëndërrit

Do fjalë bënin:

„Të dashur miqtë e rinjë

Kjo është e bija jonë!

E nusja juaj…!

Çdo gjerë që të ndodhë në jetën

E bijës sonë a djalit tuaj

Me fisin e nuses të kuvendoni..!

Se bija jonë e nusja juaj është gjaku jonë

Paçë jetë të gjatë o bija jonë

Lumturi dhe jetë të gjatë me dhëndërrin tonë”!

Kali me nusen u jepet

Familjarit të djalit në dorë.

 

Ardhja e Nuses në shtëpinë e burrit

 

Krushqit me këngë e topana e surle

Ecin drejtë fshatit të dhëndërrit

Kur i afrohen fshatit

Dy djem të veshur mer rroba kombëtare

Shkojnë tek shtëpia e dhëndërrit

Tregojnë se krushqit vijnë me nusen

Krushqit të veshur me rroba kombëtare

Plisa të bardhë si bora a malit

Kësula tërllëku e haxhi me tespi

Nuk janë me krushqit në prani

Nusja hyrë në lemën e shtëpisë

Ku dasma e dhëndërri gjenden

Dhëndërri del para nuses

I rrethuar me vajza e djemë

Duke kënduar këngët e nuses

Me një pjatë në dorë

Mbushur me grurë thekër miser a oriz

I përzier me kokra sheqeri ngjyrë të kuqe

Ia hedhë nuses kur ajo është enden në kalë

Nusja përulë kokën me trupin

Për nderë të dhëndërrit

Dhe drithit të shtëpisë

Këngë për nusen

Dhe valle me çifteli

Topana e surle

Duke luajtur valle gra e burra

Nusen e zbret nga kali

Daja i dhëndërrit ose babai

Nuses ia vënë në prehër një djalë të vogël

I veshur me tesha kombëtare

Dhe plis të bardhë

Nusja i jep peshqesh djalit

Nuses i vënë në kokë katër plisa të bardhë

Dhe bukë çerepi ia vënë në kokë e në sjetull

Me katër lakra ia prekin kokën

Kënga e vajzave nuk ndalet

I këndojnë nuses e dhëndërit

Nuse Nuse sa e mirë je!

Lum ata që të qitën ha-ha-ha

E mjer ata që të pritën u-bu-bu

Nusja e ulë kokën dhe përkul trupin

Për t‘i nderuar

E zbret nusen nga kali

Daja i djalit ose Babai...

Nusja shoqërohet nga

Daja ose Babai

Vajzat ecin pas nuses dhe këndojnë

Topanat surlet e çiftelitë bien

Të rinjtë dhe të rejat

Vallëzojnë e këndojnë

Përgatisin nusen

Të ia nxjerrin duvakun e kuq

Me hollues ia ngrejnë vellin

Tregojnë dhomat e mobilet e dhëndërrit

Dhëndërri e nusja hynë në dhomë

Bashkarishtë me vajzat që këndojnë

Fillon ceremonia me sheqerka

Nusja dhe dhëndërri mbeten vetë

Në mënges zgjohen nusja e dhëndërri

Dalin nga dhoma

Hyn në dhomë ku familja pret

Dhe fillon dita e dytë

Me këngë e valle dhe gëzime

Nusen e marrin e shkojnë tek kroi

Nusja me ibrikë në dorë

Shërben vajzat tek kroi

Vajzat duke kënduar

Kthehet nusja nga kroi

Me ibrik në dorë

I qet ujë dhëndërrit

Dhe gjithë familjarëve e të tjerëve

Të pinë ujë nga kroi

Dhe gjithë ditën

Të presin miq

Dhe kënga nuk ndalet me çifteli

Vallja dhe gëzimi po vazhdonë

Lum familja për nusen tonë...