Kulturë
Asllan Dibrani: Rapsodi Gani Demolli
E marte, 13.08.2013, 08:52 PM
Rapsodi Gani Demolli
interpretues i këngës shqiptare në
folklorin e Kosovës!
Nga Asllan Dibrani art@asllandibrani.com
Fitorja dhe
sakrificat e luftës së Kosovës, të
robëruar ndër shekuj, që i solli lirinë popullit shqiptar të shtypur ka hapur dimensione të reja dhe të shumta në
krijimtarinë artistike në përgjithësi,
por edhe në të gjitha llojet e artit e të muzikës në veçanti. Përmes
këngës së lirisë të kënduar për çlirimin, për dëshmorët për pavarësinë dhe për
zhvillimin e përgjithshëm shoqëror të Kosovës dhe frymëmarrjen më të lirë të
shqiptarëve në gjitha trojet tona kanë
bërë një progres nxitës në
rritjen dhe kultivimin e te gjitha
zhanreve te muzikës.Pas trysnisë shekullore është manifestuar me këngë e valle,
afirmim solo këngëtaresh dhe grupeve të ndryshme të këngës folklorike apo
rapsodike, dhe këngës popullore. Ne saje
të këtyre zhanreve dhe të muzikës
folklorike një pasdite na u soll ndërmend ta vizitojmë rapsodin Gani Demollin, këngëtari i mirënjohur, në repertorin e këngëve të tij të kënduara me
frymë atdhetare, historike, këngë të trimërisë, këngë të dashurisë dhe këngë me
motive të tjera, të preferuara nga dëgjuesit.
Ai rrjedh nga një familje e sakrificave nën ish regjimet e huaj po edhe përkundër saj e ruajti një bujari që e ka ana e Gollakut për zemër. Kjo familje la gjurmët ne vlerat e veta për familjen,por edhe për kombin në fushën e kulturës. Babai Rizah Demolli ishte një njeri punëtor dhe një fshatar qe nuk mundi të ndjek ndonjë mësim të lart ,pos mejtepeve të imponuara nga pushtuesit .
Ishte një largpamës për
ngritjen e vetëdijes në familje
dhe në shoqërinë shqiptare me
çka i
nxiti djemtë ti përvishen
mësimit si Arif
Demollin një shkrimtar i
veçantë me veprat e tij ,
ashtu edhe Vahidja e motra e tyre ishte ndër vajzat e para qe ju rrek mësimit të ciklit të lartë . Ganiu kishte një talent edhe si fëmijë i nxitur
nga këngëtaret e vjetër qe e
transmetonin historinë tonë përmes këngës me çka Ganiu me një fanatizëm ju rrek
artit të muzikës dhe këngës duke u
frymëzuar në figurat dhe
mitet tona kombëtare nga rilindësit tanë po edhe
nga Skënderbeu e këndej.
Rapsodi Gani Demolli ka
lindur më 19.04.1952 në fshatin Gllogovicë në Malësinë e Gollakut,
komuna e Prishtinës. Shkollën fillore e mbaroj në fshatin e lindjes
deri në klasën e katërt, ndërsa
tetëvjeçaren e kreu në fshatin Dabishec. Ai ishte i dalluar edhe në mësim
e moshatarëve të vet nga e
cila çdoherë, dita e shkollës u shoqëruar me zërin e tij, po edhe me
përcjelljen përmes veglave të muzikës qe për zemër e ka çiftelinë
edhe sharkinë qe është ndër rapsodët ma të mirë të Kosovës. Ai
këto instrumente edhe i
përgatit vet me drurin e thatë të
arrës duke i gdhend deri ne akordimin e telave për krijimin e
tingujve me burim autokton shqiptar !
- Fillimisht me ndihmën e mësuesit Ibrahim Geci nga
fshati Prapashticë i morri hapat e parë
.Ganiu për ta ndjekur shkollën e mesme
shpesh bëri rrugë të gjatë, dimrave të ftohtë shkrepave dhe
maleve të larta qe shtrihen në këto anë edhe nga
Rezultatet e tij ishin të njëpasnjëshme , pos
entuziazmit qe kishte për këngën
dhe artin muzikor
pastaj aktivitetin e vet e
shtriu në shoqërinë kulturore artistike të KEK –ut qe udhëhoqi folklorin gjashtë vite pa
ndërpre! Atë ma vonë koha e gjeti si anëtarë i SHKA “Bajram Curri” në Prishtinë. Në pakënaqësinë qe e ndiente në aktivitetin e këtyre shoqërive ai
aktivitetin e vet e dha edhe në
SHKA “Kosova” në Prishtinë dhe kështu përfundon faza e amatorizmit si
një këngëtar i
këngëve epike dhe folklorike ,
vallëzimit dhe si muzikant
deri në fundin e vitit 1976 .
Gani Demolli shquhet për aftësitë krijuese dhe
interpretuese, prandaj nuk është vetëm bartës të thjeshtë i trashëgimisë poetike dhe muzikore, por është
edhe krijues i talentuar.
Demolli
me interpretimin e këngëve popullore -folklorike e morri epitetin e një rapsodi
ose edhe të një poeti popullorë!
Rapsodi
Demolli gjatë zhvillimeve historike të këngëve epike, është bërë
edhe modelues i formave melodike dhe
poetike të ruajtës me kujdes të traditës
së këndimit në familjen shqiptare.
Krijuesi Demolli me interpretimin e
këngëve popullore -folklorike e
morri epitetin e një rapsodi ose edhe
të një poeti popullorë me i
shëruar plagët ku i ka dhe i ka pas ky popull. Zoti Gani Demolli
ka një memorie te mbajtemendjes nga gjyshërit-stërgjyshërit nga
e kaluara e historisë së lavdishme kombëtare.
-Falë meritës se tij dhe shumë këngëtareve
tjerë kemi ruajtur deri sot këngë popullore shqiptare
epike e ciklit të luftërave , mbi kreshnikët , balada mitike të moçme shqiptare me këngë historike që nga
periudha mesjetare deri ne këngët e dëshmoreve për çlirimin dhe pavarësisë
e Kosovës, Shqipërisë dhe trojeve tjera.
Ky rapsod paraqet
një pasuri të veçantë për traditën poetike popullore, duke i
publikuar përmes folklorit të trevave të caktuara. Rapsodi
Demolli , është rapsodi i gjallë i kombit , është interpretues i shkathët
i këngës epike legjendare që ka krijuar
mënyrën origjinale . Demolli në botën e tij paraqet invencion të fuqishëm
artistik përmes dhembjes , mallëngjimi
dhe fatin tragjik të personazheve të këngës mbi te kaluarën e kombit tonë.
Virtyti ,qëndresa, trimëria, besa dhe burrëria gjenden në interpretimin e këngës
së tij .duke i gërshetuar vlerat e historisë të kënduar nga ai, na
mbetet qe ta quajmë legjendë dhe hero të
këngës dhe folklorit Shqiptar.
Duke analizuar tërësinë e këngëve të kënduara nga Rapsodi i kombit Gani
Demolli mund të radhitet edhe ne mesin e rapsodëve të kombit në
Shqipërie natyrale qe pretendon
edhe vet përmes këngës se tij në bashkimin kombëtar...
Themeluan
shoqërinë kulturore artistike "Rapsodët e Kosovës" . Iniciator
ishte Gani Demolli
-Karriera e këtij rapsodi sa vinte duke
u shtuar dhe rritur me rastin e formimit të grupit të pavarur folklorik që përbëhej nga
pesë veta "Rapsodët e Kosovës" . Iniciator ishte Gani Demolli i shoqëruar nga Fetah Bajgora, Nezir Rama, Muhamet Ahmeti
dhe Xhevdet Rama .Ky grup muzikor vazhduar punën dhe aktivitetin e vet deri kah viti 1998. Ma vonë këtij grupi ju
bashkëngjitën edhe këngëtarë ,
rapsod e muzikant të njohur
si ; Skënder Fejzullahu ,Muhamet Ahmeti ,Adem
Osa, Fehmi Hoxha ,Halil Bytyqi,Ali Krasniqi,Tahir Drenica,Halil
Ballanca,Jahir Nuredini,Ejup Geci,Xhevdet Krasniqi Bardh e Elez Hajzeri dhe
Sabri Haxholli etj.
Kjo shoqatë
ka marrë pjese mbi 70 festivale të ndryshme në trevat shqiptare. Një vlerë në vete kjo
shoqëri ka qe janë prezantuar edhe pran artdashësve shqiptar në mërgatën shqiptare në të gjitha shtetet e Evropës po një theks të veçantë duhet ta ceku ,
se ky grup artistik e shoqëruan publikun shqiptar , të
shqiptarëve në Turqiqe u
shpërngulen me zjarre e hekur në reprezaljet e shtetit serb. Atje ekziston një numër i madh shqiptaresh qe shkretëtirat turke
i shndërruan në toka
pjellore dhe themeluan qytete dhe
fshatra të tëra në vete . Fatkeqësisht nga një politike jo e shëndoshë e shtetit
turk deri në vitet e fundit
nuk kanë mundur të prononcohen si shqiptarë. Prezenca
e këtij grupi artistik nga Kosova i udhëhequr nga Gani Demolli shpalosi
kujtimet e një historie të dhimbshme të këtij
komuniteti të madh , milionësh në shtetin turk. Publiku shqiptar
në shumë qytete si në Buzë, Kemal
Pasha , Enegul, Izmir dhe Stamboll e priti
me entuziazëm të madh këtë
grup, ku pos gëzimit shumë prej tyre , gëzimin e ndanë me lot në sy
me rastin e mallit për atdheun e
humbur...
Viti 1998 ishte një vit
i reprezaljeve të shtetit serb mbi Kosovën ,edhe ky
grup artistike "Rapsodët e Kosovës" ,nuk u pajtua të mbeten si spektator pran një dhune të tillë ,por ju
rreken çlirimit të atdheut dhe
u detyruan ta ndërpresin veprimtarinë e
shoqatës deri pas luftës. Ky
grup u bë shume i popullarizuar qe dhanë shumë koncerte dhe
ishin të kërkuar në manifestime të ndryshme, po ashtu edhe në ahengje, dasma etje.
Ishin të mishëruar me melosin folklorik që
në mungesën e programeve te
mirëfillta kombëtare, këta
këngëtarë e mbajtën gjallë
muzikën dhe këngën në gjirin e popullit, duke krijuar një
ombrellë për ruajtjen e vlerave tona përmes këngës.
-Shoqata është themeluar me qëllim që të ruaj
muzikën tonë të mirëfilltë autoktone shqipe shprehet Gani Demolli . Gjatë kësaj
periudhe është bërë një punë mjaft e madhe kemi arrit një bashkëpunim të plotë
si me Institutin Albanologjik atë Historik me të gjitha televizionet dhe radiot
në Kosovë si dhe me të gjitha SHKA në Kosovë, në Shqipëri, Maqedoni, Mal të Zi
si dhe në Diasporë thekson ndër të tjera zoti Gani Demolli.
Shoqata ka tubuar rreth vetes njerëz eminent të
kulturës si Pr.Dr. Zymer Neziri, Dr. Yzber Hoti, Pr. Xhabir Haradinaj, Mr.
Nezir Rama, Nazmije Demolli etj. Në Shoqatë kemi këngëtarë edhe instrumentistë
nga të gjitha trevat shqiptare qe
jemi përpjekur ta
përfshijmë një
art unik që buron nga trojet tona thotë Gani Demolli..
Ne pyetjen tonë të radhës ishte shtruar
se me çka jeni prezantuar të publiku
në krijimtarinë tuaj ?
Zoti Gani u
shpreh , sa i përket punës sime individuale për opinionin kam përgatit dy
albume të videos që janë shitë në Zvicër me dy orë e gjysmë program .Një CD me
dhjetë këngë ( një orë program). Kam bërë incizime në të gjitha radiot dhe
televizionet e Kosovës së paku nga tridhjetë minuta program. Vetëm në RTK i kam
të incizuara 17 këngë . Gani Demolli ka marrë pjesë në të gjitha festivalet që
janë mbajt përbrenda Kosovës po edhe jashtë . Një festival në Lezhë të Shqipërisë
qe u mbajt në vitin 2006 ishte
i ngjeshur me shumë këngëtarë.
Nga ky festival u nda me medalje
në vendin e parë, si rapsodi më i mirë i festivalit. Në Kamenicë
ne një festival u shpërblye
nga publiku edhe për tekstin ma
të mirë të festivalit.
Ai i ruante
me një kërshëri dengje ,dengje
fotosh, cd,medaljet dhe mirënjohjet
e ndryshme!
Rapsodi Demolli pjesën e trashëgimisë se tij nga krijimtaria e kishte ruajtur me kujdes dengje , dengje fotosh, cd,medalje dhe mirënjohje të ndryshme. Ai i ruante me një kërshëri të gjitha nga e cila vlen të përmendim edhe periudhe e luftës qe ofensiva e terrorit serb i largoj nga shtëpitë e tyre dhe pas kthimit ishte një dite e veçantë si gëzim për te, qe i kishte fshehur në dhe ,por i gjeti . Në afërsi të shtëpisë nga e cila i kishte mbështjell mirë i kishin shpëtuar pa u prishur dhe po ne atë pozitë qe i kishte fshehur dhe shpëtuar , na i shpalosi një nga një me rastin e vizitës sonë. Bëmë disa foto nga ato dokumente dhe po i prezantojmë për publikun.
Pamje
e disa mirënjohjeve ,
certifikatave dhe falënderimeve qe ju ndanë
zotit Gani Demollit në
pjesëmarrjen e tij në festivale të
ndryshme.
Ai me këtë rast
kujton përsëritjen e
viteve 1875 , terrorin serb
qe u bë nga viset shqiptare në
rajonin e Nishit si Krahine
shqiptare të Toplicën , Novipazarin etj
,qe i pastroj sot e atë dite nga e cila
falënderoj UÇK-në dhe
Shtetet e Bashkuara të Amerikës qe se paku shpëtuan vendin
qe kishte si qellim Serbia ta
përsërit rasti e Toplicës edhe ne luftën e fundit
në Kosovë.
Familja e
Gjemajl Demollit i qëndroj stoikisht besnikërisë dhe zakoneve te kësaj ane me plot
bujari dhe besë nga e cila
vlen të përmendet rasti i
gruas së loke Hamides që për
hire të idealeve të saj rrezikoj t'ja presin djalin e vogël Tefikun!!!
Ai rikujton edhe periudhën e dhimbshme familjare
qe babë Rizahin e kishin arrestuar forcat bullgare dhe e
mbyllën në burgun e Lipianit
nga e cila arriti të ik dhe tu
bashkohet forcave çlirimtare .
Pas ikjes se
Rizahit nga burgu presionet u shtuan ne rajonin e Gollakut për zbulimin
e tij e sidomos në fshatin e
tij në Gllogovicë. Në atë kohë
ishte kaçak i maleve
qe nuk guxonte të strehohej në shtëpinë e tij.
-Kjo grua
ishte nën trysni e përhershme
të pushtuesve për
zbulimin e Rizahit se ku u
strehua. I hyjmë në hak asaj
gruaje bujare po qe si përmendim vlerën e saj
me një rast të fushat e
birave në afërsi të arave të
Lufit, forcat e okupatorit e rrethuan qe kishte me
veti djalin e vogël Tefikun dhe
Sofjen motër e vëlla të shoqëruar me te, nga e cila
ja marrin djalin Tefikun dhe në prezencën e saj ja futen thikat në fyt ! Loke Hamiden e kushtëzuan ja qite Rizahin me zbuluar ja po ta presim djalin
tash !
-Ajo ju përgjigj
xhandarmerisë së ja prene dhe mbytne Tefikun ,
Rizahin nuk e qes, i kam edhe dy djem tjerë !. Qëndrimi i saj ishte i prere nga e cila i beri balle edhe t'ja presin
djalin e vogël për hir të karakterit njerëzor
të kësaj ane nga e cila kjo
familje e falënderon sot për atëherë loke Hamiden si një
personazh i sakrificës për ta
mbajtur kaçakun e kësaj ane Rizah
Demollin . Kjo grua ka mbet si
legjendave e bisedave të kësaj ane. Rizah Fazli Demolli ishte pjesëmarrës
i masakrës se Tivarit , po për fat
shpëtoj edhe aty .Ishte i
martuar me Miradije Bislim Doden
nga Svirca në luftën e dyte botërore përjetuan një tragjedi familjare
qe 11 anëtar të familjes se Bislimit i therri me thika
dhe i dogjën disa përse
gjalli Serbia . Këtu nëna e
Ganiut pati fatin dhe qëlloj me bagëti në mal dhe i shpëtuan kësaj masakre me vëllain e
vet Hakiun.
Shtepia e Bislim Dodës mbeti në dy fëmijë , në Miradijen
nëna e Ganiut dhe daja i tij Hakiu i vogël!
Shtëpia e Bislim Dodës mbeti në dy fëmijë në
Miradijen dhe Hakiun , në të cilën
pastaj kaluan në përkujdesjen e Bekë Dodës .Nga kjo familje plot tragjedi lindi dhe u
rrit Ganiu, po edhe Arif
Demolli vëllai i madh , shkrimtar
i cili përjetoj edhe ai
burg të rënd në ngjarjet e viti 1981.
Rëndësia e rapsodëve dhe këngëve të tyre është e
madhe, sepse e përbëjnë një pjesë të
rëndësishme të trashëgimisë sonë kulturore dhe shpirtërore por edhe i
luftojnë këngët tallave magjupqe qe vjedhurazi po e prish
sot në melosin tonë!?...
Shtojmë se rëndësia e rapsodëve
sot i gjendet në medie dhe atë
gjatë festave, si kremtimi i pavarësisë së Shqipërisë, Kosovës apo ndonjë datë
tjetër kombëtare. Rëndësia e rapsodëve dhe këngëve të tyre është e madhe, sepse
e përbën një pjesë të rëndësishme të trashëgimisë sonë kulturore dhe
shpirtërore. Edhe përkundër kushteve të dobëta ekonomike, krijimtaria burimore
artistike tradicionale muzikore ka arrit të mbijetojë dhe të qëndroj përball jo
vetëm muzikës argëtuese por edhe përball të ashtuquajturës muzikës argëtuese
komerciale tallava, një muzikë
çoroditëse e ditëve tona . Sot, këngëtarët e rinj fare pak e kultivojnë këtë
zhanër muzikor, sepse janë fokusuar të zhanret më moderne, të cilët i bëjnë më
shpejt të pasur ekonomikisht.”
U ndamë nga ky rapsodit i Kombit Shqiptar, njëri modest,
mikpritës dhe bujar qe trashëgoj nga Malësia e Gollakut. U ndamë
nga një njëri qe
në shpirt ka këngën dhe melosin artistik. U ndamë ne atë pasdite qe na nxuri muzgu i mbrëmjes duke
biseduar mbi artin dhe kulturën e këtij populli, por nuk mbeten anash as brengat
aktuale qe po përjeton ky popull
edhe pas luftës ne art kulture dhe
lirinë e tije gjysmake.
Nuk na mbetet tjetër pos t'i urojme suksese dhe shëndet në punën e mëtutjeshme të këngës –folklorit dhe krijimtarisë se këtij , këngëtari të madh. Shpresojmë se vullneti dhe sakrifica e tij të jetësohen dhe të realizohen synimet e tij sipas porosive qe linçon përmes këngës së tij deri ne bashkimin kombëtar.