Bedri Tahiri: Tjet?rsimi

Tjet?rsimi

Po t’u shkosh vizit? xhuxh?ve, do t? t? shtremb?rohet shpina. (Stanislav Leku)

Tregim nga Bedri Tahiri

Qysh kur qe i vog?l fare, ende pa vajtur n? shkoll?, i p?lqente t? rrinte n? od?n e tyre t? vjet?r prej guri. Aty k?naqej m? shum? se gjetk?. Llafe e muhabet deri pas mesnat?s. Kjo ngjiste edhe n? odat e tjera t? katundit. Ku vinte ndonj? mysafir, aty grumbulloheshin q? t? gjith?. Interesant, kurr? nuk pati nevoj? p?r ndonj? lajm?rim t? veçant?, e merrnin vesh sa e shihnin oxhakun duke tymuar. Shakaxhiu kryesor, plaku me plag? n? shpatull?n e djatht?, q? i kishte shp?tuar masakr?s makabre t? Tivarit, e b?nte nat?n pes? minuta. Veç duhej ta mbaje fort barkun me duar, se mud t? ngelje pa troh? fryme. Ani, kur fillonte loja filxhanash,  shoq?ruar me k?ng?t shpotit?se- humoristike, k?ndezat i gjenin zgjuar.

P?r t? qen?, dashurin? p?r odat e burrave, ia kishte ngjallur gjyshi, i cili e donte si syt? e ballit. Edhe f?mij? t? tjer? kishte n? at? sht?pi, por k?t? e kishte joshur si qengjin manar. Q? kur i mori k?mb?t dhe zuri t? b?lb?zonte, nuk e  largoi nga vetja. Me t? binte e me t? zgjohej. Sheqerkat laraman? dhe  gj?rat e tjera ushqimore ia ruante n? dollapin bri oxhakut, q? e mbante n?n dry.

-E kam k?lysh p?r qejfi!- u thoshte me plot goj?n t? gjith? atyre q? i jepnin v?rejtje se po e llastonte djaloshin.

Edhe gjat? shkollimit e t?rhiqte ndeja n? od?n, q? tashm? e kishin rregulluar p?r shtat? pal? qejfe, sa i kishte vajtur nami larg e larg. Aty vinte e kush nuk vinte. P?r qejf e p?r zor. Od? me oxhak m?, siç u thoshin konaqeve t? hapura p?r çdok?nd, nat?n e dit?n. As  bilbili nuk i mungonte. Gjyshi, nj? babagjan sederli, nj? kok? kat?rqind derhem?she, me mustaqet vesh m? vesh e me plisin e bardh? d?bor?, ulur k?mb?kryq n? postaçin? e ogiçit galan, ia shtonte hijeshin? vendit.

Kur oda mbushej p?rplot mysafir?, vendi i djaloshit ishte mbi parmak apo trapazan, siç i thoshin ndryshe. Aty, zakonisht, e kishin vendin f?mij?t, por jo t? gjith?. Kuptohet, ajo e drejt? u takonte vet?m atyre m? t? mir?ve, m? t? d?gjueshmve, atyre q? ishin marifetli dhe dinin edhe t? sh?rbenin si duhet. Ta meritoje at? vend, duhej t? ishe i shkath?t si drug?za. A kishte m? zor se sa me ua ndez cigar?n pleqve me mash?. Gaca duhej kapur t?r? kujdes. Po t? shtr?ngohej fort, ajo therrmohej e  binte n? cerg?n e dhint? a n? preh?rin e njer?zve, po t? mbahej lirsh?m, prap? t? shp?tonte. Duhej  mbajtur tamam e me karar q? t? dilje faqebardh?.

Çudi, aty m?sonte gj?ra q? as n? shkoll? nuk i d?gjonte. Rr?fimet e qeta e t? kthjellta bilur t? atyre burrave namusli p?r t? b?rat e t? par?ve tan? dhe historin? komb?tare, i nguliteshin n? kok? si sqepar? t? mpreht?. Ato  plot?soheshin m? k?ng?t e gjalla burimore t? rapsod?ve erudit?. Trimat e vendit me heroizmat e tyre mahnit?se i faniteshin para syve si t? gjall?. Nj? nat? qe zgjuar jerm dhe kishte k?rkuar nj? pushk? p?r t’i vajtur n? ndihm? Azem Galic?s t? rrethuar n? kull?...

Ky do t? b?het njeri i madh,- logjikonte plaku me vete dhe zemra i b?hej mal nga entuziazmi ngaz?llyes.

Mir?po, ç’e do t? shkret?n, kur jeta hileçare na v?shtronte me syrin e njerk?s shpirtzez?. Ngjarjet u rrokullis?n k?ndejpari si ortek?t p?rmbyt?s. Gjakpir?sit  mizor?, ardhur nga an? e bot?s, sorrollateshin lirsh?m mbi trojet tona t? st?rlashta arb?rore. Çdo shk?ndij? drite shuhej q? pa dal?. Lulet e rinis? veniteshin ende pa çelur n? beharin e lumturis?. Lubia shum?krer?she, e quajtur “ushtri popullore”, zu t’i gllab?ronte zogjt? e vet. Pjell? e dreqit. Kurr? nuk qe jona, por ashtu shtirej faqe bot?s. Ama, tashm? sikur po e çirrte mask?n dhe po e zbulonte fytyr?n e v?rtet?. Arkivolet e mbyllura  hermetikisht mbushnin tok?n ton? t? lar? me gjak e lot. Dhe, r?nkimet e saj mbyt?se nuk po i d?gjonte askush. Mobilizimet e dhunshme nuk po ndaleshin dot...

-Jo, m? nuk do t’i sh?rb?jm? ushtris? q? na vret!- osh?tin? fuqish?m fushat e malet gjithandej Kosov?s s? martizrizuar.

Dhe, shum? t? rinj shqiptar?, kishin ndar? mendje q? t? mos u p?rgjigjeshin ftesave t? rekrutimit n? ushtrin? vrastare serbosllave.

-Gjysh, m? ka ardhur ftesa p?r ushtri, por nuk do t? shkoj? kurr?!- u shpreh Petriti,  m? t? hyr? n? od?, nat?n q?  u kthye, m? von? se rendom, nga qyteti.

Plaku ra n? mejtime t? thella. Ia hodhi nj? sy kujdessh?m q? nga k?mb?t deri tek koka dhe nuk foli fare. Nxori kutin? prej bakfani e zuri ta mb?shtjell? me naze nj? cigare me duhanin ngjyr? k?mb?sokoli. Gishtat t?r? nyje, si dru i that? thane, nuk po e d?gjonin si herave t? tjera. Tek kur fjollat e tymit sajuan rrath mjegulle mbi kok?ne tij, i erdh?n ca mendime t? idh?ta pelin. Ç’t’i thoshte i ngrati?! Nuk kishte kaluar java e plot? nga varrimi i djalit t? hasretit n? lagjen e tyre. E soll?n dy oficer? serb? dhe nuk lejuan t? hapnin arkivolin me nj? dritare t? vog?l, nga mund t’i shihej vet?m fytyra me nj? buz?qeshje t? vrar? djaloshare. Ka b?r? vet?vrasje! Ky ishte arsyetimi i tyre banal, para se t? iknin n? theqafje. Kuja dhe vaji i shtat? motrave t? t? vrarit ende po ia çukisnin kok?n q? po i r?ndonte si rrot? mulliri...

Sakaq i solli n?p?r mend edhe  koh?t  e shkuara. Secila m? e zez? s? tjetra. Pushtues t? ndrysh?m bezdis?n prore k?to troje t? begata st?rgjyshore. T? gjith?  zullumçar? t? pashpirt.  Ama, t? t’i marrin djemt? ushtar? e t? t’i vrasin mizorisht e pabesisht, kjo nuk kishte ngjar? asnj?her?.  Edhe vet? kishte qen? nizam? shtat? vjet t? zeza dhe kishte p?rjetuar e ç’nuk kishte p?rjetuar, por vaki t? tilla nuk ishin par? e d?gjuar...

-Hiç mos shko, as mos e luaj k?mb?n!- u kujtua t’i p?rgjigjej nipit q? ende kishte ngelur n? k?mb? si i p?rhumbur.

-Do t? dal? jasht?, se k?tu nuk m? l?n? rehat bishat,- ia priti  Petritii, duke u ulur n? drurin e çerg?s, af?r gjyshit t? shqet?suar, i cili nuk po e merrte veten dot.

Ai s?rish u krodh n? ca mejtime t? heshtura. Thithja me nj? afsh t? shtuar e qelibarit,  ia v?nte n? pah edhe m? moll?zat thatuke, me ato grop?zat e thelluara, si lugje t? mnershme greminash t? pafund.

Dit?n kur vendosi t’ua l?nte sh?nden?, Petrit Shk?mbin e kapi nj? s?kelldi sfilit?se saq? nuk po mund t? b?nte ball? p?r t? hyr? n? od?n q? aq shum? e deshi. Nuk i besonte vetes. Sigurisht, do ta tradhtonin ndjenjat. Disa her? i shkoj mendja t? ikte pa e takuar gjyshin. Ah, jo, ore jahu, ajo nuk guxonte t? ndodhte. Ai nuk e meritonte nj? gj? t? till?. Zemra e plakut do t? plaste posa ta merrte vesh shkuarjen e tij. Do ta groposte p?r s? gjalli bablokun zem?rmir?.  Pasi e mlodhi veten, e b?ri zemr?n gur dhe i ra bram der?s.

-Gjysh...

- Hajde zogu i gjyshit, hajde!- foli m? z? t? çjerrur  plaku, duke i zgjatur drejt tij duart q? i dridheshin si thupra n? uj?.

-T? kuptoj fort mir? se je i detyruar t? ik?sh jasht? dhe nuk t? hidh?rohem. Katilat sojzinj, k?shtu po na e shkat?rrojn? vendin dhe nuk po na l?n? t? shohim dit? t? bardh?. Ah, dalshin fare, o Zot! Shko, shko, se kjo nuk do t? zgjas? shum?, nuk e kan? t? gjat? qafirat. Nuk do t? shkoj? larg e do rrezatoj? dielli edhe p?r ne. Kjo q? po b?jn? t? mallkuarit ?sht? parakobi i tyre, dhe, shpejt do ta han? kok?n e vet si qoft?largu smirak.

Veçse, v?ri gisht kok?s dhe kahdo q? t? shkosh?, nj? gj? mbaje vath n? vesh: Vendin t?nd mos harro! Traditat e bukura komb?tare mos i ndrysho! Kjo ?sht? e gjith? meselja. Gjakun e past?r arb?ror mos e p?rziej me asnj? tjet?r!  Vet?m ashtu, i past?r si loti, mund t? p?rballosh e t? q?ndrosh ai q? je: Shqiptar! P?rndryshe, t? mori lumi.

Hasmi yn? shekullor k?t? e d?shiron. Edhe m? par? pati provuar t? gicte pahetuesh?m etnosin ton?. P?rmes vajzave t? p?rzgjedhura p?rpiqeshin t? na turbulluar mendjet. Ndonj? i pakurrizor edhe u mashtrua. U zezuan, kryesisht, ata q? lakmonin karrier?n. Dhe, qe besa, ia pan? sherrin. Sot kan? mbetur keq, deledash, as qen as langua. T? mjer? fare. ? sht? d?gjuar shpesh se filan  djali e mbyti baban?. Ore niposhi im, djali i v?rtet? kurr? nuk ço dor? n? t? atin. Gjaku gjakun nuk e tret. Ai duhet t? jet? melez i p?rzier q? mumd t? b?j? aso marr?zirash. Pra, kujdes! Asgj? nuk t? b?n? plumbi, karshi p?rzierjes s? gjakut. Ajo ?sht? nj? bomb? e kurdisur q? p?lcet m? von?. Plasja e saj t? shkat?rron m? rr?nj? si damllaja..

- O Petrit, hajde se u vonove!- erdhi nj? z? i trash? burri nga jasht?.

Plaku, ashtu g?rrmuçur e  syp?rloshur, e p?rcolli deri te dyert e oborrit. Pasi ia dha nj? gll?nk? uj?, ashtu veprohej me kurbetçar?t q? t’i  t?rheqte malli i vendlindjes, e p?rqafi p?rmallsh?m dhe, m? ngash?rim t? mbledhur l?msh, mezi arriti t’i thoshte:

-Mos i harro porosit?!

Petrit Shk?mbin n? m?rgim e p?rcolli nj? fat  tejet mbrapshtan. Rravgimet tej e tej metropoleve per?ndimore, mbushur me t? papritura e mistere, ia humb?n torruan. As dy dit? nuk arrinte t’i b?nte n? t? nj?jtin vend. Odisejada e tij marramend?se e turrevrapshme gjithandej globit, m? n? fund, ia hodhi me t? pabes?...

Fjal?t e gjyshit i rikujtoi shpeshher?. Veçan n? fillim, ia zukatnin trurin si blet?t brenda zgjoit. Por, kot. Val?t e rr?mbyeshme t? s? keqes e p?rplas?n pam?shirsh?m tat?pjet? shk?mbinjve p?rplot humnera. P?r ta mbijetuar at? kalvar degdis?s duhej p?rshtatur si kameleoni. U martua me nj? plakush? trashulaqe, t? divorcuar p?r t? sat?n her? e q? nuk lindte f?mij?. Ajo mordje e zez?, me rr?nj? t? pista cerberiane, n? vend t? f?mij?s mbante nj? qen bishtcub e hundmadh, q?, veç n? t? par?, t? kallte dat?n. Obobo! N? ?nd?rr po ta shihte gjyshi, do t? çmendej! Hajde, kok?gdhe, hajde. Qeni n? vend t? f?mij?s! Nj? marr?zi çorodit?se q? mbamendja e far?s s? tij nuk e kapte dot si normalitet. Shtaza m? besnike e njeriut, sipas tradit?s, çmohej edhe n? vendlindje. Por, jo brenda sht?pis?, madje edhe n? shtrat. Ai e kishte pasur vendin e caktuar, n? kalibe, dhe  ruante vath?n e sht?pin?...

Dhe, dal?ngadal?, si n? rrjet? merimange, t? dy k?mb?t  po i ngat?rroheshin keq n? nj? çizme. Luaje mac? kryet e buallit!-  kishte d?gjuar tek thoshin pleqt? n? od?n e tyre. Rrall? e m? rrall? po i dilte koh? p?r t’i telefonuar gjyshit me nj?r?n k?mb? n? varr. Dreq o pun?. Nj?her?, gjith? sa zgjati kuvendimi i tyre, nuk pushoi lehja e qenit, hipur n? kanapen e sedeft? pran? dritar?s. Kjo e kishte hutuar plakun, edhe pse i shkreti  kurr? nuk e mori vesh e nuk e zgjodhi at? enigm? t? mist?rshme. Vajti n? at? bot? pa e par? niposhin e tij t? dashur, q?, edhe pse nuk i thoshin  hapur p?r tjet?rsimin e tij, e merrte me mend se nj? hata e madhe i kishte ngjar?  ...