Ismet Azizi: Turizmi dhe mbrojtja e mjedisit

Turizmi dhe mbrojtja e mjedisit

Nga Ismet Azizi

Turizmi është një nga veprimtaritë më komplekse të shoqërisë së sotme moderne. Në vendet e zhvilluara, por edhe ne disa shtete në tranzicion, është produkt i rëndësishëm eksporti dhe gjenerator i punësimit. Përfshinë një gërshetim të gjerë dukurishë dhe raportesh që lindin gjatë kohës së udhëtimit turistik, ndërsa në realizimin e tij futet thellë jo vetëm në aspektin ekonomik, por edhe në aspektin ekologjik, social dhe kulturor te jetës. Edhe në Kosovë turizmi është degë e rëndësishme ekonomike. Industria Turistike e Kosovës ka realizuar 8-10% të  produktit shoqëror vendor, varësisht nga fakti për cilin vit është fjala dhe a janë marrë parasysh të  gjithë  faktorët e drejtpërdrejtë (industria hoteliere, gastronomia ) ose faktorët indirekt (bujqësia , ndërtimtaria, etj.) Këto të dhëna, megjithatë, kanë vetëm vlerë relative. Pjesëmarrja e madhe në produktin shoqëror vendor mund të shpjegohet vëtëm me dobësinë e sektorëve të tjerë ekonomik. Pjesëmarrja e madhe e ekonomisë turistike në produktin shoqëror vendor zbulon, në radhë të pare, dobësitë e sektorëve tjerë të ekonomisë ndërsa potenciali turistik as që është është shfrytëzuar sa duhet. Kjo pjesëmarrje në numra absolut dhe relacioni me produktin shoqëror vendor mund të jetë edhe më e madhe, në qoftë se oferta turistike përparon në aspektin cilësor dhe sasior. Zhvillimi intensiv, dhe në masë të madhe

Hapat e parë të mbrojtjes së mjedisit në Kosovë fillojnë në fillim të viteve ‘70. Në vitin 1974 fillon të veprojë i pavarur Enti për Mbrojtjen e Natyrës së Kosovës, ndërsa me ligj atij  i ngarkohen punët për “kujdesjen, përparimin e mbrojtjen e natyrës, mjedisit të njeriut, si dhe organizimin, ruajtjen dhe mirëmbajtjen e objekteve të natyrës që janë nën mbrojtje”

Me ligjin 39/88 “Veprimtarinë për mbrojtjen e natyrës dhe të mjedisit të njeriut me inters për Kosovën e ushtron Enti”

Pas luftës në Kosovë UNMIK-u  ka vepruar në bazë të rregullores 1999/1 me të cilën ”i gjithë pushteti legjislativ dhe ekzekutiv në Kosovëivihet UNMIK-ut”

Për të mundësuar funksionimin, UNMIK-u ka themeluar rreth 20 Departamente Administrative.

Në maj të vitit 2000 themelohet Departamenti për Mbrojtjen e Mjedisit.

Në kuadër të këtij Departamenti inkorporohen dhe veprojnë dy institucionet ekzistuese, të cilat ndonëse e kanë bartur barrën kryesore të mbrojtjes së mjedisit në Kosovë para viteve ’90, ende nuk ishin të sistemuara, si:

Instituti për Mbrojtjen e Natyrës dhe Mjedisit të Kosovës.

Instituti Hidrometerologjik i Kosovës.

Projektet me rëndësi në përmirësimin e mjedisit jetësor në Kosovë janë ato projekte të cilat zgjedhin problemet në zvogëlimin e ndotjes së ujit, ajrit, tokës.Zvogëlimiirrezikut nga materiet e rrezikshme.Në këtë mënyrë krijohet baza e mirë për të ardhmen me një menaxhim cilësorë për mjedisin jetësor.Një numërikëtyre projekteve janë në fazat fillestare të realizmit ndërsa me projektet e propozuara do të rrumbullakohen përmirësimet e mjedisit në zonat me ndotje më të madhe.

Projektet e propozuara janë në vijim:

• Implementimiinjë modeli përgjegjës mbi menaxhimin e mjedisit jetësor në KEK dhe Trepçë

• Rikultivimiidheut nga sipërfaqja e eksploatimit të thëngjillit

• Rregullimi, gjelbërimi dhe rekultivim ii deponisë së hirit në KEK.

• Ndërtimiisistemit për trajtimin e ujërave të zeza në KEK, eliminimiirrezikimit nga fenolet.

• Rregullimi dhe rikultivimiideponisë me mbeturina të rrezikshme në Trepçë

• Ndërtimiisistemit për pastrimin e ujërave të ndotura në Trepçë.

• Përgatitja e studimit për mundësinë e ndërtimit të sistemit për trajtimin e ujërave të ndotura në 8 qendra të qyteteve të Kosovës.

Në të ardhmëren dihet të krijohet një regjim iveçantë i mbrojtjes së natyrës. Për parkun nacional ekzistues Sharr, i cili nuk është i mbrojtur në mënyrë adekuate, të planifikohet regjim i veçantë i mbrojtjes, kontrolli për përcjelljen e gjendjes, zhvillimi i vendbanimeve, ekonomisë, turizmit, eksploatimi i resurseve natyrore, mbrojtja e biodiversitetit, e veçanërisht eksploatimi i pyjeve.

Krahas parkut nacional ekzistues është e nevojshme që të vërtetohen edhe zona të reja si parqe nacionale, si Bjeshkët e Nemuna me zonat: Mokra Gora, Rugova, Gryka e Rugovës, Hajla, Bogiçeviqi, Gjeravica dhe Malet e Junikut. Ky Park Nacional do të duhej të bëhet në marrëveshje me Malin e Zi dhe Republikën e Shqipërisë, si Park Ndërkombëtar i Paqës.

Përveq parqeve janë edhe zonat natyrore me dedikim të veçantë.Këtu bëjnë pjesë rezervatet natyrore të veçuara të llojeve të bimëve ose të gjallesave, pjesë përreth objekteve, përreth objekteve natyrore individuale dhe zonave përreth tërësive të qyteteve.Përkrah këtyre objekteve është e domosdoshme që të identifikohen dhe të përshkruhet regjimiimbrojtjes edhe për: burimet e ujit termomineral, llixhave dhe shëruesve natyror, zonat rekreative, pyjet dhe toka bujqësore.

Ajo që florën dhe faunën e Kosovës e bënë të rëndësishme dhe joshëse është numriimadhillojeve endemike, endemorelikte dhe subendemike krahasuar me sipërfaqen e saj. Janë konstatuar rreth 200 lloje bimore endemike, endemorelikte dhe subendemike.Këtu duhet të veçojmë sidomos grupin e endemikëve lokal numriitë cilëve është 13 dhe që kanë përhapje të kufizuar, madje vetëm në disa pjesë të maleve të Kosovës .Vegjetacioni i Kosovës klasifikohet në 139 asociacione, 63 aleanca, 35 rende dhe 20 klasa. Zonat më të begatshme me faunë në Kosovë janë Malet e Sharrit dhe Alpet Shqiptare ku llogaritet që ekzistojnë: 8 lloje peshqish, 13 ujëtokësorësh, 12 lloje rrëshqitësish, 154 lloje shpendësh, 37 lloje gjitarësh dhe 147 lloje flutura ditore. Ajo çka e bënë mosnjohjen e numrit të saktë të llojeve bimore dhe shtazore është mungesa e inventarizimit të biodiversitetit në Kosovë. Mungon gjithashtu edhe baza ligjore me të cilën do të mbrohej biodiversiteti dhe që për pasojë kemi humbje të pakontrolluar.

Kosova karakterizohet me një biodiversitet dhe trashëgimi natyrore të pasur.  Aktualisht rreth 4.27 %  e sipërfaqes është e mbrojtur ligjërisht, ku pjesën kryesore e zë Parku Nacional “Malet e Sharrit”.Të propozuar mbi 270 zona të mbrojtura, ne mesin e këtyre (i propozuar) për Park Nacional ”Bjeshkët e Nemuna”, me sipërfaqe 62.488 ha si dhe të propozuara mbi 270 zona të mbrojtur.

Objektivat afatgjata për një mjedis të pastër dhe të shëndoshë duhet të jenë:

a) Zvogëlimi gradual i ndotjes, degradimit dhe dëmit mjedisor, si dhe minimizimi ose ndalimiiatyre veprimtarive ekonomike dhe të tjera, që përbëjnë një rrezik për shëndetin e njeriut dhe mjedisin;

b) Mbrojtja e biodiversitetit dhe përmes saj ruajtja e barazpeshës së përgjithshme ekologjike;

c) Shfrytëzimi racional dhe i qëndrueshëm i resurseve natyrore dhe tokës prodhuese,

d) Mbrojtja e pamjeve të vlefshme natyrore para së gjithash atyre më representative dhe më të rëndësishme, si: parqet nacionale, monumentet e natyrës etj.

Burimi i të dhënave

*Ligji mbi Entin Krahinor për Mbrojtje të Natyrë

*Ligji mbi mbrojtjen e natyrës dhe vlerave të krijuara me punë të ambientit të njeriut GZK 39/88

*Rreg. UNMIK 1999/1 për Autorizimet e Adminstratës së Përkohshme në Kosovë

*Rreg. 2000/32 për themelimin e Departamentit Admninstrativ për Mbrojtjen e Ambientit përgjegjës për udhëheqjen e përgjithshme të qështjeve që kanë të bëjnë me mbrojtjen e mjedisit në Kosovë, si dhe zbaton urdhërat e politikës në fushën e mjedisit në Kosovë