Puntorie Ziba: Fragment nga romani Gjurmë dhe Ishuj

Puntorie Ziba

Fragment nga romani  i fundit " GJURMË DHE ISHUJ"

Ishte fillimi i stinës së pranverës. Lufta sa kishte nisur. Tymnaja ogurzezë i çoi peshë nga vendi gra, burra e fëmijë. Ajo filloi të përzërë, të vrasë, të përdhunojë, të djegë e të grabisë gra e burra. Kjo tirande e kobshme e spicoi deri në palcë popullsinë. Ata duhet ta lëshonin urgjent vendin e tyre, ngaqë kolonizatorët serbë filluan spastrimin etnik.

Tufa e grave ecte si me këmbë druri. Ato zgjatnin qafën, sa herë e kthenin kokën prapa nga shtëpitë dhe nuk e dinin në do t’i shikonin më. Një tufë fëmijësh ngarendnin si të ndërkryer dhe me shikime të përhumbura i binin vërdallë porendit, pastaj dilnin përsëri në rrugën me asfalt të prishur për t’i arritur nënat e tyre. Vogëlushët e kishin marrë rrugën me tërbim e me gëzim, pa i bërë hesap rreziqet. Mendjet e tyre të brishta nuk lodheshin për shtëpitë që i linin, as për shkërmoqjen e asaj që baballarët e tyre e kishin ndërtuar gjatë periudhës së gjatë komuniste. Ata iknin, rendnin dhe loznin pa e kthyer kokën pas. Shiu i bezdisshëm i lagu dhe i bëri si dordolecë. Nënat e tyre i qortonin me gisht dhe nguteshin të iknin sa më shpejt, ngaqë frikoheshin se mos i dhunojnë. Nga të gjitha anët, jo shumë larg tufës së grave, qëllonin me armë të ndryshme. Disa shtëpive u dilte flaka. Nga larg vinin ca zëra si ulërima. Gratë i luteshin Allahut duke ecur dhe qanin pa zë. Një vajzë adoleshente i kafshonte gishtërinjtë e dorës dhe pas çdo hapi, thërriste të ëmën. Një mesogrua me flokë të shpupurishura, nën njërën sqetull mbante një deng me fotografi të lidhura me konop të hollë dhe ecte kokulur e me përtesë. Asnjëra nga gratë nuk ia vinte veshin asaj. Ato kishin hall që dora e sunduesve sllavë po i dëbonte e po i linte pa plëng e shtëpi. “Sunduesit kanë humbur ndjenjën dhe mendjen“, u dëgjua zëri i një gruaje që çalonte e mezi mbushej me frymë. Shumica prej tyre kishin marrë me vete vetëm teshat e trupit. Breshëritë e armëve herë ndaleshin e herë ushtonin frikshëm. Ato filluan të ecin me hapa gjigantë, që ta shpëtojnë shpirtin nga frika e ndëshkimit dhe ndaleshin orë e çast për t’i qetësuar të rrahurat e zemrave.

Sheria ecte pas një gruaje rreth të dyzetave, të cilën gra e fëmijë e thërrisnin Dado. Ajo bënte një hap e ndalej, i mbushte mushkëritë me ajër dhe përsëri ecte pas gruas, që mbante një deng me tesha mbi shpinë, të cilat i kishte mbështjellë me një bohçe të qëndisur me detaje që krijonin efekt te çdo sy që e shikonte. Ajo bohçe me siguri i kishte mbetur në fundin e ndonjë arke, nga paja e nusërisë. Sheria e fërkoi barkun e saj me dorën e djathtë dhe nëse në atë çast, bebushi të mos lëvizte, do të kujtonte se barra e shtatzënisë ishte vetëm një deng me tesha.

Shiu pushoi. Qielli dukej i zymtë.

- Luani këmbët se po bie errësira!- u çorr Dadoja, e cila dukej më e fortë nga të gjitha.

- Mos na rri si çekan mbi kokë! S’kemi ç’bëjmë. Dy gra i kemi shtatzëna, ca çiliminj, pastaj nuk mundet të ecë Sheria, që duhet të jetë nga fundi i muajit të nëntë të shtatzënisë, se ne e kemi fare lehtë,- foli njëra nga gratë.

- Kam frikë, Dado!- rënkoi Sheria.

- Mos ki frikë ! Na ke ne, më ke mua… Dhe, po mbeta gjallë unë, ti do ta kesh më lehtë,- foli Dadoja duke i lëshuar një shikim serioz Sheries.

- Po më ther shpina,- tha gruaja shtatzënë pasi lëshoi një psherëtimë lehtësimi dhe fshiu disa kokrra djerse të ftohta që i dolën në ballë. Kapi me dy duar barkun e fryrë, thua se donte që në atë çast, ta merrte në krah bebushin dhe nisi të kërkonte me sy, majtas e djathtas ndonjë shtëpi ku mund ta fuste kokën, nëse e kapnin dhembjet e lindjes, por, sa mund t’i shikonte syri, dukej vetëm një rrugë e gjatë si një rrugë ferri pafund, një fushë e gjerë dhe, pak më tutje, vetëm një kodër e ulët. Pasi ecën edhe një kilometër, pa kupolën e tempullit që e njihte që nga fëmijëria dhe një valë e nxehtë i kaloi nëpër trup. Një e skuqur iu ngjit në fytyrë dhe në qafën e gjatë. Iu kujtua një film horror me një ngjarje makabre që kishte ndodhur në një kishë dhe imagjinoi sikur në atë tempull kishte lugetër, kanibalë që ushqehen me mish grash, burra të dehur me mjekra të gjata që luajnë me egërsira, merimanga gjigante që thithin gjak njeriu dhe zogj gjigantë që fluturojnë nëpër korridoret e tempullit, duke ua bërë glasën në kokë kanibalëve, burrave me mjekra dhe merimangave. Gruaja më e re e tufës iu afrua Sheries, e kapi për krahu dhe u drodh kur e shikoi nga afër fytyrën e saj. E lëshoi krahun e saj dhe iku shpejt e shpejt. U ndal në një gropëz afër një hendeku, ku ishte mbledhur uji nga shiu. Uji iu duk i pastër si ujë burimi. Lagu një shami dhe nisi ta flladisë në faqe e në qafë Sherien, e cila nuk bëzante nga turpi.

- Disa burra janë maskarenj,- i pëshpëriti gruaja e re në vesh.

- Lëri burrat rehat në punën e tyre. Ata tani luftojnë, – foli Dadoja që e dëgjoi vetëm fjalën e fundit dhe e ndërroi bohçen e teshave nga kepi i krahut të djathtë, në të majtin, pastaj e luti njërin çilimi t’i ndizte cigaren me çakmakun që ia futi mes gishtave.

- Nuk i futa të gjithë me një thes!- foli me inat gruaja e re.

Sheria s’bëzante. Ajo nuk e kishte mendjen as te burrat, as te lufta, asaj i rrinin sytë edhe mendtë te tempulli, te dhomat dhe korridoret e tij, te akti i lindjes…

Gruas së re i doli një e qeshur e hidhur nga kraharori dhe qëndroi një copë herë pa lëvizur.

-Ikni se do t’ju zë,- u tha bashkudhëtareve dhe vazhdoi të qëndronte si e ngujuar.

- Eja se do të na vonosh! – foli Dadoja duke nxjerrë një timbër të mbytur.

- Ata janë vetëm. Ata luftojnë. Edhe unë dua të luftoj. Jam e fuqishme dhe nuk i trembem luftës. E kam pritur këtë ditë si sytë. Përse ata mund të luftojnë e ne jo!? Edhe mund të vritem… Kur armët zgjohen ka edhe viktima. Do të ketë shumë viktima. Lufta do të zgjasë të zgjasë dy, tri apo katër vjet. Po mbaroi shpejt, do të kemi telashe, përsëri do të duhet të luftojmë.

Gra e fëmijë u ndalën. Ata qëndronin si spektatorë. Rrinin dhe e dëgjonin gruan e re , thua se po shikonin ndonjë pjesë teatrale absurde, ku skena ishte rruga dhe porendet e hendeqeve, kurse dekor ishte shiu, që herë niste e herë ndalej.

- S’duhet ta ndalë askush. I është bërë pikë në mendje. Lëreni, le të shkojë tek ata!- foli njëra nga gratë.

- U bëftë deti kos! Vendos vetë. Një shekull duruam, një shekull mund të luftojmë, - foli Dadoja duke kruar fytin.

Gratë vazhduan rrugën dhe ngadalësuan të ecurit nga lodhja. Ato nisën të dridhen nga frika dhe vështronin me shqetësim, herë gruan që bëhej gati të hidhte hapin drejt një rruge tjetër, herë Sherien e rënduar nga barra.

Zhurma e hapave të grave, që vazhduan rrugën për ku ishin nisur, nuk e ndryshoi qëndrimin e gruas së re. Ajo ua ktheu shpinën shoqeve dhe iku duke ngarendur e duke bërtitur:

- Rruga e mbarë motra! Zoti ju shpëtoftë, ju shtatzëna! Unë po shkoj në arenën e luftës, po iki te burri im...– ajo u humb bashkë me zërin, në gjysmerrësirë.

Shkrepja e armëve ushtoi sa njëqind bubullima. Gratë e lodhura mbuluan veshët me duar, nga frika se mos u plaste daullja e veshit. Sheria bërtiti me të madhe dhe nxori një ofkëllimë. Ajo ecte duke çaluar.

- Mos frikoheni kot, o gra! Ata më shumë gjuajnë pasmesnate kur terrohet. Tani shtinë në ajër që të na frikojnë, jo se vrasin njeri, -tha Dadoja me zë të ngjirur, sa për t’i ngushëlluar.

Të shtënat zgjatën më shumë se dy orë. Veshët e grave të këtyre trevave ishin mësuar me krisma armësh.

Gjatë komunizmit në këto anë, nuk kishte familje që fshehtas sunduesit, të mos mbante ndonjë armë mbi dhè e nën dhè. Prandaj, burrat shpesh herë bëheshin prè e këtij akti të paligjshëm, sepse policët iu futeshin në shtëpi nadje herët, me pretekst që t’u gjenin armët. “Shumë herët po përgatiteni për luftë”, u thoshin ata sa herë që arrinin të gjenin tek-tuk ndonjë armë të fshehur. Kështu që, gra, burra e fëmijë dinin ta shkrepnin.

Sheria u ul në mes të rrugës. Tri gra mezi e tërhoqën anash që të mos e shkelte një makinë e zezë e markës Mitsubishi, që shoferi e ngiste me pothuaj dyqind kilometra në orë. Të gjitha u fshehën pas një gardhi, vetëm shtatzënat u çuçën në hendek.

- Më rrodhi ujë i ngrohtë nga këmbët,- foli e tmerruar Sheria.

- Do lindësh,- i tha Dadoja.

- Do lindësh,- i thanë gratë.

- Me mbarësi!- tha Dadoja.

- Me mbarësi!- folën si në korr gra e fëmijë.

- Nuk dua të lind në rrugë.

Dadoja iu pëshpëriti grave ngadalë se në ç’vend i prisnin traktorët me të cilët do të largoheshin jashtë vendit dhe kapi Sherien e u nis drejt tempullit.

- Mos Dado, atje do të na vrasin të dyjave! Ata e ruajnë me sy nepërkash atë vend që e kanë mitizuar deri në kreshendo dhe s’ka forcë që mund t’i detyrojë të mendojnë ndryshe,- foli Sheria që mezi mbushej me frymë. Për një çast i pushoi zemra, kur pa se e njëjta makinë, me të njëjtën shpejtësi, po kthehej nga e njëjta rrugë ku kaloi pak më parë. Nga makina dëgjoheshin ca tinguj të paqartë të një muzike, që i përngjanin dënesës së mijëra shpirtrave. Dadoja dhe Sheria u futën përsëri në hendek.

Ato të dyja u rehatuan kur makina u largua. Dadoja nxori një pelerinë të leshtë nga bohçja, e mbështolli mirë Sherien, e uli nën një tufë gjigante kulprash, ku shiu nuk kishte arritur ta lagte dheun nga gjethet e shpeshta dhe e luti të rrinte në të njëjtin vend, derisa të shkonte të hidhte një sy, në kishte njeri në tempull.

-Jo atje Dado, jo atje!- lëshonte zërin lutës gruaja.

- S’kemi zgjidhje tjetër,- foli Dadoja me inat.

Tempulli që nuk gjendej aq larg qytetit, ishte ndërtuar në mes të një fushe shumë të madhe me një harmoni të gjelbër. Peizazhi piktoresk e bënte njeriun të mendonte se aty gjendej parajsa. Ky objekt me një arkitekturë romantiko-gotike ishte ndërtuar shumë shekuj më parë. Objekti i fortifikuar me mure të larta drejtohej nga arkimandritët. Dadoja kaloi me shpejtësi rrugën dhe i ra rreth e rrotull objektit, që të gjente derën e hyrjes. Ajo u tremb kur në anën e majtë të derës shikoi një murg që rrinte kokulur në prag dhe hiqte tespihet, kurse në anën e djathtë një qen të madh qimezi e të dhjamosur si derr Vojvodine, që nuk ishte i lidhur as me ndonjë copë litari, e as me zinxhir. Ai nuk ia shqepte sytë Dados. Ajo priti që ai t’i turrej e ta çaraveshte, por, si për t’u habitur, qeni vetëm e shikonte gruan dhe vazhdonte ta mbante gojën hapur dhe gjuhën e lëvarur mbi dhëmbët e rrallë si thepa gurësh të mprehur. Qeni skërmiti dhëmbët dhe vazhdoi të qëndrojë në pozicionin e mëparshëm. Gruaja ndenji një copë herë si hu gardhi dhe mezi mori guximin ta luste murgun.

- A mund të hy brenda të pi pak ujë, uratë? Vendet e shenjta iu përkasin të gjithë njerëzve. Ata janë shtëpitë e Zotit. Besoj se edhe kjo shtëpi i do njerëzit. Të lutem uratë, atje pas hendekut më pret një grua shtatzënë! Ne nuk jemi të armatosura. Jemi veç gra. Kemi një hall. Duam të pimë pak ujë, të kryejmë një punë të vogël dhe… ajo ka dhimbjet e lindjes, mbase do të bëje shumë sevap, sikur të na lejoje të hymë brenda e të pushojmë pak; edhe mund të flemë një natë, nëse na lejon ti. Aman uratë! Do të paguajmë po deshe. Kemi para. Kemi edhe një byzylyk ari… -fliste shpejt e shpejt, pareshtur Dadoja, por murgu plak as që e lëvizte kokën. Ai vazhdonte të tërhiqte tespihet. Dadoja vëreu fytyrën e murgut, sytë që herë i mbyllte e herë mezi i hapte vetëm pak dhe pa një, pa dy, hyri në oborrin e madh të objektit. Priti që murgu të çirrej pas saj, ta qortonte, t’i shante nënën, nënën e nënës, zotin dhe gjithë sojin e saj, ta pështynte, t’ia ndërsente qentë e tempullit, të thërriste roje të armatosura, që ta kthente nga kishte ardhur ose ta vriste, por kur e shikoi që ai nuk bëzante, nisi t’i shëtiste sytë gojëhapur, nëpër objektin me një arkitekturë të çuditshme: në hyrje shikoi narteksin, çardakët e ndërtuar me lëndë druri dhe sallat e mëdha. Në fillim të korridorit pa edhe një murg tjetër që rrinte ulur ashtu si ai i pari. Afër tij edhe një qen tjetër shumë i ngjashëm me atë të parin, thua se i kishte pjellë e njëjta bushtër. Murgu i dytë numëronte tespihe dhe fshinte hundën me një shami të kuqe, kurse qeni i tij e shikonte Dadon tërë inat. Asaj iu këputën gjunjët dhe tërë trupi iu bë mornica-mornica, njësoj si lëkura e pulës së rrjepur. Ballin ia mbuluan ca djersë të ftohta dhe kujtoi se paskësh qenë shkruar të vdiste brenda në tempull. Priti që qeni inatçor të niste të lehte e të mblidhte aty me soj e sorollop, por edhe ky i dyti nuk lehu dhe nuk ju turr.

- A mund të pi pak ujë uratë?- pyeti Dadoja, por kur e shikoi që as ky tjetri nuk e lëvizi kokën as poshtë, as lart dhe nuk nxori asnjë zanore nga goja, vazhdoi ecjen. Pak më tutje shikoi edhe një biçim qensh gjysmë të shtrirë, që rrinin gojë hapur me gjuhën jashtë. Ata i kishin të njëjtat lara të bardha e të zeza si ata dy të parët. Edhe shikimin prej qensh e kishin të njëjtë. Ajo u nga një ndjesi që nuk e kishte provuar më parë. U hodhi edhe ajo një shikim të guximshëm dhe me hapa të sigurt, nisi të ecte nëpër korridorin e tempullit. Nga ana e lindjes shikoi sallën e madhe që mbyllej me një absidë gjysmërrethore. Në sallë e mahnitën pikturat e ekspozuara, të cilave u binte drita e beftë që futej brenda nga ca dritare të çuditshme, pastaj shikoi ikonat, shandanët, kryqet dhe disa punime prej druri të radhitura me sens. Gruaja vazhdoi të qëndronte si e shtangur nga frika dhe nga habia. Ajo ndenji shumë gjatë me qafë të tendosur dhe me sy të fiksuar në tavanin e absidës gjysmërrethore, ku vuri re një shandan metalik prej bronzi me tetë krahë koncentrikë. Dadoja e shastisur pas asaj që i panë sytë, e harroi Sherien. Duke ndenjur gojëhapur shikonte shandanin, për të cilin kishte dëgjuar një gojëdhënë nga vetë goja e gjyshit të saj dhe e mbante mend shumë mirë që e vogël, kur gjyshi me krenari e me buzëqeshje i kishte thënë se po i përcillte fjalët, që i kishte dëgjuar nga stërgjyshi: “Ti je gocë e mençur dhe unë e di se do t’i mbash mend mirë të gjitha këto fjalë me vlerë që po t’i përcjelli.” Dadoja u drodh kur kujtoi gojëdhënën e gjyshit. Në atë çast sikur i bubulluan veshët nga një jehonë e një zëri burrëror: “Je nga fisi Gash.“ Kujtoi se po ndodh ndonjë çudi e po i kthehej si furtunë, zëri i egër i gjyshit, drejt në veshët e saj dhe po e qorton. Plaku kishte vdekur, kur ajo ishte vetëm dhjetë vjeç. Dadoja shpeshherë habitej me veten se si kishte mundur t’i mbante mend gjithë këto detaje, që kur ishte fëmijë dhjetëvjeçar. Nuk lëvizi një copë herë, edhe duart i mbante në gjendje gatitu kur ia nguli sytë shandanit, thua se në atë çast bënte ndonjë ekspertizë, e duhej t’i shikonte me kujdes të gjitha detajet e atij shandani. Ajo imagjinoi një tablo shumë të ngjashme, me atë që ia kishte përshkruar gjyshi: shandani prej bronzi, formati, ngjyra, tetë cepat e tij simbolikë, madhësia, suportet ku viheshin qirinjtë, tabloja prapa dekoreve… Dados iu lodh qafa duke e mbajtur kokën lart, prandaj e lëshoi poshtë si të këputur. Ngeli e mahnitur kur në fund të sallës shikoi edhe një murg, në pozitën e dy të parëve. E pushtoi një gjendje e pakuptueshme. Shikimi i mbeti i papërcaktuar. Që të tre murgjit iu dukën si skllevër enigmatikë të zotit dhe të arkimandritëve. Ky i treti nuk i dukej si i ngujuar, ngaqë lëvizte tërë trupin kur i kalonte tespihet prej qelibari një e nga një, pa i parë me sy, sepse shikimi i tij ishte humbur diku larg. I rënë në ekstazë, murgu i bënte lutjet me një inkreshendo që dëgjohej vetëm po ta afroje veshin. Dadoja u ndal në vend, ngaqë dëshiroi ta dëgjonte. Ai pëshpëriste me zë ëndërrimtar: “Udhërrëfyesi i njerëzimit dhe të dërguarit e tij, vetëm ne na fal të mirat e kësaj bote! O perëndi, ndëshkoji njerëzit me bishta, sepse nuk kanë as zot, as fe!“

- A mund… a mund të pi pak ujë uratë? Dhe, a më lejon ta sjellë këtu një grua që duhet… këtu afër s’ka asnjë bujtinë… bëhet luftë… ky është tempull… tempujt janë edhe bujtina… Aty flenë njerëz, shpirtra të vdekurish… Të lutem at, baba, murg, prift a çfarëdo qofsh! - e përsëriti lutjen Dada, me zërin që iu drodh dhe u ul në gjunjë karshi murgut. Bashkoi pëllëmbët e duarve dhe nisi t’i kërkonte mëshirë njeriut me fytyrë të xhindosur, që vazhdonte avazin e vet pa bërë zë. Ajo ngeli një copë herë duke mos i hequr sytë nga surrati i tij i ftohtë dhe i erdhi nga brenda t’i përveshë një shuplakë të nxehtë, t’i çirret në surrat, ta bëjë tërë pështyma, t’i thotë se nga spicat e tyre po vriteshin, po dhunoheshin e po dëboheshin nga trojet e të parëve, njerëzit e saj, se nga ato spica errësoheshin e bëheshin sterrë marrëdhëniet mes etnive… dëshiroi që tempullit t’i hidhte një bombë molotov e t’ia dëgjonte murmurimën e mbytur nën rrënojë, e t’u thotë murgjve dhe qenve para syve që iu shkreptinin zjarr: “Hë, u kënaqet tani?” Në atë çast Dadoja zgurdulloi sytë dhe e hoqi shikimin nga satanai. Nisi të kruajë kokën, krahët, këmbët, faqet, ngaqë iu duk se e pickonin mijëra insekte helmuese. Vazhdoi të ecte rreth e rrotull objektit si me këmbë të huaja. Kujtoi Sherien dhe u fut midis parandjenjave të këqija. Harroi murgun me gjithë tespihe, shandanët, gjurmët e zografisjes ilire të punuara me finesë; nuk mendoi fare as për murgjit e heshtur, as për zogorinë e qenve që rrinin si të hutuar, sepse e parafytyroi gruan shtatzanë duke uluruar, duke shtërzuar, duke u përpjekur që të lindë, duke u alivanosur… E imagjinoi edhe kokën e foshnjës dhe filloi të ngarendë si ta rrëmbenin njëqind hajdutë. Duke shkuar vërdallë për ta gjetur sa më shpejt korridorin e daljes nga tempulli, iu morën mendtë dhe u rrëzua mbi njëqind kryqtha të metaltë të punuar me sens, që i përkisnin stilit modern. Nga zhurma e tyre nisën të lehin qentë. Mbeti pa frymë kur doli jashtë objektit. Ndaloi në vend për t’u mbushur me frymë, nxori një ofkëllimë të zgjatur dhe kaloi rrugën me hapa luaneshe. Kërkoi gjatë me sy, kulprën e thurur, nën të cilën e kishte fshehur gruan. Iu bë se dikush e hodhi me forcë tutje, kur njëra këmbë iu fundos në një gropëz e fustani i ngeci në një ferrë. Nga ankthi, nisi t’i dalë një perde e zezë para syve. Fërkoi sytë, por nuk mundi të shihte asgjë nën dritën e zbehtë të hënës dhe të ca yjeve të rralla në qiell. Në atë çast kaloi e njëjta makinë e zezë, me të njëjtën shpejtësi. Dadoja u fut në hendek rrëmbimthi. Nuk lëvizi fare derisa u largua makina, dritat e së cilës e ndihmuan ta shikojë kulprën.

- Sherie, o Sheri! – e thirri dy herë Dadoja me zë të shterur. Gruaja shtatzënë vetëm ofkëlloi dhe tregoi se po i dhimbte shpina si me e ther dikush me thikë.

-Ti do të lindësh. Mbase e ke nga stresi e po na lind para kohe. Më thuaj, a je në muajin tënd?

-Nuk e di.

- Si mund të mos e dish kur duhet të lindësh? Po mjeku s’të ka thënë gjë? – e pyeti Dadoja dhe ndezi një cigare që e nxori nga skaji i bohçes.

- Nuk kam shkuar kurrë te mjeku.

- Zot, ruaje këtë grua dhe foshnjën e saj që do të lindë! Zot ruaje kauzën tonë, nga derrat e çartur!

- Më trego si e ke emrin dhe kush të tha të kujdesesh për mua. Më thuaj! – briti e hutuar gruaja.

- Eja me mua, lëri llafet, se foshnja mund të lindë, nuk të pret ty. Këtë që po bëj për ty, do ta bëja për çdo grua shtatzënë.

- Nuk mund të vij atje. Kur isha e vogël, babai na ndalonte të kalonim rreth këtij objekti. Ai na thoshte se në tempull ka djaj dhe fantazma, dhe të gjithë ata fëmijë kureshtarë që kanë dashur të hyjnë brenda këtij tempulli, nuk kanë dalë gjallë jashtë, sepse atje dikush ua ka thithur gjakun, i ka ngujuar dhe i ka bërë gurë.

- Eja, se jeta nuk është broçkull! – i tha Dadoja dhe e tërhoqi për dore që të ngutej.

- Ne vetë po futemi në kurth, do të na masakrojnë. Dua të lindi këtu nën kulpër. Kam dëgjuar që shumë nëna kanë lindur në fushë, duke korrur. Të lutem Dado!

- Është ftohtë. Bie edhe shi. Mund të vdesësh edhe ti, edhe foshnja.

- Edhe atje të vdekura do të jemi. Këtu së paku ka një fije shprese.

- Rri rehat! Atje shikova vetëm ca murgj shurdhmemecë që nuk ngucnin njeri. Kujdes kur të arrijmë: hyr ngadalë, pa bërë fjalë, duroi dhembjet e lindjes dhe mos qaj me zë.

- Mund të plas si një kokërr kripe në zjarr!- foli Sheria dhe nisi të rënkonte duke nxjerrë fare pak zë, nga therethikat e dhembjeve të lindjes. Lotët i rridhnin çurg. - Jam grua ters,- murmuroi ajo.

-        Lëri llafet, po shpejto!

-        Do të ma vrasin foshnjën.

-        Lutu dhe bën “bismilah”

-        “Bismilah”- tha Sheria.

-        Shshhst! Ngadalë se po të dëgjojnë ata. Lutjen duhet ta dëgjosh ti dhe Zoti. Përkatësinë tënde fetare e ke trashëguar dhe e ke për vete. Po të dëgjuan, do të quajnë predikuese të një feje të cilën nuk e kanë qejf. Me një fjalë, nuk i pëlqejnë idetë e asaj feje.

-        O Perëndia ime, ç’dhembje! Nuk mund të marr frymë.

-        Mos shiko majtas-djathtas dhe mos e kthe kokën nga qentë dhe nga murgu që të mos trembesh. Hiqe frikën nga vetja se qentë e nuhasin frikën dhe vërsulen. Nëse nuk frikohesh, ata nuk të ngucin fare.

Gratë i ndiqnin me sy lëvizjet e qenve, shikimin e tyre dhe shkelnin barin ngadalë, si të ecin mbi vezë. Ato hynë brenda në tempull, pasi u sollën rreth e rrotull në disa labirinte korridoresh, hipën në çardakun prej druri dhe u futën në një konak. Gjithë çka pa Sheria, iu dukën gjurmë ciklopike. Ajo u zhgry në dysheme dhe volli, ngaqë nuk mundi ta duronte aromën e çuditshme të objektit, erën e rëndë të qirinjve të ndezur që i futej në vrimat e hundës dhe i zinte frymën. E preku Dadon te shpina dhe thartoi fytyrën kur shikoi pluhurin që kishte mbuluar qilimat. Asnjëherë nuk kishte parë me sy tempull më të pluhurosur. Therjet në shpinë iu shpeshtuan. Një breshër lotësh i rrëshqiti nëpër faqe e mjekër.

-        Ti Dado nuk frikohesh nga vdekja?

-        Hesht! Merr frymë thellë dhe mos bëj shumë llafe.

-        Përse e rrezikon jetën tënde për mua? Më thuaj, të lutem, se cili të ka thënë të më vihesh pas e të shtiresh sikur dëshiron të më ndihmosh? Të ka dhënë dikush para!? Mbase të kanë dhënë shumë para. Ato mund të jenë të fëlliqura…– fliste Sheria që harroi për një çast dhembjet e lindjes dhe i parashtronte Dados breshëri pyetjesh, duke e shikuar me mnerë.

-        Po flet jerm. Mbase e ke nga dhembjet. Më kanë thënë se je grua e fisme dhe se nuk llomotit shumë. Hip në krevat po deshe!- foli Dadoja duke ngritur shpatullat dhe duke mrrolur vetullat.

Sheria e harroi muhabetin që e bëri, sepse u pështir nga krevati i mbuluar me një batanije të leshtë ngjyrë kafe të mbyllur, e cila e shponte si me pas mijëra gjilpëra. Ajo u tërhoq bythas deri te parmakët e hekurt të një dritareje të vogël. Shtrëngoi të dy duart për parmakësh dhe nisi të ulërijë, por pas një onomatopeje të gjatë, ulërima i ngeci në fyt.

-        Mos ulërij se do të marrësh më qafë veten, bebushin dhe mua. Në këto dhoma ka jehonë. Rri pupas, ashtu si je! Shtrëngohu mirë për parmakësh. Tani u pozicionove për mrekulli. Merr frymë thellë dhe shtërzo. Hë, jepi! Ti je grua e fortë.

-        Nuk e di si lind fëmija!- foli ajo dhe nisi të qajë me gulçime.

-        O, jo, jo, jo, mos ashtu se do të lodhesh dhe do ta mbysësh fëmijën. Mbushi mushkëritë me ajër dhe shtërzo se do të lindësh shpejt.

Sheries i vinte për të shtërzuar. Dadoja nxori mjetet e sterilizuara nga bohçja, veshi dorëzat dhe iu përvesh punës. Ajo e dinte se infeksioni mund ta mbyste lehonën, prandaj çdo gjë e bënte me kujdes. As tani, kur Sheria përpëlitej të lindte, Dadoja nuk i tregoi gruas së re, se kishte punuar shumë vite në maternitetin e qytetit dhe ishte mami me përvojë.

Jashtë era kishte ndaluar hovin dhe dukej sikur shushuriste. Xhamat trokisnin me ritëm. Sheria nxori një zë të tepruar nga dhembja e madhe që ia këputi belin dhe pëshpëriti ca fjalë që e trembën Dadon:

- Do të vdes , do të vdes… po vdiqa merre ti beben, sepse fëmija im nuk ka baba.

Dadoja e habitur deshi t’i bëjë një mijë pyetje gruas së bukur, por nuk e kishte karakterin e njerëzve që fusin hundët në jetën e të tjerëve.

– Nuk do të vdesësh. Trupi yt është më i fortë dhe më i përsosur se përsosmëria e aktit të lindjes. Ke kuke të gjëra. Tamam për të lind rehat. Gratë që janë të gjëra nën bel, lindin shpejt. Merr frymë thellë dhe shtërzo!- ngriti edhe një herë zërin mamia.

Pas dy tri shtërzimesh, Sheria e bukur nxori në jetë një bebe femër, edhe më të bardhë se e ëma. Bebja e bukur, faqekuqe si mollë, qau pak dhe pushoi. Dadoja doli dhe u kthye me një legen me ujë të vakët. E lau e shpërlau beben dhe ia dha Sheries paçavrën e lagur e të shtrydhur mirë, që ta fshijë organin gjenital dhe vegët. Lehona mezi priti ta merr bebushin në prehër.

-        Të të rrojë! Më mirë që është vajzë. Do të bëhet si shoqe. Do të rritet shpejt. Më vjen shumë keq që nuk kam mundësi të të tregoj se sa peshon dhe çfarë gjatësie ka. Besoj se lumturia jote është e pafund, - i tha Dadoja lehonës dhe e puthi në lule të ballit.

-         Faleminderit! Nuk do ta harroj kurrë këtë që bëre për mua. Më fal për tekat e mia egoiste. Më kanë egërsuar vuajtjet. Shumë keq u solla me ty. Cilado qofsh, më ndihmove në këtë kohë kaq të egër, në këtë çast të rëndësishëm për mua!– Ffliste ngadalë lehona dhe nuk ia hiqte sytë bebes që dukej si një trëndafil i kuq. Nëna e re e talentuar, nisi t’i këndojë foshnjës me një zë përshpëritës, vargjet që i krijoi aty për aty:

Nani, nani lule molle

linde n’luftë, u rritsh n’liri!

Sonte do ketë fund e keqja,

në tempuj janë gjurmët tona

gjithë ky truall do të jetë i joni

tokën tonë e sundojmë vetë.

Ti do t’ bëhesh vajzë e mbarë,

zonjë e rëndë në këtë vend

kush të t’shohë le t’ket’ zili,

do jetosh n’saraje t’bardha

shtet dhe nder gjithmonë do t’kesh,

do përngjash me Teutën

do të mbetesh mbretëreshë.

- Do t’i këndosh sa të jesh gjallë!- i buzëqeshi Dadoja me një kënaqësi të përzier me bezdi.

Lehona dridhej nga ca ethe të lehta. I nguli sytë te një relikt gjuhësor dhe i ra ndërmend etimologjia. E harroi shpejt atë që e shikoi dhe futi dorën në kraharorin e bardhë, nxori njërin gji jashtë. Filloi ta merrte me të mirë gojën e vogëlth të bebes që të niste e të thithte.

-Do ta ushqesh pak më vonë,- i tha Dadoja.

Nisi një shi rrebesh. Ai trokiste në xhama dhe bënte një zhurmë që e trembi gruan. Ajo u drodh si të ishte lakuriq në mes të oborrit, e lagur nga shiu dhe e sulmuar nga rrufetë. Atë ende nuk e ndillte gjumi. Shikoi Dadon që kishte vënë kokën në shpinën e dorës së vet dhe gërhiste nga pak. Tani s’mund ta merrte me mend sa ishte ora. Jashtë ishte ende terr. Ajo zgjati kokën dhe shikoi njërin murg që nën dritën e zbehtë të një tufe qirinjsh, kokulur vazhdonte t’i tërhiqte tespihet. Silueta e tij herë i dilte prej murgu, herë prej murgeshe. Sa të frikshëm janë tempujt ku falet njerëzimi, kur bie shi ose borë, thua se brenda këtyre mureve që i ngre dora vetë, jeton vdekja!” mendoi Sheria dhe e shtrëngoi fort nga vetja foshnjën e sapolindur, sepse kujtoi se zemra iu bë shtatëqind copë për atë që e nxori në jetë.

Shiu nuk pushonte së rëni. Edhe era fishkëllente nëpër fushën e gjerë. Zëri i këngës vajtuese të zogjve pranverorë ia drodhi shpirtin Sheries. Dadoja dhe bebja s’bëheshin gjallë. Sheria u përpoq të hapte dritaren e vogël, sepse dëshiroi të flladiste trupin. Digjej furrë. E hoqi edhe një herë dorëzën e vogël të dritares, por nuk arriti ta hap. Lulekaçet rreth fortifikatës së oborrit të tempullit uleshin e ngriheshin nga era. “Lutuni për mua dhe për foshnjën time,” fliste si në jerm Sheria. Dadoja hapi sytë e frikuar dhe desh u çmend kur i shikoi si flakë kandili, mollëzat e faqeve të lehonës. Ajo u hodh në këmbë dhe kapi ballin e gruas me dy duar. Nëna e re kishte ethe dhe temperaturë të lartë. Dadoja e kuptoi se ajo ishte në një gjendje të rëndë shëndetësore. Mitra e saj kishte liruar shumë gjak. Kjo e trembi më shumë maminë, që për herë të parë në jetën e saj, e ndihmoi një lindje pa praninë e një mjeku. Eci e hutuar rreth e rrotull dhomës, pastaj vendoi bohçen në prehër dhe u përpoq të zgjidhte nyjën, të cilën e kishte lidhur me pakujdesi. Nisi të nxirrte ilaçet dhe shiringat me duart që i dridheshin si tela çiftelie. Iu kujtuan murgjit shurdhmemecë, pastaj lufta, ai Mitsubishi i zi, që tërë natën u end në të njëjtën rrugë… I shkoi mendja edhe te më e keqja.

-        Sikur më the se nuk ka baba, bebushi. Ç’të ka ndodhur? Cili të la në këtë gjendje? – i lëshoi fjalët rrufeshëm Dadoja, që ta detyronte të fliste ndonjë fjalë gruaja e sëmurë.

Sheria e shikoi dadon dhe e kujtoi Hashimin e tmerrshëm: “Kurrë, askujt, asnjëherë nuk do t’ia tregoj emrin e atij maskarai! Gjërat e shëmtuara që na ndodhin, projektojnë gjurmë në shpirtrat tonë. Ato gjurmë nuk i fshin kurrë koha, ashtu siç thonë disa”, mendoi ajo dhe ktheu kokën nga ana tjetër, sepse nuk dëshiroi as të përgjigjet, as ta shikojë me sy Dadon dhe beben.

Lehona e lodhur qau pa zë. Dadoja i bëri gruas një gjilpërë, e mbështolli mirë beben dhe e luti atë që të mblidhte veten e të ngutej, me qëllim që të iknin sa më shpejt nga tempulli i frikshëm, që ngjallte fetfanë mes njerëzve.

-        E paske marr tërë barnatoren me vete. Mos je mjeke?- buzëqeshi Sheria, e lehtësuar në trup.

-        Pak a shumë.

Dita kishte zbardhur. Dielli me rrezet e tij të sertënuara ia ngatërroi edhe shikimin, edhe këmbët Sheries. U gëzua që nuk e kishte foshnjën në krahë. Dadoja ecte me hapa më të sigurt. U hodhi nga një shikim murgjve që në atë çast vërtet iu dukën si fantazma që ta shpifnin. Ato të dyja, me gjunjë të këputur nga frika e me hapa si prej breshke, dolën jashtë fortifikatës.

Toka ishte e lagësht. Shiu kishte pushuar. Era vazhdonte të frynte. Gratë e kishin hequr nga fytyra dhe nga zemra ndjesinë e frikës. Ato ecnin dhe shikonin rrugën, arat, majtas-djathtas dhe një varg pyjesh të gjelbra. Vetëm ekzistenca dukej memece. S’dëgjohej gjë e gjallë.

-        Si ndihesh Sherie? – foli Dadoja me zë të ngjirur, si me dalë prej një gjendje letargjie.

-        S’kam pikë force. Ku po shkojmë?

-        Edhe një kilometër kemi për të bërë deri te fshati. Atje do të gjejmë ndonjë mjet udhëtimi që të dalim në shtetin amë.

Dadoja nxori nga bohçja një shishe të gjatë me lëng vishnje dhe ia dha Sheries.

-        Lagi pak buzët ! Do të të bëjë mirë, pastaj të duhet edhe për qumësht.

-        Foshnja ime nuk ka thithur ende.

-        Bebet duhet të thithin dy-tri orë pas lindjes.

Zhurma e makinës Mitsubishi i trembi gratë. Kësaj radhe ato nuk arritën të fshihen. Pas një koçitjeje të shpejtë, makina bëri një zhurmë shumë të madhe. Ato menduan se pëlciti ndonjë bombë. Shtangën në vend kur shikuan dy paramilitarë ekstremistë me uniformë, të cilët rreth brezit mbanin dy a tri lloje armësh dhe një pushkë të gjatë me thikë në majë, në krah.

-        Ende silleni këtyre rrugëve ju, grifsha? Përse nuk keni ikur? Ikni nga ky vend se po ju takuam edhe një herë në këtë rrugë do t’ju vrasim!– U kërcënua njëri paramilitar dhe shkrepi pushkën duke u zgërdhirë si i marrë. Ai shtiu disa herë në ajër. Sheria u drodh nga zhurma shurdhuese e pushkës.

-        Ne atë po bëjmë, po ikim… – u përgjigj Dadoja duke u munduar t’u shmangej sqarimeve.

-        Nxirrni dokumentet!- urdhëroi i njëjti polic me shikim dhe sjellje infantilësh, sepse tjetri vërdallosej rreth makinës dhe nuk e kishte mendjen te gratë.

-        Nuk kemi marr asgjë me vete përveç ca teshave …

-        Kjo çka është? – pyeti njeriu zevzek dhe e preku me majën e thikës lyrekun e foshnjës si të ishte kukull leckash.

-        Oh, jo!- Ulëriti Sheria dhe ngeli një copë herë gojë hapur, sepse u ndje si ta shponin mijëra thika e si ta pickonin një tufë mushkonjash të dala prej ndonjë moçali të ndotur. Ajo u fut në ankth, nga frika se mos po ia lëndojnë bebushin. Polici e shtyu lehonën me sa forcë pati dhe ia çakërdisi sytë në momentin kur ajo iu afrua instinktivisht deri te turiri, duke formuar grushtet sa një kokërr arre me duart e saj të vogla dhe me gishtërinjtë e hollë. Nëna e re u përplas në asfalt dhe gërvishti ballin në një gurë me thep që u gjend aty. I rrodhi një sasi e madhe gjaku.

-        Është lehonë, zotëri,- foli Dadoja me të butë dhe ia dezinfektoi plagën gruas me alkoolin që e hodhi në një copë pambuk.

-        Ju pillni për ditë…- u hodh si gjel polici tjetër dhe vazhdoi me avazin e tij prapa makinës.

-        Mbase nuk qenke e gatshme të bënim ca rrotullime në këtë tokë me baltë e shi, që nuk do ta shikosh më kurrë? – tha polici dhe ia afroi Sheries fytyrën deri te turiri.

-        Jo.- tha me zë të mekur gruaja. Ajo kujtoi se e shikoi vegimin e vdekjes. Nisi të shkëpurdh këmbë e duar me sa fuqi që kishte. Gjaku që i rridhte nga balli i ndalej në buzë dhe në çastin kur ajo e hapte gojën që t’i mbush mushkëritë me ajër, i futej brenda në gojë.

-        Qenka e çmendur! Hedh shkelma bosh, si kali i tredhur.

-        Lëre, mos e fëlliq veten me atë gjak të pistë! – foli përsëri shoku i tij.

-        Meqë nuk keni dokumente, tregoni emrat. Shpejt! – tha burri i egërsuar si bishë dhe nxori një bllok të vogël dhe një laps të kuq. - Fol ti e para!- i tha Sheries, e cila fshinte me mëngën e fustanit, gjakun që i kishte pikuar te qafa e gjatë dhe qante pa zë. Ajo mendonte se çka ju duheshin emrat e dy grave të vetmuara dhe të paarmatosura.

-        Quhem Sherie Gashi-Maroshi.

-        Emri i foshnjës!

Sheries iu turbullua shikimi, iu bllokua mendja dhe u habit që deri në atë moment nuk kishte menduar fare se si do ta ketë emrin vajza e saj. U mundua shpejt e shpejt ta pagëzojë vajzën me ndonjë emër të bukur, por asnjë emër i vjetër, nuk i binte ndërmend.

-        Quhet Vesa,- e nxori fjalën shpejt e shpejt Dadoja.

-        Po, Vesa.– pëshpëriti Sheria dhe u mrekullua që Dadoja i gjeti një emër kaq të bukur vajzës.

-        Mosha e saj.

Të dyja mbeten si mumie. Po ta kuptonin policët se ku dhe kur ka lindur bebja, do t’i çaraveshnin me thonj, e jo me thikë. Ato e dinin se tempulli ishte zezona e njerëzve të armiqësuar që donin ta hanin njëri-tjetrin me dhëmbë.

- Njëmuajshe,– mezi u përmend Dadoja e futur në ankth nga frika se mos polici hiqte lëveren e bardhë nga fytyra e mbuluar e foshnjës, e mos po vërente që është foshnjë e sapolindur.

-        Emri i babait?- u hakërrye polici.

-        Nuk ka baba, – u hodh si gjel Sheria.

-        Kopile nëna, kopile e bija!- u zgërdhi polici me një zë që i dilte nga gabzherri duke bërë zhurmë, si zhurma e një motori kur futet në garë. - Nuk e tregon emrin e terroristit tënd, sepse frikohesh mos ta vrasim. Fol! - i tha me zë të egërsuar.

-        Hashim…- e nxori emrin si pa dashje nga goja, gruaja që për një çast kujtoi se shikoi ferrin mes arave gjelbëroshe, aty afër pyjeve më të bukura të Ballkanit.

-        Hej vëlla! E dëgjove emrin që e përmendi kjo grifsha?

-        Po t’i shikoja bashkë, do të mrekullohesha nga shëmtia e tyre, do të më dukeshin çifti më qesharak i kësaj nahije,- u përgjigj polici dhe nisi të qeshë si budalla. -Ai më ka thënë se është martuar me një shterpë, por kjo paska lindur, - nisi ta cimbidhë e të qeshë polici.

 

-        Është gjallë ai?- e pyeti shokun polici budalla me një hundë si çizme e me dy vrima hunde tragjiko-komike.

-        Çfarë pyetje idiote po më parashtron, hej nënën! Gjallë a vdekur, s’na duhet më ajo kafshë!

-        Si e kishte mbiemrin?

-        Kush i mban mend ato emra e mbiemra aq të shpifur, aq të ngatërruar e aq qesharakë… Nuk lanë toponim nga vendet orientale e nga ajo copthë Shqipëri pa ua lënë kopilëve që i pjellin mushkat e tyre.

-        Mos e kishte Maroshi, mor aman! – tha polici dhe ia shau nënën, motrat e të gjitha me radhë.

-        Na lini rehat! Duam të ikim se do na zërë nata,– tha Dadoja dhe shikoi me keqardhje Sherien.

-        Çfarë race na qenka kjo gruaja e Hashimit, se!- tha polici dhe vazhdoi të ecë rrotull makinës, pa ia vënë veshin lutjes që e bëri Dadoja.

-        Racë lopësh,- tha tjetri.

-        Sa do të gëzohej ai torollaku sikur ta dinte se gruaja i është bërë xhenaze dhe po i vdes ngadalë. Nuk kam shikuar ndonjëherë sy gruaje kaq të futura në zgafellë.- kësaj radhe u qesh me lot polici.

Ata vazhduan t’i torturojnë gratë si të ishin miza përdhese.

Sheria shikonte një kënaqësi të sëmurë te fytyrat e paramilitarëve maskarenj. “Do t’i kisha vrarë që të dy në mes të rrugës, por s’kam thikë as për të qëruar një lëvozhgë molle”, mendoi ajo dhe e nxori shishen me lëng vishnje, nga bohçja e Dados. Piu si e përvëluar. Nga larg u dëgjua një krismë, pastaj një britmë ngjethëse. Nën qiellin gri bëri ballë një flakë sa një faqe mali. Ato shikonin herë flakën, herë rrugën që gjarpëronte midis fushave. “Do digjet ndonjë fabrikë veshjesh ose ndonjë depo armësh”, mendoi gruaja. Policët kthyen kokën nga flaka që shpërndahej me shpejtësi dhe hynë në makinë pa thënë asnjë fjalë. Ata u larguan duke bërë zhurmë me rrotat e prapme të makinës, të cilat lanë përshtypje se kërcitën dhe u thërrmuan. Era e benzinës i bëri gratë të mrrolin fytyrat. Ato u lumturuan pas kësaj mrekullie të vogël dhe vazhduan rrugën.

- Polica të ndyrë!- u hakërrye lehona.

- Çudi si nuk na vranë!- foli Dadoja dhe e hodhi nga krahu tjetër, bohçen pak a shumë, të rëndë.

Sheria i preku gjinjtë gurë të forta, e ngriti lëveren e bardhë, shikoi foshnjën e saj dhe u ul në skaj të rrugës. Pa pasur siklet, nxori gjirin, kapi luleshtrydhen dhe ia futi bebes në gojë. Foshnja e uritur përpiqej të thithte qumështin e parë, kurse Sheria thithte ajër dhe kujtonte batutën që dëgjoi nga policët: “Gjallë a vdekur, s’na duhet më”.

- Duhet të nisemi!- ia ndërpreu mendimin Dadoja dhe e hodhi bohçen te krahu ku e kishte pak më parë.

-        Lëre të thithë edhe pak,- e luti Sheria.

-        Rruga mund t’na pjellë edhe ndonjë kob.

Të dyja gratë nisën të ecnin me këmbë të rënduara plumb. Sheries nisën t’i kërcisnin nofullat dhe hukaste. Kishte nevojë të shtrihej në shtrat e të mos çohet një javë të tërë. Ishte e rraskapitur. E pa Dadon kur bëri turr në një arë të shkrifët afër një zogële dhe e mbushi me dhè një mindil të vogël. Iu duk punë çiliminjsh kjo puna e marrjes së dheut të vendlindjes me vete. Ishte e bindur se vetëm po të vdiste diku rrugës, nuk do të kthehej më kurrë në trojet e veta. Drita e beftë e diellit projektonte figurat e grave. Bebja ia nisi vajit. Dadoja psherëtinte, sepse nga subkoshienca e saj dilnin dilemat se si do të mbetet gjallë në këtë rrugë të rrezikshme me lëngatën e një lehone të zbehtë, të stërlodhur. Nga angështia, ajo fërkoi kraharorin me njërën dorë.

Pasi i bëri edhe dy-tri hapa, Dadoja ra në gjunjë, pastaj u shtri përtokë. Sheria iu afrua me gjysmë shpirt dhe nxori një kujë, kur shikoi që plumbat e kishin marr në qafë. Trupi i saj u mbulua nga gjaku.