Jeton Kelmendi: Bukureshti i gjurmëve të shenjta të rilindësve tanë

Gjelku Maksuti dhe jeton kelmendi ne biblioteke

Bukureshti i gjurmëve të shenjta të rilindësve tanë

Nga Jeton Kelmendi, Bruksel

Koha dhe fati janë Alfa dhe Omega e një populli. Duke kaluar neper shekuj e mileniume, fati shqiptar ishte fare pak human me popullin e vjetër që dikur përfshinte terë Gadishullin Ilirik. Kohë pas kohe dhe brez pas brezi, njeriu shqiptar u detyrua të largohet nga shtëpia dhe atdheu i vet, rrethana dhe motive të ndryshme. Madje në disa raste u bënë edhe shkuarje masive; siç janë Arbëreshet, pastaj shkuarja në Egjypt, Turqi, Bullgari e shumë tjera. Historia përsëritej, ndërsa vendi po rrallohej me njerëzit e vet. Kështu ishin kohët e shqiptarëve, këto ishin edhe fatet e tyre deri në ditët e sotme.    
Bukureshti, kryeqytet i një vendi, dikur fqinj i yni. Rumunët një popull kushëri siç thoshte Jorga dhe disa rilindës tanë, Nikolla Naço, Asdreni etj, kishin miqësi me shqiptarët dhe kalonin jetë të mirë fqinjësore. Historia dëshmon se Danubi na ndante: këndej ishte Iliri, ndërsa në anën tjetër Rumani, pastaj erdhën sllavët dhe u vendosën aty në mes. Bukureshti me një emër të bukur, që edhe për gjuhen shqipe  ka kuptimin e bukurisë dhe dimensionet e mëdha të kulturës dhe atdhedashurisë. Pikërisht në ketë qytet, rreth një shekull më parë, rilindësit tanë u organizuan dhe mbajtën gjallë  kulturën dhe  identitetin kombëtar që ato vite po i kërcënohej  zhdukja Shqiptarizmit.
Duket paksa e çuditshme për një qytetar shqiptar, jeta shqiptare atje, por kur të gjendesh në Bukuresht dhe të shohësh dëshmitë historike, për njerëzit tanë atje, se sa ishin të organizuar nëpër vite e deri me sot, të bëhet zemra mal siç e thotë populli. Baki Ymeri, është shqiptar nga Ilirida, por edhe nip i rumunëve. Ai ka përkthyer disa libra të shkrimtarëve shqiptarë në gjuhën rumune.

Nikolla Naco

Shkruan rregullisht në shtypin rumun për çështjen shqiptare.
Që para se të shkoj atje, na kishte premtuar se do të na takonte me mërgatën e vjetër shqiptare në Bukuresht. Gjithçka ishte e veçantë. Edhe takimi me të, si dy miq që vetëm kishim lexuar për njëri/tjetrin, na mbetet në kujtesë, sidomos dita kur më shpiente gjurmëve shqiptare në Bukuresht, duke më njohur me pallatin ku ka jetuar Elena Gjika, godinën ku kishte ndenjur me qera Asdreni, kishën shqiptare të Bukureshtit,  buleveradin qendror ku ishte zhvilluar një marsh solidariteti me Kosovën, NATO-n dhe Amerikën (31 mars 1999), me shqiptarë, rumunë e arumunë, me kosovarët që studjonin në Krajovë, me bij e bija rilindësish, me flamujt e Rumanisë e të Shqipërisë.

Qyteti kësaj radhe dukej pak me ndryshe se qytet tjera, së paku mund te themi se ishte qyteti më i sigurt në botë, ngase po aty po merrnin pjesë në Samitin e NATO-s, burrështetas botërorë. Edhe nga kjo ne kishim arsye të gëzoheshim, Shqipëria  po thirrej në NATO. Merre me mend se çfarë gëzimi ishte për pjesëmarrësit shqiptarë, jo vetëm nga Kosova e Shqipëria, madje edhe për të huajtë që e admirojnë Kosovën, kur kishin parë në hollin e hotelit dy numra të gazetës Interesul Public me artikuj përmes të cilave zhvillohet fushatë për njohjen e pavarësisë së Kosovës në Rumani. Dhe kush ishte autor i tyre? Miku ynë, Bakiu që e nderon kombin shqiptar në trojet rumune. Vetëm në numrin e 3 prillit, ia kishin botuar dy faqe të plota për lashtësinë trako/ilire, për fjalët e përbashkëta dhe historinë e lidhjeve farefisnore ndërmjet kombit shqiptar dhe popullit rumun.

Korcaret e Bukureshtit me Asdrenin ne mes (1938)

Bukureshti është i bukur, buron nga emri i bariut Bukur, ka sot e kësaj dite Kishën Bukur (Biserica Bucur),  restorantin Bukur, një qytet i bukur dhe i vjetër, të cilin e quanin bashkatdhetarët tanë: Parisi i vogël. Rrugët ishin të gjera dhe të bënin të mendosh se je në Evropë, ndërsa objektet e vjetra sikur ia ruanin një dëshmi vendit se aty ka një histori. Një nga objektet me një kuptim të rëndësishëm për shpirtin tonë ishte Kisha shqiptare, ku Fan Noli kishte mbajtur meshën e parë në gjuhën shqipe (1911). Bakiu fliste për çdo gjë që kishte frymë shqiptare, për historikun shqiptar të komunistit shqiptar, kur Bukureshti konsiderohej si kryeqendra e mërgatës shqiptare në botë. Ai na çoi edhe te Hoteli Continental, një godinë e vjetër dhe e bukur, të cilës koha ia kishte kthyer pamjen në një veçanti, që tërhiqte syrin e vizitorit.
     Është hoteli ku është mbajtur mbledhja historike e Kolonisë Shqiptare të Bukureshtit (5 Nëntor 1912), me Ismail Qemalin dhe Luigj Gurakuqin në ballë, ku u morën vendimet e para që Shqipëria të shpallej e “e lirë dhe e mosvarme”. Falë angazhimeve të ish/ambasadorit shqiptar, Leonidha Mërtiri, para disa vitesh u inaugurua një pllakë përkujtimore në hollin e këtij hoteli historik, ku përmendet, në të dy gjuhët, rëndësia e tij për historinë e Shqipërisë. Ishte  një rrugëtim fantastik nëpër udhët e kësaj kryeqendre që ka lënë gjurmë në kujtesën time, dhe sa herë më kujtohet Bukureshti dhe  rilindësit tanë, e ndjej veten të përlidur me energji të  reja të atdhetarizmit shqiptar. Pse? Ngase rrugëve të Bukureshtit i dëgjoja hapat e rilindësve tanë. Ngase Bukureshti, sipas Lasgush Poradecit, është “qyteti që mban emrin më të bukur të të folurit shqip”.  
      Pastaj, Zjarri i Shipkovicës, apo Asdreni i ditëve tona, siç e quajnë disa Bakiun atje, merr në telefon profesorin shtatëdhjeteshtatë vjeçar, Dr. Xhelku Maksuti, dhe e njofton për ardhjen e një shqiptari nga Kosova në Bukuresht. Profesori ka prejardhje të motshme kërçovare. Ka lindur, është rritur dhe plakur në Bukuresht ku ka botuar pesë libra dhe pesëqind artikuj shkencor mbi komunitetin shqiptar të Rumanisë dhe lidhjet rumuno/shqiptare. “Ejani edhe te unë, po ju pres në shtëpi!", tha në gjuhën shqipe. Shtëpia e tij është në qendër të qytetit, tejmatanë godinës së Parlamentit, përballë hotelit të destinuar për presidentin amerikan gjatë ditëve të Samitit.
Apartamenti i profesor Maksutit shëmbëllente me një shtëpi tipike qytetare rumune, për nga arkitektura. Brenda saj dolën të gëzuar, profesori, gruaja e tij, zonja Dojna, rumune për nga prejardhja dhe shqiptare për nga shpirti, dhe vajza e tyre, Kristia. Brenda, gjithçka shqiptare ta tërhiqte syrin. Së pari ta tërheq vëmendjen Flamuri Kombëtar, pastaj busti i heroit kombëtar Gjergj Kastrioti, fotografi të rilindësve tanë dhe libra të shumtë, shumica me tematikë historike, vlera të vjetra e të reja për çështjen shqiptare. Nuk mund ti ikësh emocionit, kur sheh profesor Xjelkun, një burrë i qetë dhe i kulturuar, që të pret si një shqiptar i vërtetë. Nuk do ta harroj kurrë. Mbante kravatën e kuqe me shqiponja në të. Sa me përzemërsi fliste për shqiptarët dhe Shqipërinë, për Kosovën dhe Dardaninë, për Kërçovën e gjyshit të tij që ia kishin vrarë serbët më 1913, për historinë e komunitetit shqiptar të Rumanisë, për historinë tonë si njohës personalitetesh dhe faktesh të shumta historike. E ka njohur Kadarenë,  Papën e Romës, Antonio Bellushin, Sali Berishën, Alfred Mojsiun, Ymer Jakën, Mirije Rushanin, Shefki Sejdiun, Avni Spahiun etj. 

Jeton Kelmendi, Gjelku Maksuti dhe Baki Ymeri

Zonja Dojna, bashkëshortja e tij është, ajo ka pamje tipike rumune, por me kënaqësi dhe mburrje thotë “Unë jam shqiptare”. E flet nga pak gjuhen shqipe dhe ndjehet mirë që është gruaja e një shqiptari. Kanë një djalë, Xhelkun e ri, dhe një vajzë: Kristian. Kristia Maksuti ka studjuar gjuhët e huaja dhe shkencat politike e administrative, ka shkruar disa libra, e ndër to, një për Elena Gjikën. Kur vjen fjala për komunitetin shqiptar të Rumanisë, Kristia është Elena Gjika e ditëve tona, princesha rumune me prejardhje shqiptare, ndërsa profesor Xhelku Maksuti krenari e komunitetit të atjeshëm shqiptar, themelues i Bashkësisë Kulturore të Shqiptarëve të Rumanisë (1990) dhe i serisë së re të revistës Albanezul / Shqiptari (1993), revistë e cila sivjet ka hyrë në 120 vjetorin e botimit (me ndërprerje). Familja Maksuti është një familje me zemër e mendje shqiptare. Kësaj i thonë atdhedashuri, dhe ky pa dyshim është shembulli më tipik se si duhet atdheu, tejmatanë brigjeve të tij.  Kështu kaluam një ditë atje, duke shkelur kalldrëmeve, ku rilindësit tanë shkelnin përditë, por me misionin e tyre fisnik që kishin, ne shërbim të kombit e atdheut.    Ne u larguam me përshtypjen e mirë dhe ndjenjën se shqiptari është shqiptar ku do qe jeton dhe mu për jetë vet zoti e tha se ne meritojmë të jetojmë të lirë. Ky fakt tanimë veç ka filluar të bëhet realitet.