Bedri Tahiri: Gjaku i tyre - Dritë Lirie

Pllaka përkujtimore kushtuar Parisë së Drenicës, pushkatuar nga serbët më 16 nëntor 1912, tek Ura e Podrançës në hyrje të Vushtrrisë

Kumtesë e lexuar në Vushtrri, në Akademinë kushtuar Parisë së Drenicës, në 100- vjetorin e rënies së tyre dhe në 100- vjetorinë e Pavarësisë së Shqipërisë

GJAKU I TYRE- DRITË LIRIE

Nga Bedri TAHIRI

T? nderuar pinjoll? t? familjeve  atdhetare q? para 100 vjet?sh sakrifikuan m? t? dashurit e tyre!

T? respektuar t? pranish?m!

Gjithmon? e jet?s ?sht? th?n?: Gjakun nuk e tret? as uji, as zjarri, as dheu. Kjo vlen veçmas p?r gjakun e liris?, n? t? cilin bul?ron agu i bardh? i ardhm?ris?. K?shtu ngjau edhe me k?ta burra q? sot jemi tubuar t’i  p?rkujtojm? me pietet t? lart? komb?tar. Ata, n? fakt, nuk kan? nevoj? p?r ne, por ne kemi nevoj? p?r lavdin? e tyre. Kur, pik?risht më 16 nëntor 1912, zun? vend n? Altarin? e liris? nuk u shkoi nd?rmend se do t? duhej plot edhe nj? shekull p?r t’u skalitur n? Altarin? e Pavdek?sis?.

Por, ja, rr?nj?t e tyre vazhdimisht u p?rt?rinë me filiza t? rinj, t? cil?t amanetin e tyre e bart?n vath n? vesh derisa agoi Dita e Bardh?, andaj sot 12 t? par?t e Drenic?s do t? rrezatojn? atdhedashuri p?r jet? e mot mu n? vendin ku derdhen gjakun e tyre, p?r mbrojtjen e trojeve st?rgjyshore. Edhe numri 12 nuk është rastësi, ai ng?rthen n? vete nj? simbolik?, q?  nd?rlidhet me 1912- shin kobtar t? cop?timit t? Trojeve Etnike Shqiptare.

T? respektuar t? pranish?m!

Kur ushtria osmane e lëshoi Kosovën, të Gardhi i Shkaut, siç thoshte populli, u lajmëruan barbarët serbë, të cilët më parë i kishin dëbuar mbi 600 fshatra shqiptare nga Sangjaku i Nishit e nga rrethi i Toplicës. Kësaj here Serbinë e prunë Rusia e Anglia dhe shkurt?pam?sia e disa krerëve shqiptarë, të cilët nuk e dëgjuan Trurin e L?vizjes son? komb?tare, t? madhin Hasan Prishtina, i cili kishte kuptuar hil?n e aleat?ve ballkanik? dhe turqve t? rinj. Trimi i Polacit ishte i lodhur nga luftërat që i zhvilloi me kryengrit?sit deri në Shkup, por prapë i mlodhi luftëtarët besnikë dhe ia mësynë andej ku th?rriste z?ri i atdheut t? sakatosur. Atje shkuan  edhe shumë drenicas, t? organizuar e t? prir? nga k?ta burra q? sot po i nderojm? .

Mir?po, ushtria serbe, e organizuar mirë, lëvizte mu si bjeshka me dëborë. Luftëtarët tanë, i kishin zënë pritat në Mërdar, në Prepallac e përgjatë kufirit deri në Bujanoc e Kumanovë. Cerberët karpatianë ecnin lirshëm, sepse nuk besonin se shqiptarët u kishin dalë në pritë. Por, kot. Ata me topa të rëndë i sulmuan, duke bërë hatanë çmendëse...

Regjimi tiranik serb krahas dhunës fizike: vrasjeve e masakrimeve barbare, vuri në përdorim zanatin stërgjyshor- dredhinë. Ata, një ditë, në pabesi, i zunë dhe i pushkatuan pjesën më të madhe të Parisë së Drenicës, me motivacion se kishin dorë në organizimin e kryengritjeve të armatosura antiosmane, në vrasjen e konsulit rus, Grigor Shçerbinit, në Bair të Mitrovicës, më 29 mars 1903 dhe në përhapjen e rrezeve të diturisë. Pra, ata, pasi  i mblodhën gjithandej Drenicës, i soll?n k?tu në hyrjen veriore të Vushtrrisë, tek  Ura e Podrançës, gjegjësisht te “Dheu i kënatave”, siç i thoshin në atë kohë atij vendi, dhe i  pushkatuan një nga një. U kishte mbetur vet?m Ahmet Delia, me t? cilin u ndesh?n pak m? von?, m? 25 dhjetor 1912.

Po cil?t ishin ata burra q? cerber?t e p?rtej Tun?s ua kishin d?gjuar z?rin dhe namin ende pa arritur mirë n? trojet tona t? begata?

Ishin m? t? mir?t, me t? mençurit, m? t? zot?t, m? trimat q? u kishin prir? shqiptar?ve n? luft?rat e betejat kund?r çdo pushtuesi, ishin mësuesit e popullit që mbillnin edhe farën e diturisë.

Ishte Rexh? Bajraktari i Llaush?s, flamuri i t? cilit kishte valvitur krenarisht q? nga luft?rat p?r mbrojtjen e Trojeve shqiptare t? Toplica e të Molla e Kuqe dhe pask?taj vazhdimisht shk?lqeu edhe n? t? gjitha luft?rat e betejat e m?vonshme çlirimtare.

Ishte D?rgut Bajraktari i Drenasit q? ia ndali turrin Jashar Pash?s, cili kishte prekur sedr?n e shqiptar?ve, duke ua k?rkuar vashat e reja p?r arg?tim.

Ishin Ramadan Bajraktari i Klin?s s? Ep?rme dhe Zenel Sadiku i Abris? s? Poshtme q? pos tjerash p?rfaq?suan Drenic?n n? Lidhjes Shqiptare t? Prizrenit.

Ishte Halil Haxhia i Vitakut, i cili me mish e me shpirt, duke shkrirë edhe pasurinë për përhepjen e rrezeve të diturisë, që dit?n kobtare serbët, p?r s? gjalli e fut?n n? dhe. Rrugën e tij prej arsimdashësi e vazhdoi me sukses i biri, Ejupi.

Ishte Shaqir Hoxh? Rezalla, p?rhap?s i dituris? dhe tagrambledh?s p?r ushtrin? e Hasan Prishtin?s.

Ishin Hetem Kozhica i Kozhic?s, Mehmet Lutani i Turiqefcit, Idriz Selimi i Mak?rmalit, Selman Kryshefci i Kryshefcit e Tem? Dobrashefci i Dobrashefcit, t? cil?t u shquan n? betejat kund?r Shemsi pash?s, n? djegien e Sarajit “Hamidi” dhe n? d?bimin e kajmekamit Kahreman beu nga Drenica, n? Kuvendin e Morin?s (1903) si dhe n? vrasjen e konsulit rus, Shçerbinit n? Bair t? Mitrovic?s.

Ishte edhe Fejzullah Limani i Lubovecit q? i b?ri konak Isa Boletinit dhe luft?tar?ve t? tij t? plagosur n? betej?n e Boletinit.

Dhe, fatbardhësisht, oxhaqet e këtyre familjeve, kurrë nuk u përdhosën. Përkundrazi, pasardhësit e tyre, në çdo periudhë historike, në luftërat e Azem Galicës, në atë të Shaban Palluzhës e në ketë të fundit, luftën e lavdishme të UÇK-së, udhëhequr nga Komandant Adem Jashari, qëndruan në ballë të luftërave e betejave çlirimtare.

P?rderisa historiografia jon?, e ngulfatur nga nj? frym? frik?suese rob?ruese, të shumtën e rasteve edhe mbylli syt?, mbamendja e arkivit t? quajtur POPULL, me besnik?ri regjistroi t? gjitha ngjarjet historike. Duke çemtuar tash e sa vjet n? k?t? “arkiv” dhe n? literatur?n ekzistuese p?r k?t? ngjarje kam hasur edhe n? shifra t? tjera si: 17, 18 e 23, por emra t? tjer? deri sot nuk jan? p?rmendur, andaj kjo ç?shtje mbetet e hapur dhe çdo plot?sim i argumentuar do t? mir?pritet.

Jet?simin e k?saj Akademie dhe Monumentit p?rkujtues, me emrat e t? r?n?ve, meq? varret nuk u dihen, p?rveçse nj? guri t? madh q? i rezistoi koh?s, e mund?soi Komuna e Vushtrris?, e cila, vite m? par? rrug?n af?r vendr?nies s? tyre e pag?zoi “Paria e Drenic?s”, andaj edhe meriton nj? fal?nderim t? veçant?. Kjo tregon se ?sht? kuptuar mir? th?nia kuptimplote: Kush nderon historin?, krijon ardhm?rin?!

Dhe, r?nd?sia e saj shtohet kur kjo po b?het n? 100- vjetorin e Pavar?sis? s? Shqip?ris? dhe n? 100- vjetorin e r?nies s? tyre.

Lavdi p?r jet? e mot 12 burrave t? Drenic?s, gjaku i t? cil?ve u bë dritë lirie dhe p?rgatiti terrenin e shpalljes s? Pavar?sis? n? Vlor? m? 28 n?ntor 1912!

Lavdi t? gjith? t? r?n?ve p?r liri, pavarësi  e ribashkim komb?tar!

Ju fal?minderit p?r v?mendje.