Xheladin Zeneli: C?e?shtja shqiptare ne? Mal te? Zi

PSE PARCIALIZOHET C?E?SHTJA SHQIPTARE NE? MAL TE? ZI?

(Një shkrim i vjetër, por me aktualitet të tanishëm)

Nga Xheladin Zeneli

Nje? nde?r faktore?t kryesore? qe? ka ndikuar ne? ngecjen e zgjidhjes se? statusit te? shqiptare?ve ne? Mal te? Zi, ka qe?ne? trajtimi ne? me?nyre? te? pjese?shme te? ke?saj c?e?shtjeje nga ana e subjekteve politike shqiptare. Megjithe?se ne? fillim te? viteve "90-te? (pra, pas vendosjes se? pluralizmit ne? Mal te? Zi) pati tendenca pe?r nje? zgjidhje te? unifikuar te? statusit te? pe?rgjithshe?m te? shqiptare?ve ne? ke?te? republike?, me kalimin e kohe?s dhe me rritjen e numrit te? subjekteve politike shqiptare, ke?to tendenca jo vete?m qe? u zbehe?n, por sikurse ato u braktise?n ne? te?re?si. E?shte? mange?si e pajustifikueshme qe? shqiptare?t ne? Mal te? Zi, ende deri me? sot, nuk kane? nje? dokument te? pe?rbashke?t te? ke?rkesave te? tyre.

Kur flitet për çështjen shqiptare në Mal të Zi, ne? terminologjine? e sotme te? partive politike nacionale rralle? here? pe?rdoren apo pothuajse jane? zhdukur nga pe?rdorimi fjale?t, si psh, “autonomi territoriale”, “platforme? e pe?rgjithshme politike”, “strategji e pe?rbashke?t veprimi”, “unifikim i qe?ndrimeve”, etj. Sot dominon qasja e zgjidhjes se? pjese?shme te? pozite?s se? shqiptare?ve .

S’ka dyshim qe? aktualisht,problemi pare?sor i shqiptare?ve ne? Mal te? Zi e?shte? realizimi i komune?s së Tuzit (Male?sise?) me te? drejta te? plota, si pjese? e programit afatshkurte? te? shqiptare?ve ne? Mal te? Zi. Nje?kohe?sisht duhet te? pyesim vetvehten se? c?’po be?het ne? planin afatgjate? lidhur me zgjidhjen e statusit te? pe?rhershe?m te? shqiptare?ve ne? ke?te? shtet!?

Lokalizmat, si pengese? kryesore

Faktor tjete?r qe? ka ndikuar dhe qe? gjithnje? po ndikon ne? trajtimin e pjesëshëm te? c?e?shtjes shqiptare ne? Mal te? Zi, jane? lokalizmat dhe krahinarizmat e shprehura, pike?se?pari nga ana e lidere?ve politike? dhe te? cilat reflektohen te masat e gje?ra. Ne? vend qe? te? luftohen ke?to dukuri negative të shoqërisë shqiptare, pe?rkundrazi, ato (pra, lokalizmat) inicohen dhe nxiten nga pjesa de?rmuese e faktorit politik shqiptar. Pothuajse ne? c?do fushate? parazgjedhore, qe? nga vendosja e pluralizmit politik e deri me? sot, dominuan politikat lokale dhe krahinore te? subjekteve politike shqiptare ne? Mal te? Zi.

Edhe ne? fushate?n parazgjedhore te? zgjedhjeve të fundit parlamentare, në mars të këtij viti,dole?n ne? pah, si asnje?here? me? pare?, ndasite? krahinore. Ke?shtu qe? ne? vend te? nje? debati te? she?ndoshe? se kush do t’a pe?rfaqe?soje? me? mire? c?e?shtjen dhe problemet e shqiptare?ve ne? pe?rgjithe?si ne? Parlamentin e Malit te? Zi, disa nga kandidate?t pe?r deputete? te? subjekteve nacionale shqiptare, u le?shuan ne? gara parazgjedhore me qe?llim te? vete?m, se si mund te? fitonin nje? mandat ne? ke?te? parlament ne? eme?r te? ndonje? krahine (treve) te? caktuar te? shqiptare?ve ne? ke?te? republike?. Pe?rse?ri, pra, interesi i pe?rgjithshe?m i shqiptare?ve ne? Mal te? Zi, u ze?vende?sua me interesin lokal e krahinor, duke luajtur vazhdimisht me ndjenjat krahinore te? zgjedhe?sve shqiptare?. A nuk mjafton qe? jemi te? ndare? politikisht ne? disa parti, dhe tani duhet te? ndahemi edhe ne? baza krahinore!?

Nje? lokalize?m i llojit te? vet, sidomos i shprehur tek banore?t shqiptare? te? komune?s se? Ulqinit, e?shte? ndarja qytet-katund (fshat). Ke?to ndasi shkojne? aq larg, sa qe? tani subjektet politike shqiptare qe? veprojne? ne? ke?te? komunë shpeshëherë përshkruhen si  “parti e qytetarëve” apo si  “parti e katundarëve”!!

Edhe zgjedhjet e ardhshme lokale (lexo lokaliste) fatkeqe?sisht do te? ve?rtetojne? edhe nje?here? faktin qe? shume? pak punohet ne? eliminimin e ke?saj dukurie negative te? shoqe?rise? sone?.

Pe?r nga numri, shqiptare?t ne? Mal te? Zi, si popull pakice? dhe autokton, e?shte? relativisht i voge?l dhe c?do tentim i trajtimit te? c?e?shtjes se? tyre ne? me?nyre? parciale nuk do te? kete? sukses te? qe?ndruar dhe afatgjate?. Ve?rtete? qe? subjektet politike shqiptare (ne? zgjedhjet e fundit) fituan kate?r mandate ne? parlamentin e sote?m te? Malit te? Zi, dhe ky ishte nje? sukses relativ, por une? jam i bindur qe? kjo erdhi si pasoje? e vete?dije?simit te? elektoratit shqiptar dhe nje?kohe?sisht zhge?njimit te? ke?tij elektorati ne? partine? ne? pushtet dhe jo si rezultat i strategjise? lokaliste te? udhe?hequr nga disa subjekte nacionale.       Gjithashtu, fuqia e faktorit politik shqiptar nuk matet vete?m me numrin e arritur te? deputete?ve shqiptare?, por me shkalle?n efikasitetit te? tyre me rastin e prezentimit te? problemeve si dhe nivelin e bashke?punimit ne? mes te? tyre pe?r c?e?shtjet e pe?rgjithshme qe? preokupojne? shqiptare?t.

Ne? nje? demokraci te? avancuar te? stilit pe?rendimor, ku c?e?shtja e popujve pakice? e?shte? zgjidhur, ndoshta edhe mund te? flitet pe?r zone?n e deputetit (distriktin), por ne? rastin e Malit te? Zi, ku statusi i shqiptare?ve e?shte? ende i pazgjidhur dhe ku pushteti malazez udhe?heqe? te? nje?jte?n politike? diskriminuese ndaj shqiptare?ve ne? pe?rgjithe?si, pa dallim krahine, e?shte? absurde qe? te? flitet pe?r nje? pe?rfaqe?sim krahinor. Prandaj edhe deputete?t shqiptare?, pa marre? parasysh nga cila krahine? vijne?, duhet te? angazhohen,ne? rend të parë,pe?r interesat e përgjithshme te? shqiptare?ve ne? Mal te? Zi. Nuk mund te? kene?, pe?r shembull, ulqinak me te? drejta te? plota, derisa male?sore?t diskriminohen ose e kunde?rta. Gjithashtu, nuk mund te? trajtohen te? ndara problemet qe? preokupojne? shqiptare?t ne? Male?si, Ulqin, Kraje?, Plave? e Guci apo Rozhaje?. Kuptohet qe? secila treve? ka specifikat e veta, por te? gjithe? shqiptare?t qe? banojne? ne? ke?to treva, nje? gje? kane? te? pe?rbashke?t e kjo është se , ne? një mënyrë apo tjetër,kane? trajtim te? pabarabarte? nga pushteti malazez.

Shekulli 21 e?shte? karakterizuar si shekulli i globalizimit, integrimeve dhe bashkimit te? kombeve dhe absurdi me? i madh do te? ishte sikurse ende te? vazhdojme? me ke?to dallime dhe ndasi te? pakuptimta.

Synimi final i popujve te? Europe?s Juglindore (duke pe?rfshire? edhe popullin shqiptar) e?shte? qe? ne? nje? te? ardhme te? afe?rme, te? jene? pjese? e familjes se? gje?re? europiane. Gabohemi re?nde? ne?se mendojme? se ne do te? hyjme? ne? Europe?n e Bashkuar si ulqinak, anamalas, male?sor, qytetar apo katundar. Ne do te? integrohemi ne? ke?te? Europe? vete?m si pjese?tare? te? nje? populli te? lashte? dhe te? civilizuar, pra si pjese?tare? te? popullit shqiptar.

Xheladin Zeneli

Maj 2009

(Marrë nga  libri "Diaspora dhe Vendlindja", nga i  njëjti autor)