Faleminderit
Tomë Mrijaj: Trimi i pamposhtur Kapidan Marka Gjoni (1861-1925) përballoi çdo sulm të armiqve kundër Mirditës
E hene, 03.09.2012, 04:02 PM
Figura të
shquara të historisë kombëtatre në 100-vjetorin e Shpalljes së Pavarësisë
Trimi i pamposhtur Kapidan Marka Gjoni (1861-1925) përballoi çdo sulm të armiqve kundër Mirditës
Nga: Tomë Mrijaj
Dera e
Gjomarkut në krahinën e Mirditës përbën një rast unikal në historinë e
lavdishme në të gjitha trojet e Shqipërisë etnike, përsa i përket origjinës së lashtë
të saj, e cila është e dokumentuar që nga koha e Pal Dukagjinit (babait të Lekë
Dukagjinit), bashkëkohës i Skënderbeut e deri në ditët tona.
Gjithashtu
është e rëndësishme të theksohet se Mirdita i përket përiudhës së gjatë të trashigimisë
së Dinastisë Princore, e cila kishte zgjedhur Gjon Markun I, që në vitin 1500,
d.m.th. 32 vjet pas vdekjes së Gjergj Kastriotit - Skënderbeut.
Kjo
dinasti e Gjomarkajve e udhëhoqi për afro 500 vjet Mirditën, me dinjitet dhe me
nderë, duke ruajtur besën, fenë, bujarinë e Autonominë e krahinës, ku nuk
shkeli e nuk sundoi kurrë këmba e huaj.
Një ndër
këto prijsa të mëdhej, që u dallua për urti e trimëri ishte edhe Marka Gjoni,
djali i dytë i Gjon Mark Lleshit (lindur më 1861), nga një nënë fisnike, që ishte
e bija e Gegë Përgegës, Bajraktar i Kryeziut.
Vëllai i
madh Llesh Gjoni, që kishte trashëguar postin e Kapidanit të Mirditës e Turqia,
duke parë në personin e tij një Kapidan të radhës së parë, një udhëheqës të shkëlqyer
e trim; hartoi planet e veta për t’a eleminuar fizikisht një orë e më parë. E,
me të vertetë Llesh Gjoni u vra nga besniku më i ngushtë i tij (roja personale),
Preng Mar Kolë Tusha prej Mesulit të Spaçit, të cilin pastaj e pushkatoi fisi i
tij (fisi i Vathajve për këte prerje në besë që i bëri Llesh Gjonit, shënimi im
T.M.).
Në vitin 1883
Preng Bibë Doda, kapet pabesisht dhe internohet për herë të dytë në Kastamuni. Mirdita
zaptohet dhe shtëpia e Gjomarkut në Orosh digjet. Me këte akt, Lidhja e
Prizrenit (1878) konsiderohet e eliminuar. ?Kjo
gjendje e vë Deren e Gjomarkut në vështirësi të mëdha. Më i madhi nder vëllezërit
e Llesh Gjonit ishte Marka Gjoni 22-vjeçar. Arsyeja ekonomike dhe rrethanat e
tjera politike të kohës e detyrojnë atë të largohet nga Oroshi dhe të vendoset
në Ndërfan.
Duhet vënë
në dukje, se varfëria e tejskajshme tek shqiptarët malësorë ka qenë asokohe
armiku me i madh i tyre.
Turqia,
me qëllim për t’a përçarë dhe sunduar sa më shumë Mirditën, e pau të nevojshme
dhe të domosdoshme të ripërtërijë edhe një herë tarafin (pushtetin) e vet.
Për këtë arsye
kthei në Mirditë Dodë Gegën si bimbash me një batalion ushtarësh vendas. Kësisoj
ai emëroi ish-bashllarë Ndoc Ndrecën nga Spaçi dhe Ndue Kolë Skanen nga Oroshi,
ndërsa si kajmekam emëroi Preng Kolë Prengen nga vëllezëria e largët e Marka
Gjonit. Ata qe e kanë njohur nga afër e kanë ruajtur në kujtesë si një burrë i
moshuar, i qetë, i zgjuar, i urtë dhe shumë i mirënjohur, si bujar e mikpritës.
Megjithatë
duhet theksuar fakti historik, se për arsye të moshës së thyer, ai nuk kishte
mundësi të ushtrojë në vend influencën e Derës së Gjomarkut.
Kësaj
radhe u gjend me të vërtetë në rrezik të shuhej Dera e Gjomarkut dhe Autonomia
e Mirditës. E sa më shumë të zgjaste kjo gjendje, aq më e zymtë bëhej gjendja për
të ardhmen.
Dodë Gega
(Bimbashi), filloi të sundojë në Mirditë sipas urdhërave të Valiut të Shkodrës.
Për Derë të Gjomarkut jo vetëm që s’pyeste fare, por s’donte të ia dëgjojë as zërin.
Ai
pandehte se me Preng Bibë Dodën e internuar dhe me Marka Gjonin në moshë të re
dhe në varfëri të madhe, paria e Mirditës i kishte kaluar atij tashmë si
trashigim. E, duke parë se edhe tarafi i Derës së Gjomarkut ishte tronditur së tepërmi
dhe demoralizuar, Bimbashi shtonte guximin edhe më shumë e s’kishte gjë që t’ia
ndalonte vrullin.
Kështu
filluan të kalojnë vitet më të vështira e pakurrfarë perspektive, për të ardhmen
e Mirditës dhe Derën e Gjomarkut. E sa më shumë zgjaste kjo kohë, aq më shumë forcohej
pozita dhe influenca turke në Mirditë. Por as Mirdita dhe as Dera e Gjomarkut
nuk flinin dhe nuk ishin shuar ende.
I riu
energjik Marka Gjoni, kishte filluar të burrërohej dhe bluante pandërprerje nëpër
mend, se si do të mundte me e rimkëmbë Derën e tij dhe të bashkojë Mirditën.
Megjithëse
në kushte tepër të vështira ekonomike, vendosi me hy në veprim “pa le të dalë ku
të dalë”. Kështu hartoi planin e detajuar me zhdukë fizikisht Bimbashin Dodë Gegën.
Në këtë mënyrë, duke e eliminuar atë, batalioni i Mirditës do të demoralizohej
dhe influenca turke do të dobësohej dhe më vonë do të zhdukej. Kjo ishte rruga
e vetme dhe tjetër alternativë nuk kishte. Dhe me të vertetë Bimbashi Dodë Gega
u vra në Malin e Shenjtë, në verën e vitit 1892 nga Ndue Gjoni, vëllai i Marka
Gjonit. Me këtë akt atdhetar, Marka Gjoni doli haptas kundër Perandorisë Otomane
me qendër në Stamboll.
Ky lajm i
mirëseardhur politik dhe shumë i rëndësishëm për Mirditën dhe të gjithë Shqipërinë
Veriore e posaçërisht për Derën e Gjomarkut, u përhap me shpejtësi të madhe në të
gjithë trojet etnike shqiptare. Tarafi i Derës së Gjomarkut, ndjeu një gëzim të
papërshkrueshëm.
Në këtë mënyrë,
asokohe doli në pah ndjenja e lirisë, u ringjall edhe një here fryma kombëtare,
e bashkë me të edhe e gjithë Mirdita.
Por
Markagjoni, nuk e kishte të lehtë të qetësojë gjendjen, mbasi bashkëpunëtorët e
pushtuesve otomanë: yzëbashllarët Ndue Ndreca e Ndue Kolë Skana me batalionin e
tyre iu kundërvun Derës së Gjomarkut dhe mbarë Mirditës.
Trimat
fisnik liridashës mirditorë si Marka Gjonin me bashkëluftëtarët e tjerë qëndruan
burrërisht në istikame dhe po të mos kishte qenë kjo vendosmëri e udhëheqësit
sypatrembur Kapidan Mark Gjonit, me të cilën e përballuan atë gjendje shumë të rrezikëshme,
Turqia në pak kohë do t’a kishte shkatrruar gjithë Mireditën, por duke parë fuqinë
e tij më luftëtarë dhe bashkimin e popullit të Mirditës rreth tij, hoqi menjëherë
Preng Kolë Prengën nga kajmekamlleku dhe njohu Marka Gjonin kajmekam të Mirditës.
Marka
Gjoni, rindërtoi shtëpitë që kishin qenë sarajet e Lleshit të Zi në Grykë të Oroshit,
të djegura prej turkut mbas Lidhjes së Prizrenit në vitin 1883 dhe u vendos aty
perfundimisht. Emëri dhe zëri i Marka Gjonit u përhap në të gjithë Veriun e
Shqipërisë, nga ku, miqtë e vjetër të Derës së Gjomarkut nuk vonuan t’a përgëzojnë,
t’a mbështesin dhe të kërkojnë të takohen me te për bisedime.
Dhe Marka
Gjoni nuk e ndërpreu më për asnjë moment veprimtarinë e vet kundër turkut. Madje
gjithënjë vinte duke e shumfishuar aktivitetin patriotik në shërbim të Atdheut
të vet.
Në këtë kohë
ishte kthyer në Atdhe mbas një internimi të gjatë Dom Prend Doçi (emëruar me 25
Tetor 1888) në rangun e Abatit në Abacinë Nulius të Mirditës, që ishte një ndër
më të pregatiturit e klerit katolik shqiptar, por me porosinë që të mos përzihej
më në politikë aktive kundër turkut. Një porosi të tillë ia kishte dhënë edhe
Vjena.
Abat Doçi,
me mendjehollësinë e tij kishte kërkuar nga Selia Shejte, që Abacia e Oroshit të,
varej nga Vatikani e të mos ishte më nën juridiksionin e Arqipeshkvisës së Shkodrës.
Kjo kërkesë për indipendencë iu njoh Abacisë së Oroshit nga Vatikani.
Marka
Gjoni, vendosi menjëherë kontaktet me Abatin e Mirditës Prend Doçi. Sëbashku
gjithnjë ata shqyrtonin problemet e Mirditës. Por as Abati nuk e kishte të lehtë
të rregullojë klerin e të bashkojë famullitë e Mirditës, sepse një shumicë e
tyre vareshin administrativisht nga dioçezat e Lezhës dhe të Sapës së Zadrimës.
Kjo
gjendje e brente gjithnjë përbrenda Abat Doçin, i cili, mendonte se si mund t’i
tërhiqte ato famulli dhe t’i përfshinte të gjitha me Mirditën nën një juridiksion
të vetëm kishtar. Dhe me urti, hollësi mendje e me kërkesa të justifikuara, me 30
qershor 1889, Roma ia hoqi dioçezës së Lezhës (famullitë e Gomsiqës e të Mnelës)
dhe i bashkoi me Abacinë e Oroshit. Me 31 mars 1890 i bashkoi gjithashtu
famullitë e Kaçinarit (Shën Gjergjin), Ungrejt, të Kashnjetit dhe të Kurthpulës.
Dhe në vitin 1906 i bashkoi Mirditës edhe Grykën e Gjadrit.
Kështu
Mirdita me Abat Doçin arriti deri në 13 famulli me 13 kisha, të cilat janë:
Abacija e
Oroshit – Kisha e Shën Lleshit (San Alessandro), Kisha Fanit – Shën Marku,? Kisha e Kalivarës,? Kisha
e Gziqit; Kisha a Shmes,? Kisha e Blinishtit -Shën Pali,
Kisha e Kaçinarit Shën Gjergji, Kisha e Kashnjetit,?Kisha e Ungrejt, ?Kisha e
Kurthpulës, Kisha e Mnelës, Kisha e Gomsiqës, Kisha e Vigut.
Abat Doçi,
me bashkimin e famullive të Mirditës synontë t’a bënte Mirditën jo vetëm një qendër
katolike të rëndësishme fetare, por edhe t’a forconte ushtarakisht, sepse
bashkimi rreth një prijësi të vetëm: Kapedanit Marka Gjonin, e bënte të aftë të
përballonte çdo sulm të armiqve për pushtimin e saj. Pikërisht këtu qëndron
edhe fuqia e mendjes së tij dhe lufta e ashpër, që i bënte Turqisë në mënyrë indirekte.
Marka
Gjoni, në vazhden e angazhimit të tij total në veprimtarinë kundërturke, me kërkesën
e disa katolikëve shkodranë i propozoi Mons. Doçit të bashkohet me te për
hapjen e Kishës “Zoja e Këshillit të Mirë” (Zoja e Shkodrës) në Baçallek, e
cila kishte mbetur e mbyllur që me rënien e Shkodrës në duar të turqvet në vitin
1479.
Mons. Doçi
mbas një hezitimi të arsyeshëm mbasi ai ishte në sy të qeverisë turke, për
veprimtari kombëtare qysh para Lidhjes së Prizrenit, e madje, ishte edhe
internuar për këte arsye, por duke gjykuar rëndësinë e madhe thjeshtë fetare
pranoi dhe me 26 Prill 1889, plot pas 410 vitesh ai tha Meshen e Parë.
Këtë vepër,
Abati i Mirditës e paraqiti si një mision i mirëfilltë fetar, duke shpieguar me
hollësi, se: “Kur dhe kudo të më kërkohet nga populli me celebrue ndonji Meshë Shejte,
unë, si prelat fetar nuk mund të refuzoj.”
Vrasja
papritur e dy miqve bashkëluftëtarë Zef Markut dhe Nikollë Mrijaj (1838-1907) nga
Lugu i Drinit në Kosovë, vend i cili ishte në përkujdesin e Kapidanëve të Mirditës,
në vitin 1907 Kapidan Mark Gjoni, merr inisiativën dhe udhëton për në Lugun e
Drinit, për të ndaluar më tej vllavrasjen mes shqiptarëve të dy besimeve fetare.
Ai ndër të tjera u shpreh, se: “Ky asht nji plan i dy anmiqve shekullor qi t’na
fusin në vllavrasje. E çdo hap i joni i pamatun çon ujë në mullinin e arnmiqve.”
Dy
personalitet e njohura të kohës në Lug të Drinit, kanë marrë pjesë në shumë luftra
dhe përpjekje liridashëse kundër Portës së Lartë të Perandorisë Otomane. Ata për
më tepër i janë përgjigjë gjithnjë thirrjeve lirdashëse për atdhe, që Kapidanët
e Mirditës u bënin shqiptarëve për t’i dalë zot vendit nga kërcënimet grabitçare
të të huajve dhe nënshtrimin që Porta e Lartë kërkonte ti bënte Mirditës
heroike.
Sëbashku
sërisht ata gjenden përkrah Kapidanit të Mirditës Preng Bibë Dodës, në datën
historike të 10 qershorit 1878 në Lidhjen e Prizrenit. Vrasësi i dy bashkëatdhetarëve
Zef Markut dhe Nikollë Mrijaj, ishte trathtari Adem Zajmi (asokohe xhandar i
Perandorisë Osmane), i cili, më 18 gusht 1902 kishte vrarë pabesisht edhe
babain e kombit Haxhi Zeka, patriotin e flaktë të Lidhjes së Prizrenit dhe
Kryetar i Besëlidhjes “Besa Besë” (23-29 Janar 1899) të Pejës.
Në këte
kohë, kajmekamlleku i Mirditës ishte vendosur në fshatin Mjedë, afër Vaut Dejës,
një fshat ky i përbërë tërësisht nga një popullsi myslimane, por një fshat i
fortë dhe në harmoni me katolikët, ku Marka Gjoni kishte shumë miq e dashamirë.
Valiu i
Shkodrës, kishte marrë urdhër të prerë nga Stambolli, që të përdorë çdo mjet për
të likuiduar Marka Gjonin. Për këtë arsye, ai shtyri izbashllarët mirditas të futnin
derrin në xhaminë e Mjedës, me qellim që të prishte miqësinë e mjedasorëve me
Marka Gjonin, duke e paraqitur këte të fundit si një anti mysliman. ?Por mjedasorët e kuptuan se ajo vepër e fëlliqur nuk ishte
e Marka Gjonit, por e yzbashllarëve mirditas, prandaj nuk çfaqën asnjë ankesë kundër
Marka Gjonit. Duke parë Turqia, se me ato intriga kundër Marka Gjonit nuk mund
të arrinte asnjë rezultat, hartoi një plan të ri...
Disa vite
më vonë një rast i tillë sikurse në Mjedë ndodhi edhe në krahinat e Prizrenit,
Gjakovës dhe Pejës në Kosovë. Si pasojë e vendosjes së mishit të derrit në xhaminë
e Smolicës afër Gjakovës (natën e Bajramit të Madh, vendosur tinëzisht nga serbët),
kishte shumë mundësi që të shpërthente konflikti ndërfetar. Sërisht klerikët
katolik dhe musliman me shumë burra të urtë të dy palëve, duke e kuptuar
veprimin armiqësor të kolonizatorëve serb, menjëherë skjaruan popullin e
krahinave, që të mos bijnë pre e provokimeve dhe veprimeve të kurdisura të armiqve
tanë shekullorë. Dhe një muaj më pas u vërtetuar se ky akt i shëmtuar ishte
kryer nga serbët e fshatit Gorazhdec, rrethina e Pejës. (Dr. Mehmet Rukuqi, “Tahir
Berisha”, Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë 2008, f.77)
...Kështu
pushtuesit turq dhe shërbetorët e tyre besnik, mendonin për t’a shtyrë Marka
Gjonin në aksione të hapta kundër Turqisë. Në mënyrë të pabesë një ditë prej
ditësh yzbashllarët, me 24 qershor 1896 vranë trathtisht vëllain e vogël Dedë Gjonin
në moshën 25-vjeçare, në Qafë të Valmarit. Kjo trathti vinte nga fakti se ishin
pikërisht këto dy yzbashllarët, të cilët po e përcillnin ata vetë për në Orosh.
Kjo
vrasje ra si një rrufe mbi Marka Gjonin, i cili nuk e kishte parashikuar një trathti
të tillë, por ai e mblodhi veten dhe filloi të ruhet. Në verën e vitit 1897, i
thirrur urgjentisht prej Valiut të Shkodrës, gjoja për bisedime të rëndësishme
politike u gënjye. Porsa shkoi në Shkodër, befasisht e trathtisht e arrestojnë dhe
e nisin me njëherë në Shëngjin dhe prej aty, me një vapor për në Stambollë. Nga
Stambolli e internuan në Mosul të Irakut në kufi me Persinë (Iran), ku ka qëndruar
pesë vjet.
Mbas pesë
vitesh, Marka Gjoni, i ndihmuar nga disa murgesha franceze, mundi të arratisej
nga Mosuli dhe duke kaluar veshtirësi të panumurta mbërrijti në Kotorr, që në atë
kohë ishte nën sundimin e Perandorisë Austro- Hungareze. Aty gjeti shumë miq
shkodran, të cilët e pritën me përzemërsi dhe i siguruan jetesën për sa kohë do
të qendronte në Kotorr.
Lajmi u përhap
me shpejtësi dhe mbrrijti deri në Vjenë. Ministria e Jashtme Austriake dërgoi në
Kotorr një nëpunës të saj, Z. Tef (Stefan) Curani nga Shkodra, që ishte mik i
Marka Gjonit, për t’a ftuar në Vjenë për bisedime, por Markun e kishte këputur
malli për familjen dhe Mirditën dhe të dy bashkë (me Tefen) u nisën me një vapor
austriak për në Durrës.
Por me të
njejtin vapor u kthyen përsëri në Kotorr, sepse në vapor e kishin njohur disa
shtegtarë dhe nuk mund të kalonte as doganën pa u njohur, gjë kjo që përbënte
një rrezik për jetën e tij. Vetëm pas gjashtë muajsh mundi të nisej nga Kotorri
me një motorbarkë shqiptare dhe të zbresë në Breg të Matës, nga ku kaloi Lezhën
dhe hyri në Mirditë. Porsa u përhap lajmi i kthimit të tij në Mirditë, grykat e
malëve ushtuan nga krizmat e pushkëve, që zbrazeshin në shenjë nderimi dhe gëzimi
si në një ditë feste të madhe.
Mbas pak
ditësh, Marka Gjoni, i përcjellur nga një shumicë e madhe mirditasish mbërriti
në Orosh, ku ishin mbledhur shumë miq të ardhur edhe prej krahinave të ndryshme
tek shtëpitë e Kapidanit për t’a takuar, përshëndetur dhë përgëzuar.
Tarafi i
Gjomarkut u ringjallë, u entuziazmua dhe u organizua për të filluar menjëherë aksionet
kundërturke.? Në shkurt të vitit 1903 Kapidani
i Mirditës, ngriti në këmbë Mirditën, të cilës iu bashkua edhe Puka. Kryengritësit
bllokuan rrugën Shkodër-Prizren, këputën telat e telefonit në rrethin e Lezhës
dhe kërcënuan qytetin.?
Në Shën
Pal mblodhi popullin dhe prijësit nga ku i dërgoi një Memorandum Valiut të Shkodrës
dhe gjithë Konsujve të Fuqive të mëdha në Shkodër, duke kërkuar edhe kthimin e
Preng Bibë Dodës.
Memorandumi
mbyllet me këto fjalë: “Sulltani nuk do të njihet kurrë si prijsi ynë. Flamuri
i hënës nuk do të valvitet më në Malet tona. Ne duam të jemi të lirë, duam që kombësia
e jonë të njihet si kombësitë e popujve të tjerë. Flamuri ynë mbas sodit do të jetë
vetëm ai i Gjergj Kastriotit, Skënderbeut, i cili ka filluar të fluturojë në erën
e Lirisë”. (Këtë telegram e kishte përpiluar vetë dora e mendja e Abat Doçit.? Në bazë të këtij Memorandumi, del në shesh fare qartë se
Flamuri i Shqipërisë ka qenë ngritur në Mirditë dhe pikërisht në katundin
Vinjollë nga Ndue Gjoni, vëllai i Marka Gjonit, më 25 prill 1902 (ditën e Shën
Markut), por që u publikua vetëm me anë të këtij Memorandumi.
Ishte
Marka Gjoni, ai që gjithashtu e detyroi Stambollin të lirojë Preng Bibë Dodën,
sepse në verën e vitit 1910 (kur duel Konstitucioni i Ri, me përfaqsues xhon-turqit
e rinj), u përpoqën me çdo mjet që të pengonin lirimin e tij, por Kapidan Marka
Gjoni ngriti në këmbë tërë Mirditën dhe u bë gati për luftë.
Në këto
rrethana, Stambolli e liroi Preng Bibë Dodën. Ai kur mbërrijti në Shëngjin iu bë
një pritje entuziaste jo vetem nga paria e popullit të Mirditës, por edhe nga
banorët të Këthellës, Malësisë së Lezhës dhe Zadrimës. Një pritje e tillë iu bë
gjithashtu edhe në Shkodër, me një darkë madhështore e me fjalime të zjarrta
nga Mons. Doçi, Hilë Mosi e Luigj Gurakuqi.
Në verën
e vitit 1912, Mit’hat Frashëri, duke u kthyer mbas një udhëtimi nga Kosova,
hyri në Mirditë dhe shkoi në Orosh tek Kulla e Kapidanit të Mirditës Marka
Gjonit, ku biseduan dhe ranë dakord me ngritë Flamurin.
Për këtë qëllim
u vendos, që Mit’hat Frashëri me përhapë idenë e Lirisë dhe ngritjes së Flamurit
në Shqipërinë e Mesme dhe të Jugut, kurse Marka Gjoni në veri të Shqipërisë. Kështu
Marku u lidh me Elez Isufin e Dibrës dhe me 15 maj lidhën itifakun (besën) dhe
proklamuan bashkimin e të gjitha forcave në luftë kundër turkut, për shpalljen
e lirisë së Shqipërisë.
Por kjo
iniciativë e Mit’hat Frashërit dhe Marka Gjonit, nuk arriti suksesin e dëshiruar,
sepse Ismail Bej Qemali bashkë me Luigj Gurakuqin të nisur nga Vjena mbrrijten
në Shqipëri bashkë me një program të caktuar, dhe në këtë mënyrë u pezullua çdo
lëvizje tjetër.
Me 10
Gusht 1912, u mblodh në Shkup Paria Shqiptare, Në këtë Kuvend u paraqitën shumë
propozime. Por ai që u pëlqye mbi të gjitha, ishte Memorandumi i Marka Gjonit i
përmbledhur në Tetë Paragrafe, i pregatitur nga kleri katolik në Kallmet dhe që
u pranue pa asnjë ndryshim. Por mjerisht ky Kuvend nuk dha rezultat, sepse aty
u shfaqën tendenca pro turke e për babën mbret.
Në përfundim
të këtyre shenimeve, për aktivitetin e dendur të Marka Gjonit, që zhvilloi që nga
momenti kur trashëgoi në një moshë fare të re 22-vjeçare trashëgiminë e Parisë së
Derës së GJOMARKAJVE, e deri në fund të jetës, plot për 42 vite me radhe, nuk e
pushoi për asnjë moment luftën për MIRDITËN, për një Mirditë të bashkuar, të fortë
dhe të aftë, për të përballuar edhe ushtritë turke.
Kështu në
vazhdën e kësaj beteje të pandërprerë, nuk mund të mos përmendim edhe faktin,
se kur në vitin 1920 Ahmet Zogu filloi të sundoi shumica konservatore paraqitej
si Parti Popullore, por opozita e quante “klikë”. Kjo klikë përbëhej me njerëz
të Jugut dhe kishte në krye Eshref Frashërin si politikanin më të aftë.
Ky i
fundit u lidh me Zogun si “njeriu me dorë të fortë”, për të mbajtur nën sundim
Shqipërinë e Veriut. Mirëpo Krerët e Shqipërisë së Veriut e nuhatën shpejt se
Zogu synon të sundojë si diktator, ç’ka më vonë edhe u vërtetua. Porsa u bë Ministër
i Brëndshem, filloi fushatën kundër Mirditës për t’i marrë tre bajrakët e Këthellës
me qëllim që t’a nënshtronte përfundimisht dhe t’a shpartallonte Mirëditën edhe
politikisht, pasi këtë ai e konsideronte si qëndra më e fortë e nacionalizmit
shqiptar.
Marka Gjoni me krerë të Mirditës shkoi në Tiranë te Ministri i Brëndshëm për t’u ankuar për gjendjen e rëndë që kishte pllakosë Mirëditen, e cila ndodhej në zi buke, por Mehdi Frashëri e priti me arrogancë: “Mirëdita duhet t’i nënshtrohet diktaturës së Zogut” i deklaroi ai. Por Marka Gjoni, pas 500 vjet historie të Mirëditës së panënshtruar, nuk mund të pranonte të përulej e t’i nënshtrohej një diktatori, ashtu siç nuk pranoi t’i nënshtrohej jo shume vite më vonë as diktaturës komuniste pa luftë e pa gjak.
Kryengritja
që u zhvillua me 1922, kundër Ahmet Zogut, nën udhëheqjen e Bajram Currit dhe
Elez Isufit provoi plotësisht se për të nenshtruar Shqipërine e Veriut ofensiva
ushtarake duhej filluar në Mirëditë, për të mos i lënë këta tre krerë – Marka
Gjonin, Bajram Currin dhe Elez Isufin sepse në këte raste, ata mund të formonin
një fuqi të madhe dhe të fortë që nuk mund të mposhtej me ekspedita të kufizuara.
(Ndue Gjon Marku, “Mirdita Dera e Gjomarkut, Kanuni”, New York, 2002). Pra
gjithmonë, sa ishte gjallë, Marka Gjoni konsiderohej si një pengesë e pakapërcyeshme
për të gjithë ata që synonin sundimin e Mirëditës.
Me
vdekjen e Marka Gjonit në Fan më 1925, Gjon Marka Gjonit, djalit të tij të vetëm
i kaloi paria e Derës së Gjomarkut, i cili, edhe pse në një moshë relativisht të
re 37-vjeçare, por i burrëruar, u tregua në lartësinë e misionit të vet.
Kësisoj
krerë e popull u bashkuan rreth tij si rrallë ndonjë herë.