Mendime
Pirro Prifti: 100 Vjetori i Shoqatës Vatra
E enjte, 26.04.2012, 07:48 PM
100
Vjetori i Shoqatës Vatra:
pararendësja
e Pavarësisë së Shqipërisë-
Kishes Autoqefale Shqiptare dhe -Tolerancës fetare
Nga Pirro
Prifti
Shoqata
panshqiptare në SHBA- `Vatra` e krijuar midis 31 Marsit 1912 deri më 13 qershor 1912 (kohë kur u dha licenca nga
shteti Massacuset, megjithse shumë autorë pajtohen se Vatra u themelua më 12 prill 1912), të krijuar nga përfaqësuesit e disa shoqërive
shqiptare të SHBA si shoqëria `Malli për Mëmëdheun` e krijuar që më 1905 në Jamestown
New York (nga shoqëria Xexo), nga “Kombi” u botua ne 1906 me botues prof. Sotir
Peci, nga shoqëria e botuesve të gazetës Dielli
të krijuar që më vitin 1909, nga
shoqëria Besa-Besë në janar 1907 në Boston ( por në atë kohë dhe Revista “Albania”
ne Londer me botues Faik Konicen), si dhe atdhetarë të tjerë që u bashkuan më vonë
pas këtyre dative,- bë një nga shoqatat që I dha drejtim lëvizjes për pavarësi
të Shqipërisë nga Turqia.
Është një
nga shoqatat e para që ka qënë tërësisht shqiptare dhe e krijuar nga ortodoksët
shqiptarë por dhe nga disa myslimanë të nderuar të Shqipërisë si themeluesit: Fan
S. Noli, Faik Konica, Kristo Floqi, Paskal Aleksi., Delegatet e shoqerive:,
Elia Tromara,Llambi Cikozi , Kristo Kirka, Kosta Vasil, Koste Kota.
Kjo
shoqatë ndikoi dhe realizoi nëpërmjet veprimtarisë së saj patriotike në:
-së pari,
Pavarësinë e Shqipërisë (duke propozuar edhe simboliken- flamurin me shqiponjë me
dy krerë të Skendërbeut, si dhe duke patur përfaqësues nga ata më në zë ndër 83
pjesmarrësit e 28 nëntorit 1912), pavarësi
e cunguar kjo nga mos përfaqësimi sic duhet i Shqipërisë dhe shqipëtarëve nga përfaqësuesi
shqiptar I parlamentit turk Ismail Qemal Bej Vlora I cili njihet si personi që vendosi
flamurin shqiptar(sigurisht me porosi të parlamentit turk-për një Shqipëri
autonome nën Turqine por që e ktheu
formalisht në pavarësi nga presioni I popullor), me emblemën e Skënderbeut të qëndisur
nga Marigo Poci , por që gjithashtu vetë
Ismail Be Qemali në mënyrë të pavarur nga Esat Pashë Toptani ra dakort ti bëjë lëshimë
fqinjit jugor për të kaluar sanxhakun e Janinë nën -juridiksion e fqinjit jugor
(http://ëëë.albanianhistory.net/texts20_1/AH1913_8.html ; Franz Baron Nopcsa,
Reisen in den Balkan,2001, Robert Elsie, Peja: Dukagjini 2001, p. 228-296, 299-301). Gjithashtu Esat Pashë Toptani
(Elsie, Robert. "Albania under prince Ëied". Archived from the
original on January 25, 2011. http://ëëë.ëebcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fëëë.albanianphotography.net%2Fen%2Fdmm.html&date=2011-01-25,
http://en.ëikipedia.org/ëiki/Essad_Pasha_Toptani), edhe ai parlamentar otomon
dhe përfaqësues I interesave të perëndimit si Francës proserbe, siglues i
paktit me Serbinë si alaeanca Serbo-shqiptare ne Diber, duke marre ndihme nga Italia e duke i lëshuar asaj
Vloren, ra gjithashtu dakort që të copëtonte Shqipërinë e
veriut dhe të jugut ( Greqise së bashku me I.Qemalin ti jepte Janinën dhe
rrethinat e saj për një grusht para korruptive), por gjithashtu me kusht që të bëhej
drejtues i saj me kryeqytet Durrësin dhe
Shqipërisë së cunguar. Fakt për këtë mund të paraqësim promemorien e
vatrës për pavarësinë e Shqipërisë pika të cilat ende dhe sot e kësaj dite nuk
janë plotësuar:
I-Njohja
e kombesise shqiptare prej qeverise turke.
II-Te
njohurit e gjuhes shqipe si gjuhe zyrtatre ne Shqiperi
III-Arsimi
kombetar shqiptar
IV-Ne
fushen ekonomike te shtrohen rruget tregtare qe te lidhin qytetet me
njera – tjetren.
V-Te
njihen kufijte e kater vilajeteve Shkodres, Kosoves, Janines e Manastirit
VI-Ky
vend te qeveriset nga parlamenti me ministra shqiptare.
Eshte e
famshme beteja e politikaneve te Vatres me qeverine shqiptare te kohes te vitit
1923 dhe po ashtu shkrimi po aq i famshem i Faik Konices pas revolucionit te
qershorit ne gazeten “Dielli” për Shqipërinë:
U – NGJALL
NGA IDEALISTET
U – RUAJT
NGA RASTET
U – VRA
NGA POLITIKANET.
Njihen
polemikat e pashmangshme mes
themeluesve të Shoqatës Vatra` Kristo Floqi, Kristo Dako me Ismail
Qemalin për problemet kombëtare.
Vatra
financoi dhe dërgoi per organizimin e nje rregjimenti shqiptar i cili do te
luftonte me aleatet ne Shqiperi nen komanden e kolonel Aubrey Herbert(shqiptarofil
i njohur).
Shume
prej ketyre shqiptareve shkuan ne Shqiperi me 1920 nen komanden e Aqif Permetit
ne luften e Vlores. Bashke me vullnetaret shkoi dhe Banda Vatra ne Shqiperi e
kryesuar nga Prof. Thoma Nasi. Bandes Vatra iu dha emri Banda Presidenciale.
- Së dyti
Shoqata Vatra ndikoi fuqimisht në krijimin
e një kishe të pavarur shqiptare me qëllim që në kishat e ortodokse të Shqipërise
të flitej shqip, dhe kjo u realizua nëpërmjet vetë nga themeluesit e vatrës shqiptare Imzot Fan
Stilian Noli i cili me 22 Mars, 1908 ne oren 1.00pm Forest Hills Cemetery, 95
Forest Hills Avenue Boston , Massachusetts 02130 617.524.0128, festoi meshen e
pare ne gjuhen shqipe tek salla “Knights of Honor”. Pavarësisht nga problemet
teknike te njohjes si kishe Ortodokse autoqefale, cuditërisht për të huajt ,
librat e Testamentit të Ri u përkthyen nga myslimani i mirë Faik Konica të cilat
i shtypi në Bruksel libër të cilin e korrigjoi më vonë sipas germave latine të miratuara
nga Kongresi i Manastirit (14-22 Nëntor 1908) si dhe ndikoi jashtëzakonisht në krijimin
e identitet shqiptar por dhe të nacionalizmit shqiptar gjithmonë kjo e fundit
si pasoje për përballimin e presioneve të fuqive të mëdha për të copëtuar
vendin.
- së treti,
Shoqata Vatra në 100 vjetorin e saj mund të quhet sigurisht dhe si farkëtuesja
e tolerancës fetare shqiptare sepse në përmjet saj por dhe në krye të saj u
vendosën drejtues ortodokse Kristo Dako i viteve të fillimit, e deri tek Faik Konica, Adem Vishocica (n/kryetar),
Antony Athanas, e deri më sot më përfaqësuesin e VATRA-s Gjon Bucaj. Pra tërësisht pan
shqiptare e pan-fetare që ka luajtur rol të pakrahasueshëm në pavarësisnë dhe
njohjen e Shqipërisë në botë duke përdorur dikur shprehjen e Nolit: `... Mbahu
Nëno mos ki frikë se ke djemtë në Amerikë..`.
Por me
gjithë tolerancën fetare, ne historine e Vatres kane ngjare tri percarje
serioze me 1917, me 1925 dhe me 1936. “Por s’duhet te cuditemi ne kete mes se
percarjet kane qene zanati i shqiptareve qe kur ata erdhen ne kete bote” – thote
ne librin e tij “Historia e Federates Vatra”,
Z. Refat
Gurrazezi bashkekohes i Konices dhe Nolit.
Një nga
faktorët ndikues të Vatra së asaj kohe është dhe krijimi i Komunitetit autonom
mysliman shqiptar me 1923. Sigurisht
ishte vendimtar roli i mbretit Zog në autonominë e Komunitetit mysliman:
`Kongresi Musliman u mbajt në Tiranë më 24 shkurt 1923, në fjalën e tij të hapjes
Hirësija e tij Vehbi Agolli falenderoi kryeministrin Ahmet Zogu, i cili siç u
shpreh referuesi, ndihmoi dhe lehtësoi mbledhjen dhe organizimin e Kuvendit (A..Basha
vepër e cituar). Ky kongres kërkoi zëvendësimin e liturgjisë nga gjuha arabe në
gjuhën shqipe, ndaloi poligaminë e burrit dhe ferexhenë e gruas, abdesin para
faljes, gjunjëzimin para faljes, si dhe miratoi shkëputjen nga kalifati etj), (A.Popoviç,
Islami Ballkanik) 2) Kongresi i Muslimanëve në Shqipëri: çështja e kalifatit
dhe reformat islamike në Oriente Moderno 2, 1922-1923. Shtojmë se në Kongresin
e Parë Mysliman morën pjesë 36 delegatë, 7 prej tyre ishin deputetë. Statuti i
Komunitetit musliman doli në vitit 1923, aty vihet në dukje se Këshilli i Naltë
i Sheriatit duhet të jetë prej racës shqiptare.Në janar të vitit 1922 u mbajt
kongresi i Komunitetit bektashian, Statuti i Komunitetit Bektashian shqiptar u
botua në Vlorë, më 1924 në një fashikull prej 20 faqesh (http://ëëë.forumishqiptar.com/shoëthread.php?t=39534)`.
Kjo ishte një ngjarje e rëndësishme sepse krijoi formalisht efektet e nje
tolerance dhe bashkepunimi fetar me komunitetet e tjera vecanerisht me ate
ortodokse me te cilen kishte lidhje me te forta , por dhe me komunitetin me të vogël
katolik i cili nuk arriti të shkëputej nga Vatikani. Megjithatë tolerance dhe
respekti fetar ndaj komuniteteve fetare shqiptare të një gjaku vazhdoi të forcohej
edhe më tej. Megjithatë mbetet interesante dhe e drejtë fraza e Nolit në atë kohë
se: "Fatkeqësitë e shqiptarëve nuk kanë ardhur kurrë nga diferencat
fetare, por nga udhëheqësit fetarë."
Interesant
është fakti që Presidentja e Republikës së Kosovës vendosi një tufë me lule në varrin
e Fan Nolit dhe mori pjesë në një meshë në Kishën- Katedrale të Shen Gjergjit në
Boston të drejtuar nga at Artur Liolin.
Sot në 100
vjetorin e VATRA-s i cili i paraprin pavarësisë së Shqipërisë populli shqiptar duhet të ri-kujtojë
nëpërmjet kësaj paraqitjeje të shkurtër se sa përpjekje , mund financime, I janë
dashur intelektualëve të ndershëm
shqiptarë jashtë vendit por dhe brënda vendit për ti dhënë fryme dhe formë Shqipërisë
së sotme e cila me gjithë përparimet vaun nga sëmundjet e kaluara njëlloj sikur
të ishte në fillimet e saj: Korrupsioni, Tradhëtia, Spiunllëqet, mungesa e një strategjie
kombëtare. Nuk mund të lë pa përmëndur dhe disa radikalistë islamike por dhe
kristianë , që nën petkun e intelektualit të pjekur hedhin dyshime e baltë ndaj
historisë së Shqipërisë duke thënë: Shqipërinë e krijuan kristianët korcarë e
kolonjarë që nuk ishin ortodoksë- por protestantë si dhe vllehët(!?); kurse ana
tjetër thotë se Historia e Shqipërisë është tjetër dhe se heronjtë e Shqipërisë
janë Ballaban Pasha Badera, Esat Toptani, agallarët dhe bejlerët nën shërbimin
e otomanëve dhe jo –rilindasit apo trimat që luftuan për pavarësi(!?). Megjithatë
ajo që po e dëmtojnë dhe nihilizojnë përpjekjet
e Shqipërisë për integrim e prosperitet është ateizmi post-komunist i cili me a(i)moralitetin e vet po shkatërron konceptet e shëndosha morale dhe
familjen shqiptare mbi të cilën është ndërtuar Shqipëria dhe për të cilën
Shoqata Vatra predikonte me aq zell lirinë, pavarësinë e këtij populli të vuajtur
kryesisht për faj të udhëheqësve të tij.
Literatura.
-(http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1913_8.html
; Franz Baron Nopcsa, Reisen in den Balkan,2001, Robert Elsie, Peja: Dukagjini 2001,
p. 228-296, 299-301).
-(Elsie,
Robert. "Albania under prince Ëied". Archived from the original on
January 25, 2011. -http://www.webcitation.org/query?url=http%3A%2F%2Fëëë.albanianphotography.net%2Fen%2Fdmm.html&date=2011-01-25,
http://en.wikipedia.org/ëiki/Essad_Pasha_Toptani),
-http://www.gazetatelegraf.com/opinione/14012-java-e-federat%C3%ABs-%E2%80%9Cvatra%E2%80%9D.html
Stephan
Thernstrom Harvard encyclopedia of American ethnic groups Library of Congress 1980
ISBN 0-674-37512-2 page 26 [1]
-^ Elsie,
Robert (January 2006). Albanian literature: a short history. I. B.Tauris &
Company, Limited. p. 106. ISBN 1845110315. -http://books.google.com/books?id=ox3Wx1Nl_2MC&pg=PA76&dq=pandeli+sotiri&cd=6#v=onepage&q=pandeli%20sotiri&f=false.
"had initially given his support to the government of Essad Pasha Toptani"
-^
Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening, 1878-1912. Princeton
University Press. p. 417. - http://books.google.com/books?ei=QSyTToKtEOf--- 4QTLg4THAQ&ct=result&id=qmm4AAAAIAAJ&dq=%22red+book%22+albania+1911&q=%22%22red+book%22#search_anchor.
Retrieved 10 October 2011.
-"The
Gerche memorandum, referred to often as "The Red Book" because of the
color of its covers"